Donate

Font chữ: + A   + A   + A   + A  

Tuần thứ 2 tháng 7 năm 2017

Tổng thống Hoa Kỳ Abraham Lincoln từng nói một câu rất hay: “The best way to destroy an enemy is to make him a friend.” Tạm dịch: “Cách tốt nhất để tiêu diệt một kẻ thù là làm cho kẻ ấy trở thành một người bạn.”

Câu nói này nêu lên một nguyên lý quan trọng trong ứng xử, có thể góp phần mang lại sự an vui cho đời sống chúng ta. Tuy nhiên, để có thể vận dụng đúng đắn nguyên lý này vào cuộc sống của chính mình, chúng ta cần hiểu đúng và sâu hơn hai ý nghĩa quan trọng.

Ý nghĩa thứ nhất liên quan đến lời dạy của đức Phật trong kinh Pháp Cú, mặc dù Ngài đã nói điều này trước Abraham Lincoln hơn 25 thế kỷ:

“Hận thù diệt hận thù,
Đời này không có được.
Không hận diệt hận thù,
Là định luật ngàn xưa.”
(Kinh Pháp Cú, Kệ số 5, phẩm Song Yếu)

Không biết Abraham Lincoln có từng đọc qua những câu này trong kinh Pháp Cú hay chưa, nhưng nhận thức trong phát biểu của ông là tương hợp với lời dạy của đức Phật. Tuy nhiên, hạn chế cần phải thấy trong phát biểu của Lincoln là khi ông ta nói đó là “cách tốt nhất” (the best way) thì theo nguyên tắc so sánh, chúng ta sẽ ngầm hiểu rằng ngoài cách này ra vẫn có thể còn những phương cách khác, tuy không tốt đẹp bằng. Đức Phật thì ngược lại, Ngài không gọi đó là “cách tốt nhất”, mà theo lời dạy của Ngài thì chúng ta thấy rõ sự khẳng định rằng việc xóa bỏ hận thù bằng một tâm thức không thù hận (không hận diệt hận thù) vốn đã là phương cách duy nhất từ xưa đến nay (là định luật ngàn xưa).

Như vậy, người Phật tử hiểu được ý nghĩa này sẽ không bao giờ ảo tưởng về một phương cách nào để đối phó với kẻ đối kháng mình khác hơn là việc xóa bỏ hoàn toàn tâm niệm thù hận đối với họ. Khi trong tâm thức chúng ta đã không còn thù hận, thì sự thù hận từ phía đối phương sẽ chỉ như nhát dao chém xuống nước, không còn vật cản, và vì thế sự thù hận ấy sẽ nhanh chóng lắng dịu và tiêu tan. Đó chính là ý nghĩa nhiệm mầu của nguyên lý “không hận diệt hận thù”.

Ý nghĩa thứ hai trong phát biểu của Abraham Lincoln là một ý nghĩa quan trọng nhưng có thể rất ít người trong chúng ta lưu tâm đến. Đó là khi nói như trên, ông đã nhận thức được rằng trong một “kẻ thù” luôn sẵn có những tố chất để trở thành một “người bạn”. Hay nói cách khác, bạn hay thù là do chính nơi cách ứng xử của chúng ta, bởi đó không thể là hai đối tượng khác nhau. Khi trong tâm ta đầy thù hận, trước mắt ta sẽ đầy dẫy những kẻ thù. Khi trong tâm ta là sự cảm thông và thương yêu, trước mắt ta sẽ không còn kẻ thù nào cả. Nỗ lực tiêu diệt kẻ thù bằng sức mạnh đối kháng là hành động của những ai chưa hiểu được “định luật ngàn xưa”. Ngược lại, nỗ lực chuyển hóa tâm thức của chính mình để xua tan đám mây mù thù hận chính là khuynh hướng đúng đắn và hiệu quả của những người khôn ngoan, có hiểu biết. Thông qua bước khởi đầu là chuyển hóa tâm thức của chính mình, chúng ta sẽ có được những điều kiện cần thiết tối thiểu để khởi sự tiến trình chuyển hóa đối tượng, hay nói như Lincoln là “biến kẻ ấy thành một người bạn” (make him a friend).

