Bài 8

Tôn giả ƯU BA LY
(Upali - Trì giới đệ nhất)

-ooOoo-

Trong cuộc sống, từ quốc gia xã hội, đến đoàn thể, luật pháp, nội quy, điều lệ là những điều kiện giúp cho tổ chức được kiện toàn, vững mạnh, trường tồn. Ngược lại, trong một tổ chức có nhiều người không giữ nội quy, điều luật sẽ trở thành ô hợp, dễ tan rã. Cụ thể như trong quân đội không có kỷ luật sắt, khi ra trận sẽ bị thất bại. Với tôn giáo cũng thế, tín đồ không tuân giữ điều răn cấm, đạo giáo sẽ bị suy tàn. Khi Phật sắp Niết Bàn, A Nan hỏi Phật nhiều vấn đề trong đó có câu hỏi:

- Sau khi Thế Tôn Niết Bàn, chúng con nhận ai làm thầy?

Phật trả lời:

- Hãy lấy giới luật làm thầy, giới luật còn đạo ta còn.

Như vậy: Người Phật tử không luận tăng hay tục đều phải tuân giữ giới luật. Trong số các đại đệ tử của Phật có Ưu Ba Ly là người tu hành, hành trì giới luật rất đầy đủ. Từ đó Phật và Thánh chúng suy tôn Ưu Ba Ly là bậc Trì giới đệ nhất.

I. DÒNG HỌ VÀ NGHỀ NGHIỆP CỦA ƯU BA LY.

Ngày xưa, ở Ấn Ðộ luật Ma Nu chia thành phần xã hội ra 4 giai cấp:

- Bà La Môn
- Sát Ðế Lợi
- Phệ Xá
- Thủ Ðà La

Người sinh vào giai cấp nào phải giữ truyền thống của giai cấp đó. Người sinh vào dòng Bà La Môn được làm đạo sĩ học thánh điển Vệ Ðà, lo việc tế tự. Người sanh vào dòng Sát Ðế Lợi được làm vua chúa, quan quyền, cai trị Ấn Ðộ. Người sinh vào dòng Phệ Xá mãi mãi là công nông thương. Người sinh vào dòng Thủ Ðà La suốt đời làm nô lệ, bị bạc đãi nhất trong xã hội. Khi ra đường Thủ Ðà La gặp đạo sĩ hoặc vua quan, phải tìm bờ bụi ẩn nấp, nếu lén nhìn sẽ bị móc mắt. Nếu nói tên Bà La Môn bị cắt lưỡi. Không tuân pháp luật vua quân bị đổ dầu sôi vào lỗ tai. Ưu Ba Ly sinh vào dòng Thủ Ðà La. Bởi thế, ngay từ thuở nhỏ đã không được hưởng quyền lợi về học vấn. Lúc lớn khôn cha mẹ định chọn cho Ưu Ba Ly một nghề sinh nhai. Nhưng trong các nghề mà người nô lệ được phép làm như lao động tay chân, cày cuốc, đánh xe, giữ ngựa, gánh phân, Ưu Ba Ly không đủ sức vì ốm yếu mảnh mai. Cuối cùng, Ưu Ba Ly được chọn đi học nghề thợ cạo râu tóc, nghề nhẹ nhàng nhất. Học chẳng bao lâu, Ưu Ba Ly thành thạo nghề nghiệp một cách tài tình.

Nhờ có người giới thiệu, Ưu Ba Ly được nhận vào vương cung Ca Tỳ La Vệ để hớt cạo râu tóc, trang điểm cho các vương tôn công tử. Nhờ đức tính thuần lương nhu mì, trung hậu, Ưu Ba Ly được vương tôn công tử tín nhiệm và cho ở lại trong cung đình. Ma Ha Bạt Ðề, A Na Luật, Kiếp Tân Na rất thích Ưu Ba Ly, qua sự khéo léo tay nghề.

