a. Kiến thức chung
Dinh dưỡng chi phối hoàn toàn trong sự tăng trưởng và hoạt động của cơ
thể bạn, cũng đơn giản như động cơ cần nhiên liệu. Điều phức tạp hơn ở
đây là, cơ thể là một “động cơ sống”, nên nhiên liệu dành cho nó không
đơn giản chút nào.
Trẻ con lớn lên và phát triển bình thường, hoặc có thể phải chịu đựng
vấn đề sức khỏe nào đó đôi khi kéo dài suốt đời, chỉ vì cha mẹ không có
đủ những hiểu biết về dinh dưỡng.
Bác sĩ điều trị cho nhiều bệnh nhân cùng một bệnh như nhau, nhưng một số
bệnh nhân có thể có kết quả điều trị khả quan hơn những người khác, nhờ
kết hợp chế độ dinh dưỡng thích hợp.
Thật không may là, chỉ trừ một số trường hợp đặc biệt, còn thì các bác
sĩ không can thiệp nhiều vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày của bạn –
thường chỉ là những lời khuyên rất hạn chế. Vì thế, bạn cần phải tự
trang bị cho mình những hiểu biết nhất định về dinh dưỡng.
Những hiểu biết chung về vitamin và khoáng chất, cũng như các thành phần
chính trong khẩu phần, ngày nay đã trở thành khá phổ biến cho hết thảy
mọi người, vì ngay ở học đường chúng ta đã được trang bị khá đầy đủ. Tuy
nhiên, một số vấn đề đòi hỏi chúng ta cần tìm hiểu sâu hơn và cập nhật
hơn, vì nó liên quan đến khả năng sống khỏe mạnh của mỗi người. Có hai
vấn đề bạn cần biết nhiều hơn.
Vấn đề thứ nhất là chất béo.
Cơ thể hấp thụ và tích lũy chất béo lại ở dạng mỡ như một dạng năng
lượng dành cho hoạt động của các bắp thịt và các cơ quan. Bạn có thể
tưởng tượng giống như có nhiều dạng nhiên liệu khác nhau bạn có thể cho
vào xe gắn máy của bạn: xăng loại một, xăng loại hai... Các dạng chất
béo bạn đưa vào cơ thể cũng tương tự như vậy. Có thể tạm chia ít nhất là
hai loại. Loại chất béo đã bão hòa và loại chất béo không bão hòa. Sự
khác biệt giữa hai loại chất béo này chính là cách sắp xếp khác nhau của
các phân tử.
Loại chất béo không bão hòa là loại mà cơ thể dễ hấp thụ nhất. Loại này
dễ dàng nhận ra qua đặc điểm là chúng thường ở dạng lỏng. Các dạng dầu,
mỡ mà bạn không thấy đóng cứng lại khi để lâu. Ngược lại, chất béo bão
hòa là loại mà cơ thể rất khó hấp thụ. Đặc điểm của chúng là thường luôn
ở dạng đông lại, ngay cả ở nhiệt độ trung bình trong phòng. Trong loại
này bao gồm hầu hết các chế phẩm bằng mỡ động vật, bơ và các loại dầu ăn
mà bạn thấy đông lại khi để lâu.
Vấn đề thứ hai là cholesterol.
Cholesterol là một chất được tạo thành hoàn toàn bởi các tế bào trong cơ
thể động vật. Cơ thể chúng ta cần một lượng nhỏ cholesterol, nhưng trong
điều kiện thông thường thì cơ thể có khả năng tự sản sinh ra lượng
cholesterol cần thiết đó. Thực vật không có khả năng tạo ra cholesterol
trong tế bào. Vì thế, tất cả nguồn cung ứng cholesterol dĩ nhiên là có
được từ động vật, như trứng, thịt, sữa...
Vấn đề ở đây là, có thể bạn đã biết những tai hại của cholesterol và rất
muốn tránh xa chất này, nhưng bạn lại không thể sẵn lòng từ bỏ tất cả
thực phẩm từ thịt động vật hoặc các chế phẩm từ sữa. Bởi vì thực phẩm
loại này ngoài cholesterol ra còn chứa rất nhiều dinh dưỡng cần thiết
khác. Vì vậy, tốt nhất là bạn phải hiểu rõ loại thực phẩm nào mà bạn
đang sử dụng.
Các loại thịt càng có nhiều mỡ thì càng chứa nhiều cholesterol. Các loại
thịt bò, thịt heo... thuộc nhóm này. Thịt gia cầm như gà, vịt... thuộc
nhóm chứa ít cholesterol hơn, và các loại cá có ít cholesterol nhất.