Việc đối phó với kẻ thù bằng sức mạnh đối kháng cũng tương tự như “lấy đá đè cỏ”, nghĩa là có thể mang lại kết quả nhìn thấy tức thời nhưng thật ra là vô ích. Những ngọn cỏ tuy có bị đè bẹp nhất thời, nhưng một khi sức nặng đè ép không còn nữa, chúng sẽ lập tức vươn dậy, mọc thẳng lên ngay.

Với một đám cỏ dại trong vườn nhà, nếu chúng ta chỉ ra sức giẫm đạp thì sẽ không bao giờ có thể làm sạch cỏ. Chỉ bằng cách cuốc xới tận gốc rễ và thay thế cỏ dại bằng những luống hoa rồi chăm sóc thật tốt, ta mới có thể mãi mãi diệt trừ được cỏ dại. Cũng vậy, những hạt giống thù hận sẽ luôn tìm cách mọc lên trong tâm thức ta và đối tượng. Sự đối kháng bằng sức mạnh có thể tạm thời dẹp yên chúng, nhưng nhất định rồi chúng sẽ tiếp tục phát triển trở lại. Chỉ khi nào ta có thể trừ sạch được những hạt giống thù hận ấy và thay thế bằng những luống hoa thương yêu rồi chăm sóc chúng mỗi ngày, thì sự thù hận mới có thể thực sự được dứt trừ.

Không có bất kỳ một người nào trên thế gian này lại sinh ra chỉ để trở thành kẻ thù của ta. Sự thù hận luôn có nguyên nhân sinh khởi của nó, cho dù ta có thể cho rằng đó là những nguyên nhân không hợp lý. Hiểu được điều này, chúng ta sẽ dễ dàng hơn trong việc cảm thông với đối phương và tìm ra phương cách thích hợp để hóa giải những xung khắc, mâu thuẫn giữa đôi bên. Hơn thế nữa, chúng ta cũng cần hiểu rằng việc làm này trước hết là vì hạnh phúc và an vui của chính bản thân ta, chứ không phải là một nỗ lực nhằm ban phát ân huệ hay sự tha thứ cho người khác.

Không có vấn đề đúng sai trong sự sinh khởi của thù hận, nên chúng ta không thể nêu ra bất kỳ lý do nào để biện minh cho sự thù hận của bản thân mình. Một hành vi sai lầm chỉ có nghĩa là sai lầm, và việc cố gắng chứng minh cho một “sự sai lầm hợp lý” là hoàn toàn vô nghĩa. Thay vì bận tâm đến việc lý giải đúng sai trong sự mâu thuẫn, xích mích giữa đôi bên, điều tốt hơn là hãy dứt bỏ ngay tâm niệm thù hận từ phía mình và tìm cách hóa giải chúng nơi đối phương.

Vấn đề cần nhận thức rõ ở đây là khi sự thù hận đã sinh khởi, chúng giống như một mũi tên đã rời khỏi dây cung. Ta không thể tức thời làm cho mũi tên rơi xuống, chỉ có thể tránh né để nó không gây ra thương tổn nặng nề mà thôi. Đứng trước một người đang phừng phừng lửa giận, ta không thể mong rằng chỉ với sự dẹp bỏ tâm niệm thù hận từ phía ta mà có thể làm cho người ấy lập tức thay đổi. Tuy nhiên, điều tối thiểu mà ta có thể làm được chính là lấy đi những nhiên liệu cần thiết để nuôi lớn thêm cơn giận nơi người ấy. Và do không có nguồn nhiên liệu để tiếp tục lớn lên, nên điều tất nhiên là ngọn lửa giận ấy chỉ có thể tồn tại trong một thời gian rồi sẽ yếu ớt dần và tàn lụi. Thời gian tồn tại ấy được bao lâu là phụ thuộc vào sự “cung cấp nhiên liệu” từ đối tượng, nhưng chắc chắn một điều là khi không có sự tiếp sức từ phía chúng ta, nó sẽ không thể đơn phương tồn tại mãi mãi.

