CANDAKUMARA JÀTAKA
TRUYỆN CANDAKUMARA

BỒ TÁT TU HẠNH NHẪN NHỤC BA LA MẬT

RÀJÀ SILUDDHAKAMMÀTI IDAM SATTHÀ GIJJHAKÙTE PABABBATEVIHARANTO DEVADATTAM ÀRABBHA KATHESI TASSA VATTHUN SANGHABHEDAKE ... PÀPUNÀTI.

Ðức Thế Tôn là đấng Giáo Chủ tối cao trong tam giới ngự trong thạch động GIJJHAKÙTA, Ngài đề cập đến Ðề Bà Ðạt Ða chia rẽ tăng, rồi Ngài thuyết về pháp tích CANDAKUMARA này. Các bậc A xà lê giải rộng ra như vầy: Các bậc trí tuệ nên hiểu rằng: Ðức a xà lê dẫn tích Ðề Bà Ðạt Ða chia rẽ tăng, từ ngày xuất gia cho đến khi vua BIMBISÀRA thăng hà.

Ðây xin giải rộng về chuyện CANDAKUMARA:

Thuở đấng Ðại Bi ngự trong thạch động GIJJHAKÙTA, một ngày nọ, chư Tỳ khưu cu hội nơi phước xá, đàm thoại cùng nhau về câu chuyện Ðề Bà Ðạt Ða làm việc không tốt rằng: Này các thầy! Ðề Bà Ðạt Ða là kẻ bạc nghĩa vong ân đức Thế Tôn, cố tìm dịp giết hại nhiều người, cũng vì cố tâm buộc oan trái với đức Giáo Chủ. Nhờ nương với đức Phật mà những kẻ ấy mới thoát nạn. Khi chư Tăng cùng luận bàn nhau như thế, nhờ nhĩ thông đức Thế Tôn biết chuyện ấy, bèn ngự đến phước xá, vào ngồi trên bảo tọa, rồi phán hỏi rằng: "Này các thầy Tỳ khưu! Các ngươi hội họp nói về chuyện chi đây?"

- Bạch đức Thế Tôn, chúng tôi luận về Ðề Bà Ðạt Ða quên ơn đức Thế Tôn, nên làm hại nhiều người, chỉ vì gây oan trái với đấng Ðại bi.

- Này các thầy! Chẳng phải hắn chỉ quên ơn Như Lai trong kiếp này mà thôi, từ bao kiếp trước Ðề Bà Ðạt Ða cũng bạc nghĩa với Như Lai vậy, mong giết hại rất nhiều người, cũng do cố tâm gây oan trái với Như Lai như trong kiếp này vậy.

Ðức Thế Tôn chỉ giảng bấy nhiêu rồi nín thinh. Chư Tăng mong được nghe tiền kiếp, mới quỳ cầu đức Thế Tôn thương xót thuyết cho chư sư nghe.

Ðức Thế Tôn từ bi, bèn giảng về chuyện CANDAKUMÀRA rằng: "Này các Tỳ khưu! ATIKE KÀLE- Thuở xưa, thành BÀRÀNASÌ có tên rõ rệt là PUPPHAVADÌ, có một Ðức vua tên EKARÀJA là Hoàng Tử của Ðức vuaVASAVATI, thống trị trong thủ đô PUPPHAVADÌ. Ngài có một đông cung tên là CANDAKUMÀRA [1]. Khi đức CANDAKUMÀRA biết đi, Hoàng Hậu sanh được một Hoàng Tử nữa tên là SURIYAKUMÀRA. Lúc Hoàng Tử này biết nói, Hoàng Hậu sanh thêm Công chúa SELÀ. Ðức vua có hai Hoàng Tử nữa là: BHADDASARA và SURAKUMÀRA, khác mẹ. Khi đức CANDAKUMÀRA (Bồ Tát) thành thân vua cha bèn cho sánh duyên với Công chúa CANDAKUMÀRÌ làm chánh thất của Bồ Tát, rồi phong cho Ngài làm thứ vương.

Có một Bà La Môn tên KANDAHÀLABRAHMANA làm cố vấn dạy Ðức vua. Ðức vua thấy KANDAHÀLABRAHMANA có nhiều trí tuệ nên phong làm quan toà để phán đoán. Khi được làm quan cao cấp, KANDAHÀLABRAHMANA quên mình không biết sợ tội lỗi là gì cả, xử đoán bất công không tuân pháp luật, phân xử theo ý muốn, tham quan vô lại thường thường như thế.

Ngày nọ, có kẻ kiện nhau đến cửa toà. khi KANDAHÀLABRAHMANA được hối lộ rồi, xử cho người thất thành được kiện. Họ bất bình, khi ra khỏi tụng đình, vừa thấy đức CANDAKUMÀRA vào chầu vua cha, hắn bèn quỳ xuống bên chân đức Bồ Tát rồi vật mình than khóc.

Ðức Bồ Tát xem thấy tình trạng như thế bèn hỏi: "Cớ sao, người lại than van khổ não?"

- Trăm lạy Ngài, nay KANDAHÀLABRAHMANA là kẻ si mê, xử đoán không công bình, được của hối lộ, bỏ công lý, tôi phải mà xử tôi quấy, làm cho tôi bất bình buồn khổ. c?u xin Ngài từ bi thương xót cứu độ cho ngu dân nhờ.

