Bấy giờ, đức Thế Tôn an lành ra khỏi thiền định, bảo ngài Xá-lợi-phất: “Trí tuệ của chư Phật rất sâu xa không thể suy lường, cửa trí tuệ ấy khó hiểu khó vào, hết thảy hàng Thanh văn, Phật Bích-chi đều không có khả năng rõ biết.
At that time the World-Honored One calmly arose from his samadhi and addressed Shariputra, saying: "The wisdom of the Buddhas is infinitely profound and immeasurable. The door to this wisdom is difficult to understand and difficult to enter. Not one of the voice- hearers or pratyekabuddhas is able to comprehend it.
“Vì sao vậy? Phật từng thân cận với trăm ngàn muôn ức vô số chư Phật, hết sức thực hành vô số đạo pháp của chư Phật, dũng mãnh tinh tấn, danh xưng được nghe biết rộng khắp, thành tựu pháp rất sâu xa chưa từng có, tùy chỗ thích hợp mà giảng thuyết, ý nghĩa khó hiểu.
"What is the reason for this? A Buddha has personally attended a hundred, a thousand, ten thousand, a million, a countless number of Buddhas and has fully carried out an immeasurable number of religious practices. He has exerted himself bravely and vigorously, and his name is universally known. He has realized the Law that is profound and never known before, and preaches it in accordance with what is appropriate, yet his intention is difficult to understand.
“Xá-lợi-phất! Từ khi ta thành Phật đến nay, dùng đủ mọi nhân duyên, đủ mọi thí dụ, rộng nói các giáo pháp cùng vô số phương tiện, dẫn dắt chúng sanh khiến cho lìa bỏ mọi sự bám chấp.
"Shariputra, ever since I attained Buddhahood I have through various causes and various similes widely expounded my teachings and have used countless expedient means to guide living beings and cause them to renounce attachments.
“Vì sao vậy? Phương tiện, tri kiến ba-la-mật của đức Như Lai hết thảy đều trọn đủ. Xá-lợi-phất! Tri kiến của Như Lai rộng lớn sâu xa, không ngăn ngại, không thể suy lường, những phẩm đức như lực,
[1] vô sở úy,
[2] thiền định, giải thoát tam-muội đều thâm nhập tận cùng, thành tựu hết thảy các pháp chưa từng có.
Why is this? Because the Thus Come One is fully possessed by both expedient means and the paramita of wisdom.
"Shariputra, the wisdom of the Thus Come One is expansive and profound. He has immeasurable [mercy], unlimited [eloquence], power, fearlessness, concentration, emancipation, and samadhis, and has deeply entered the boundless and awakened to the Law never before attained.
“Xá-lợi-phất! Như Lai có thể phân biệt mọi điều, khéo giảng thuyết các pháp, lời lẽ êm dịu uyển chuyển, làm vui lòng đại chúng. Xá-lợi-phất! Theo chỗ cốt yếu mà nói thì Phật đã thành tựu hết vô lượng vô biên các pháp chưa từng có.
"Shariputra, the Thus Come One knows how to make various kinds of distinctions and to expound the teachings skillfully. His words are soft and gentle and delight the hearts of the assembly.
"Shariputra, to sum it up: the Buddha has fully realized the Law that is limitless, boundless, never attained before.
“Thôi đi, Xá-lợi-phất! Không nên nói nữa. Vì sao vậy? Pháp mà Phật đã thành tựu cao tột khó hiểu, ít có nhất, chỉ Phật với Phật mới có thể cứu xét đến chỗ rốt ráo.
"But stop, Shariputra, I will say no more. Why? Because what the Buddha has achieved is the rarest and most difficult-to-understand Law. The true entity of all phenomena can only be understood and shared between Buddhas.
“Thật tướng của các pháp, đó là nói các pháp có tướng như vậy, tánh như vậy, thể như vậy, lực như vậy, chỗ làm như vậy, nhân như vậy, duyên như vậy, quả như vậy, báo như vậy, từ gốc đến ngọn rốt ráo bình đẳng như vậy.”
This reality consists of the appearance, nature, entity, power, influence, inherent cause, relation, latent effect, manifest effect, and their consistency from beginning to end."
Bấy giờ đức Thế Tôn muốn nhắc lại những ý nghĩa trên nên nói kệ rằng:
At that time the World-Honored One, wishing to state his meaning once more, spoke in verse form, saying:
“Bậc Thế Hùng khôn lường,
Chư thiên và nhân loại,
Cùng các loài chúng sanh,
Đều không thể hiểu Phật.
The hero of the world is unfathomable.
Among heavenly beings or the people of the world,
among all living beings,
none can understand the Buddha.
Phật lực, vô sở úy,
Giải thoát, các tam-muội,
Các pháp khác của Phật,
Đều không thể suy lường.
The Buddha's power, fearlessness,
emancipation and samadhis
and the Buddha's other attributes
no one can reckon or fathom.
Từng theo vô số Phật,
Tu hành đủ các pháp,
Rất sâu xa nhiệm mầu ,
Khó thấy, khó rõ biết.
Earlier, under the guidance of countless Buddhas
he fully acquired and practiced various ways,
profound, subtle and wonderful doctrines
that are hard to see and hard to understand.
Trong vô số ức kiếp,
Tu các phẩm đạo rồi,
Chứng quả nơi Đạo trường,
Ta đều rõ biết hết.
For immeasurable millions of kalpas
he has been practicing these ways
until in the place of practice
he achieved the goal.
Quả báo lớn lao ấy,
Đủ mọi nghĩa tánh tướng,
Ta với mười phương Phật,
Mới có thể rõ biết.
I have already come to see
and know completely this great goal and recompense,
the meaning of these various natures and characteristics.
I and the other Buddhas of the ten directions can now understand these things.
Pháp không thể chỉ bày,
Tướng ngôn ngữ dứt bặt.
Các loài chúng sanh khác,
Không thể nào hiểu được,
This Law cannot be described,
words fall silent before it.
Among the other kinds of living beings
there are none who can comprehend it,
Trừ các vị Bồ Tát,
Với đức tin kiên cố.
Chúng đệ tử của Phật,
Từng cúng dường chư Phật,
Đã dứt sạch lậu hoặc,
Trụ nơi thân cuối cùng,
Dù những bậc như vậy,
Vẫn không sức thọ nhận.
except the many bodhisattvas
who are firm in the power of faith.
The many disciples of the Buddhas
in the past have given offerings to the Buddhas,
have already cut off all outflows
and now are dwelling in their last incarnation.
But even such persons as they
have not the power needed.
Nếu người khắp thế gian,
Đều như Xá-lợi-phất,
Dùng hết sức suy lường,
Cũng không rõ trí Phật.
Even if the whole world
were filled with men like Shariputra,
though they exhausted their thoughts and pooled there capacities,
they could not fathom the Buddha's knowledge.
Ví như khắp mười phương,
Đều như Xá-lợi-phất,
Cùng các đệ tử khác,
Tràn ngập khắp mười phương,
Cùng hết sức suy lường,
Cũng không thể rõ biết.
Even if ten directions were all filled with men
like Shariputra
or like the other disciples,
though they filled the lands in the ten directions
and exhausted their thoughts and pooled their capacities,
still they could not understand it.
Hàng Duyên giác trí sáng,
Bậc Vô lậu thân cuối,
Cũng đầy khắp mười phương,
Số nhiều như tre rừng,
Như vậy cùng chuyên tâm,
Trong vô số ức kiếp,
Muốn suy biết trí Phật,
Cũng không biết được gì.
If pratyekabuddhas, acute in understanding,
without outflows, in their last incarnation,
should fill the worlds in the ten directions,
as numerous as bamboos in a grove,
though they should join together with one mind
for a million or for countless kalpas,
hoping to conceive of the Buddha's true wisdom,
they could not understand the smallest part of it.
Bồ Tát mới phát tâm,
Cúng dường vô số Phật,
Rõ biết các ý nghĩa,
Lại khéo thuyết giảng pháp.
If bodhisattvas newly embarked on their course
should give offerings to numberless Buddhas,
completely mastering the intent of the various doctrines
and also able to preach the Law effectively,
Nhiều như lúa, mè, tre...
Đầy khắp cõi mười phương,
Chuyên tâm dùng trí mầu,
Trong Hằng sa số kiếp,
Cùng chung sức suy lường,
Không thể rõ trí Phật.
like so many rice and hemp plants, bamboos or reeds,
filling the lands in the ten directions,
with a single mind, with their wonderful knowledge,
for kalpas numerous as Ganges sands
should all together pool their thoughts and capacities,
they could not understand the Buddha's knowledge.
Các Bồ Tát bất thối,
Nhiều như cát sông Hằng,
Một lòng cùng suy cầu,
Cũng không thể rõ biết.”
If bodhisattvas who never regress,
their number like Ganges sands,
with a single mind should join in pondering and seeking,
they could not understand it either.
Phật bảo Xá-lợi-phất:
“Pháp sâu xa vi diệu,
Vô lậu, không nghĩ bàn,
Ta nay đã trọn thành,
Tướng ấy riêng ta biết,
Cũng như mười phương Phật.
I also announce to you, Shariputra,
that this profound subtle and wonderful Law
without outflows, incomprehensible,
I have now attained in full.
Only I understand its characteristics,
and the Buddhas of the ten directions do likewise.
Xá-lợi-phất nên biết,
Lời chư Phật không khác,
Đối với pháp Phật thuyết,
Phải tin sâu, tin chắc.
Shariputra, you should know
that the words of the various Buddhas never differ.
Toward the Law preached by the Buddhas
you must cultivate a great power of faith.
Pháp Phật lâu về sau,
Phải thuyết dạy chân thật.
Phật bảo chúng Thanh văn,
Cùng chúng cầu Duyên giác:
The world-honored One has long expounded his doctrines
and now must reveal the truth.
I announce this to the assembly of voice-hearers
and to those who seek the vehicle of the pratyekabuddha;
‘Ta dạy cho thoát khổ,
Nhưng chưa được Niết-bàn.’
Phật dùng sức phương tiện,
Tạm bày ra ba thừa,
I have enabled people to escape the bonds of suffering
and to attain nirvana.
The Buddha, through the power of expedient means,
has shown them the teachings of the three vehicles
Chúng sanh nhiều bám chấp,
Dẫn dắt cho giải thoát.
prying living beings loose from this or that attachment
and allowing them to attain release.