Khi Phật trở vào thành Ca Tỳ la Vệ, nhờ đã thành nghề, Ưu Ba Ly được đưa đến cạo tóc cho Phật. Tương truyền, vì lo ngại thất lễ, lúc cạo tóc, Ưu Ba Ly khom lưng, cúi đầu. Mẹ của Ưu Ba Ly hỏi Phật về kỹ thuật của con. Phật bảo: "Thân thể rất cong". Nghe thế, Ưu Ba Ly ngẩng đầu lên và tập trung tâm ý trong việc hớt tóc tâm Ưu Ba Ly thể nhập sơ thiền. Mẹ Ưu Ba Ly lại thưa Phật về kỹ thuật. Phật bảo: "Lúc này thân thể ngay thẳng".

Nghe Phật phát biểu ý kiến, Ưu Ba Ly càng nhất tâm hơn, không dám suy nghĩ vọng tưởng gì ngoài việc cạo tóc, tâm Ưu Ba Ly thể nhập nhị thiền. Vì quá chú tâm, hơi thở dồn dập nên khi bà mẹ lại hỏi Phật về cách cạo có nhẹ nhàng không? Phật nói: "Hơi thở vào quá thô". Nghe nói, Ưu Ba Ly lại tập trung tâm ý vào hơi thở, thể nhập tam thiền.

Lúc cạo gần xong râu tóc, bà mẹ lại hỏi Phật xem Ưu Ba Ly đã thiện nghệ hay chưa. Phật nói: "Hơi thở quá thô".

Vì quá chú tâm đến công tác, Ưu Ba Ly không còn tưởng niệm gì cả. Phật cho là Ưu Ba Ly đang ở trạng thái tứ thiền. Hớt tóc cạo câu cho Phật xong, Ưu Ba Ly thấy lòng thơi thới, sung sướng vô cùng, vì đã có dịp tiếp cận với Phật. Qua sự chú tâm lưu ý đến việc hớt tóc, nhất là mỗi khi nghe Phật phê phán, Ưu Ba Ly còn cố sức sửa đổi tâm tư, động tác. Những cử chỉ đó đã mở đầu cho thấy Ưu Ba Ly sẽ là một con người rất nghiêm túc tác phong cử chỉ. Bởi thế, sau khi xuất gia Ưu Ba Ly trở thành vị Trì giới đệ nhất.

II- ÐẠO NGHIỆP CỦA ƯU BA LY

Trong thời gian lưu lại thành Ca Tỳ La Vệ, Phật nói cho cả vương tộc và bá quan văn võ cùng nghe lý do Phật xuất gia và đem giáo pháp đã chứng ngộ ở gốc cây Bồ Ðề truyền giảng. Tất cả các vương tôn công tử và bá quan đều hoan hỷ tán thán Ðức Phật.

Nhờ thấm nhuần mưa pháp, một số vương tôn công tử đã xin theo Phật xuất gia. Không kể các vị đã xuất gia từ trước như Ma Ha Nam (Haha Nàma), Ma Ha Bạt Ðề (Maha Bhadrika), kỳ này có các vị Ðề Bà Ðạt Ða, và A Nan, con vua Bạch Phạn, A Na Luật con Cam Lộ Vương, Ma Ha Bà Sa con Hộc Phạn vương là La Hầu La (Rahala) cháu nội vua Tịnh Phạn. Khi được Phật nhận A Na Luật hăng hái gọi Ưu Ba Ly đến nhờ cạo tóc. Ưu Ba Ly vốn là người đã hầu hạ Bạt Ðề ngày trước. Rồi tuần tự Ưu Ba Ly cạo tóc cho các vương tôn công tử khác. Vốn đã được thấy Phật trong khi cạo tóc cho Phật từ trước, nay thấy cảnh xuất gia, nồng nhiệt, vui vẻ của các vương tôn tại hoàng cung, Ưu Ba Ly thấy tủi hổ cho thân phận kẻ nô lệ, không có cách nào để xuất gia thoát tục, Xá Lợi Phất an ủi:

