“Con trâu là đầu cơ nghiệp”. Với một nước nông nghiệp như nước ta, hình ảnh con trâu nặng nề lầm lũi, kềnh càng cục mịch luôn gắn bó với những cánh đồng thửa ruộng, thân thiết với bao người nông dân chân lấm tay bùn, và gần gũi với lũ trẻ mục đồng thường nghêu ngao bài hát quen thuộc “Ai bảo chăn trâu là khổ, chăn trâu sướng lắm chứ!”… Không chỉ như thế, trâu cũng đã từng gắn bó với cuộc đời một vài danh nhân lịch sử như Đinh Bộ Lĩnh, Đào Duy Từ… Đối với nền văn học nước nhà, con trâu còn có cái công rất lớn trong việc làm phong phú ngôn ngữ, nhất là trong ca dao- đồng dao-tục ngữ.
Riêng đối với Phật giáo, có lẽ ai là người am hiểu, hay đang nghiên cứu học hỏi Phật pháp đều cũng đã biết đến hình ảnh con trâu mang tính tượng trưng cho cái Tâm (Chơn Tâm) được biểu hiện nổi bật trong bộ “Thập mục ngưu đồ”(mười bức tranh chăn trâu) mang cả hai khuynh hướng Đại Thừa và Thiền Tông. Trâu cũng góp mặt trong những câu ca dao- tục ngữ Phật giáo Việt Nam, nói vậy tức là đang muốn nói đến những câu có liên quan đến Tam Bảo (Phật-Pháp-Tăng), cũng có thể là những câu có liên quan đến giáo lý của đức Phật- Phật Pháp- bao gồm cả sự vật, sự kiện, đề tài… Phật pháp vô biên. Phật pháp uyển chuyển nhiệm mầu. Vì vậy, chúng ta sẽ nhìn thấy, nắm bắt được những câu mang đẫm đạo vị của Pháp Phật về đạo hiếu, về nhân quả luân hồi, về nghiệp dĩ nhân duyên, về kiết hung thiện ác, về chánh đạo và cả những gì phản nghịch lại chánh đạo diễn ra trong cuộc đời sống động đầy hỉ nộ ái ố bi dục lạc …
“ Trai thời trung hiếu làm đầu”, hai chữ Trung và Hiếu đã khiến cho những đấng tu mi nam tử phải gặp những khổ ải ghê gớm để vượt qua, hòng tìm đến với mộng trung nhân mà xây đắp dệt thêu tình duyên của mình:
Ngó lên trời thấy cặp cu đang đáNgó xuống biển thấy cặp cá đương đuaAnh về lập miếu thờ vuaLập trang thờ mẹ, lập chùa thờ chaAnh về anh bán gốc đaBán cặp trâu già mới cưới đặng em!Lập miếu, lập trang, lập chùa, hay bán cặp trâu già thì còn có thể làm được nếu như nhà giàu có nứt đố đổ vách. Nhưng còn cây đa, loại cây được xem là giống cây bồ đề thuần tuý Việt Nam, bồ đề lại mang tính thiêng liêng gần gũi với đạo Phật, vậy mà thách chàng bán cả gốc đa, thì quả là thử thách gian nan. Nói thì nói vậy, thách thì thách vậy, nhưng trong tâm khi đã thấm nhuần đạo lý, hiểu rõ “nghiệp dĩ nhân duyên” thì không còn xem trọng vật chất vô thường hay của cải phù vân, cũng không còn phân biệt giàu nghèo hèn sang, nên mấy chàng hãy yên chí lắng nghe:
Số giàu tay trắng cũng giàuSố nghèo chín đụn mười trâu cũng nghèo!Phải duyên phải kiếp thì theoThân em có quản khó nghèo làm chiChữ nhân duyên thiên tải nhất thìGiàu ăn, khó chịu, lo gì mà lo! Đúng vậy. Lo gì mà lo. Đói thì ăn, khát thì uống, mệt thì nghỉ, “đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền” là hạnh phúc rồi! Vì vậy, các đấng mày râu đừng có dại mà động khẩu mở lời hỏi những câu rặt mưu mô tính toán làm cho đạo nghĩa bay đi:
Hỡi cô cắt cỏ đồng màuChăn trâu cho béo, làm giàu cho chaGiàu thì chia bảy chia baPhận em là gái được là bao nhiêu? Cuộc đời là một giấc mộng dài, có đó mất đó, nhiều đó liền ít đó, thậm chí đang vàng vun bạc đống trong phút chốc lại trống rỗng trắng trơn:
Chín đụn mười trâu, chết hai tay cắp lỗ đít.Hà cớ gì phải chạy theo tiền tài danh vọng, lao đầu vào cuộc cạnh tranh để tìm kiếm vinh hoa phú quý? Nào có sướng bền ấm lâu, thân tâm an lạc? Chi bằng biết “thiểu dục tri túc”, hạn chế ham muốn, biết đủ biết dừng, để vơi bớt cái khổ lo toan mưu tính hằng ngày:
Trâu ta ăn cỏ đồng taTuy rằng có cụt nhưng mà cỏ thơm! Được bao nhiêu thì thọ hưởng bấy nhiêu, có gì xài nấy, tội dại chi mà cứ ước muốn vượt quá tầm tay, nằm mộng giữa ban ngày, để rồi khi giật mình thức giấc phải bàng hoàng trước sự thật:
Ba vợ, bảy nàng hầuĐêm nằm chuồng trâu, gối đầu bằng chổi.Ảo vọng. Ảo cảnh. Ảo ngay trong cuộc đời ảo. Thôi thì biết thân biết phận, hãy dôc tâm dốc sức của chính mình, tự đi bằng đôi chân của mình, không nhờ vả phiền hà ai, đó cũng là lời chỉ dạy của giáo lý nhà Phật về chánh tinh tấn:
Nghé ơi ta bảo nghé nàyNghé ăn cho béo, nghé cày cho sâuỞ đời khôn khéo chi đâuChẳng qua cũng chỉ hơn nhau chữ cần!Siêng năng, chuyên cần, cần cù nhẫn nại với chánh nghiệp, ắt có ngày gặt hái những kết quả tốt đẹp. Miễn là đừng “biến chất thoái hoá” thành hạng người:
Đầu trâu mặt ngựaNhững hạng người đó dường như chỉ có ở cõi Diêm Phù, chắc chẳng ai thích làm Ngưu Đầu- Mã Diện dưới âm phủ, nhưng cũng đã có nhiều kẻ tự mình “hoá kiếp” cho mình ngay ở kiếp hiện tiền bằng sự vong ân bội nghĩa:
Rõ là phản phúc đầu trâuĂn cơm nhà Phật đốt râu thầy chùa!Là Phật tử, làm gì thì làm, nói gì thì nói, nhưng chớ phạm vào giới “vọng ngôn vọng ngữ” mà mang tiếng:
Thật thà cũng thể lái trâu,Yêu nhau cũng thể nàng dâu mẹ chồng!Giữa cuộc sống đời thường, khi nói đến quan hệ giữa mẹ chồng và nàng dâu trong gia đình, là chạm đến một mối rối rắm như tơ vò, đủ thứ chuyện sẽ xảy ra chung quy cũng bởi “khẩu nghiệp nặng nề”:
Trâu bò ở với nhau lâu, quen chuồng quen chỏiNgười ở với nhau lâu, inh ỏi đủ điều. Nhưng mối quan hệ này tuy rất nhạy cảm rối răm, mà cũng rất thiêng liêng nếu như nghe được câu này:
Chàng dữ thì em mới rầuMẹ chồng mà dữ, giết trâu ăn mừng!Mẹ chồng mà dữ thì nàng dâu mới nên người, mới biết lo canh cánh mà giữ “tam tòng”(tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử) và tứ đức (công, dung, ngôn, hạnh), còn không thì cũng giữ gìn “tam quy-ngũ giới” cho xứng đáng con nhà Phật. Mẹ chồng mà hiền lành nhân hậu, lúc nào cũng buông xả tha thứ, độ lượng khoan dung thì mấy nàng dâu sẽ rủ nhau mà nhảy vào vòng vô minh, để cho “tam độc” tham sân si quấn lấy cuộc đời:
Một nhà mà có ba dâuDâu cả buôn bán ra mầu sân siDâu hai có ý mỹ miềuTiền tiền thóc thóc bao nhiêu chẳng vềDâu ba chum chúm dâu chêNhờ ơn bác mẹ đi về tỉnh NamDâu tư có tính tham lamChăn trâu cắt cỏ nhôm nhoam ngoài đồng!Cứ lặn hụp mãi trong vô minh thì bao bao giờ mới tìm thấy ánh sáng để đưa cuộc sống mình đến tháng ngày an nhiên thanh thản? Đến lúc gặp “nghiệp chướng oan khiêng” lại khóc lóc than van cho cái kiếp số của mình:
Biết bao tủi nhục chị ơiLàm thân lẽ mọn kiếp tôi nhục nhằnChịu đấm xôi chả được ănChém cha cái kiếp trâu lăn thế này!Duyên kiếp, kiếp số của con người đều xuất phát từ nhân quả luân hồi:
Làm kiếp trâu ăn cỏ, làm kiếp chó ăn dơ.Nào ai muốn làm kiếp súc sinh? Ai cũng muốn làm người được ăn no mặc đẹp. Nhưng rất nhiều người lại quên đi bài học: gieo ác gặt ác, gieo gió gặt bão. Gieo nhân lành ắt hái quả ngọt. Không trốn chạy tránh né đi đâu được:
Trâu ác thì trâu gạt sừngBò ác thì bò còng lưng méo sườn.Chỉ khi chúng sanh nương nhờ Tam Bảo để nhất tâm tu học, tinh tấn tu hành, “đoạn ác tu thiện”, thì may ra mới “chuyển nghiệp” được cho mình, và có thể cả cho tha nhân. “Trâu chết để da, người ta chết để tiếng”, con trâu khi làm kiếp súc sinh có lẽ nó cũng biết tu, hoặc có tu từ kiếp trước, nên nó biết “chuyển nghiệp” cho mình, khi bị hoá kiếp đầu thai thành kiếp khác, nó vẫn còn lưu lại thân xác hữu dụng của nó cho cuộc sống đầy bụi bặm này. Bộ da của trâu đã tìm về như muốn nương nhờ cõi già lam thanh tịnh, và trở thành một pháp cụ đàng hoàng oai nghi:
Con trâu có một hàm răngĂn cỏ đất bằng, uống nước bờ aoHồi nào mày ở với taoBây giờ mày chết, tao cầm dao xẻo thịt màyThịt mày tao nấu cháo linh binhDa mày bịt trống tụng kinh trong chùaSừng mày tao tiện con cờCán dao, cán mác, lược dầy, lược thưa…Dân gian có câu đố về “cái trống” được bịt bằng da trâu rất thú vị:
Có mặt mà chẳng có đầuLúc nghèo thì bạn với trâuĐến lúc vinh hiển gọi cô nàng hầu!Hãy thử tịnh tâm lắng nghe âm thanh của ba hồi chuông trống Bát Nhã từ các chốn thiền tự vào đêm trừ tịch đất trời giao thoa. Tiếng trống dập dồn trầm hùng nào là tiếng trống được bịt bằng da con trâu? Da trâu đó là của con trâu nào? Hồn vía nó đang ở đâu? Nó có được đầu thai làm kiếp khác hay không? Đầu thai thành kiếp người hay kiếp gì?
Lạy chư Phật mười phương, xin hồi hướng công đức đến tất cả những con trâu đã giúp đỡ cho con người bao đời qua…
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Tìm xuân, đón xuân
Nghiệp và Giải Nghiệp theo Chánh Pháp
Thú vui đọc sách
Câu Chuyện Người Kalama
Ngã và vô ngã là một không hai