Bấy giờ trong đại chúng có các vị Thanh văn đã chứng A-la-hán, dứt sạch lậu hoặc, giống như ngài A-nhã Kiều-trần-như... cả thảy 1.200 vị, cùng những vị tỳ-kheo, tỳ-kheo-ni, ưu-bà-tắc, ưu-bà-di phát tâm cầu quả Thanh văn, quả Phật Bích-chi, hết thảy đều nghĩ rằng: “Hôm nay đức Thế Tôn vì sao lại ân cần ngợi khen xưng tán pháp phương tiện mà nói: ‘Pháp Phật đã chứng đắc rất sâu xa khó hiểu, có nói ra điều gì thì ý nghĩa đều khó rõ biết, hết thảy hàng Thanh văn, Duyên giác đều không thể hiểu được?’
At that time among the great assembly there were voice-hearers, Arhats whose outflows had come to an end, Ajnata Kuandinya and the others, twelve hundred persons. And there were monks, nuns, laymen and laywomen who had conceived a desire to become voice-hearers or pratyekabuddhas. Each of these had this thought: Now for what reason does the World- Honored One so earnestly praise expedient means and state that the Law attained by the Buddha is profound and difficult to understand, that it is very difficult to comprehend the meaning of the words he preaches, that not one of the voice-hearers or pratyekabuddhas can do so?
“Phật [từng] thuyết dạy một nghĩa giải thoát, chúng ta cũng được pháp ấy, [tưởng rằng] đạt đến Niết-bàn, nhưng nay thì không biết nghĩa ấy hướng về đâu?”
If the Buddha preaches but one doctrine of emancipation, then we too should be able to attain this Law and reach the state of Nirvana. We cannot follow the gist of what he is saying now.
Lúc bấy giờ, ngài Xá-lợi-phất biết lòng nghi của bốn chúng và chính mình cũng chưa hiểu nên bạch Phật rằng: “Bạch Thế Tôn! Do nhân duyên gì mà nay Phật ân cần ngợi khen xưng tán phương tiện bậc nhất cùng pháp thâm sâu vi diệu khó hiểu của chư Phật? Con từ xưa nay theo Phật chưa từng được nghe những lời như vậy. Nay bốn chúng đều ôm lòng nghi, nguyện Thế Tôn giảng rõ việc này: Thế Tôn vì sao lại ân cần ngợi khen xưng tán pháp thâm sâu vi diệu khó hiểu?”
At that time Shariputra understood the doubts that were in the minds of the four kinds of believers, and he himself had not fully comprehended. So he addressed the Buddha, saying, "World-Honored One, what causes and conditions lead you to earnestly praise expedient means, the foremost device of the Buddhas, the profound, subtle and wonderful Law that is difficult to understand? From times past I have never heard this kind of preaching from the Buddha. Now the four kinds of believers all have doubts. We beg that the World-Honored One earnestly praise this Law that is profound, subtle and wonderful, difficult to understand?"
Khi ấy, ngài Xá-lợi-phất muốn nhắc lại nghĩa trên nên đọc kệ rằng:
At that time Shariputra, wishing to state his meaning once more, spoke in verse from, saying:
Đấng Đại Thánh trí tuệ,
Lâu mới thuyết pháp này.
Tự nói đã chứng đắc,
Lực, vô úy, tam-muội,
Cùng thiền định giải thoát,
Pháp không thể nghĩ bàn.
Sun of wisdom, great sage and venerable one,
at long last you preach this Law.
You yourself declare you have attained
power, fearlessness, samadhis,
concentration, emancipation,
and these other attributes,
and the Law that is beyond comprehension.
Nơi đạo trường chứng đắc,
Không ai đủ sức hỏi,
Ý Phật khó suy lường,
Cũng không thể thưa hỏi,
This Law attained in the place of practice
no one is capable of questioning you about.
'My intention is hard to fathom,
and no one can question me."
Nên Phật tự nói ra,
Ngợi khen đạo chư Phật,
Trí tuệ cực vi diệu,
Chư Phật đã đạt được.
No one questions, yet you yourself preach,
praising the path you walk on.
Your wisdom is very subtle and wonderful,
that which all the Buddhas attain.
A-la-hán vô lậu,
Cùng người cầu Niết-bàn,
Nay chìm trong lưới nghi,
Vì sao Phật nói vậy?
The arhats who are without outflows
and those who seek nirvana
now have all fallen into the net of doubt,
wondering for what reason the Buddha preaches this.
Những người cầu Duyên giác,
Tỳ-kheo, tỳ-kheo-ni,
Chư thiên, rồng, quỷ thần,
Với loài càn-thát-bà...
Nhìn nhau lòng phân vân,
Cùng chiêm ngưỡng Thế Tôn,
Việc này là thế nào?
Nguyện được Phật giảng giải.
Those who seek to become pratyekabuddhas,
monks and nuns,
heavenly beings, dragons and spirits,
along with the gandharvas and others,
look at one another, filled with perplexity,
gazing upward at the most honored of two-legged beings.
What is the meaning of all this?
I beg the Buddha to explain it for us.
Trong hàng chúng Thanh văn,
Phật khen con bậc nhất,
Nay con dùng trí mình,
Không thể hiểu, nghi hoặc:
Among the assembly of voice-hearers
the Buddha has said I am foremost,
yet now I lack the wisdom
to solve these doubts and perplexities.
Đây là pháp rốt ráo?
Hay là đạo tu hành?
Chúng từ miệng Phật sinh,
Đều chắp tay mong đợi,
Have I in fact grasped the ultimate Law,
or am I still on the path of practice?
The sons born from the Buddha's mouth
press palms together, gaze upward and wait.
Nguyện Phật ban tiếng mầu,
Nói ra pháp như thật.
Chư thiên, rồng, quỷ thần...
Số nhiều như cát sông,
We beg you to put forth subtle and wonderful sounds
and at this time explain to us how it really is.
The heavenly beings, dragons, spirits, and the others,
their numbers like Ganges sands,
Bồ Tát cầu quả Phật,
Số đến tám mươi ngàn,
Lại từ muôn ức nước,
Vua Chuyển luân đến đây,
Cùng chắp tay cung kính,
Muốn nghe đạo trọn đủ.
the bodhisattvas seeking to be Buddhas
in a great force of eighty thousand,
as well as the wheel-turning sage kings
come from ten thousands of millions of lands,
all press their palms and with reverent minds
wish to hear the teaching of perfect endowment.
Bấy giờ, đức Phật bảo ngài Xá-lợi-phất: “Thôi, thôi, không nên nói nữa! Nếu ta nói ra việc này thì hết thảy chư thiên và loài người ở thế gian đều sẽ kinh sợ nghi ngờ.”
At that time the Buddha addressed Shariputra, saying, "Stop, stop! There is no need to speak further. If I speak of this matter, then the heavenly and human beings throughout the worlds will all be astonished and doubtful."
Ngài Xá-lợi-phất lại bạch Phật: “Thế Tôn! Kính nguyện Phật nói ra, kính nguyện Phật nói ra. Vì sao vậy? Trong chúng hội này có vô số trăm ngàn muôn ức a-tăng-kỳ chúng sanh đã từng được gặp chư Phật, căn tánh lanh lợi dũng mãnh, trí tuệ sáng suốt rõ biết, nếu được nghe Phật thuyết dạy ắt có thể cung kính tin nhận.”
Shariputra once more spoke to the Buddha, saying, "World-Honored One, we beg you to preach! We beg you to preach! What is the reason? Because this assembly of countless hundreds, thousands, ten thousands, millions of asamkhyas of living beings in the past have seen the Buddhas; their faculties are vigorous and acute and their wisdom is bright. If they hear the Buddha preach, they will be capable of reverent belief."
Lúc ấy, ngài Xá-lợi-phất muốn nhắc lại nghĩa trên nên nói kệ rằng:
At that time Shariputra, wishing to state his meaning once more, spoke in verse form, saying:
Đấng Pháp vương Vô thượng,
Xin thuyết dạy, đừng lo,
Vì vô số chúng hội,
Phải có người kính tin.
Dharma King, none more highly honored,
speak, we beg you, without reserve!
In this assembly of numberless beings
are those capable of reverent belief.
Đức Phật lại ngăn lời ngài Xá-lợi-phất: “Nếu ta nói ra việc này, hết thảy hàng trời, người, a-tu-la... trong khắp thế gian đều sẽ kinh sợ nghi ngờ, các tỳ-kheo tăng thượng mạn
[3] sẽ phải sa vào hố sâu tội lỗi vì phỉ báng.”
The Buddha repeated, "Stop, Shariputra! If I speak of this matter, the heavenly and human beings and asuras throughout the worlds will all be astonished and doubtful. The monks who are overbearingly arrogant will fall into a great pit."
Bấy giờ, đức Thế Tôn nhắc lại nghĩa trên bằng kệ rằng:
At that time the World-Honored One repeated what he had said in verse form:
Thôi thôi không nên nói,
Pháp Phật khó nghĩ bàn.
Những kẻ tăng thượng mạn,
Ắt không thể kính tin.
Stop, stop, no need to speak!
My Law is wonderful and difficult to ponder.
Those who are overbearingly arrogant
when they hear it will never show reverent belief.
Bấy giờ, ngài Xá-lợi-phất một lần nữa bạch Phật: “Thế Tôn! Kính nguyện Phật nói ra, kính nguyện Phật nói ra. Nay trong hội này, những người như con, số nhiều đến trăm ngàn muôn ức, trải qua nhiều đời đã từng được Phật giáo hóa. Những người này ắt sẽ có thể kính tin, trong đêm dài sinh tử họ sẽ an ổn, được nhiều lợi ích.”
At that time Shariputra once more spoke to the Buddha, saying, "World-Honored One, we beg you to preach! We beg you to preach! In this assembly at present the persons like myself number in the hundreds, thousands, ten thousands, millions. In age after age we have already attended the Buddhas and received instruction. People of this kind are certain to be capable of reverent belief. Throughout the long night they will gain peace and rest and will enjoy many benefits."
Khi ấy, ngài Xá-lợi-phất muốn nhắc lại nghĩa trên nên nói kệ rằng:
At that time Shariputra, wishing to state his meaning once more, spoke in verse form, saying:
Đấng Thế Tôn Vô thượng,
Nguyện thuyết pháp bậc nhất.
Con là con trưởng Phật,
Xin thương mà giảng thuyết,
Supremely honored among two-legged beings,
we beg you to preach this foremost Law.
I who am regarded as the Buddha's eldest son
ask you to favor us by preaching distinctions.
Trong hội vô số chúng,
Có thể kính tin lời.
Phật đã qua bao đời,
Giáo hóa những người này,
The countless members of this assembly
are capable of according reverent belief to this Law
The Buddhas have already in age after age
taught and converted them in this manner.
Nay một lòng chắp tay,
Muốn nghe lời Phật dạy.