- Này Ưu Ba Ly! Vì chưa thấu hiểu được giáo thuyết bình đẳng của Phật, ông mới buồn tủi và khóc than. Ông nên biết rằng trên đường giáo hóa, Phật không có tâm phân biệt, người này giàu sang kẻ kia ngu si, nghèo đói. Ai muốn xuất gia cầu giải thoát sinh tử luân hồi Phật đều nhận tất cả. Vì từ tâm của Phật là hơi thở của vạn vật, là mạng mạch của nhân sinh, là trái tim của chánh pháp. Lòng từ bi đó không khác biển cả, hay hư không. Biển cả dung chứa mọi sinh vật, làm sạch tất cả dơ bẩn do sông rạch chảy vào. Hư không trùm khắp cả muôn loài, không loại trừ bất cứ một vật nào, có bao nhiêu loài hữu tình hay vô tình đều được dung chứa tất cả. Còn chúng sinh muốn được giải thoát, muốn được Ðức Phật cho gia nhập vào giáo đoàn, cần yếu phải nghiêm trì giới luật. Với bản tính thật thà, khiêm cung, cần mẫn, chu đáo, đoan chính... sẵn có, được xuất gia, Ưu Ba Ly sẽ giữ tròn giới pháp của Phật, ông hãy tin tưởng, chớ chán nản, tôi sẽ hướng dẫn đến bái yết Phật và chắc chắn Phật sẽ hoan hỷ đón nhận.

Ðúng như ý của Xá Lợi Phất, khi gặp Ưu Ba Ly, Phật rất niềm nở đón nhận và dạy rằng:

- Này Ưu Ba Ly! Trước đây khi cạo tóc cho ta, ông đã biểu thị đức tính của người xuất gia. Ông rất khiêm cung lễ độ, chăm chú vào việc làm, tâm không dấy động. Thâm tâm của ông lúc đó đã chuyển từ trạng thái sơ thiền sang trạng thái tứ thiền. Giờ này, ông xin xuất gia rất là hợp thời điểm. Trước đây ta đi xuất gia một phần là vì muốn công bằng xã hội. Do đó, giáo pháp của ta mang tính bình đẳng trước mọi người, oán cùng như thân, giai cấp cao cũng như giai cấp thấp. Bất cứ ai nếu tinh tấn giữ gìn giới luật nhất định sẽ được giải thoát. Ta sẽ thế phát cho ông bây giờ. Còn lễ thế phát cho các vương tôn công tử sẽ cử hành sau 7 ngày nữa, vì đó là tuần huấn nhục, giúp họ tập quen khó nhọc, lãng quên tâm lý hưởng thụ giàu sang. Trong các vương tôn công tử đều xuất gia cùng một ngày, nhưng Phật cho Ưu Ba Ly thế phát trước, các vương tôn thế phát sau, với dụng ý như nêu trên. Ngày Bạt Ðề xuất gia, vào tăng đoàn, Phật bảo Bạt Ðề hãy đãnh lễ Ưu Ba Ly và cầu cạo tóc gấp. Lý do là vì Ưu Ba Ly lớn tuổi hơn. Những việc làm này, ngoài một phần như lý do đã nói còn có mục đích để phá tâm kiêu mạn của các vương tôn và cho thấy tinh thần bình đẳng của giáo pháp, nhằm xóa bỏ mọi giai cấp trong xã hội.

Trên đường giáo hóa, Ưu Ba Ly là người đầu tiên thuộc dòng họ nô lệ Thủ Ðà La được Phật thu nhận tham dự giáo đoàn. Ðó cũng là một bước tiến bộ đầu tiên đã ghi vào lịch sử văn minh Ấn Ðộ. Về sau, Ưu Ba Ly trở thành vị Trì giới đệ nhất.

Trong giáo đoàn, Ưu Ba Ly rất được trọng nể, nhờ nghiêm trì giới luật. Với tính thận trọng sợ lỗi lầm, Ưu Ba Ly thường hỏi Phật về giới luật. Những giới mà Ưu Ba Ly thưa hỏi Phật rất nhiều tất cả có ghi trong Luật tạng.

Tuy nhiên, để thấy sự chú ý của Ưu Ba Ly về giới luật, cần nêu ra một vài trường hợp.

