a. Kiến thức chung
Táo bón không phải là chứng bệnh nghiêm trọng. Nhưng gây khó chịu rất
nhiều cho người bệnh, và là một chứng khá phổ biến đối với hầu hết mọi
người. Riêng ở Hoa Kỳ, mỗi năm có ít nhất là 4 triệu rưỡi người chịu ảnh
hưởng của chứng bệnh này.
Táo bón thông thường chỉ là phản ứng xảy ra cho cơ thể khi chế độ ăn
uống không thích hợp hoặc cũng có thể do lạm dụng các loại thuốc nhuận
tràng. Nếu đúng là do nguyên nhân này, việc dùng thuốc nhuận tràng sẽ
càng làm cho tình hình trở nên nghiêm trọng hơn, thay vì là giảm bớt.
Tuy nhiên, đôi khi táo bón cũng gây ra do những vấn đề sức khỏe khác.
Những người đau đường ruột có thể bị táo bón. Nguyên nhân là vì hoạt
động co bóp của các cơ thành ruột không được bình thường, dẫn đến việc
phân nằm lại trong ruột lâu hơn và trở nên đen, cứng, rất khó đưa ra
khỏi hậu môn.
Những bệnh nhân bị mất nước nhiều, hoặc các chứng đột quỵ, bệnh
Parkinson... cũng có thể bị táo bón. Nguyên nhân là vì các bệnh này làm
thay đổi, thường là ngăn trở, hoạt động của các cơ nơi thành ruột. Ngoài
ra, các bệnh khác như hội chứng rối loạn tiêu hóa, tiểu đường, yếu
thận... cũng gây ra táo bón.
Vấn đề trở nên nghiêm trọng nhất khi táo bón là dấu hiệu cảnh báo của
chứng ung thư ruột. Trong trường hợp này, có một số triệu chứng đi kèm
theo như: biếng ăn, sụt cân nhanh, có máu trong phân, cơ thể rất mỏi
mệt, suy nhược và đau thường xuyên trong bụng. Nếu bạn nhận ra một số
các triệu chứng này đi kèm với táo bón, cần đi khám bác sĩ ngay. Nếu
không phát hiện ra ung thư sớm, bạn sẽ làm cho chứng bệnh này càng trở
nên khó điều trị, bởi vì việc sử dụng các loại thuốc điều trị táo bón,
nhất là thuốc nhuận tràng, sẽ không mang lại hiệu quả nào, chỉ làm chậm
trễ việc điều trị ung thư.
Trong thành phần thức ăn của chúng ta, có một lượng khá lớn những chất
bả mà cơ thể không hấp thụ được. Tuy nhiên, chúng đóng vai trò rất quan
trọng trong việc giúp cơ thể tống phân ra bên ngoài dễ dàng. Đó là các
chất xơ thường có nhiều trong các loại thức ăn chứa tinh bột thô, như
khoai lang, gạo lức... Các loại rau cải, trái cây... cũng cung cấp nhiều
chất xơ. Khi chế độ ăn hàng ngày không cung cấp đủ chất xơ, bạn rất dễ
bị táo bón.
Nếu xác định táo bón không phải là dấu hiệu liên quan đến các vấn đề sức
khỏe khác nữa, thì việc điều trị thường không cần phải dùng đến thuốc
men. Hay nói chính xác hơn, việc lạm dụng thuốc thường dẫn đến nhiều vấn
đề nghiêm trọng khác, thay vì chỉ là cảm giác khó chịu của táo bón.
b. Những điều nên làm
– Dùng thức ăn có nhiều chất xơ như các loại ngũ cốc, rau cải. Một số
dạng thuốc viên được bào chế để cung cấp chất xơ cũng có thể dùng được,
như Metamucil hoặc FiberCon. Tuy nhiên, dùng thức ăn tự nhiên vẫn là
giải pháp tốt hơn.
– Uống nhiều nước. Mỗi ngày bạn có thể uống đến 8 ly lớn nước lọc, hoặc
nhiều hơn. Uống nhiều nước giúp đẩy nhanh tiến trình trao đổi chất trong
cơ thể và không dẫn đến bất cứ phản ứng bất lợi nào. Trong rất nhiều
trường hợp, chỉ riêng việc uống đủ lượng nước cơ thể cần đã đủ để giúp
bạn thay đổi được vấn đề.
– Tránh dùng các loại thuốc nhuận tràng. Mặc dù tên gọi của thuốc nghe
ra rất hấp dẫn khi bạn đang phải khó chịu vì táo bón, nhưng thực tế
chúng không giúp gì nhiều. Trong khi đó, chúng là loại thuốc gây nghiện
khi sử dụng nhiều lần và khi lạm dụng sẽ gây hại đến ruột, khiến cho
chứng táo bón trở nên nghiêm trọng hơn nữa. Thay đổi chế độ ăn uống hàng
ngày thường là một quyết định khôn ngoan và an toàn hơn.