Chúng con một ngàn hai,
Cùng người cầu quả Phật,
Nguyện vì hội chúng này,
Thương xót phân biệt nói.
Đại chúng nghe pháp này,
Ắt sinh lòng hoan hỷ.
All with a single mind and palms pressed together
desire to hear and receive the Buddha's words.
I and the other twelve hundred of our group,
as well as the others who seek to become Buddhas,
beg that for the sake of this assembly
you will favor us by preaching distinctions.
When we hear this Law
we will be filled with great joy.
Bấy giờ, đức Thế Tôn bảo ngài Xá-lợi-phất: “Ông đã hết lòng thưa thỉnh ba lần, lẽ nào ta lại không nói. Nay ông hãy chú ý lắng nghe, khéo suy xét kỹ và ghi nhớ, ta sẽ vì các ông mà phân biệt giảng nói.”
At that time the World-Honored One said to Shariputra, "Three times you have stated your earnest request. How can I do other than preach? Now you must listen attentively and carefully ponder. For your sake I will now analyze and explain the matter."
Khi đức Phật vừa nói ra lời này, trong chúng hội liền có 5.000 tỳ-kheo, tỳ-kheo-ni, ưu-bà-tắc, ưu-bà-di cùng đứng dậy khỏi tòa ngồi, lễ Phật rồi lui ra. Vì sao vậy? Những người ấy gốc tội sâu nặng, lại là hàng tăng thượng mạn, chưa chứng nói là chứng, chưa đắc nói là đắc, có những lỗi lầm như vậy nên không ở lại. Đức Thế Tôn lặng thinh không ngăn cản.
When he had spoken these words, there were some five thousand monks, nuns, laymen and laywomen in the assembly who immediately rose from their seats, bowed to the Buddha, and withdrew. What was the reason for this? These persons had roots of guilt that were deep and manifold, and in addition they were overbearingly arrogant. What they had not attained they supposed they had attained, what they had not understood they supposed they had understood. And because they had this failing, they did not remain where they were. The World-Honored One was silent and did not try to detain them.
Bấy giờ, đức Phật bảo ngài Xá-lợi-phất: “Trong hội chúng này nay không còn cành lá, chỉ thuần hạt chắc. Này Xá-lợi-phất, những kẻ tăng thượng mạn ấy lui ra cũng tốt. Nay ông hãy khéo lắng nghe, ta sẽ vì các ông thuyết giảng.”
At this time the Buddha said to Shariputra, "Now this assembly of mine is free of branches and leaves, made up solely of the steadfast and truthful. Shariputra, it is well that these persons of overbearing arrogance have withdrawn. Now listen carefully and I will preach for you."
Ngài Xá-lợi-phất thưa: “Xin vâng, Thế Tôn! Chúng con nguyện vui thích muốn nghe.”
Shariputra said, "So be it, World-Honored One. We are eager to listen!"
Đức Phật bảo ngài Xá-lợi-phất: “Pháp vi diệu này, chư Phật Như Lai đúng thời mới thuyết, như hoa ưu-đàm-bát đúng thời chỉ nở một lần. Này Xá-lợi-phất! Các ông nên tin lời Phật thuyết dạy, không hề hư dối. Xá-lợi-phất! Chư Phật tùy chỗ thích hợp mà thuyết pháp, ý nghĩa khó nhận hiểu.
The Buddha said to Shariputra, "A wonderful Law such as this is preached by the Buddhas, the Thus Come Ones, at certain times. But like the blooming of the udumbara, such times come very seldom. Shariputra, you and the others must believe me. The words that the Buddhas preach are not empty or false. Shariputra, the Buddhas preach the Law in accordance with what is appropriate, but the meaning is difficult to understand.
“Vì sao vậy? Ta dùng vô số phương tiện, đủ mọi nhân duyên, thí dụ, ngôn từ để giảng thu-yết các pháp. Pháp ấy không thể suy lường phân biệt mà hiểu được, chỉ có chư Phật mới đủ khả năng thấu hiểu. Vì sao vậy? Chư Phật Thế Tôn chỉ vì duy nhất một đại sự nhân duyên mà xuất hiện ở đời.
Why is this? Because we employ countless expedient means, discussing causes and conditions and using words of simile and parable to expound the teachings. This Law is not something that can be understood through pondering or analysis. Only those who are Buddhas can understand it. Why is this? Because the Buddhas, the World-Honored Ones, appear in the world for one great reason alone.
“Xá-lợi-phất! Thế nào là chư Phật Thế Tôn chỉ vì duy nhất một đại sự nhân duyên mà xuất hiện ở đời?
Shariputra, what does it mean to say that the Buddhas, the World-Honored Ones, appear in the world for one great reason alone?
“Chư Phật Thế Tôn vì muốn giúp chúng sanh khai mở tri kiến Phật để được thanh tịnh nên xuất hiện ở đời; muốn chỉ bày cho chúng sanh thấy được tri kiến Phật nên xuất hiện ở đời; muốn khiến cho chúng sanh tỏ ngộ tri kiến Phật nên xuất hiện ở đời; muốn giúp cho chúng sanh thể nhập đạo tri kiến Phật nên xuất hiện ở đời.
"The Buddhas, the World-Honored Ones , wish to open the door of Buddha wisdom to all living beings, to allow them to attain purity. That is why they appear in the world. They wish to show the Buddha wisdom to living beings, and therefore they appear in the world. They wish to cause living beings to awaken to the Buddha wisdom, and therefore they appear in the world. They wish to induce living beings to enter the path of Buddha wisdom, and therefore they appear in the world.
“Xá-lợi-phất, đó là chư Phật chỉ vì duy nhất một đại sự nhân duyên mà xuất hiện ở đời.”
Shariputra, this is the one great reason for which the Buddhas appear in the world."
Đức Phật bảo ngài Xá-lợi-phất: “Chư Phật Như Lai chỉ giáo hóa Bồ Tát,
[4] hết thảy việc làm thường chỉ vì một mục đích duy nhất là dùng tri kiến Phật để chỉ bày, khai ngộ chúng sanh. Xá-lợi-phất! Như Lai chỉ dùng một Phật thừa vì chúng sanh thuyết pháp, không có thừa nào khác như Nhị thừa, Tam thừa.
The Buddha said to Shariputra, "The Buddhas, the Thus Come Ones, simply teach and convert the Bodhisattvas. All the things they do are at all times done for this one purpose. They simply wish to show the Buddha wisdom to living beings and enlighten them to it. "Shariputra, the Thus Come Ones have only a single Buddha vehicle which they employ in order to preach the Law to living beings. They do not have any other vehicle a second one or a third one.
“Xá-lợi-phất! Pháp của hết thảy chư Phật mười phương cũng đều như vậy. Xá-lợi-phất! Chư Phật trong quá khứ dùng vô lượng vô số phương tiện, đủ mọi nhân duyên, thí dụ, ngôn từ để vì chúng sanh thuyết giảng các pháp; các pháp ấy đều là một Phật thừa. Những chúng sanh được nghe pháp từ chư Phật, rốt ráo đều đạt được Nhất thiết chủng trí.
Shariputra, the Law preached by all the Buddhas of the ten directions is the same as this. "Shariputra, the Buddhas of the past used countless numbers of expedient means, various causes and conditions, and words of simile and parable in order to expound the doctrines for the sake of living beings. These doctrines are all for the sake of the one Buddha vehicle. These living beings, by listening to the doctrines of the Buddhas, are all eventually able to attain wisdom embracing all species.
“Này Xá-lợi-phất! Chư Phật trong tương lai ra đời, lại cũng sẽ dùng vô lượng vô số phương tiện, đủ mọi nhân duyên, thí dụ, ngôn từ để vì chúng sanh thu-yết giảng các pháp, các pháp ấy đều là một Phật thừa. Những chúng sanh được nghe pháp từ chư Phật, rốt ráo đều đạt được Nhất thiết chủng trí.
Shariputra, when the Buddhas of the future make their appearance in the world, they too will use countless numbers of expedient means, various causes and conditions, and words of simile and parable in order to expound the doctrines for the sake of living beings. These doctrines will all be for the sake of the one Buddha vehicle. And these living beings, by listening to the doctrines of the Buddhas, will all eventually be able to attain wisdom embracing all species.
“Xá-lợi-phất! Chư Phật Thế Tôn hiện tại trong vô lượng trăm ngàn muôn ức cõi Phật mang lại rất nhiều lợi ích an lạc cho chúng sanh, chư Phật ấy lại cũng dùng vô lượng vô số phương tiện, đủ mọi nhân duyên, thí dụ, ngôn từ để vì chúng sanh thuyết giảng các pháp, các pháp ấy đều là một Phật thừa. Những chúng sanh được nghe pháp từ chư Phật, rốt ráo đều đạt được Nhất thiết chủng trí.
"Shariputra, the Buddhas, the World-Honored Ones, who exist at present in the countless hundreds, thousands, ten thousands, and millions of Buddha lands in the ten directions, benefit and bring peace and happiness to living beings in large measure, these Buddhas too use countless numbers of expedient means, various causes and conditions, and words of simile and parable in order to expound the doctrines for the sake of living beings. These doctrines are all for the sake of the one Buddha vehicle. And these living beings, by listening to the doctrines of the Buddhas, are all eventually able to attain wisdom embracing all species.
“Xá-lợi-phất! [Tất cả] chư Phật ấy cũng chỉ giáo hóa Bồ Tát, muốn dùng tri kiến Phật để chỉ bày chúng sanh, muốn dùng tri kiến Phật để khai ngộ chúng sanh, muốn giúp cho chúng sanh thể nhập tri kiến Phật.
"Shariputra, these Buddhas simply teach and convert the Bodhisattvas. They do it because they wish to show the Buddha wisdom to living beings. They do it because they wish to use the Buddha wisdom to enlighten living beings. They do it because they wish to cause living beings to enter the path of Buddha wisdom.
“Xá-lợi-phất! Ta nay cũng như vậy, biết rõ chúng sanh có đủ mọi ham muốn, bám chấp sâu nặng trong tâm, nên tùy theo bản tánh của chúng sanh mà dùng đủ mọi nhân duyên, thí dụ, ngôn từ, sức phương tiện để thuyết giảng pháp. Xá-lợi-phất, như vậy đều là vì để giúp chúng sanh đạt một Phật thừa, được Nhất thiết chủng trí.
"Shariputra, I too will now do the same, I know that living beings have various desires. Attachments that are deeply implanted in their minds. Taking cognizance of this basic nature of theirs, I will therefore use various causes and conditions, words of simile and parable, and the power of expedient means and expound the Law for them. Shariputra, I do this so that all of them may attain the one Buddha vehicle and wisdom embracing all species.