- Theo luật của Sát Ðế Lợi, người dòng họ Thích không được kết hôn với dòng ngoài họ Thích. Trong một thời gian có một cô gái Hắc Ly Xa dòng họ Thích, lúc đang độ thanh xuân, chẳng may cô bị chồng chết sớm. Sau một thời gian cô muốn kết nghĩa với người ngoài dòng họ Thích. Nhưng người em không ưng thuận lại muốn Hắc Ly Xa làm vợ mình. Ðể trả thù, vì Hắc Ly Xa cự tuyệt, trong một bữa ăn, tên em chồng bỏ thuốc mê vào thực phẩm. Khi ăn xong, Hắc Ly Xa bất tỉnh. Tên này dùng roi đánh đập Hắc Ly Xa và dẫn đến trình quan với lời mạo nhận rằng:

- Cô này là vợ của tôi, cô thường tư thông với người ngoài dòng họ, xin quan xét xử và nghiêm trị đích đáng.

Vua xử Hắc Ly Xa phải chịu tử hình. Khi bị giam giữ, thừa dịp người gác tù lơ đểnh, Hắc Ly Xa trốn tù, cô đến một ni viện ở Xá vệ xin xuất gia.

Tại Ca Tỳ La Vệ sau khi truy nã tù nhân không có kết quả, nhà vua nghe Hắc Ly Xa đã trốn sang Xá Vệ. Nhà vua viết biểu yêu cầu vua Xá Vệ truy nã Hắc Ly Xa, và bắt giải về Ca Tỳ La Vệ gấp.

Truy nã không ra, nhà vua mới biết cô tù nhân đã vào tu trong ni viện, nơi bất khả xâm phạm. Vua Ba Tư Nặc lại viết biểu trả lời vua Ca Tỳ La Vệ biết sự cố. Tin cô tù nhân vượt ngục vào trong ni viện được lan truyền khắp mọi nơi. Dư luận xôn xao, và hai nước trở nên hiềm khích. Nghe sự tình khó giải quyết, Ưu Ba Ly đến trình Phật:

- Bạch Thế Tôn! Người đã phạm quốc pháp, chúng ta có thể thu nhập cho xuất gia không?

- Này Ưu Ba Ly! Quốc pháp hợp lý hay không hợp lý, đó là việc của chính phủ và dân chúng còn nếu còn có người đã phạm tội, khi chưa được tuyên bố ân xá, tăng đoàn không được làm phép cho xuất gia.

Sau khi trả lời cho Ưu Ba Ly. Phật gọi Ni chúng cho Hắc Xa Ly xuất gia đến quở trách. Bấy giờ, với sự cố nầy, nhiều người phàn nàn cho Phật là thiếu từ bi, không che chở cho tội nhân. Biết tin đó Phật họp đại chúng lại cho hay:

- Tăng đoàn cần thanh tịnh, phạm giới luật còn bị diệt tận thì phạm pháp nước phải chịu luật nước xử trị. Phật pháp không thể che chở cho tội nhân vì tăng đoàn phải được mọi người trọng nể.

Một lần khác có người nhờ Tỳ Kheo mai mối giữa Nam và Nữ, không biết xử lý cách nào, Ưu Ba Ly đến hỏi Phật.

- Bạch Thế Tôn! Tỳ Kheo và Tỳ Kheo ni có thể làm mai mối cho Nam Nữ được không?

Phật trả lời:

- Nếu Tỳ Kheo, Tỳ Kheo ni đem tâm tình người nam ngõ với người nữ, đem ý người nữ nói với người nam cho đến giới thiệu giáo hội một lần, sẽ phạm tăng già bà thi sa, cần phải hối quá. Vì căn bản sinh tử, dục là thứ nhất.

- Bạch Thế Tôn! Ưu Ba Ly thưa. Ðối với việc hôn lễ của các tín đồ tại gia, các Tỳ Kheo, các Tỳ Kheo ni nên có thái độ như thế nào?

- Không nên lưu tâm lắm, Phật nói. Nếu việc hợp pháp, có thể đối trước tam bảo làm lễ chứng minh cho họ.