Tuy nhiên, lượng cholesterol trong máu quá thấp cũng dẫn đến những nguy
cơ khác. Những người có hàm lượng cholesterol thấp dưới 16 phần ngàn có
tỷ lệ mắc các bệnh như ung thư, đột quỵ hoặc thậm chí đột ngột tử vong
cao hơn người bình thường. Các cuộc nghiên cứu mới đây đưa ra tính toán
rằng, ở những người có lượng cholesterol thấp dưới 16 phần ngàn, tử vong
do những nguyên nhân khác đã vượt lên cao hơn nhiều so với việc giảm
nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Các loại cá là nguồn đạm tốt hơn thịt, vì chúng chẳng những ít
cholesterol, mà cũng ít chất béo hơn nữa. Nhưng nguồn cung cấp cá thường
không được kiểm soát kỹ như các nguồn cung cấp thịt. Trong khi người ta
có thể kiểm soát dịch bệnh và các điều kiện vệ sinh thực phẩm đối với
tất cả các lò mổ thịt, thì không ai có thể kiểm soát được nguồn cung cấp
cá từ đại dương cũng như tất cả các sông ngòi, kênh rạch. Cá biển đôi
khi lẫn những loại cá lạ gây ngộ độc, hoặc thậm chí khả năng ngộ độc là
do những thứ mà chúng đã ăn vào, đặc biệt là khi đánh bắt ở những vùng
biển bị ô nhiễm.
Cá được đánh bắt ở những kênh rạch hoặc ao hồ có độ ô nhiễm cao cũng có
khả năng gây nhiễm độc cho người ăn.
Hiện nay, khuynh hướng thay thế nguồn đạm động vật bằng đạm thực vật
ngày càng được khuyến khích hơn. Nhiều người theo chế độ ăn chay không
chỉ thuần vì lý do tín ngưỡng như trước đây, mà còn là thực sự vì quan
tâm đến sức khỏe.
Chế độ ăn chay loại trừ rất nhiều nguy cơ cho cơ thể bạn, nhưng cũng cần
lưu ý một số yếu tố. Trong chế độ ăn chay, bạn cần đặc biệt quan tâm đến
vitamin B12, vitamin D, các khoáng chất như calcium, sắt và một hàm
lượng đạm thích hợp. Nếu bạn biết chú ý cân đối, các yếu tố này hoàn
toàn có thể có được đầy đủ trong chế độ ăn chay, nhưng chúng thường bị
thiếu hụt nếu bạn không quan tâm đến.
Nếu bạn không phải là người ăn chay vì lý do tín ngưỡng, hãy thử chế độ
ăn chay xen kẽ với chế độ ăn thông thường của bạn. Bạn sẽ thấy rõ sự
khác biệt khi tăng thêm lượng rau cải và đạm thực vật thay vì là những
bữa ăn nặng nề đầy các loại thịt động vật, và bạn sẽ tự cảm nhận được
cảm giác dễ chịu trong dạ dày khi không phải tiêu hóa quá nhiều thịt cá
sau bữa ăn. Và quan trọng hơn hết, bạn đã tự giảm bớt được mối lo ngại
về tăng cholesterol trong máu, một hiện tượng dẫn đến các bệnh về tim
mạch.
Nguy cơ thiếu dinh dưỡng cho những người lớn tuổi
Một cuộc nghiên cứu gan đây cho thấy ngày càng có nhiều số người lớn
tuổi đã về hưu có nguy cơ thiếu hụt dinh dưỡng, dẫn đến nhiều chứng bệnh
khác nhau và thậm chí rút ngắn tuổi thọ.
Điều đáng chú ý ở đây là, sự thiếu hụt dinh dưỡng không phải do không đủ
thức ăn, mà là do họ không muốn ăn nhiều như trước đây nữa.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện tượng thực tế này. Những người lớn
tuổi và về hưu bắt đầu thay đổi cuộc sống khá đột ngột. Họ không còn
những quan hệ xã hội rộng rãi như trước. Và đáng ngại nhất là với những
gia đình mà con cái bận rộn công việc bên ngoài không có nhiều thời gian
dành cho họ. Thậm chí, nhiều người còn phải sống tuổi già của mình một
cách cô đơn, xa hẳn con cái. Những chăm sóc về vật chất không thể bù đắp
được sự thiếu hụt về tình cảm của họ. Họ không còn những bữa ăn vui vẻ
chia sẻ với nhiều người như trước đây. Và những người rơi vào trường hợp
đó không còn cảm thấy ngon miệng, không có nhu cầu ăn nhiều nữa. Nhiều
người chỉ muốn ăn qua loa một món nào đó cho qua bữa, không còn quan tâm
nhiều đến việc chuẩn bị một bữa ăn tươm tất như trước đây.