- Vậy, ngươi hãy theo cùng ta đến trước toà cáo [2], không sao đâu.

Rồi Ngài vào tự mình phán đoán theo công lý cho dân chúng thấy rõ rằng: "Người này ngay, kẻ kia gian, phán quyết theo chánh pháp". Tất cả nhân dân và quan toà hiện diện trong toà án đều hoan hô "đúng lắm" tán dương đức Bồ Tát vang rền. Tiếng reo mừng thấu đến tai đức EKARÀJA là Phụ Vương của đức Bồ Tát. Ðức vua bèn phán hỏi quân hầu, họ tâu rằng: "đó là tiếng hoan hô khen ngợi đức CANDAKUMÀRA là Hoàng Tử củalệnh Hoàng Thượng, vì Hoàng Tử đã phân xửa theo công lý không tây vị". Ðức vua EKARÀJA biết được rất hài lòng. Liếc mắt xem thấy đức Bồ Tát vừa đến chầu mới phán rằng: Này con CANDAKUMÀRA! Từ đây cha phong cho con làm pháp quan để xét đoán tất cả công việc trong toà.

Từ đó KANDAHÀLABRAHMANA bị loại ra khỏi pháp đình, không còn hưởng quyền lợi chi cả. KANDAHÀLABRAHMANA cố tâm buộc oan trái, tìm dịp để bắt lỗi đức Bồ Tát, không giờ phút nào bỏ qua.

Một đêm nọ, Ðức vua ngủ mê đến rạng đông. Ngài nằm mộng thấy đến đ?o l?i Thiên cung, nào là lầu vàng, bảy báu cao 60 do tuần, có đường đi rộng rãi, đầy những cát vàng, có đền vua cao ngất 100 do tuần, toàn là ngọc bảy báu, đủ thứ hoa thơm ngủ sắc, vừơn thượng uyển, ao sen cao đẹp, xem rất ngoạn mục. Chư Thiên nam nữ hội họp du lãm tắm chơi. Thiên nữ hái hoa và ca xang múa hát hầu hạ đức Ðế Thích. Ngài xem càng vừa lòng hả dạ, ưa thích mê mệt... Ðức vua EKARÀJA thấy mộng đến đó thì thức dậy. Ngài nghĩ nhớ đến cõi trời, thật là vinh hoa, phú quí, mong được lên Thiên cung để thọ hưởng cảnh hạnh phúc ấy, nhưng không biết phải làm phước chi mới được thọ sanh lên đó. Ngài nghĩ: Vậy sáng sớm, Trẫm sẽ dời các quan vào chầu để hỏi thăm đường lên Ðạo Lợi thiên cung.

Sáng ra, Ðức vua EKARÀJA ngự đến tắm rửa, trang điểm y phục Ðế Vương xong, ngài dạy các quan quân hộ giá ngài đi du lãm. Có KANDAHÀLABRAHMANA đến lạy chào trong nơi ấy, rồi tâu rằng: "Ðêm hôm, lệnh Hoàng Thượng được an giấc chăng?"

- này khanh! Nào có được an vui đâu.

Ngài bèn cho phép vị cố vấn KANDAHÀLABRAHMANA ngồi, rồi bày tỏ về sự nằm mộng của ngài và nói rằng: "Này hiền khanh! Những hàng nam nữ nào trong thế gia, làm phước bố thí trong kiếp này, đến khi tan rã ngủ uẩn thọ sanh trong nơi nào? Phước thế nào, mới được sanh lên cõi trời? Ngươi có nhiều trí tuệ, vậy hãy giải cho Trẫm nghe phân minh."

Thật ra Ðức vua nên hỏi câu này nơi đức Phật toàn giác hoặc Thinh Văn giác, đến các thánh nhân. Nếu không có hạng ấy thì nên tìm đức Bồ Tát mà nhờ giảng giải. Nay Ðức vua lại trở hỏi KANDAHÀLABRAHMANA, khác chi là kẻ lạc đường 7 ngày, không biết lối ra, lại tìm đến người lầm nẻo trọn ngày tháng thì càng luống công vô ích. Như Ðức vua EKARÀJA phán hỏi KANDAHÀLABRAHMANA là người si mê, hỏi đến hắn thì làm cho Ngài càng thêm đen tối nữa. Ðược nghe Ðức vua hỏi như thế, KANDAHÀLABRAHMANA lấy làm mãn nguyện, đinh ninh rằng, đây là dịp may cho ta báo oán, giết kẻ thù là Hoàng Tử CANDAKUMÀRA, sự mong mỏi của ta sẽ được theo sở ước chẳng sai. Nghĩ rồi KANDAHÀLABRAHMANA bèn tâu thỉnh Ðức vua vào trong mà rằng:

- Tâu, nếu bệ hạ hy vọng được lên Thiên cung bệ hạ nên giết người như: vợ, con, và gia súc là trâu, bò, ngựa, voi vô tội để cúng dường lửa. Tâu bệ hạ như thế chắc hẳn được lên cõi trời. Tâu, hàng nam nữ, không phải làm lành bố thí mà được sanh lên Thiên cung đâu, vậy cần phải thực hành theo những lời mà hạ thần đã tâu đó.

- Này hiền khanh! Cúng dường lửa là thế nào? Giết người vô tội là sao? Hiền khanh hãy giải cho Trẫm nghe đi.

