SÁCH AMAZON


Mua bản sách in

a. Kiến thức chung

Những mụn nổi trên da mặt là một hiện tượng gần như xuất hiện ở mọi người. Không chỉ ở lứa tuổi dậy thì, mụn đôi khi cũng có ở cả những người trưởng thành, thậm chí kéo dài cho đến giai đoạn trung niên nữa.

Mụn xuất hiện khi các tuyến bài tiết chất nhờn nhỏ li ti trên da bị nghẽn lại vì một lý do nào đó. Các tuyến bài tiết này tiết ra một loại chất nhờn đặc biệt, giúp giữ cho da được trơn láng, bảo vệ tế bào da và giúp giảm bớt độ bám của bụi bẩn vào da, giữ cho da có một ẩm độ thích hợp, cũng như chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn.

Đôi khi, các tuyến bài tiết này làm việc không bình thường. Chúng tiết ra lượng chất nhờn nhiều hơn mức độ mà các ống dẫn có thể chuyển tải ra bề mặt của da. Khi ấy, lượng chất nhờn thừa sẽ tích tụ dần dần dưới da. Và như vậy hình thành những mụn nổi lên bề mặt da.

Trong tiến trình tiếp theo, một số xác tế bào chết lẫn vào trong lượng chất nhờn tích tụ như vừa nói trên, tạo thành một hỗn hợp phức tạp hơn, và chúng hình thành những mụn nổi có độ cứng, ta thường gọi là “cội mụn”. Khi những cội này vẫn còn dưới da, chúng là những mụn trắng. Khi chúng lớn dần lên và trồi ra bên ngoài bề mặt của da, chúng tạo thành các mụn đen. Màu đen của những mụn này là do sự tích tụ của một loại sắc tố có màu sẫm. Chính sắc tố này là tác nhân tạo thành màu da của bạn, cũng như các vết sậm màu khi da bị phơi dưới nắng nóng.

Các em gái thông thường bắt đầu có những mụn nổi từ khoảng 11 tuổi, trong khi các em trai thường bắt đầu ở tuổi 13. Các nhà khoa học cho rằng ở độ tuổi này cơ thể bắt đầu sản sinh ra một lượng lớn nội tiết tố có tên là androgen. Tuy vẫn chỉ còn là giả thuyết, nhưng người ta tin là chính loại nội tiết tố này đã tác động vào các tuyến bài tiết chất nhờn, làm cho chúng tiết ra lượng chất nhờn vượt quá mức thông thường. Và điều này thúc đẩy tiến trình hình thành những mụn nổi trên da mặt.

Mức độ sản sinh ra nội tiết tố androgen ở các em trai cao gấp 10 lần so với các em gái. Vì thế, những mụn nổi xuất hiện ở nam nhiều hơn nữ.

Nhiều trường hợp thực tế đã thấy là khả năng phát triển mụn có thể phần nào chịu ảnh hưởng di truyền từ cha mẹ. Nói cách khác, nếu cha hoặc mẹ bạn trước đây đã từng có nhiều mụn nổi trên da mặt, rất có thể ngày nay bạn cũng sẽ giống như thế.

Cũng cần biết là có những loại mụn nổi khác nhau trên da người.

Loại mụn nổi thông thường nhất mà hầu hết mọi người đều có là loại mụn ít có khả năng nhiễm trùng. Loại mụn nổi này không tạo ra vấn đề gì nghiêm trọng, và chúng cũng không làm biến dạng da mặt nhiều lắm. Chỉ là những vùng mụn phân bố theo từng cụm, mỗi cụm chừng đôi ba mụn nhỏ, thỉnh thoảng nổi lên trên da mặt rồi tự biến mất đi, chẳng để lại dấu vết gì.

Loại mụn nổi nguy hiểm hơn, nhưng may mắn là cũng ít gặp hơn, là loại mụn liên tục phát triển, có khả năng gây nhiễm khuẩn da, và có thể bao phủ những khoảng rộng trên da mặt, trên cổ, trên lưng, và thậm chí cả ở vùng bụng dưới gần cơ quan sinh dục nữa. Loại mụn này có một ít mủ vàng đục bên trong mụn, có thể để lại một vết sẹo nhỏ trên da sau khi khỏi. Chính loại mụn này được tin là có khả năng di truyền từ cha hoặc mẹ.