“Xá-lợi-phất! Trong khắp thế giới mười phương vốn không có hai thừa, huống gì lại có ba? Xá-lợi-phất, chư Phật thị hiện ở đời xấu ác có năm sự uế trược, đó là kiếp trược, phiền não trược, chúng sanh trược, kiến trược, mạng trược.
[5] Như vậy, này Xá-lợi-phất, vào thời kiếp trược hỗn loạn, chúng sanh cấu nhiễm nặng nề, nhiều tham lam, ganh ghét, tạo thành các gốc rễ bất thiện, nên chư Phật dùng sức phương tiện, đối với một Phật thừa mà phân biệt thuyết dạy thành ba thừa.
"Shariputra, when the age is impure and the times are chaotic, then the defilements of living beings are grave, they are greedy and jealous and put down roots that are not good. Because of this, the Buddhas, utilizing the power of expedient means, apply distinctions to the one Buddha vehicle and preach as though it were three.
“Xá-lợi-phất! Nếu các đệ tử của ta có người tự cho mình là A-la-hán, Phật Bích-chi mà không nghe không biết việc chư Phật Như Lai chỉ giáo hóa Bồ Tát, những người ấy không phải đệ tử Phật, cũng không phải A-la-hán, không phải Phật Bích-chi.
"Shariputra, if any of my disciples should claim to be an arhat or a pratyekabuddha and yet does not heed or understand that the Buddhas, the Thus Come Ones, simply teach and convert the bodhisattvas, then he is no disciple of mine, he is no arhat or pratyekabuddha.
“Lại nữa, Xá-lợi-phất, những tỳ-kheo, tỳ-kheo-ni ấy tự cho mình đã chứng quả A-la-hán, cho đó là thân sau cùng, đã được Niết-bàn rốt ráo, không có chí hướng cầu quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác. Nên biết rằng hạng người ấy đều là tăng thượng mạn. Vì sao vậy? Nếu có tỳ-kheo nào thật sự chứng quả A-la-hán mà không tin nhận pháp Nhất thừa thì thật vô lý, trừ phi sau Phật diệt độ, hiện tiền không có Phật.
"Again, Shariputra, if there should be monks or nuns who claim that they already have attained the status of arhat, that this is their last incarnation, that they have reached the final nirvana, and that therefore they have no further intention of seeking anuttara- samyaksambodhi, then you should understand that such as these are all persons of overbearing arrogance. Why do I say this? Because if they are monks who have truly attained the status of arhat, then it would be unthinkable that they should fail to believe this Law. The only exception would be in a time after the Buddha had passed away, when there was no Buddha present in the world.
“Vì sao vậy? Sau khi Phật diệt độ thì người có thể thọ trì, tụng đọc, giảng giải những kinh như thế này rất khó gặp được. Nhưng nếu gặp Phật ở cõi khác thì ở trong giáo pháp này liền được thấu triệt rõ ràng.
Why is this? Because after the Buddha has passed away it will be difficult to find anyone who can embrace, recite, and understand the meaning of sutras such as this. But if persons at that time encounter another Buddha, then they will attain decisive understanding with regard to this Law.
“Xá-lợi-phất! Các ông nên hết lòng tin hiểu, thọ trì lời Phật dạy. Lời của chư Phật Như Lai không hư dối, thật không có thừa nào khác, chỉ duy nhất một Phật thừa.”
"Shariputra, you and the others should with a single mind believe and accept the words of the Buddha. The words of the Buddhas, the Thus Come Ones, are not empty or false. There is no other vehicle, there is only the one Buddha vehicle.
Bấy giờ, Thế Tôn muốn nhắc lại ý nghĩa trên liền nói kệ rằng:
"At that time the World-Honored One, wishing to state his meaning once more, spoke in verse form, saying:
Tỳ-kheo, tỳ-kheo-ni,
Ôm lòng tăng thượng mạn,
Ưu-bà-tắc ngã mạn,
Ưu-bà-di bất tín.
There are monks and nuns
who behave with overbearing arrogance,
laymen full of self-esteem,
laywomen who are lacking in faith.
Bốn chúng thuộc hạng này,
Số nhiều đến năm ngàn.
Không tự thấy lỗi mình,
Giới luật có thiếu sót,
Ôm tiếc lỗi của mình.
Among the four kinds of believers,
the likes of these number five thousand.
They fail to see their own errors,
are heedless and remiss with regard to the precepts,
clinging to their shortcomings, unwilling to change.
Do oai đức của Phật,
Nên những người kém cỏi,
Hạng trí nhỏ rời đi,
Vì phước đức mỏng manh,
Không đủ sức tiếp nhận.
But these persons of small wisdom have already left;
the chaff among this assembly has departed
in the face of the Buddha's authority.
These persons were of paltry merit and virtue,
incapable of receiving this Law.
Hội chúng sạch cành lá,
Chỉ còn quả hạt chắc,
Xá-lợi-phất, lắng nghe:
Pháp chư Phật chứng đắc,
Vô số lực, phương tiện,
Vì chúng sanh thuyết dạy.
This assembly is now free of branches and leaves,
made up only of those steadfast and truthful.
Shariputra, listen carefully,
for the Law which the Buddhas have attained,
through the power of countless expedient means
they preach for the benefit of living beings.
Chúng sanh tâm khởi niệm,
Cùng đủ mọi việc làm,
Có bao nhiêu tham muốn,
Nghiệp đời trước thiện ác,
Phật đều rõ biết hết.
The thoughts that are in the minds of living beings,
the different types of paths they follow,
their various desires and natures,
the good and bad deeds they have done in previous existences--
all these the Buddha takes cognizance of,
Dùng nhân duyên, thí dụ,
Sức phương tiện, ngôn từ,
Khiến cho đều hoan hỷ.
and then he employs causes, similes and parables,
words that embody the power of expedient means,
in order to gladden and please them all.
Hoặc thuyết giảng Khế kinh,
Hay Già-đà, Bản sự,
Bản sinh, Vị tằng hữu,
Lại thuyết kinh Nhân duyên,
Thí dụ cùng Kỳ-dạ,
Kinh Ưu-ba-đề-xá.
[6]Sometimes he preaches sutras,
verses, stories of the previous lives of disciples,
stories of the previous lives of the Buddha, of unheard-of things.
At other times he preaches regarding causes and conditions,
uses similes, parables, passages of poetry
or discourses.
Kẻ ngu, ưa pháp nhỏ,
Bám chấp chốn sinh tử,
Gặp vô số chư Phật,
Vẫn không tu đạo mầu,
Nên bị khổ giày vò,
Vì họ, thuyết Niết-bàn.
For those of dull capacities who delight in a little Law,
who greedily cling to birth and death,
who, despite the innumerable Buddhas,
fail to practice the profound and wonderful way
but are perplexed and confused by a host of troubles--
for these I preach nirvana.
Ta bày phương tiện này,
Giúp nhập trí tuệ Phật,
Chưa từng nói các ông,
Rồi sẽ thành Phật đạo.
I devise these expedient means
and so cause them to enter into the Buddha wisdom.
Up to now I have never told you
that you were certain to attain the Buddha way.
Sở dĩ chưa từng nói,
Vì thời chưa thích hợp,
Nay chính lúc hợp thời,
Quyết định thuyết Đại thừa.
The reason I never preached in that manner
was that the time to preach so had not yet come.
But now is the very time
when I must decisively preach the Great Vehicle.
Chín bộ kinh đã thuyết,
[7]Là tùy thuận chúng sanh,
Nhập Đại thừa là gốc,
Cho nên thuyết kinh này.
I use these nine devices,
adapting them to the living beings when I preach
my basic aim being to lead them into the Great Vehicle,
and that is why I preach this sutra.
Có Phật tử tâm tịnh,
Nhu hòa lại sáng suốt,
Nơi vô số chư Phật,
Đã tu sâu đạo mầu.
There are sons of the Buddha who minds are pure,
who are gentle and of acute capacities,
who under innumerable Buddhas
have practiced the profound and wonderful way.
Vì những Phật tử ấy,
Thuyết kinh Đại thừa này,
Thụ ký những người ấy,
Tương lai thành quả Phật.
For these sons of the Buddha
I preach this sutra of the Great Vehicle.
And I predict that these persons
in a future existence will attain the Buddha way.
Người tâm thành niệm Phật,
Giữ giới hạnh thanh tịnh,
Vừa nghe được thành Phật,
Hoan hỷ khắp toàn thân.
Because deep in their minds
they think of the Buddha and practice
and uphold the pure percepts,
they are assured they will attain Buddhahood,
and hearing this, their whole bodies are filled with great joy.
Phật rõ biết tâm hạnh,
Vì họ thuyết Đại thừa.
Thanh văn hay Bồ Tát,
Nghe ta thuyết kinh này,
Dù chỉ một bài kệ,
Chắc chắn đều thành Phật.
The Buddha knows their minds and their practices
and therefore preaches for them the Great Vehicle.
When the voice-hearers and bodhisattvas
hear this Law that I preach,
as soon as they have heard one verse
they will all without doubt be certain of attaining Buddhahood.
Cõi Phật trong mười phương,
Chỉ có pháp Nhất thừa,
Không hai cũng không ba,
Trừ Phật phương tiện thuyết;
In the Buddha lands of the ten directions
there is only the Law of the one vehicle,
there are not two, there are not three,
except when the Buddha preaches so as an expedient means,
Chỉ là tên giả tạm,
Để dẫn dắt chúng sanh,
Thuyết dạy trí tuệ Phật,
Chư Phật hiện ở đời,
Chỉ có một sự thật,
Ngoài ra đều không thật.
Rốt không dùng Tiểu thừa,
Để cứu độ chúng sanh.
merely employing provisional names and terms
in order to conduct and guide living beings
and preach to them the Buddha wisdom.
The Buddhas appear in the world
solely for this one reason, which is true;
the other two are not the truth.
Never do they use a lesser vehicle
to save living beings and ferry them across.
Phật trụ nơi Đại thừa,
Dùng pháp đã chứng đắc,
Định, tuệ, lực trang nghiêm,
Để cứu độ chúng sanh.
The Buddha himself dwells in this Great Vehicle,
and adorned with the power of meditation and wisdom
that go with the Law he has attained,
he uses it to save living beings.
Phật chứng đạo Vô thượng,
Pháp bình đẳng Đại thừa,
Nếu dùng pháp Tiểu thừa,
Dù giáo hóa một người,
Ắt tâm Phật tham tiếc,
Việc ấy không thể có.
He himself testifies to the unsurpassed way,
the Great Vehicle, the Law in which all things are equal.
If I used a lesser vehicle
to convert even one person,
I would be guilty of stinginess and greed,
but such a thing would be impossible.