- Tâu lệnh Hoàng Thượng, cúng dường lửa là phải giết 4 giống chúng sanh, mỗi loại:

4 Hoàng Tử
4 Công chúa
4 Hoàng Hậu
4 triệu phú
4 bò đực
4 ngựa cỡi
4 voi kéo

dùng dao chặt đầu chúng sanh ấy, rồi lấy mâm vàng hứng máu đổ trong mâm cúng dường lửa.

Tâu, các Ðế Vương ngày xưa mong được lên trời thường giết con, vợ v.v... cúng dường lửa như vậy.

Tâu, lệnh Hoàng Thượng là chúa tể, Ngài bố thí cơm, gạo, nước, y phục đến sa môn, Bà La Môn, kẻ nghèo đói, cô độc thật vô ích, không có phước chi cả. Giết con trai, con gái v.v..., lấy máu đem cúng dường lửa gọi là bố thí cao thượng, trong kiếp hiện tại này.

Nghe Ðức vua và KANDAHÀLABRAHMANA trù tính như thế, những người trong hoàng cung rất sợ hãi, khóc la, kể lể vang động khắp hoàng cung. KANDAHÀLABRAHMANA bèn tâu thêm rằng: Cách cúng dường lửa như vậy, lệnh Hoàng Thượng có thể làm được chăng?

- Này hiền khanh! Người cứ thực hành đi, Trẫm cho phép khanh thi hành cho được kết quả vui đến trẫm.

Vị cố vấn nghe rồi rất hân hoan rằng: Nay sự thạnh lợi phát sanh đến cho ta rồi. Hắn bèn dùng lời phủ uỷ Ðức vua rằng: Tâu bệ hạ! Hạng người không bạo dạn không thể cúng dường lửa được. Ðây là việc phước lớn và rất khó làm, bệ hạ đừng trễ nải, hãy dạy bắt chúng sanh ấy hội họp tại đây cho đủ đi. Phần hạ thần lãnh việc đào hầm, dâng đến bệ hạ. Nói xong, vị cố vấn từ tạ lui ra khỏi thành lo sắp đặt hầm, cho có đủ vật dụng theo phép cúng dường lửa.

Khi ấy, Ðức vua EKARÀJA pháp dạy quân hầu rằng: Các ngươi hãy dẫn 4 con của Trẫm đến đây, là: CANDAKUMÀRA, SURIYAKUMÀRA, BHADAKUMÀRA, SURAKUMÀRA để trước sân rồng cho Trẫm giết lấy máu cúng dường lửa ngày nay, (CANDAKUMÀRA và SURAKUMÀRA là con của Hoàng Hậu GOTAMI; còn Hoàng Tử SURIYAKUMÀRA và BHADAKUMÀRA khác mẹ). Quân thần nghe lệnh vua truyền liền đến bắt CANDAKUMÀRA trước. Thưa rằng: "chúng tôi vâng chiếu chỉ đến bắt Ngài đem giết máu để cúng dường lửa. Xin Ngài vui lòng đừng dễ duôi cưởng lại lệnh truyền".

Ðức CANDAKUMÀRA hỏi: Này các ngươi! Do nguyên nhân chi mà Phụ Vươngt a dạy bắt ta cúng dường lửa. ai trù liệu ra chuyện này?

- Thưa, đây là lời tâu bày của KANDAHÀLABRAHMANA rằng: "Nếu Hoàng Thượng muốn được lên thên cung hãy giết các con trai, con gái và loài gia súc, 4 chúng sanh mỗi loài, chặt đầu lấy máu đem cúng dường lửa sẽ được thọ sanh lên cõi trời". KANDAHÀLABRAHMANA tâu như vầy nên Hoàng Thượng mới ra lệnh bắt Hoàng Tử đấy.

- Phụ Vương chỉ truyền bắt một mình ta,hay còn giết ai nữa?

- Thưa, lệnh Hoàng Thượng dạy bắt cả 4 Hoàng Tử.

Ðức Bồ Tát nghe rồi than rằng: "Ôi! đây cũng vì KANDAHÀLABRAHMANA oán giận ta, nên tìm chước báo thù. Từ ngày hắn không được lợi quyền trong pháp đình đến nay, hắn mới hại ta như vầy. Ôi! Thảm thương thay những người đồng chung số phận với ta, vì ta mà phải bị hại chung. Các ngươi thi hành theo lời chỉ dụ. Ta đâu dám cải l?nh Phụ Vương ân xá kẻ khác".

Quân hầu liền bắt đức Bồ Tát đem nạp trước đền, rồi lần lượt dẫn ba Hoàng Tử nữa là SURIYAKUMÀRA, BHADAKUMÀRA và SURAKUMÀRA đến gần Bồ Tát, rồi vào tâu rằng: Tâu Hoàng Thượng, chúng tôi đã bắt 4 Hoàng Tử nạp trước bệ rồng.

Ðức vua bèn dạy rằng: Các ngươi hãy đi dẫn 4 Công chúa là UPASENA, KORILÀ, MUDDHIKÀvà NANDÀ, đem để gần các anh của chúng nó, cho trẫm cúng dường lửa.

Các quân hầu vào cung thưa rằng: Chúng tôi vâng lệnh Hoàng Thượng đến bắt các Công chúa để cúng dường lửa ngày nay. Các Công chúa đều sợ hãi nhào lăn ra khóc. Các quân hầu liền dẫn 4 Công chúa đến trước đền.