– Cần hiểu đúng nghĩa thế nào là táo bón. Nhiều người lo lắng dùng thuốc
chỉ đơn giản vì số lần đi tiêu của họ ít hơn những người khác. Cơ thể
mỗi người có nhu cầu và điều kiện hoạt động hoàn toàn khác nhau. Theo
các bác sĩ, bạn có thể đi tiêu từ ba lần mỗi ngày (nhiều nhất) cho đến
chỉ ba lần trong một tuần (ít nhất) và vẫn được xem là bình thường nếu
không có dấu hiệu khó chịu nào kèm theo, nhất là phân đi ra không có màu
đen và quá cứng. Bạn không thể lo lắng chỉ vì số lần đi tiêu của mình ít
hoặc nhiều hơn so với người khác. Nói cách khác, nếu bạn chỉ đi tiêu ba
lần trong một tuần và không thấy có dấu hiệu gì khác, đừng cố tìm cách
can thiệp để buộc cơ thể bạn phải làm khác đi.
– Tập thể dục đều đặn. Nếu điều kiện của bạn rất khó khăn, cũng phải thu
xếp tối thiểu là ba buổi tập một tuần, mỗi buổi chừng 20 đến 30 phút.
Bạn có thể chạy bộ hoặc chọn bất cứ cách luyện tập nào bạn thích. Điều
quan trọng là cần có sự vận động. Nhiều trường hợp táo bón xảy ra do cơ
thể vận động quá ít. Những người già và phụ nữ mang thai cần chú ý những
hoạt động nhẹ thường xuyên hàng ngày, vì những đối tượng này thường bị
rơi vào trường hợp thiếu hoạt động do cơ thể có cảm giác mỏi mệt. Điều
này dễ dàng dan đến táo bón.
– Hạn chế tối đa việc sử dụng các loại thuốc nhét vào hậu môn để chống
táo bón, hoặc biện pháp thụt tháo phân. Đây là những biện pháp can thiệp
chỉ nên dùng khi thật sự cần thiết, có chỉ định của bác sĩ. Sau mỗi lần
thực hiện các biện pháp này, hoạt động co bóp của ruột thường giảm đi,
và do đó làm cho chứng táo bón càng nặng nề thêm.
– Không nên hoãn việc đi tiêu khi bạn cảm thấy có nhu cầu. Thường thì
cơn đau bụng sẽ qua đi, bạn không cần đi tiêu nữa. Lượng phân nằm lại
trong ruột vào lúc đó sẽ cứng hơn bình thường và dẫn đến táo bón. Vấn đề
thường không xảy ra tức thì, nhưng nếu bạn có thói quen hoãn việc đi
tiêu quá thường xuyên, bạn sẽ tạo điều kiện làm phát sinh chứng táo bón.
– Luyện tập một thời khóa đều đặn cho cơ thể bạn. Bắt đầu từ việc ăn
uống điều độ, đúng giờ. Sau đó, bạn sẽ dần dần có được thói quen đi tiêu
vào một giờ nhất định trong ngày. Thường thì vào buổi sáng sớm là tốt
nhất. Những người có thói quen đi tiêu vào một giờ nhất định đều đặn mỗi
ngày thường rất ít khi bị táo bón. Một tách nhỏ cà phê buổi sáng đôi khi
có thể giúp bạn có cảm giác muốn đi cầu. Các nhà khoa học vẫn chưa xác
định rõ cơ chế tác động này của cà-phê, nhưng đây là hiệu quả có thật
trong nghiên cứu thực tế. Cà-phê thúc đẩy bạn đi tiêu sau khi uống vào
khoảng 4 phút. So với nam giới thì tác động này được thấy rõ hơn ở phái
nữ. Cũng có thể do nam giới thường quen thuộc với loại thức uống này
hơn.
– Không nên rặn mạnh khi đi tiêu. Hoạt động bình thường này của cơ thể
không cần đến sự cố gắng của bạn. Thói quen rặn mạnh khi đi tiêu dẫn đến
bệnh trĩ và một số vấn đề khác nữa. Khi ấy, bạn sẽ bị đau mỗi lần đi
tiêu. Cơn đau có thể làm trì hoãn việc đi tiêu và thúc đẩy gây ra táo
bón. Tốt nhất là đi tiêu khi nào bạn thực sự cảm thấy có nhu cầu, và
đừng nôn nóng rút ngắn thời gian đi tiêu.
– Một số thuốc có tác dụng phụ gây ra táo bón. Nếu bạn đang dùng thuốc
và bị táo bón, có thể hỏi bác sĩ về các tác dụng phụ của loại thuốc đang
dùng. Trong trường hợp này, cần tuân thủ những chỉ dẫn của bác sĩ.