Một hôm, Ưu Ba Ly đi sau Phật, thấy một bệnh nhân nằm rên la ở chỗ dơ uế. Một hôm khác, trên đường hóa dạo, các Tỳ Kheo gặp một bệnh nhân nằm bên vệ đường. Vì chưa nghe Phật giảng về phép thăm nuôi bệnh nhân, các Tỳ Kheo đi nhiểu một vòng rồi tiếp tục lên đường. Lại một lần khác, trong đại chúng, có một Tỳ Kheo bệnh vì không ai chăm sóc. Vì buồn tình, Tỳ Kheo bệnh nghĩ đang lúc bệnh hoạn, có thể không cần giữ giới, tự ý buông lung. Ðộng lòng trắc ẩn, Ưu Ba Ly kính cẩn hỏi Phật rằng:

- Bạch Thế Tôn! Nếu có đại đức, Tỳ Kheo, bệnh, chúng con nên chăm sóc như thế nào?

- Này Ưu Ba Ly! Khi có Tỳ Kheo bệnh, chúng tăng nên đem bệnh nhân đến ở phòng chính nơi thoáng khí. Cắt cử người thay phiên chăm sóc ăn uống thuốc thang. Các đệ tử cũng thay phiên nhau túc trực hầu hạ, quét dọn sạch sẽ, cắm hoa, đốt hương, theo dõi bệnh tình, hơi thở...

Khi có Tỳ Kheo đến thăm, cần tiếp đón nồng hậu, khách hỏi bệnh nhân điều gì, hãy thay bệnh nhân trả lời đầy đủ. Nếu có Phật tử đến thăm, hãy mời họ ngồi đằng sau, hoặc phía từ nửa mình bệnh nhân trở xuống. Nếu họ phát tâm cúng dường những gì, hãy niệm Phật, chú nguyện, rồi tiếp thọ nói pháp cho họ nghe. Khi người bệnh cần đại tiện, tiểu, hãy mời khách ra ngoài rồi lo cho bệnh nhân. Ở ngoài cửa cũng cần có người trực để hướng dẫn khách thăm bệnh.

Ðó là đối với các Tỳ Kheo đại đức, còn các Tỳ Kheo tiểu đức, cũng hãy chăm sóc như thế, có điều là không nên đem bệnh nhân đến ở phòng chính, nơi ô uế. Nếu bệnh nhân không có sư trưởng hoặc đệ tử, các Tỳ Kheo đồng trú xứ nên phân công chăm sóc bệnh nhân. Nếu trong chúng không đủ điều kiện thuốc thang cho bệnh nhân, có thể lấy vật dụng của nạn nhân đem bán lấy tiền lo thuốc cho bệnh nhân. Nếu bệnh nhân không ưng thuận, hãy mời vị trưởng thượng đến thuyết phục, nếu không có vật đổi chác, khi đi khất thực, Tỳ Kheo mang hai bát, một cho mình và một cho bệnh nhân. Khất thực về, hãy chọn các thức ăn bổ dưỡng dành cho bệnh nhân.

Nếu bệnh nhân viên tịch hãy xử lý vật dụng còn lại một cách hợp lý, như cúng dường Tam bảo hoặc quan phân cho đại chúng.

Với tâm từ bi, Ưu Ba Ly rất quan tâm đến người bệnh, nhất là người xuất gia, vì họ đã cắt ái từ thân, cho nên lúc lâm bệnh họ rất cô độc, thiếu người chăm sóc. Theo Phật, trong các phước điền, chăm sóc cho bệnh nhân là phước điền đệ nhất.

4. Phá tăng và hòa tăng

Là vị giữ giới đệ nhất,Ưu Ba Ly luôn luôn quan tâm đến các vấn đề pháp chế, nam, nữ, thăm bệnh v.v... nhưng quan trọng nhất vẫn là vấn đề phá tăng và hòa tăng. Tăng sống theo hạnh lục hòa, cho nên nếu bất hòa là mối tai họa lớn lao. Với tập thể, có hòa hợp mới dễ dàng thành tựu các hoạt vụ. Nhỏ như một gia đình, có thuận vợ thuận chồng mới tát cạn bể đông. Bởi thế, khi họp Tăng làm phép yết ma, vị thủ tọa hỏi Tăng đã họp xong chưa rồi lại hỏi: Tăng có hòa hợp không? Nếu Tăng không hòa hợp là Yết ma không thành.

Một hôm tại thành Xá Vệ, Ưu Ba Ly hỏi Phật rằng:

- Bạch Thế Tôn! Thế nào gọi là phá hòa hiệp Tăng?