Nếu người tin theo Phật,
Như Lai không dối gạt,
Không tham tiếc, ganh ghét,
Dứt các pháp xấu ác.
Nên trong khắp mười phương,
Riêng Phật không sợ hãi.
If a person will believe and take refuge in the Buddha,
the Thus Come One will never deceive him,
nor will he ever show geed or jealousy,
for he has rooted out evil from among the phenomena.
Therefore throughout the ten directions
the Buddha alone is without fear.
Phật thân tướng trang nghiêm,
Hào quang chiếu thế gian,
Vô số chúng tôn kính,
Vì chúng thuyết tướng thật.
I adorn my body with the special characteristics
and shine my light upon the world.
I am honored by numberless multitudes
and for them I preach the emblem of the reality of things.
Xá-lợi-phất nên biết,
Phật xưa đã thệ nguyện,
Độ hết thảy chúng sanh,
Được như Phật không khác.
Như thệ nguyện từ trước,
Nay thành tựu viên mãn,
Giáo hóa khắp chúng sanh,
Khiến đều vào Phật đạo.
Shariputra, you should know that
at the start I took a vow,
hoping to make all persons
equal to me, without any distinction between us,
and what I long ago hoped for
has now been fulfilled.
I have converted all living beings
and caused them all to enter the Buddha way.
Nếu ta gặp chúng sanh,
Đều dạy bằng Phật đạo.
Kẻ thác loạn ngu si,
Mê hoặc chẳng nghe lời.
If when I encounter living beings
I were in all cases to teach them the Buddha way,
those without wisdom would become confused
and in their bewilderment would fail to accept my teachings.
Ta biết chúng sanh ấy,
Chưa từng tu gốc thiện,
Bám chấp nặng năm dục,
Si mê, ái luyến khổ.
I know that such living beings
have never in the past cultivated good roots
but have stubbornly clung to the five desires,
and their folly and craving have given rise to affliction.
Do nhân duyên các dục,
Đọa vào ba đường ác,
Luân hồi trong sáu nẻo,
Chịu đủ các khổ độc.
Their desires are the cause
whereby they fall into the three evil paths,
revolving wheel-like through the six realms of existence
and undergoing every sort of suffering and pain.
Thọ thân từ bào thai,
Đời đời thêm nghiệp khổ.
Người thiếu phước, đức mỏng,
Bị các khổ bức bách,
Having received a tiny form in the womb,
in existence after existence they constantly grow to maturity.
Persons of meager virtue and small merit,
they are troubled and beset by manifold sufferings.
Vào sâu rừng tà kiến,
Chấp có hoặc chấp không,
Cùng các loại kiến chấp,
Đủ số sáu mươi hai.
[8]They stray into the dense forest of mistaken views,
debating as to what exists and what does not,
and in the end cling to such views,
embracing all sixty-two of them.
Chấp sâu pháp hư dối,
Bám chặt không thể buông,
Ngã mạn, tự cao ngạo,
Dua nịnh, không chân thật,
They are profoundly committed to false and empty doctrines,
holding firmly to them, unable to set them aside.
Arrogant and puffed up with self-importance,
fawning and envious, insincere in mind,
Trong ngàn muôn ức kiếp,
Chẳng nghe danh xưng Phật,
Cũng chẳng nghe chánh pháp,
Người như vậy khó độ.
for a thousand, ten thousand, a million kalpas
they will not hear the Buddha's name,
nor will they hear the correct Law--
such people are difficult to save.
Cho nên, Xá-lợi-phất!
Ta bày ra phương tiện,
Thuyết dạy đường dứt khổ,
Bảo đó là Niết-bàn.
For these reasons, Shariputra,
I have for their sake established expedient means,
preaching the way that ends all suffering.
And showing them nirvana.
Tuy nói là Niết-bàn,
Nhưng chưa thật diệt độ,
Các pháp từ xưa nay,
Tướng thường tự tịch diệt.
But although I preach nirvana,
this is not a true extinction.
All phenomena from the very first
have of themselves constantly borne the marks of tranquil extinction.
Phật tử tu hành đạo,
Tương lai sẽ thành Phật.
Ta dùng sức phương tiện,
Mở bày pháp ba thừa.
Once the sons of the Buddha have carried out this path,
then in a future existence they will be able to become Buddhas.
I have employed the power of expedient means
to unfold and demonstrate this doctrine of three vehicles,
Hết thảy các đức Phật,
Đều thuyết đạo Nhất thừa.
Nay đại chúng ở đây,
Nên dứt trừ nghi hoặc,
but the World-Honored Ones, every one of them,
all preach the single vehicle way.
Now before this great assembly
I must clear away all doubts and perplexities.
Chư Phật dạy không khác,
Duy Nhất thừa, không hai.
Vô số kiếp quá khứ,
Vô lượng Phật diệt độ,
Trăm ngàn muôn ức vị,
Số không thể tính đếm.
There is no discrepancy in the words of the Buddhas,
there is only the one vehicle, not two.
For numberless kalpas in the past
countless Buddhas who have now entered extinction,
a hundred, thousand, ten thousand, million types
in numbers incapable of calculation-
Các đức Phật như vậy,
Dùng nhân duyên, thí dụ,
Vô số sức phương tiện,
Giảng thuyết các tướng pháp.
such World-Honored Ones,
using different types of causes, similes, and parables,
the power of countless expedient means,
have expounded the characteristics of teachings.
Những bậc Thế Tôn ấy,
Đều thuyết pháp Nhất thừa,
Giáo hóa vô số chúng,
Khiến được vào Phật đạo.
These World-Honored Ones
have all preached the doctrine of the single vehicle,
converting countless living beings
and causing them to enter the Buddha way.
Lại các bậc Đại thánh,
Rõ biết khắp thế gian,
Chư thiên cùng nhân loại,
Nhiều tham muốn sâu xa,
Nên dùng phương tiện khác,
Giúp hiển bày nghĩa thật.
And these great sage lords,
knowing what is desired deep in the minds
of the heavenly and human beings
and the other living things throughout all the worlds,
have employed still other expedient means
to help illuminate the highest truth.
Nếu có những chúng sanh,
Gặp Phật trong quá khứ,
Hoặc nghe pháp, bố thí,
Hoặc trì giới, nhẫn nhục,
Tinh tấn, thiền, trí tuệ...
Tu các pháp phúc, tuệ.
Phật dạy: Những người ấy,
Đều đã thành Phật đạo.
If there are living beings
who have encountered these past Buddhas,
and if they have listened to their Law, presented alms,
or kept the precepts, shown forbearance,
been assiduous, practiced meditation and wisdom, and so forth,
cultivating various kinds of merit and virtue,
then persons such as these
all have attained the Buddha way.
Chư Phật diệt độ rồi,
Ai khéo điều phục tâm,
Hết thảy những người ấy,
Đều đã thành phật đạo.
After the Buddhas have passed into extinction,
if persons are of good and gentle mind,
then living beings such as these
have all attained the Buddha way.
Chư Phật diệt độ rồi,
Ai cúng dường xá-lợi,
Dựng muôn ức ngọn tháp,
Bằng vàng, bạc, pha lê,
Xa cừ cùng mã não,
Hồng ngọc, châu lưu ly,
Cao rộng, sạch, trang nghiêm,
Trang hoàng nơi các tháp.
After the Buddhas have passed into extinction,
if persons make offerings to the relics,
raising ten thousand or a million kinds of towers,
using gold, silver and crystal,
seashell and agate,
carnelian, lapis lazuli, pearls
to purify and adorn them extensively,
in this way erecting towers;
Hoặc dùng đá xây miếu,
Với chiên-đàn, trầm hương,
Gỗ mật, các loại khác,
Hay gạch, ngói, bùn đất...
or if they raise up stone mortuary temples
or those of sandalwood or aloes,
hovenia or other kinds of timber,
or of brick, tile clay or earth;
Hoặc giữa nơi đồng trống,
Đắp gò cao thờ Phật,
Thậm chí trẻ chơi đùa,
Vun cát làm tháp Phật...
Những trường hợp như thế,
Đều đã thành Phật đạo.
if in the midst of the broad fields
they pile up earth to make a mortuary temple for the Buddhas,
or even if little boys at play
should collect sand to make a Buddha tower,
then persons such as these
have all attained the Buddha way.
Có người vì kính Phật,
Nên vẽ hình, tạc tượng,
Chạm khắc các tướng Phật,
Đều đã thành Phật đạo.
If there are persons who for the sake of the Buddha
fashion and set up images,
carving them with many distinguishing characteristics,
then all have attained the Buddha way.
Hoặc dùng bảy món báu,
Hợp kim, đồng đỏ, trắng...
Hoặc chì, thiết... các loại,
Sắt, thép, gỗ, đất bùn...
Hoặc keo, nhựa sơn, vải...
Trang hoàng nên tượng Phật.
Những người làm như vậy,
Đều đã thành Phật đạo.
Or if they make things out of the seven kinds of gems,
of copper, red or white copper,
pewter, lead, tin iron wood, or clay,
or use cloth soaked in lacquer or resin
to adorn and fashion Buddha images,
then persons such as these
have all attained the Buddha way.
Hoặc vẽ hình tượng Phật,
Đủ phước tướng trang nghiêm,
Tự làm, sai người làm,
Đều đã thành Phật đạo.
If they employ pigments to paint Buddha images,
endowing them with the characteristics of hundredfold merit,
if they make them themselves or have other make them,
then all have attained the Buddha way.
Thậm chí trẻ chơi đùa,
Dùng cỏ, cây, ngọn bút,
Hoặc móng tay, ngón tay...
Vẽ thành hình tượng Phật.
Even if little boys in play
should use a piece of grass or wood or a brush,
or perhaps a fingernail
to draw an image of the Buddha,
Những đứa trẻ như thế,
Dần dần thêm công đức,
Trọn đủ tâm đại bi,
Đều đã thành Phật đạo.
Chỉ giáo hóa Bồ Tát,
Độ thoát vô số chúng.
such persons as these
bit by bit will pile up merit
and will become fully endowed with a mind of great compassion;
they all have attained the Buddha way.
Merely by converting the bodhisattvas
they bring salvation and release to numberless multitudes.
Nếu người nơi tháp miếu,
Tượng báu hay hình Phật,
Dùng hoa, hương, phướn, lọng...
Tâm cung kính cúng dường.
And if persons, in the presence of such memorial towers,
such jeweled images and painted images,
should with reverent minds make offerings
of flowers, incense, banners or canopies,
Hoặc sai người tấu nhạc,
Đánh trống, thổi tù và...