Ðức vua truyền sai 4 Hoàng Hậu dung nhan xinh đẹp sắc nước hương trời là: Bà VIJAYA, bà VÌAVADÌ, bà KESINÌ và bà SUNANDÀ đem đến cho đều đủ. Quân hầu bèn tuân lệnh làm theo, dẫn bốn Hoàng Hậu đến gần đức Bồ Tát.

Ðức vua truyền dạy bắt 4 nhà triệu phú là: PUNNAMMUKHA, BHADOHIYA, SINGALA và BHADDHA, để trước đền.

Khi các quan hầu vâng lệnh bắt 4 Hoàng Tử, 4 Công chúa, 4 Hoàng Hậu thì không nghe dân chúng nói lời gì. Về phần 4 nhà triệu phú có nhiều thân tộc bạn bè, nên khi quân hầu đến bắt thì có tiếng kêu oan vang động rằng: "Này, chúng ta ôi! Nay Ðức vua dạy bắt 4 triệu phú của chúng ta đem cúng dường lửa". Tất cả thân bằng quyến thuộc đến bao vây 4 triệu phú, vào đến sân rồng, rồi quỳ tâu cầu khẩn, xin tha mạng sống cho 4 nhà triệu phú rằng: "Tâu, xin Hoàng Thượng từ bi đừng hại 4 triệu phú chúng tôi". Khẩn cầu thế nào cũng vô ích, các quân hầu dẫn 4 nhà triệu phú đến trước đền.

Liền đó Ðức vua dạy bắt 4 voi là: ABHAYA, NÀLÀGIRI, ACCUGGA và VARUNA, bắt 4 ngựa là: KESI, SUBHAMMUKHA, PUNNAMUKHA và VINATAKO và 4 bò đực là: AYUDHAPATI, MODAKASISABHA và KAVAMPA.

Ðức vua truyền lệnh cho bắt đủ các nhân vật họp lại một chỗ rồi, Ngài phán rằng: Sáng sớm, Trẫm sẽ khởi sự cúng dường lửa.

Nói về Phụ Hoàng và Hoàng thái hậu của Ðức vua EKARÀJA, hai hoàng tộc này vẫn còn sinh tồn. Các đại thần dẫn nhau đến tâu cho Hoàng thái hậu hay về việc Ðức vua cúng dường lửa ấy. Phải giết 4 Hoàng Tử, 4 Công chúa, 4 Hoàng Hậu, 4 triệu phú, và các gia súc... Bà Hoàng thài hậu nghe qua ngậm ngùi, bà đưa hai tay lên than thở, rồi đến ra mắt Hoàng Nhi và hỏi rằng: "Này Hoàng Nhi! Mẹ nghe Hoàng Nhi định sát hại 4 Hoàng Tử để cúng dường lửa phải chăng?"

- Tâu mẫu hậu, con giết hại 4 Hoàng Tử, nhất là CANDAKUMÀRA để dúng dường lửa được lên Thiên đàng.

Hoàng thái hậu cản rằng: "Hoàng Nhi ôi! Hoàng Nhi hành động như thế không nên. Giết con, vợ mà được lên Thiên đàng đó, là sai với lẽ đạo từ ngàn xưa".

- Này Hoàng Nhi cao quí! Sự sát hại chúng sanh là tạo ác đạo, không phải Thiên đạo đâu. Hoàng Nhi nên vâng lời mẹ, mà tha chết cho vợ con đi."

Ðức vua nghe mẫu hậu nói như thế, bèn đáp rằng: "Sự giết hại con trai, con gái để cúng dường lửa mà được lên Thiên đàng ấy chẳng phải lời nói ngoa đâu, chính là vị cố vấn KANDAHÀLABRAHMANA chỉ dẫn đấy. Tâu mẫu hậu, vì con mong mõi được lên Thiên đàng hưởng sự giàu sang hạnh phúc, nên mới nghe lời dạy của vị cố vấn KANDAHÀLABRAHMANA mà giết cho đủ 4 con trai, 4 con gái, 4 Hoàng Hậu v.v... để cúng dường lửa, là điều bố thí rất cao thượng, ít ai làm được. Vị cố vấn giải rằng: Nếu Ðức vua nào, đành dứt bỏ những vật thương yêu trìu mến mà cúng dường lửa, thì ắt sẽ được lên Thiên cung chắc chắn. Những hành động ấy không phải tự con, do lời chỉ dẫn của KANDAHÀLABRAHMANA nên con mới nghe theo, vì con mong được lên cõi trời". Thật vậy, Ðức vua EKARÀJA đã quá tin tưởng như thế, dầu mẫu hậu của Ngài khuyên đến đâu, Ngài cũng không tuân lời

Ðức Hoàng thái hậu đã cùng đường, không hy vọng vào đâu cho Hoàng Nhi nghe theo lời khuyên của bà, nên buộc lòng phải trở về cung nội.

Ðức vua EKARÀJA vừa đưa mẹ trở về hoàng cung xong, thì hoàng phụ của Ngài lại đến nữa. Hoàng phụ của Ngài lại phán hỏi:

- Này Hoàng Nhi! Hoàng Nhi sẽ giết 4 Hoàng Tử cúng dường lửa phải không?