Một số tác nhân thúc đẩy tiến trình hình thành các mụn nổi trên da mặt đã được biết. Có thể là do tiếp xúc với một số loại dầu nhờn công nghiệp hoặc hóa chất, các loại kem trang điểm hoặc xà phòng, dầu gội... Cũng có thể một phần do sự lo lắng, căng thẳng về tâm lý.

Đối với hầu hết mọi người, làn da có mụn – đặc biệt là da mặt – không phải là một vấn đề về sức khỏe, mà là vấn đề thẩm mỹ, gây khó chịu trong giao tiếp. Một bạn trẻ thường không được thoải mái khi đến dự một buổi tiếp tân với khuôn mặt đầy mụn nổi, không biết làm sao để che dấu.

Một số người cho rằng các loại thức ăn như sô-cô-la, các món ăn chiên dầu hoặc thức uống như sô-đa, cà phê... làm sinh ra mụn nổi. Các nhà khoa học chưa chứng minh được điều này. Tuy nhiên, quả là có một mối quan hệ nhạy cảm giữa thức ăn và mức độ phát triển của các mụn nổi trên da mặt. Vì thế, mỗi người cũng có thể tự lưu ý thấy những thức ăn nào có tác động làm gia tăng các mụn nổi của mình, để tránh dùng những loại thức ăn đó. Ngoài ra, nhiều phụ nữ cũng nhận thấy một điều là, mụn nổi lên nhiều hơn trong giai đoạn trước và trong thời kỳ kinh nguyệt hàng tháng của họ.

b. Những điều nên làm

– Rửa mặt bằng xà phòng mỗi ngày một hoặc hai lần. Tránh dùng các loại xà phòng thơm, đặc biệt là xà phòng khử mùi mạnh. Chính các loại xà phòng này sẽ rửa sạch đi lớp dầu nhờn quý giá vốn được tạo ra để bảo vệ cho da mặt của bạn, và điều này tất nhiên là dẫn đến phát triển thêm nhiều mụn nổi hơn nữa. Nên dùng các loại xà phòng khử trùng nhẹ, vì chúng giúp làm sạch da mà không gây hại. Làm sạch da mặt một cách thật nhẹ nhàng, không chà xát mạnh. Thường thì việc chà xát mạnh chính là một trong các nguyên nhân chính làm tăng nhanh các mụn nổi.

– Hạn chế tối đa việc sử dụng các loại mỹ phẩm dùng cho da mặt. Nhiều loại mỹ phẩm khi bôi lên thường làm bít các lỗ nhỏ li ti trên da mặt, và vì thế xúc tiến nhanh tiến trình tạo ra mụn. Nếu bắt buộc phải sử dụng, thì nên chọn những loại có dạng nước, tốt hơn là những loại dạng kem hoặc chất dầu. Lớp mỹ phẩm dùng trên da mặt càng mỏng càng tốt, vì chúng sẽ để cho da bài tiết được tốt hơn. Ngay khi đã qua thời gian cần thiết – chẳng hạn vừa xong một buổi tiếp tân – hãy rửa sạch ngay da mặt với xà phòng và nước.

– Đừng cố nặn sạch ra các mụn nổi trên da mặt. Thực tế thì việc này chẳng giúp làm bớt mụn đi chút nào, mà còn có thể tạo thành những vết sẹo lẽ ra không có.

– Trong các tư thế ngồi xem ti-vi, đọc sách, hoặc học bài, tránh cách ngồi chống tay lên cằm hoặc tựa khuôn mặt lên bất cứ một phần nào đó của cánh tay. Những tư thế này ngăn cản sự bài tiết thông thoáng của da mặt, tạo điều kiện phát sinh mụn dễ dàng hơn.

– Tránh một số những thức ăn mà nhiều người tin là làm tăng thêm mụn, như các loại thức ăn hoặc thức uống có chứa sô-cô-la, caffeine.