Tiêu, sáo, đàn không hầu,
Đàn tỳ bà, chập chõa,
Bao âm thanh tuyệt diệu,
Đều dâng lên cúng dường.
or if they should employ persons to make music,
striking drums or blowing horns or conch shells,
playing pipes, flutes, zithers, harps,
balloon guitars, cymbals and gongs,
and if these many kinds of wonderful notes
are intended wholly as an offering;
Hoặc dùng tâm hoan hỷ,
Xưng tán công đức Phật,
Dù một lời nhỏ nhặt,
Đều đã thành phật đạo.
or if one with a joyful mind
sings a song in praise of the Buddha's virtue,
even if it is just one small note,
then all who do these things have attained the Buddha way.
Nếu người tâm tán loạn,
Dùng chỉ một bông hoa,
Cúng dường tranh vẽ Phật,
Dần gặp vô số Phật.
If someone with a confused and distracted mind
should take even one flower
and offer it to a painted image,
in time he would come to see countless Buddhas.
Nếu có người lễ bái,
Hoặc là chỉ chắp tay,
Thậm chí đưa tay lên,
Hay cúi nhẹ đầu xuống.
Cúng dường hình tượng Phật,
Dần gặp vô số Phật.
Tự thành đạo Vô thượng,
Độ vô số chúng sanh,
Nhập Niết-bàn Vô dư,
Như củi hết lửa tắt.
Or if a person should bow or perform obeisance,
or should merely press his palms together,
or even should raise a single hand,
or give no more than a slight nod of the head,
and if this were done in offering to an image,
then in time he would come to see countless Buddhas.
And if he himself attains the unsurpassed way
and spreads salvation abroad to countless multitudes,
he will enter the nirvana of no remainder
as a fire dies out when the firewood is exhausted.
Nếu người tâm tán loạn,
Vào tháp miếu thờ Phật,
Niệm một tiếng nam-mô,
Đều đã thành Phật đạo.
If persons with confused and distracted minds
should enter a memorial tower
and once exclaim, "Hail to the Buddha!"
Then all have attained the Buddha way.
Nơi chư Phật quá khứ,
Hoặc còn, hoặc diệt độ,
Nếu được nghe pháp này,
Đều đã thành Phật đạo.
If from past Buddhas
when they were in the world or after their extinction,
they should be those who heard this Law,
then all have attained the Buddha way.
Các vị Phật tương lai,
Số nhiều đến vô lượng,
Tất cả chư Phật ấy,
Cũng phương tiện thuyết pháp.
The World-Honored Ones of the future,
whose numbers will be incalculable,
these Thus Come Ones
will also employ expedient means to preach the Law,
Hết thảy các đức Phật,
Dùng vô số phương tiện,
Độ thoát muôn chúng sanh,
Vào trí Phật vô lậu,
Người đã được nghe pháp,
Không ai không thành Phật.
and all these Thus Come Ones
through countless expedient means
will save and bring release to living beings
so that they enter the Buddha's wisdom which is free of outflows.
If there are those who hear the Law,
then not one will fail to attain Buddhahood.
Chư Phật từng thệ nguyện,
Đạo Phật tu, Phật chứng,
Cũng làm cho chúng sanh,
Đều tu chứng đạo ấy.
The original vow of the Buddhas
was that the Buddha way, which they themselves practice,
should be shared universally among living beings
so that they too may attain this same way.
Chư Phật đời vị lai,
Tuy thuyết trăm ngàn ức,
Đến vô số pháp môn,
Thật chỉ là Nhất thừa.
The Buddhas of future ages,
although they preach hundreds, thousands,
millions a countless number of doctrines,
in truth do so for the sake of the single vehicle.
Chư Phật đủ phước trí,
Biết pháp không tự tánh,
Hạt giống Phật duyên khởi,
Cho nên thu-yết Nhất thừa.
The Buddhas, most honored of two-legged beings,
know that phenomena have no constantly fixed nature,
that the seed of Buddhahood sprout through causation,
and for this reason they preach the single vehicle.
Pháp trụ nơi pháp vị,
Tướng thế gian thường trụ,
Nơi đạo trường rõ biết,
Đạo sư thuyết phương tiện.
But that these phenomena are part of an abiding Law,
that the characteristics of the world are constantly abiding--
this they have come to know in the place of practice
and as leaders and teachers they preach expedient means.
Hàng trời người cúng dường,
Mười phương Phật hiện tại,
Số nhiều như cát sông,
Xuất hiện nơi thế gian,
Vì giúp chúng an ổn,
Cũng thuyết pháp như vậy.
The presently existing Buddhas of the ten directions,
whom heavenly and human beings make offerings to,
who in number are like Ganges sands,
they have appeared in the world
in order to bring peace and comfort to living beings,
and they too preach the Law in this way.
Biết tịch diệt hơn hết,
Nhưng dùng sức phương tiện,
Tuy chỉ bày mọi đường,
Thật chỉ vì Phật thừa.
They understand the foremost truth of tranquil extinction
and therefore employ the power of expedient means,
and though they point out various different paths,
in truth they do so for the sake of the Buddha vehicle.
Rõ biết mọi tánh hạnh,
Tâm niệm của chúng sanh,
Và tập khí quá khứ,
Tham muốn, sức tinh tấn,
Cùng căn tánh lợi, độn.
Nên dùng mọi nhân duyên,
Nhiều thí dụ, ngôn từ,
Phương tiện thuyết ứng hợp.
They understand the actions of living beings,
the thoughts that lie deep in their minds,
the deeds they have carried out in the past,
their desires, their nature, the power of their exertions,
and whether their capacities are acute or dull,
and so they employ various causes and conditions,
similes, parables, and other words and phrases,
adapting what expedient means are suitable to their preaching.
Nay ta cũng như vậy,
Vì giúp chúng an ổn,
Dùng đủ mọi pháp môn,
Để chỉ bày Phật đạo.
Now I too am like this;
in order to bring peace and comfort to living beings
I employ various different doctrines
to disseminate the Buddha way.
Ta dùng sức trí tuệ,
Biết lòng dục chúng sanh,
Phương tiện giảng các pháp,
Khiến cho đều hoan hỷ.
Through the power of my wisdom
I know the nature and desires of living beings
and through expedient means I preach these doctrines,
causing all living beings to attain joy and gladness.
Xá-lợi-phất nên biết!
Ta dùng Phật nhãn quán,
Thấy chúng sanh sáu đường,
Nghèo khốn, không phước trí,
Vào đường hiểm sanh tử,
Khổ triền miên không dứt,
Bám chấp năm món dục,
Như bò thích đuôi bò,
Tham ái tự che lấp,
Mê tối chẳng thấy gì.
Shariputra, you should understand
that I view things through the Buddha eye,
I see the living beings in the six paths,
how poor and distressed they are, without merit or wisdom,
how they enter the perilous road of birth and death,
their sufferings continuing with never a break,
how deeply they are attached to the five desires,
like a yak enamored of it's tail,
blinding themselves with greed and infatuation,
their vision so impaired they can see nothing.
Không cầu oai lực Phật,
Dứt trừ các pháp khổ,
Vào sâu rừng tà kiến,
Muốn dùng khổ dứt khổ.
Vì những chúng sanh ấy,
Ta khởi tâm đại bi.
They do not seek the Buddha, with his great might,
or the Law that can end their sufferings,
but enter deeply into erroneous views,
hoping to shed suffering through great suffering.
For the sake of these living beings
I summon up a mind of great compassion.
Ban sơ ngồi đạo trường,
Ta nhìn cây, kinh hành,
Trong suốt hai mốt ngày,
Chỉ suy xét một việc:
When I first sat in the place of practice
and gazed at the tree and walked around it,
for the space of three times seven days
I pondered the matter in this way.
Trí tuệ ta chứng đắc,
Thật vi diệu hơn hết.
Chúng sanh căn cơ thấp,
Tham đắm, nhiều si mê...
Những hạng chúng sanh này,
Làm sao có thể độ?
The wisdom I have attained, I thought,
is subtle, wonderful, the foremost.
But living beings, dull incapacity,
are addicted to pleasure and blinded by stupidity.
With persons such as this,
what can I say, how can I save them?
Khi ấy những Phạm vương,
Cùng các Thiên Đế thích,
Bốn Thiên vương Hộ thế,
Cùng Đại Tự tại thiên,
At that time the Brahma kings,
along with the heavenly king Shakra,
the Four Heavenly Kings who guard the world,
and the heavenly king Great Freedom,
Và chúng chư thiên khác,
Quyến thuộc trăm ngàn muôn,
Cùng chắp tay cung kính,
Thỉnh Phật chuyển pháp luân.
in company with other heavenly beings
and their hundreds and thousands of followers,
reverently pressing their palms together and bowed,
begging me to turn the wheel of the Law.
Ta liền tự nghĩ rằng:
Nếu chỉ khen Phật thừa,
Chúng sanh chìm đắm khổ,
Không đủ sức tin nhận,
Sẽ chống phá, không tin,
Đọa sâu ba đường ác.
Ta không nên thuyết pháp,
Phải sớm nhập Niết-bàn.
Immediately I thought to myself
that if I merely praised the Buddha vehicle,
then the living beings, sunk in their suffering,
would be incapable of believing in this Law.
And because they rejected the Law and failed to believe it,
they would fall into the three evil paths.
It would be better if I did not preach the Law
but quickly entered into nirvana.
Liền nhớ Phật quá khứ,
Từng dùng sức phương tiện.
Nay ta chứng chánh đạo,
Cũng nên thuyết ba thừa.
Then my thoughts turned to the Buddhas of the past
and the power of expedient means they had employed,
and I thought that the way I had now attained
should likewise be preached as three vehicles.
Khi ta nghĩ như vậy,
Mười phương Phật hiện ra,
Dùng Phạm âm khuyến khích:
“Lành thay! Phật Thích-ca,
Đấng Đạo sư bậc nhất,
Chứng pháp Vô thượng này,
Theo gương tất cả Phật,
Mà dùng sức phương tiện.
When I thought in this manner,
the Buddhas of the ten directions all appeared
and with Brahma sounds comforted and instructed me.
"Well done, Shakyamuni!" they said.
"Foremost leader and teacher,
you have attained the unsurpassed Law.
But following the example of all other Buddhas,
you will employ the power of expedient means.
Chư Phật cũng chứng đắc,
Pháp vi diệu bậc nhất,
Nhưng cũng vì chúng sanh,
Phân biệt thuyết ba thừa.
We too have all attained
the most wonderful, the foremost Law,
but for the sake of living beings
we make distinctions and preach the three vehicles.
Kém trí ưa pháp nhỏ,
Không tự tin thành Phật,
Nên phải dùng phương tiện,
Phân biệt các quả vị.