- Tâu Phụ Vương, con định giết các con và vợ cùng các loại chúng sanh để cúng dường lửa theo lời dạy của KANDAHÀLABRAHMANA rằng: Khi đã làm như thế, sẽ được lên Thiên cung.

- Này Hoàng Nhi! Hoàng Nhi làm như vậy không nên. Sự sát hại con trai, con gái là điều tội lỗi, sẽ bị sa trong 4 ác đạo. Hoàng Nhi nên tinh tấn bố thí, trì giới, phụng sự mẹ cha, chú tâm trong pháp từ bi, không tạo nghiệp dữ, không hại chúng sanh, như thế là con đường lên nhàn cảnh đó. Nếu Hoàng Nhi hành động ác như vậy chẳng nên đâu. Hoàng Nhi chẳng nên nghe theo KANDAHÀLABRAHMANA làm tội lỗi như thế.

- Tâu Phụ Vương, đây là lời chỉ dẫn chân thành của KANDAHÀLABRAHMANA. Sự sát hại vợ con để cúng dường lửa như vậy là điều bố thí cao thượng khó làm, kẻ nào thực hành theo, chắc chắn sẽ được thăng thượng giới, nên con hoan hỉ quyết định thực hành cho kỳ được như sở nguyện, ngỏ hầu hưởng hạnh phúc nơi Thiên cung.

Ðức vua cha bèn khuyên giáo thêm rằng: Này Hoàng Nhi! Hoàng Nhi nên thống trị theo Thập pháp vương [3] (DASABIDHARÀJA) là:

1) DÀNAM: Bố thí có giới hạn theo cá nhân, tinh tấn bố thí đến bậc tu hành, kẻ nghèo khó,tật bệnh, cô độc.
2) SÌLAM ; Trì giới cho thân khẩu, ý chân chánh.
3) PARICCÀGAM: Dứt bỏ của cải đến tất cả chúng sanh, không riêng biệt.
4) ÀJIVAM: Có 4 khuynh hướng pháp, ngay thật, chơn chánh, là phán đoán theo Phật pháp, không tây vị.
5) MUDUKAM: Có khuynh hướng đến chuộng từ bi, thương xót chúng sanh.
6) ÀTAPAM: Tinh tấn trừ điều ác, làm việc thiện.
7) AKODHAM: Không nên giận vô lý (đè nén tâm sân hận, có tâm từ thiện)
8) AVIHIMSÀ: Không làm khổ kẻ khác, có lòng từ bi mẫn.
9) KHANTI: Có tâm nhẫn nại.
10) AVIRODHANÀ: Không làm sai pháp luật, không khuynh hướng theo pháp thế gian.

- Hoàng Nhi hãy tinh tấn trong thiện pháp, chớ nên làm cho kẻ khác phải đau khổ, gìn giữ các con cho được an toàn, mới có thể đem lại quốc thới dân an được lâu dài.

Ðức Phụ Hoàng hết sức khuyên lơn thế nào cũng vô hiệu quả, vì Ðức vua EKARÀJA khăng khăng một lòng quyết nghe theo lời dạy của cố vấn KANDAHÀLABRAHMANA. Thấy khuyên con không được, vua cha ngậm ngùi giọt lệ trở về hoàng cung

Khi ấy, đức Bồ Tát là dòng dõi của đức Phật xét nghĩ rằng: "Ðại chúng bất bình buồn khổ, chỉ do ta mà ra cả. Vậy ta nên vào tâu, xin Phụ Vương ân xá cho mọi người cho dân chúng vừa lòng". Ðức Bồ Tát CANDAKUMÀRA bèn quỳ trước bệ rồng, cầu xin: Tâu Phụ Vương, lời KANDAHÀLABRAHMANA nói, nếu Ðức vua nào cúng dường lửa bằng các con thì sẽ được lên Thiên đàng, xin Phụ Vương hãy giết vợ, con hắn mà cúng dường lửa đi, cho hắn được lên trời trước, để làm gương mẫu, rồi sau Phụ Vương hãy giết các con cúng dường, chúng con nguyện hy sinh tính mạng cho phụ vương, không dám trái lệnh. Xin Phụ Vương bình tâm xét lại, nếu lời tâu của KANDAHÀLABRAHMANA là đúng chân thật, cớ sao hắn không giết vợ đẹp, con yêu của hắn. Lời của KANDAHÀLABRAHMANA như dòng nước ngập tràn, không chắc vào đâu. Tâu Phụ Hoàng, kẻ nào cúng dường lửa sẽ sa địa ngục. Người dạy kẻ khác cúng dường lửa hoặc có tâm hoan hỷ, người ấy phải chịu khổ trong địa ngục.

Tâu Phụ Hoàng, nên bỏ tà kiến trước, nếu Phụ Hoàng tin lời của KANDAHÀLABRAHMANA rồi phải đoạ trong 4 ác đạo.