Một nguyên nhân khác nữa là sự suy yếu do tuổi già. Khả năng hấp thụ
dinh dưỡng cũng như khả năng tiêu hóa của họ không còn như trước. Họ
thực sự cần có một chế độ dinh dưỡng đặc biệt hơn, dễ tiêu hóa hơn, ngon
miệng hơn và giàu dinh dưỡng hơn. Thế nhưng rất ít người quan tâm đến
điều này. Và kết quả là tiến trình của sự già yếu càng được thúc đẩy
nhanh chóng hơn nữa do sự thiếu hụt về dinh dưỡng.
Những người già phải tự nấu ăn thì càng kém may mắn hơn. Họ không còn đủ
sự linh hoạt như trước đây nữa nên sẽ chọn ăn những món thật đơn giản,
khô khan, thay vì phải khó nhọc hàng nhiều giờ để chuẩn bị một bữa ăn
tươm tất. Và như vậy đương nhiên dẫn đến thiếu hụt về dinh dưỡng.
Một nguyên nhân thường gặp nữa là khó khăn của người già trong việc ăn
uống. Răng yếu, răng rụng, đau răng... là những nguyên nhân trực tiếp
khiến họ không còn thích thú trong bữa ăn. Một số khác thay đổi về vị
giác, khứu giác... nên không còn cảm nhận tốt mùi vị của món ăn. Một số
thuốc điều trị bệnh – mà người già lại rất thường có bệnh – gây phản ứng
phụ làm mất đi cảm giác thèm ăn, gây buồn nôn hoặc khô miệng, khô
lưỡi... và khiến cho người già càng lười ăn.
Dinh dưỡng cho người già vì thế rõ ràng là một vấn đề mà xã hội cần phải
quan tâm hơn nữa.
Thức ăn trị bệnh ung thư
Ngoài việc cung cấp dinh dưỡng theo nhu cầu thông thường của chúng ta,
các loại thực phẩm này còn được đặc biệt chú ý để sử dụng như một phương
tiện điều trị bệnh nữa.
Trị bệnh bằng cách sử dụng những thứ mà bạn ăn vào sẽ mang lại một hiệu
quả hoàn toàn tự nhiên, ít có những tác dụng phụ như dùng thuốc. Mặc dù
vẫn còn nhiều hạn chế, nhưng các nhà nghiên cứu hy vọng rằng sẽ ngày
càng hiểu biết nhiều hơn về lãnh vực này.
Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ kết hợp với nhiều nhà nghiên cứu độc lập,
cùng với Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ đang phối hợp
nghiên cứu tính năng trị ung thư của một số loại thức ăn thông thường,
nhắm đến việc đưa chúng vào trong chế độ ăn đặc biệt nhằm điều trị cho
bệnh nhân. Bước đầu, các nhà nghiên cứu đang tập trung nghiên cứu những
chất chiết xuất từ trái cây họ cam quýt, củ tỏi, đậu nành và một số loại
rau củ khác như cà-rốt, củ cải, rau mùi tây, cần tây...
Hiệu qua chống ung thư của củ tỏi đang được xem xét rất kỹ lưỡng. Trong
thực tế, các nhà nghiên cứu ở Trung tâm Y khoa thuộc đại học Nebraska
đang nghiên cứu phương thức mà củ tỏi tác động vào phản ứng của cơ thể
đối với acetaminophen, hoạt chất rất phổ biến trong các loại thuốc giảm
đau thông dụng.
Lý do khiến các nhà nghiên cứu tiến hành việc nghiên cứu phương thức mà
củ tỏi tác động với acetaminophen là bởi vì, cơ thể thực hiện tiến trình
xử lý các tác nhân gây ung thư theo cùng một cách như xử lý lượng
acetaminophen đưa vào cơ thể. Các nhà nghiên cứu hy vọng là, bằng vào
việc hiểu rõ cách tác động của củ tỏi đối với acetaminophen, người ta sẽ
có thể hiểu được cách mà củ tỏi tác động đến các tác nhân gây ung thư.
Cho đến nay, các nhà nghiên cứu tin là củ tỏi có thể giúp bảo vệ chống
lại bệnh ung thư. Qua các trường hợp thử nghiệm trên động vật, củ tỏi
ngăn chặn sự phát triển của các dạng ung thư ruột, ung thư thực quản và
ung thư da. Một điều có lợi nữa khi ăn tỏi là, nó giúp giảm thấp hàm
lượng cholesterol trong máu. Các nghiên cứu gần đây cho thấy là củ tỏi
có thể giúp làm giảm đến 12% mức cholesterol.