Tuy nói có ba thừa,
Chỉ giáo hóa Bồ Tát.”
People of small wisdom delight in a small Law,
unable to believe that they themselves could becomes Buddhas.
Therefore we employ expedient means,
making distinctions and preaching various goals.
But though we preach the three vehicles,
we do it merely in order to teach the bodhisattvas."
Xá-lợi-phất nên biết!
Ta nghe tiếng chư Phật,
Thanh âm rất nhiệm mầu,
Liền vui cung kính Phật.
Shariputra, you should understand this.
When I heard these saintly lions
and their deep, pure subtle, wonderful sounds,
I rejoiced, crying "Hail to the Buddhas!"
Rồi khởi lên ý nghĩ:
“Ta gặp đời uế trược,
Như lời chư Phật dạy,
Ta cũng thuận làm theo.”
Suy nghĩ như vậy rồi,
Liền đến Ba-la-nại.
Then I thought to myself,
I have come into this impure and evil world,
and as these Buddhas have preached,
I too must follow that example in my actions.
After I had thought of the matter in this way,
I set out at once for Varanasi.
Tướng các pháp vắng lặng,
Không thể dùng lời nói,
Phật dùng sức phương tiện,
Giảng cho năm tỳ-kheo.
Gọi là chuyển pháp luân,
Từ đó có Niết-bàn,
Lại có A-la-hán,
Có Pháp bảo, Tăng bảo.
The marks of tranquil extinction borne by all phenomena
cannot be explained in words,
and therefore I used the power of expedient means
to preach to the five ascetics.
This I termed turning the wheel of the Law,
and also with regard to "the sound of nirvana,"
and "arhat," "Dharma" and Samgha,"
I used these terms to indicate distinctions.
Từ vô số kiếp xưa,
Ngợi khen pháp Niết-bàn,
Dứt hẳn khổ sinh tử,
Ta thường thuyết như vậy.
"From infinite kalpas in the past
I have extolled and taught the Law of nirvana,
ending the long sufferings of birth and death."
This is how I customarily preached.
Xá-lợi-phất nên biết!
Ta thấy những Phật tử,
Quyết chí cầu Phật đạo,
Số nhiều đến vô lượng...
Shariputra, you should know this.
When I looked at the Buddha sons,
I saw incalculable thousands, ten thousands, millions
who had determined to seek the way of the Buddha,
Đều khởi tâm cung kính,
Cùng đi đến chỗ Phật,
Họ từng theo chư Phật,
Được nghe pháp phương tiện.
everyone with a respectful and reverent mind,
all coming to the place of the Buddha,
persons who in the past had listened to other Buddhas
and heard the Law preached through expedient means.
Ta liền suy nghĩ rằng:
Bậc Như Lai xuất thế,
Chỉ bày trí tuệ Phật,
Nay chính lúc thích hợp.
Immediately the thought came to me
that the reason the Thus Come One has appeared
is so he may preach the Buddha wisdom.
Now is precisely the time to do so.
Xá-lợi-phất nên biết!
Người căn thấp, trí hẹp,
Chấp tướng và kiêu mạn,
Không thể tin pháp này.
Shariputra, you should understand
that persons of dull capacity and small wisdom,
who are attached to appearances, proud and overbearing,
are incapable of believing in this Law.
Phật hoan hỷ không ngại,
Nay giữa chúng Bồ Tát,
Chính thức bỏ phương tiện,
Chỉ thuyết đạo Vô thượng.
Now I, joyful and fearless,
in the midst of the bodhisattvas,
honestly discarding expedient means,
will preach only the unsurpassed Way.
Bồ Tát nghe pháp này,
Đều dứt sạch lưới nghi,
Ngàn hai trăm La-hán,
Cũng đều sẽ thành Phật.
When the bodhisattvas hear this Law,
they will be released from all entanglements of doubt.
The twelve hundred Arhats,
they too will all attain Buddhahood.
Như nghi thức thuyết pháp,
Của ba đời chư Phật,
Ta nay cũng như vậy,
Thuyết pháp không phân biệt.
Following in the same fashion
that the Buddhas of the three existences
employ in preaching the Law, I now will do likewise,
preaching a Law that is without distinctions.
Chư Phật hiện ở đời,
Rất lâu xa khó gặp,
Ngay khi đã xuất thế,
Thuyết pháp này càng khó.
The times when the Buddhas appear in the world
are far apart and difficult to encounter.
And even when they appear in the world
it is difficult for them to preach this Law.
Vô lượng vô số kiếp,
Được nghe pháp này khó,
Người đủ sức nghe pháp,
Càng khó tìm gặp hơn.
Throughout incalculable, innumerable kalpas
it is rare that one may hear this Law,
and a person capable of listening to this Law,
such a person is likewise rare.
Giống như hoa ưu-đàm,
Mọi người đều ưa thích,
Giữa hai cõi trời, người,
Hiếm hoi mới xuất hiện.
It is like the udumbara flower
which all the world loves and delights in,
which heavenly and human beings look on as something rare,
but which appears only once in many ages.
Người nghe pháp hoan hỷ,
Ngợi khen chỉ một lời,
Cũng bằng như cúng dường,
Ba đời mười phương Phật.
Người như vậy ít gặp,
Hiếm hơn hoa ưu-đàm.
If a person hears this Law, delights and praises it,
even if he utters just one word,
then he has made offerings
to all the Buddhas of the three existences.
But a person like this is very rarely found,
rarer than the udumbara flower.
Các ông chớ hoài nghi,
Phật là vua các pháp,
Tuyên cáo cùng đại chúng,
Chỉ dùng đạo Nhất thừa,
Giáo hóa các Bồ Tát,
Không đệ tử Thanh văn.
You should have no doubts.
I being king of the doctrines,
make this announcement to the entire great assembly.
I employ only the single vehicle way
to teach and convert the bodhisattvas,
I have no voice-hearer disciples.
Xá-lợi-phất, các ông,
Thanh văn cùng Bồ Tát,
Nên biết diệu pháp này,
Bí yếu của chư Phật.
Vì đời ác năm trược,
Chỉ tham đắm các dục,
Những chúng sanh như vậy,
Rốt chẳng cầu Phật đạo.
You, Shariputra,
and the voice-hearers and bodhisattvas,
you should understand that this wonderful Law
is the secret crux of the Buddhas.
In this evil world of the five impurities
those who merely delight in and are attached to the desires,
living beings such as this
in the end will never seek the Buddha way.
Những kẻ xấu đời sau,
Nghe Phật dạy Nhất thừa,
Mê hoặc không tin nhận,
Phá pháp, đọa cõi ác.
When evil persons in ages to come
hear the Buddha preach the single vehicle,
they will be confused, will not believe or accept it,
will reject the Law and fall into the evil paths.
Người thanh tịnh, tàm quý,
Quyết chí cầu Phật đạo,
Nên vì những người ấy,
Rộng khen đạo Nhất thừa.
But when there are those with sense of shame,
persons of purity who have determined to seek the Buddha way,
then for the sake of such as these
one should widely praise the way of the single vehicle.
Xá-lợi-phất nên biết,
Pháp chư Phật như thế,
Dùng muôn ức phương tiện,
Để thuyết pháp thích hợp,
Nếu không học, không tu,
Thì không thể thấu hiểu.
Shariputra, you should understand this.
The Law of the Buddhas is like this.
Employing ten thousand, a million expedient means,
they accord with what is appropriate in preaching the Law.
Those who are not versed in this matter
cannot fully comprehend this.
Các ông đã rõ biết,
Phật là thầy thế gian,
Việc phương tiện quyền biến,
Đừng khởi sinh nghi hoặc.
Phải hết sức vui mừng,
Biết mình sẽ thành Phật.
But you and the others already know
how the Buddhas, the teachers of the world,
accord with what is appropriate in employing expedient means.
You will have no more doubts or perplexities but,
your minds filled with great joy,
will know that you yourselves will attain Buddhahood.
______________________________
[1] Tức thập lực (H. 十力, S. daśa balāni), cũng gọi là thập trí lực (十智力), chỉ 10 năng lực trí tuệ siêu việt chỉ riêng chư Phật mới đạt được, rõ biết tất cả các pháp hoàn toàn đúng thật, bao gồm: 1. Tri thị xứ phi xứ trí lực (H. 知是處非處智力, S. artha-dharma-jñāna-bala): Biết rõ như thật sự đúng, sai của tất cả các pháp, không hề nhầm lẫn; 2. Tri tam thế nghiệp báo trí lực (H. 知三世業報智力, S. karma-vipāka-jñāna-bala) hay Nghiệp dị thục trí lực (業異熟智力): Biết rõ luật nhân quả, tức là nghiệp nào tạo quả nào vào thời điểm nào và ở nơi chốn nào; 3. Tri nhất thiết chí xứ đạo trí lực (H. 知一 切至處道智力, S. sarvatragāminī-pratipad-jñāna-bala), cũng gọi là Biến thú hành trí lực (遍趣行智力): Biết rõ nguyên nhân nào dẫn đến con đường tái sanh nào, biết các hành nghiệp hữu lậu phải luân chuyển trong 6 đường và hành nghiệp vô lậu dẫn đến Niết-bàn; 4. Tri chủng chủng giới trí lực (H. 知種種界智力, S. loka-nānā-dhātu-jñāna-bala): Biết rõ các thế giới, môi trường khác biệt của tất cả chúng sanh; 5. Tri chủng chủng giải trí lực (H. 知種種解智力, S. indriya-parāpara-jñāna-bala): Biết rõ căn tánh riêng biệt, sự ham thích, mê đắm, bám chấp của mỗi chúng sanh; 6. Tri chư căn thắng liệt trí lực (H. 知諸根勝劣智力, S. dhātu-jñāna-bala): Biết rõ căn cơ nhanh nhạy hoặc trì độn của mọi chúng sanh; 7. Tri chư thiền giải thoát tam-muội trí lực (H. 知諸禪解脫三昧智力, S. dhyāna-vimokṣa-samādhi-samāpatti-jñāna-bala): Biết tất cả các phương pháp thiền định giải thoát, mức độ sâu cạn, cao thấp của mỗi loại và hoàn toàn tự tại vô ngại trong thiền định; 8. Tri túc mệnh vô lậu trí lực (H. 知宿命無漏智力, S. pūrvanivāsānusmṛti-jñāna-bala): Biết rõ các tiền kiếp của chính mình và chúng sanh, từ một đời cho đến vô số đời; 9. Tri thiên nhãn vô ngại trí lực (H. 知天眼無礙智力, S. cyutyupapatti-jñāna-bala): Biết rõ sự hoại diệt và tái sanh của mỗi chúng sanh, các nghiệp thiện ác và nơi nào họ sẽ tái sinh; 10. Tri vĩnh đoạn tập khí trí lực (H. 知永斷習氣智力, S. āsravakṣaya-jñāna-bala): Biết các pháp ô nhiễm sẽ chấm dứt như thế nào, tự biết đã vĩnh viễn đoạn trừ không còn sinh khởi.