Tâu Phụ Hoàng, KANDAHÀLABRAHMANA tin chắc quả báo của sự cúng dường lửa, xin Phụ Hoàng cho KANDAHÀLABRAHMANA tự sát mà cúng dường để dược lên trời trước đi. Vì sao hắn thấy sự lợi ích mà không làm, lại bảo giết anh em chúng con? Xin Phụ Vương hãy quan sát cho tường tận trước. Phụ Vương ôi! KANDAHÀLABRAHMANA không được của hối lộ trong sự xửa đoán trong pháp đình, nên mới tìm mưu trước sát hại chúng con như vậy. Con nay có chết cũng đành, nhưng thương hại cho các em vô tội, vì sự oán thù của KANDAHÀLABRAHMANA mà phải chịu sự liên can. Phụ Vương ôi! Nếu Phụ Vương không suy xét nghe theo lời độc ác của KANDAHÀLABRAHMANA hành động tội lỗi, rồi đây nước mất nhà tan, đến lúc lâm chung Phụ Hoàng không tránh khỏi 4 đường ác đạo.

Ðức Bồ Tát CANDAKUMÀRA trình bày cạn lời mà cũng không thể làm cho vua cha động lòng thương xót.

Khi ấy, Công chúa SELAKUMÀRI là em út của đức Bồ Tát, thấy anh hết lòng khuyên giải mà bất thành, nàng rất động lòng, liền quỳ tâu: Phụ Vương định giết chúng con, chỉ mong lên trời để làm gì? Phụ Vương cần dùng cái chi mà phải lên Thiên cung, đành sát hại chúng con?

Ðức vua nghe Công chúa tâu như thế, Ngài cảm động nín thinh.

Có một em bé, con của đức Bồ Tát tên VASULARÀJAKUMÀRA, thấy cha chịu khổ cầm lòng không đậu, bèn nghĩ, để ta vào tâu với Tổ Phụ Hoàng, xin ân xá cho cha ta kẻo tội nghiệp. Em bé VASULARÀJAKUMÀRA liền vào gặp nội tổ, vừa tâu, vừa khóc rằng: "Nếu nội tổ không thương xót chop cha cháu, thì cũng xin tội nghiệp dùm cháu, vì cháu nhỏ dại, đừng giết cha cháu cho cháu có người nương nhờ. Xin nội tổ từ bi thương xót cháu với, vừa tâu vừa than khóc dầm dề, vì rất trìu mến cha lành"

Ðức vua EKARÀJA thấy cháu thê thảm như thế, đau lòng xót dạ muốn xỉu, tâm thần xao xuyến, như bị tên bắn vào tim, dằn lòng không được nên cũng khóc ròng đoạn ôm cháu mà dỗ rằng: "Cháu ôi! Lời cháu đúng lắm, cháu hãy vui đi, nội tổ sẽ tha cho cha cháu". Ðức vua bèn dạy quân thần phóng thích tất cả. Ngài nói: Thôi, trẫm không được lên Thiên cung cũng cam, miễn sao chúa tôi được xum họp.

Khi KANDAHÀLABRAHMANA hay được, lập tức chạy vào đền nội tâu rằng: Tâu, vì sao bệ hạ lại không giữ lời, hạ thần đã tâu rằng là việc khó làm, mà thực hành được mới là cao thượng. Bệ hạ quyết định phải làm cho được, chẳng nên bỏ qua lời nguyện.

Ðức vua nghe lời thúc dục của KANDAHÀLABRAHMANA bèn nghe theo. Ngài liền dạy quân hầu bắt Hoàng Tử, Công chúa, Hoàng Hậu, các triệu phú và các loài thú trở lại.

KANDAHÀLABRAHMANA nghĩ rằng Ðức vua có tánh nhu nhược lắm, dạy bắt rồi dạy tha, bảo thả rồi cho bắt. Với đứa cháu VASULA đến khóc mài nỉ mà Ngài cũng siêu lòng. Vậy ta nên thỉnh Ngài ngự đến hầm cúng dường lửa. Nghỉ xong, KANDAHÀLABRAHMANA bèn thỉnh Ðức vua đến hầm ngay, rằng: "Tâu, hạ thần xin thỉnh bệ hạ đên dự lễ khai mạc cúng dường lửa, bệ hạ sẽ lên Thiên cung, bây giờ đây". Ðức vua EKARÀJA trang điểm bằng 7 báu rồi ngự đi.

Ðây nói về bà GOTAMI là mẹ của CANDAKUMÀRA xem thấy quân dẫn con đến gần hầm cúng dường lửa, thì rất thương tiếc, vật mình khóc than, kể lể, giọt lệ dầm dề trong cơn tử biệt. Bà liều chết vào quì tâu xin tính mệnh cho con rằng: Tâu, xin lệnh Hoàng Thượng từ bi tội nghiệp thần thiếp là GOTAMI, bệ hạ đừng giết 4 Hoàng Tử. Nếu thánh thượng không ân xá, thì thần thiếp cũng không sống mà làm gì.

Vật mình khóc lóc, thở than đến đâu Ðức vua cũng bất nể [4]. Khẩu cầu với Ðức vua không được, bà liền xoay qua khiển trách thậm tệ KANDAHÀLABRAHMANA rằng: "này KANDAHÀLABRAHMANA ác độc kia, ngươi đem các con ta cúng dường lửa, làm cho ta phài chịu khổ não muôn phần, những thống khổ này ta sẽ trả lại cho vợ con ngươi, ngươi cố tâm tìm mưu chước giết hại con ta, ngươi làm khổ người, những nỗi đau lòng xót dạ này sẽ trả quả ác cho ngươi chẳng sai đâu. Ngươi sẽ chịu hết khổ não, lìa xa dân tộc, vợ con yêu quí của ngươi, để ngươi đền trả lại những thảm trạng khốc hại này". Hoàng Hậu nhiếc mắng KANDAHÀLABRAHMANA nhiều điều chua cay như thế.