- Này Ưu Ba Ly! Nếu trong Tăng đoàn, có người hay chỉ trích chê bai, đâm thọc, để các Tỳ Kheo phải tỵ hiềm nhau, hoặc gây sự bất ổn, đó là phá sự hòa hợp Tăng.

Nếu đối với chư Tăng, có Phật tử tại gia tạo sự bất hòa phân chia nhân ngã, khiêu khích làm chia rẽ Tăng đoàn, làm rối loạn mất hòa khí, gọi đó là phá hòa hợp tăng. Ngoài đời, nếu chính quyền chen vào nội bộ Tăng đoàn, tự viện, chỉ trích này nọ, hoặc yêu cầu trục xuất Tăng ni ra khỏi tự viện, Tăng đoàn, gọi đó là phá hòa hợp Tăng. Người phá hòa hợp Tăng mang tội rất nặng, chết đọa vào đại địa ngục, chịu các cực hình thời gian một kiếp.

- Bạch Thế Tôn! Còn thế nào gọi là hòa hợp Tăng?

- Này Ưu Ba Ly! Người lễ bái cúng dường, hỗ trợ tùy thuận ngợi khen các Tỳ Kheo đúng phép, đúng luật, gọi đó là hòa hợp Tăng.

- Người đem lại hòa hợp Tăng được những công đức gì?

- Công đức người tạo hòa hợp Tăng được sinh vào thế giới có nhiều phước báu, hưởng các lạc thú trọn 1 kiếp.

Vốn là một con người có tác phong khiêm tốn, hiểu rõ nghĩa lý của giới luật, giữ giới nghiêm minh, không phải không biết thế nào là phá Tăng và hòa Tăng, nhưng Ưu Ba Ly muốn Tăng đoàn lưu tâm đến sự ổn định nội bộ tránh các tranh chấp, nên đem vấn đề ra hỏi để Phật nhắc nhở.

Ở trong Tăng đoàn, không những lo giữ giới luật bàn với Phật nhiều điều giới luật, Ưu Ba Ly còn xử lý các Tỳ Kheo phạm tội, làm phép yết ma sámg hối, giảng giải giới luật cho các Tỳ Kheo.

Về phía nữ, với tính rụt rè, các Tỳ Kheo ni không dám đem vấn đề giới luật ra hỏi Phật. Các vị thường đem những gì không biết, hoặc còn nghi ngờ về luật học thưa hỏi Ưu Ba Ly.

Ngoài Phật ra, Ưu Ba Ly gần như là người có đủ thẩm quyền quyết định về mọi vấn đề liên quan đến giới luật. Phật và Thánh chúng đều công nhận Ưu Ba Ly là bậc Trì giới đệ nhất.

Sau khi Phật Niết Bàn trong cuộc kiết tập Kinh, luật, luận tại động Kỳ Xà Quật gồm 1.250 vị A La Hán do Ðại Ca Diếp làm chủ tọa, đã cử A Nan tụng kinh, Ca Chiên Diên luận nghị, Ưu Ba Ly tụng đọc 80 lần các giới luật do Phật chế. Từ cuộc kết tập này bộ Bát Thập Tụng Luật được hình thành và đó là bộ luật căn bản đầu tiên của Văn học Phật giáo. Theo Nam truyền sử, Ưu Ba Ly không những là vị kiết tập Luật tạng, tôn giả còn là vị kế thừa Ðức Phật, lãnh đạo giáo đoàn và trở thành Sơ tổ. Ðây cũng là điểm mà Phật giáo Bắc Tông khác với Phật giáo Nam Tông.

Theo truyền thống Bắc tông: Ðại Ca Diếp là vị Sơ tổ thừa kế Phật lãnh đạo giáo đoàn. Nguyên nhân sự khác biệt nầy xét ra cũng dễ thấy.