[2] Tức tứ vô sở úy (H. 四無所畏, S. catvāri tathāgatasya vaiśāradyāni), cũng gọi là tứ vô úy (四無畏), chỉ việc chư Phật khi thuyết pháp có đủ bốn phẩm đức tự tin, dũng mãnh, an ổn không sợ sệt, thuộc về Thập bát bất cộng pháp, nghĩa là chỉ có chư Phật mới đạt được, không giống với hàng Thanh văn, Duyên giác. Tứ vô úy bao gồm: 1. Chư pháp hiện đẳng giác vô úy (H. 諸法現等覺無畏, S. sarva-dharmābhisaṃbodhi-vaiśāradya), cũng gọi là Nhất thiết trí vô sở úy (一切智無所畏), do trí tuệ hiểu biết tất cả nên thuyết pháp với đầy đủ sự tự tin, không sợ sệt; 2. Nhất thiết lậu tận trí vô úy (H. 一切漏盡智無畏, S. sarvāsrava-kṣaya-jñāna-vaiśāradya), cũng gọi là Lậu vĩnh tận vô úy (漏永盡無畏), do vĩnh viễn đoạn trừ tất cả phiền não nên thuyết pháp không sợ sệt đối với khó khăn bên ngoài; 3. Chướng pháp bất hư quyết định thụ kí vô úy (H. 障法不虛決定授記無畏, S. antarāyika-dharmānanyathātva-niścita-vyākaraṇa-vaiśāradya), cũng gọi là Thuyết chướng pháp vô úy (說障法無畏), thuyết dạy về các pháp chướng đạo, cách vượt qua để thành tựu, không có sự sợ sệt; 4. Vi chứng nhất thiết cụ túc xuất đạo như tính vô úy (H. 為證一切具足出道如性無畏, S. sarva-saṃpad-adhigamāya nairyāṇika-pratipat-tathātva-vaiśāradya), cũng gọi là Thuyết xuất đạo vô úy (說出道無畏), thuyết dạy đạo xuất thế không có sự sợ sệt.
[3] Tăng thượng mạn (H. 增上慢, S. abhi-māna), chỉ người sinh tâm kiêu căng ngạo mạn, tự cho mình hơn người vì đã chứng đắc, thành tựu quả vị tu tập, nhưng thật ra chưa hề chứng đắc. Biểu hiện rõ rệt nhất là những người tự xưng đã chứng thánh quả.
[4] Nguyên tác Hán văn: “諸佛如來但教化菩薩 - Chư Phật Như Lai đãn giáo hóa Bồ Tát.” Câu này hàm ý rằng tất cả những chúng sanh được đức Phật giáo hóa đều là Bồ Tát, ngay cả hàng Thanh văn như ngài Xá-lợi-phất, vì thật ra giai đoạn Thanh văn đó chỉ là phương tiện để cuối cùng tất cả đều trở thành Bồ Tát, hướng đến quả Phật.
[5] Gọi chung là ngũ trược (H. 五濁, S. pañca kaṣāyāḥ), tức 5 sự uế trược, không thanh tịnh, bao gồm: 1. Kiếp trược (H. 劫濁, S. kalpa-kaṣāya), là những uế nhiễm nói chung của kiếp sống như bệnh tật, nạn đói, chiến tranh, thiên tai, môi trường ô nhiễm…; 2. Phiền não trược (H. 煩惱濁; S. kleśa-kaṣāya), là những uế nhiễm do phiền não khởi sinh, như tham dục, sân hận…; 3. Chúng sinh trược (H. 眾生濁, S. sattva-kaṣāya), là những uế nhiễm của chúng sanh do tập khí như xấu ác, không tin nhân quả, thường tạo ác nghiệp… ; 4. Kiến trược (H. 見濁, S. dṛṣṭi-kaṣāya), là những uế nhiễm trong nhận thức, hiểu biết của chúng sanh, tức là các tà kiến, hiểu biết sai trái…; 5. Mạng trược (H. 命濁, S. āyus-kaṣāya), là sự uế nhiễm về mạng sống, tức là tuổi thọ ngắn ngủi, không chắc chắn, có thể chấm dứt bất kỳ lúc nào. Lưu ý rằng kinh văn ở đây liệt kê thứ tự khác với những kinh luận khác, vốn thường gặp (như trong kinh A-di-đà) là: kiếp trược, kiến trược, phiền não trược, chúng sanh trược và mạng trược.
[6] Đây là những thể loại kinh điển khác nhau được đức Phật thuyết giảng. Có tất cả 12 thể loại khác nhau, thường được gọi là 12 phần giáo (H. 十二分教, S. dvādaśāṅga-buddha-vacana), hoặc một cách không chuẩn xác là 12 bộ kinh (十二部經), bao gồm: 1. Tu-đa-la (H. 修多羅, S. sūtra), Hán dịch là khế kinh (契經), là những lời Phật dạy thích hợp, khế hợp với căn cơ chúng sanh; 2. Kỳ-dạ (H. 祇夜, S. geya), Hán dịch là ứng tụng (應頌), trùng tụng (重頌), là những lời dạy trong kinh được lặp lại bằng thể kệ tụng để dễ ghi nhớ và thực hành; 3. Hòa-ca-la-na (H. 和伽羅那, S. vyākaraṇa), Hán dịch là thụ ký (授記), là lời Phật báo trước kết quả tu tập trong tương lai của các vị đệ tử, về sự chứng đắc quả vị; 4. Già-đà (H. 伽陀, S. gāthā), Hán dịch là phúng tụng (諷頌), cô khởi (孤起), là lời dạy của Phật được diễn đạt theo thể kệ tụng để dễ ghi nhớ, khác với thể kỳ-dạ là không lặp lại mà tự nêu ra ý mới, nên gọi là cô khởi; 5. Ưu-đà-na (H. 優陀那, S. udāna), Hán dịch là tự thuyết (自說), hay vô vấn tự thuyết (無問自說), là những kinh điển do đức Phật quán xét căn cơ chúng sanh rồi tự nói ra, không có người thưa hỏi; 6. Ni-đà-na (H. 尼陀那, S. nidāna), Hán dịch là nhân duyên (因緣), là sự thuyết dạy của Phật do nhân duyên dẫn khởi, như do có việc thế này nên thu-yết dạy pháp như thế này...; 7. A-ba-đà-na (H. 阿波陀那, S. avadāna), Hán dịch là thí dụ (譬喻), là những lời dạy bằng phương thức thí dụ, dẫn dụ, so sánh các sự việc để nêu ý nghĩa; 8. Y-đế-viết-đa-già (H. 伊帝曰多伽; 伊帝越多伽, S. itivṛttaka), Hán dịch là bản sự (本事), là những lời dạy về tiền thân tu tập của các vị đệ tử Phật, được dẫn ra như những bài học cho thính chúng; 9. Xà-đà-già (H. 闍陀伽, S. jātaka), Hán dịch là bản sanh (本生), là lời dạy về các tiền thân đức Phật, được dẫn ra vì mục đích giáo hóa; 10. Tỳ-phật-lược (H. 毘佛略, S. vaipulya), Hán dịch là Phương quảng (方廣), chỉ chung các kinh điển truyền dạy giáo pháp Đại thừa; 11. A-phù-đà-đạt-ma (H. 阿浮陀達磨, S. adbhuta-dharma), Hán dịch là hy pháp (希法) hoặc vị tằng hữu (未曾有), là những kinh điển thuyết giảng những điều bất khả tư nghị, xưa nay chưa từng có, như nói về thần lực, phước đức của chư Phật, Bồ Tát...; 12. Ưu-ba-đề-xá (H. 優波提舍, S. upadeśa), Hán dịch là luận nghị (論議), là những lời dạy mang tính luận thuyết, luận giải, để giúp người nghe nắm hiểu được giáo pháp cũng như các pháp môn tu tập.
[7] Tức là nói 9 phần giáo pháp từ Khế kinh đến Bản sanh, đều thuộc về phương tiện. Chỉ 3 phần giáo pháp gồm Phương quảng (Tỳ-phật-lược), Vị tằng hữu (A-phù-đà-đạt-ma) và Luận nghị (Ưu-ba-đề-xá) mới là rốt ráo, hiển bày Đại thừa, dẫn đến quả Phật.
[8] Tức lục thập nhị kiến (H. 六十二見, S. dvāṣaṣṭi dṛṣṭayaḥ), là 62 kiến chấp sai lầm. Có nhiều thuyết giải thích khác nhau, riêng Đại sư Trí Khải (tông Thiên Thai) y theo kinh Đại Bát-nhã phân tích bao gồm: 1. Đối với năm uẩn trong quá khứ khởi sinh kiến giải cho là thường, hoặc vô thường, hoặc cũng thường cũng vô thường, hoặc không phải thường không phải vô thường; 4 kiến chấp khác nhau như vậy áp dụng với 5 uẩn, thành 20 kiến chấp. 2. Đối với năm uẩn trong hiện tại khởi sinh kiến giải cho là có giới hạn, hoặc không có giới hạn, hoặc cũng giới hạn cũng không giới hạn, hoặc không phải giới hạn không phải không giới hạn; 4 kiến chấp khác nhau như vậy áp dụng với 5 uẩn, thành 20 kiến chấp. 3. Đối với năm uẩn trong tương lai khởi sinh kiến giải cho là sẽ mất đi, hoặc không mất đi, hoặc cũng mất đi cũng không mất đi, hoặc không phải mất đi không phải không mất đi; 4 kiến chấp khác nhau như vậy áp dụng với 5 uẩn, thành 20 kiến chấp. Ba nhóm kiến chấp vừa kể hợp thành 60 kiến chấp, lại thêm 2 kiến chấp cho rằng thần thức với thân này là một, hoặc thần thức với thân này là khác biệt, cộng thành 62 kiến chấp. Tất cả đều sai lầm nên gọi là tà kiến.
Đừng cố trở nên một người thành đạt, tốt hơn nên cố gắng trở thành một người có phẩm giá. (Try not to become a man of success, but rather try to become a man of value.)Albert Einstein
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Chương X: Tơ trời ai dệt?
21. Phẩm Thần lực Như Lai
Phần II. Phương pháp hành trì
CHƯƠNG II. NGHIỆP TRONG TRIẾT HỌC TÔN GIÁO ẤN ĐỘ