Lúc ấy, Công chúa của Ðức vua PANCÀLARÀJA là vương phi của Bồ Tát, khóc chồng. Nhưng không biết tính lẽ nào, vì mẹ chồng nàng khẩn cầu nhiều lượt mà Ðức vua bất kể, nàng CANDÀ là con dâu thì mong gì nài nỉ cho được, cùng kế nên phải đánh liều, liền quì dưới chân Ðức vua mà tâu rằng: "Tâu Phụ Hoàng! Nhân sao mà Phụ Hoàng chẳng đoái hoài đến Hoàng Tử, xin Phụ Hoàng từ bi thương tưởng đến tình phụ tử đừng giết Hoàng Tử".

Ðức vua nghe lời van xin của con dâu như thế, nên phán rằng: "này con CANDÀ, nay con là dâu của Trẫm, Trẫm rất thương yêu, song nên vì mong lên cõi trời nên giết con trong lúc này. Con chớ khóc than kể lể, những kẻ giết đó, cũng sẽ gặp nhau trên cõi trời"

- Tâu, nếu Phụ Hoàng không thương xót, quyết định giết CANDAKUMÀRA cho được, xin Phụ Hoàng giết con trước, đừng để con quá khổ tâm, não nề, thê thảm như vầy. Phụ Hoàng nỡ đành giết chồng con, để con sống còn có ích chi! Con xin từ biệt Phụ hòang để đến cõi ma, chết cùng chồng ngay bây giờ. Phụ Hoàng hạy sát hại con trước đi, con nguyện chết theo CANDAKUMÀRA.

Ðức vuaEKARÀJA phán với nàng CANDÀ: "Con chớ lo ngại về sự chết của chồng con, Phụ Vương cho con sẻ ở cùng em chồng con". Nghe vua phán như thế, nàng vật mình than khóc rằng: "Ôi! ta thật là kẻ vô duyên thiếu phước, được chồng vừa lòng yêu mến, mà Phụ Hoàng lại nở phân ly chồng con như vầy, làm cho ta phải trở thành quả phụ, nổi khổ này ta quyết uống độc dược chết còn hơn, hoặc dùng dây thắt cổ tự tử cho rồi, hay nhảy vào đống lửa chết thiêu càng tốt"

Rồi nàng gọi các con cùng nhau vào tâu với Ðức vua cha rằng: "Cầu Phụ Hoàng đừng giết chồng con, hãy giết con hay cháu bé đây mà cúng dường lửa". Dẫu nàng CANDÀ quyết hy sinh đủ mọi lẽ để cứu mạng cho chồng, nhưng Ðức vua cũng chẳng nghe. Nàng bèn trở vào ôm chồng, rồi vật mình nằm lăn lộn bất tỉnh trong nơi ấy.

Trong khi CANDÀDEVÌ (vợ đức Bồ Tát) đang khóc than kể lể, thì KADAHÀLABRAHMANA làm vừa xong cái hầm để cúng dường lửa, liền dạy quân dẫn đức Bồ Tát vào gần miệng hầm. KADAHÀLABRAHMANA lấy sẵn mâm vàng để hứng máu, rồi đứng dậy đi lấy gươm định chặt đầu tất cả trong giờ ấy.

Lúc đó, nàng CANDÀDEVÌ thấy cử chỉ KADAHÀLABRAHMANA như thế nàng hoảng hốt, không còn biết đâu là nơi nương tựa. Nàng nghĩ rằng: Giờ đây không có chi nương cậy bằng sự ngay thật, cái quả của sự ngay thật là nơi nương nhờ vững chắc của chồng ta, có thể đem lại sự an vui được. Nghĩ xong nàng đưa hai tay lên khỏi đầu rồi cầu nguyện trong khi đó rằng:

Tamattham pakàsenato satthà àhasabbasmin upaggtasmin nisidite candasuriyasmin... ajjayanti

Ðức Chánh đẳng Chánh Giác, Ngài bèn giảng phân minh của tứ chúng (Tỳ khưu, Tỳ khưu ni, cận sự nam, cận sự nữ) nên thuyết rằng: Này chư Tỳ khưu! Trong khi CANDAKUMÀRA và SURIYAKUMÀRA vào gần miệng hầm cúng dường, mà người ta sắp đặt sẳn đó, Nàng CADÀDEVÌ con của Ðức vua PANCÀLARÀJA tỏ lời run run cầu khẩn giữa công chúng, nàng đưa hai tay lên lễ bái Chư Thiên và cầu nguyện rằng:

ETENA SACCAVAJENA: Thưa Chư Thiên, do lời thành thật của tôi đây, tôi không giả dối, KADAHÀLABRAHMANA này là kẻ vô trí tuệ, không có giới đức, là người bất lương, không chân thật, vô hạnh kiểm, sự thật là như thế. Do lời thành thật này, cầu mong oai lực của Chư Thiên nhất là đức Ðế Thích và tứ đ?i Thiên vuơng ủng hộ chồng tôi thoát khỏi tay kẻ độc ác, đừng cho tôi lìa xa chồng tôi trong giờ này.