– Uống thật nhiều nước lọc – có thể lên đến 7 hoặc 8 ly lớn mỗi ngày. Lượng nước thừa đưa vào cơ thể sẽ giúp làm sạch mọi thứ, ngăn ngừa tiến trình hình thành mụn. Uống nhiều nước là điều tốt cho da bạn, thậm chí còn có ích cho mái tóc nữa.

– Một số người cho rằng ánh nắng mặt trời với cường độ vừa phải có thể giúp làm sạch da, và do đó giảm bớt việc sinh ra các mụn nổi. Điều này chưa được chứng minh, nhưng một điều khác cần biết ở đây là ánh sáng mặt trời, thậm chí cả nhiệt độ cao nữa, là những tác nhân kích thích việc gia tăng mức độ tạo thành chất nhờn của các tuyến bài tiết dưới da. Như vậy, chúng có thể đẩy nhanh tiến trình tạo thành mụn nổi, thay vì là giảm đi.

– Nếu bạn đang dùng các loại thuốc ngừa thai hoặc một loại thuốc kích thích nào đó theo chỉ định của bác sĩ, đôi khi việc nổi mụn lên là một trong các tác dụng phụ của các loại thuốc đó. Bạn có thể đề nghị bác sĩ – nhớ là không được tự ý – xem xét việc chuyển sang dùng một loại thuốc khác hơn nếu tác dụng phụ của loại thuốc đang dùng quá mạnh.

– Đối với phụ nữ, khi nhận ra hiện tượng gia tăng các mụn nổi vào thời kỳ kinh nguyệt mỗi tháng, cách tốt nhất là chấp nhận hiện tượng ấy mà thôi. Can thiệp bằng thuốc men để điều chỉnh mức độ nội tiết tố – nhờ đó có thể làm giảm việc tạo thành các mụn nổi – là một biện pháp nguy hiểm và thiếu khôn ngoan. Điều bạn thực sự có thể làm được là nên uống thật nhiều nước lọc, càng nhiều càng tốt, và giữ sạch bề mặt da trong suốt thời kỳ này.

– Một số loại thuốc điều trị bệnh được biết là có tác dụng phụ làm gia tăng việc nổi mụn. Nếu bạn rơi vào trường hợp này, có thể trình bày với bác sĩ để xem xét việc đổi sang dùng một loại thuốc khác.

– Có nhiều loại kem trị mụn đã qua kiểm nghiệm và được phép bán rộng rãi không cần phải theo toa bác sĩ. Có thể chọn dùng một trong những loại này. Thường thì chúng la những hợp chất có chứa benzoyl peroxide, sulfure hay acid salicylic, là những chất rất hữu hiệu trong việc giảm tiến trình hình thành mụn.

– Cố tránh những nguyên nhân gây lo lắng, căng thẳng về tâm lý, vì chúng có thể thúc đẩy việc tạo thành nhiều mụn nổi. Tuy nhiên, không phải bao giờ bạn cũng làm được điều này. Nếu bạn buộc phải trải qua những điều kiện không may như thế, có thể áp dụng một trong nhiều phương pháp giảm căng thẳng như tập thể dục, nghe nhạc nhẹ, đọc sách, hoặc thậm chí cầu nguyện theo tín ngưỡng của bạn. Tuy nhiên, nếu bạn có thể ngăn ngừa hoặc tránh né các nguyên nhân gây lo lắng, căng thẳng thì vẫn là giải pháp lý tưởng nhất.

– Nếu những vùng mụn trên da lớn, phát triển mạnh làm biến dạng da, bạn có thể cần đến ý kiến hoặc sự can thiệp của một chuyên gia về da liễu. Dùng thuốc đúng theo chỉ định để bảo vệ da có thể sẽ giúp bạn tránh được nhưng vết sẹo để lại trên bề mặt da.

TỪ ĐIỂN HỮU ÍCH CHO NGƯỜI HỌC TIẾNG ANH

DO NXB LIÊN PHẬT HỘI PHÁT HÀNH