- Nam Tông thiên về tư tưởng giải thoát, muốn giải thoát phải trì luật. Ưu Ba Ly là vị trì luật đệ nhất nên đương nhiên được suy tôn là sơ tổ. Còn Bắc Tông thiên về tư tưởng giác ngộ, lấy tâm ấn tâm không cần văn tự, ấn truyền ngoài kinh điển. Ðại Ca Diếp là vị đã lãnh hội được ý chí đó nơi đức Phật trước nhất, qua cành hoa sen của Phật đưa cao tại hội Linh Sơn. Sau Phật Niết Bàn, Ðại Ca Diếp là vị chủ tọa, lãnh đạo cuộc kiết tập kinh điển. Bởi thế, đương nhiên Phật giáo Bắc Tông suy tôn Ðại Ca Diếp là sơ tổ.

Sự phân chia Nam Tông và Bắc Tông chính đó là đầu mối.

III. NHẬN THỨC VÀ KẾT LUẬN

Trong các sử truyện không ghi lại giai đoạn cuối của cuộc đời Ưu Ba Ly. Do đó, chúng ta không rõ Ưu Ba Ly nhập Niết Bàn vào lúc nào. Nhưng sau cuộc kiết tập kinh điển lần thứ nhất, sử truyện không ghi chép một sự xuất hiện nào của Ưu Ba Ly. Bởi thế, chúng ta có thể suy đoán sự nhập Niết Bàn của Ưu Ba Ly trong khoảng trước hoặc sau Ðại Ca Diếp Niết Bàn mà thôi.

Về sự tương truyền Ưu Ba Ly trong lúc cạo tóc cho Phật đã thể nhập từ sơ thiền đến tứ thiền nghe qua có viễn vông xa thực tế. Nhưng xét kỹ, theo thực tế đó có thể không phải là 1 vấn đề không tưởng. Vì đó, chỉ là một hiện tượng tâm lý thông thường, mọi người có thể trải qua. Trên lý thuyết thiền chia có 4 bậc là để định mức trạng thái tâm lý của một hành giả qua 4 bậc, từ thấp đến cao. Khi chưa tọa thiền, tâm lý con người rất loạn động, hết nghĩ đến vấn đề này, liền dấy động đến vấn đề khác. Phật cho tâm lý con người như một con ngựa không cương, như vượn khỉ chuyền cây. Khi tọa thiền, hành giả khởi đầu loại trừ các triền cái, nhiếp tâm vào một vấn đề nào đó. Càng nhất tâm nhiếp niệm thì định lực càng cao. Ði từ bậc sơ thiền đến tứ thiền. Cụ thể, dễ hiểu hơn như một học sinh giải toán. Lúc mới nhìn vào đề toán, tâm còn loạn động, vì mới đi cinéma và dạo phố về cho nên thấy bài toán quá khó có thể không giải được, cậu học sinh cắn bút. Cắn bút là một biểu hiện khởi đầu tâm lý tư duy. Càng chú tâm cậu học sinh càng dần dà tìm ra manh mối, các định lý, phương trình, để cuối cùng tìm được đáp số. Có thể nói, đáp số tìm ra giống như người hành giả nhờ nhiếp tâm mà tiến từ sơ thiền đến tứ thiền. Lúc cạo tóc cho Phật, Ưu Ba Ly đã chú tâm vào động tác nghề nghiệp, quên hết những vấn đề khác, tâm chuyển từ trạng thái sơ thiền đến tứ thiền.

Noi gương Ưu Ba Ly, dùng giới chế ngự hết các phóng dật, chúng ta sẽ trở nên con người tốt có phẩm hạnh, có tư cách để từ đố không làm gì hại đến gia đình, đoàn thể, quốc gia xã hội. Chỉ trong phạm vi giữ giới một cách tiêu cực như thế, chúng ta đã là người hữu ích cho đời rồi, còn nói gì khi chúng ta bước vào guồng máy hoạt động tích cực của đoàn thể, quốc gia xã hội.

Sự cường thịnh của quốc gia và xã hội căn bản là con người hoạt động với tinh thần đạo đức: C?n kiệm liêm chính, chí công vô tư...

* * *

-ooOoo-

Ðầu trang | 1.01 | 1.02 | 1.03 | 1.04 | 1.05 | 1.06 | 1.07 | 1.08 |
| 2.01 | 2.02 | 2.03 | 2.04 | 2.05 | 2.06 | 2.07 | 2.08 | 2.09 | 2.10 | 3 | Mục lục