Trong lúc đó, đức Ðế Thích cầm côn cháy đỏ, lướt đến ngự trên hư không, hét lớn rằng: Này vua thống trị bất minh, ngươi được thấy rõ trong nơi nào từ xưa, ai dạy bảo "Cúng dường lửa bằng máu rồi được lên Thiên đàng"? Ai là người chỉ dạy ngươi như vậy? Nếu ngươi dạy giết con, vợ, các triệu phú v.v... thì ta sẽ bổ côn sắt cháy hoả hào này lên đầu nguơi ra tro bụi, lập tức bây giờ!

Khi đó, cả hai là Vua EKARÀJA và KADAHÀLABRAHMANA nghe tiếng hét la, quở trách trên trời và thấy rõ hào quang của đức Ðế Thích thì kinh tâm tán đởm, mới cho thả ngay tất cả, nhất là hoàng tử CANDAKUMÀRA. Ðại chúng đang hội họp gần hầm cúng dường lửa đều xôn xao huyên náo, đồng cùng nhau dùng cây đánh đập, kẻ ném đá trúng KADAHÀLABRAHMANA chết tại chỗ. Thấy KADAHÀLABRAHMANA chết rồi, công chúng bèn tiến vào định hạ sát vua EKARÀJA. Ðức hoàng tử CANDAKUMÀRA liền xông đến ôm đở vua cha khuyên can, không cho người giết. Chúng dân tâu: "Chúng tôi tha chết cho vua EKARÀJA, nhưng vua này rất độc ác, bất minh, chúng tôi không bằng lòng cho thống trị nữa. Chúng tôi quyết đ?nh loại ông ta ra khỏi thành".

Nói xong, chúng xông vào lột hết y phục triều đình của vua, cho mặc y nhuộm màu vàng nghệ trở thành kẻ hạ tiện, rồi đuổi ra ở với người thấp hèn độc ác. Khi đã giải quyết xong những điều không may ấy, họ xếp đặt trang hoàng để tôn vương cho CANDAKUMÀRA. Tất cả dân chúng, nhất là các nhà triệu phú đều hội lại đông đủ làm lễ đăng cực [5] đức CANDAKUMÀRA trong lúc đó.

Khi quan quân, cung phi đại thần và vị cố vấn đã tề tựu đông đủ, đức Ðế Thích cũng đến cầm cây lọng vàng to và thổi sáo chào mừng. Do uy lực của đức Ðế Thích đến dự lễ tuớc vị của đức CANDAKUMÀRA nên Chư Thiên và các ngọc nữ, nhất là nàng SUJÀTÀ cũng đến tham gia lễ lên ngôi của đức CANDAKUMÀRA.

Khi đức Bồ Tát lên ngôi rồi, Ngài bèn tu chỉnh việc triều chính, chẩn bần dân nghèo, phóng thích tù nhân. Nhân dân được gội nhuần ân huệ, nên trong nước toàn dân được an cư lạc nghiệp, thật là đời thái bình thạnh trị.

Ðức Bồ Tát hằng hết lòng phụng sự cha già, nhưng không cho cha EKARÀJA vào đền. Ngài ngự đến thượng uyển rồi đi thăm cha, song Ngài không làm lễ. Cha Ngài lại lễ bái Ngài và chúc nguyện cho Bồ Tát được an vui lâu dài. Ðức Bồ Tát trị quốc theo thập vương pháp nên sau khi thăng hà được sanh lên Thiên cung.

SATTHÀ - đức Thế Tôn khi đã giải xong truyện đức Bồ Tát CANDAKUMÀRA, rồi giải tiếp rằng: BHIKKHAVE - Này các thầy Tỳ khưu! Ðề Bà Ðạt Ða không chỉ quên ơn Như Lai trong kiếp này mà thôi. Các tiền kiếp khi Như Lai chưa sanh làm CANDAKUMÀRA, đ? bà đ?t đa cũng bạc nghĩa Như Lai vậy, chỉ vì oan trái mong giết hại Như Lai.

Xong, Ngài thuyết pháp Tứ Diệu Ðế, chúng sanh nghe và đắc đạo quả rất đông.

Ðức Thế Tôn bèn hợp các tiền kiếp lại như vầy.

TADÀ: Trong thuở đó, KADAHÀLABRAHMANA nay là Ðề Bà Ðạt Ða, bà GOTAMI, tức là Phật mẫu, CANDAVEVÌ nay là nàng BIMBÀ, tức là mẹ RAHULÀ, nàng SELÀKU MÀNÌ nay là UPAVANNA Tỳ khưu ni, trẻ VASULAKUMÀRA nay là ANANDA, RÀMAGOTARO nay là đức Ca Diếp, BHADDHASEMO nay là Mục Kiền Liên, SURIYAKUMÀRA nay là Ðại Ðức Xá Lợi Phất, đức Ðế Thích nay là A Nậu Lầu đà. Tất cả kẻ tùy tùng bộ hạ của Bồ Tát nay toàn là hàng Phật tử. Ðức CANDAKUMÀRA là dòng dõi của Phật nay là đấng Chánh Ðẳng Chánh Giác, giác ngộ tất cả pháp như thế.

Chú thích:

[1] đức Bồ Tát giáng sinh

[2] Chống lại một bản án do toà xử mà mình không chịu.

[3] 10 pháp của vua

[4] Không kể đến

[5] Là tôn lên ngôi vua