Với các nghiên cứu theo hướng này, các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ tiến
đến việc sản xuất ra những loại thực phẩm hỗn hợp đặc biệt có thể giúp
chống lại bệnh ung thư cho nhiều người.
b. Những điều nên làm
– Hạn chế ăn các món ăn chiên, xào nhiều dầu mỡ. Thay vì rán thịt trong
chảo, bạn có thể thay đổi bằng cách nướng trên bếp lò, một số mỡ sẽ tan
ra và chảy bớt đi.
– Chọn các loại thịt ít mỡ. Thịt gà, vịt và các loại cá sẽ có lợi hơn
các loại thịt nhiều mỡ.
– Ăn nhiều cá và các món hải sản tốt hơn các loại thịt. Nên chế biến đơn
giản, như luộc, nấu canh... thay vì là chiên xào với nhiều dầu mỡ.
– Khi mua cá, chỉ chọn những loại cá quen thuộc và còn tươi. Ngộ độc cá
biển khi ăn phải các loại cá lạ là điều rất thường xảy ra. Một vài loại
cá đã được biết thường gây ngộ độc như cá nóc chẳng hạn, cần phải tránh
xa.
– Không ăn các loại thức ăn đã có dấu hiệu ôi thiu. Bạn có thể tiếc rẻ
khi bỏ chúng đi, nhưng những gì bạn phải bỏ ra khi ăn chúng vào có thể
còn nhiều hơn thế nữa.
– Nên giới hạn lượng thịt cá bạn ăn mỗi ngày, tăng thêm lượng rau, củ,
quả... Nếu có thể được, thay thế nguồn đạm từ thịt cá bằng các loại đậu
xanh, đậu nành... sẽ an toàn hơn nhiều. Các thức ăn chế biến từ đậu nành
như tàu hủ ky, đậu phụ... có thể cung cấp lượng đạm không thua gì thịt,
cá.
– Tập thói quen ăn nhiều các loại rau cải. Ngoài hàm lượng dinh dưỡng tự
nhiên dễ hấp thụ được đưa vào cơ thể, thức ăn nhiều rau cải còn có khả
năng giúp phòng tránh được rất nhiều chứng bệnh về điều tiêu hóa cũng
như các bệnh tim mạch.
– Nếu bạn quyết định ăn chay, chú ý nhiều đến lượng đạm từ các cây họ
đậu và các loại vitamin B12, vitamin D. Chế độ ăn chay thường rất dồi
dào các loại vitamin khác, nhưng dễ thiếu hụt 2 loại vitamin này. Ngoài
ra cũng phải chú ý đến các khoáng chất như calcium và sắt.
– Chế độ dinh dưỡng dành cho người già, trẻ con và phụ nữ có thai phải
được đặc biệt chú ý. Người già có sức hấp thụ kém, trẻ con cần phát
triển, và phụ nữ có thai cần lượng dinh dưỡng gấp đôi mức thông thường.
– Nếu có thể, không nên bỏ qua bữa ăn sáng. Bạn có thể ăn bữa sáng đơn
giản hơn bữa ăn trưa, và ăn bữa tối với những thức ăn nhẹ, dễ tiêu.
Nhưng không ăn sáng tạo nhiều bất lợi cho cơ thể.
– Nếu có người già trong nhà, tốt nhất là hãy theo dõi khẩu phần ăn của
họ bằng vào lượng dinh dưỡng cần thiết. Người già rất cần một chế độ ăn
đặc biệt nhằm đảm bảo đủ dinh dưỡng để sống khỏe mạnh.
– Khi cần đến các loại vitamin, bạn có thể tham khảo nhanh một vài hướng
dẫn sau:
_ Vitamin A thường có nhiều trong lòng đỏ trứng, dầu gan cá và các loại
rau lá xanh hoặc lá vàng.
_ Dùng vitamin dạng viên uống quá liều có thể gây rụng tóc hoặc bong vảy
trên da.
_ Vitamin E thường có nhiều trong các loại dầu thực vật, mộng ngũ cốc,
lòng đỏ trứng, rau xanh và các loại cây họ đậu.
_ Vitamin C thường có nhiều trong các loại trái cây họ cam quýt, cà
chua, cải bắp ...
_ Người hút thuốc lá thường bị giảm thấp trong máu vitamin C và
carotene.
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
VU LAN NHỚ MẸ