Một số người trong quý vị khi đọc những dòng trên đây có thể sẽ thốt lên: “Ồ, nghe ra cũng hay đấy, nhưng bản thân tôi đâu có kẻ thù nào? Cho nên tôi không cần đến những lời khuyên này.” Thật ra, ranh giới giữa một “người bạn” và một “kẻ thù” trong cuộc sống của chúng ta là rất mong manh và có đôi lúc không dễ phân biệt. Nếu quý vị tự nghĩ rằng mình không có kẻ thù, điều đó chứng tỏ quý vị đang có một cuộc sống khá êm ả và như vậy thật đáng chúc mừng. Tuy nhiên, trong phần lớn trường hợp, rất có thể quý vị đã có sự nhầm lẫn khi nhận thức lạc quan như vậy.

Trong thực tế, chúng ta nên hiểu khái niệm “kẻ thù” không chỉ là những người sẵn sàng cầm dao đâm vào ta hoặc làm bất cứ điều gì để gây tổn hại đến ta. Đúng hơn, bạn và thù nên được hiểu như hai khuynh hướng khác nhau mà người khác đang nhìn về ta. Một đồng nghiệp làm chung trong văn phòng nhưng không sẵn lòng chào hỏi hoặc trò chuyện cởi mở với ta, hẳn quý vị không thể nghĩ rằng đó là một “kẻ thù”, nhưng liệu đã có thể xem là một “người bạn” được chăng? Cho nên, khi chúng ta chưa thực sự tạo ra được sự thương yêu hòa hợp với những người quanh ta, ta sẽ chưa thực sự có được những “người bạn”, và trong ý nghĩa đó thì ta đang tạo điều kiện cho những tố chất của một “kẻ thù” có thể sẵn sàng được nuôi lớn trong người khác, chỉ là vấn đề thời gian và hoàn cảnh thuận tiện mà thôi. Cũng giống như quý vị không hề gieo trồng cỏ dại trong vườn nhà, nhưng chỉ cần xao nhãng, lười nhác một thời gian không chăm sóc cho những luống hoa, quý vị sẽ sớm nhận ra ngay là cỏ dại đang mọc đầy, thay thế chỗ của những khóm hoa.

Và do đó, tiến trình chuyển hóa tự thân và người khác theo hướng tích cực hơn là một tiến trình phải được liên tục thực hiện trong suốt cuộc đời ta, cũng cần thiết như sự ăn uống, hít thở mỗi ngày. Khi chúng ta luôn nhìn những người quanh ta với cặp mắt thương yêu (từ nhãn thị chúng sinh) và sẵn lòng giúp đỡ, đó là ta đang nuôi lớn những tố chất thân thiện, hòa hợp để biến họ thành những người bạn thân thiết. Ngược lại, khi ta lãnh đạm với mọi người, sống ích kỷ và tách biệt, thì cho dù ta luôn tự nghĩ mình “không làm hại đến ai” nhưng thật ra ta vẫn đang tạo điều kiện để nuôi lớn “cỏ dại” là những tố chất hận thù, xa cách với người khác. Đến một lúc nào đó, những cỏ dại ấy sẽ vây phủ cuộc đời ta, lấy mất đi của ta cuộc sống an vui và hạnh phúc. Cũng giống như trong mảnh đất vườn kia, cỏ dại không cần đến sự chăm sóc nhưng vẫn âm thầm lớn lên mỗi ngày, cho đến một lúc nào đó sẽ biến vườn hoa tươi đẹp của ta thành một đám cỏ! Nói một cách dễ hiểu hơn, ta cần phải luôn ghi nhớ điều này: “Chỉ có những khóm hoa mới luôn cần đến sự chăm sóc của ta, còn cỏ dại thì không.”

Cho nên, đừng bao giờ đợi đến khi quý vị nhìn thấy những kẻ thù cụ thể rồi mới quan tâm đến việc “biến thù thành bạn”. Thay vì vậy, mỗi ngày hãy luôn quan tâm thương yêu, chăm sóc mọi người quanh ta, để những hạt giống cỏ dại hận thù không bao giờ còn có thể lớn lên được nữa.

    « Xem chương trước «      « Sách này có 27 chương »       » Xem chương tiếp theo »

_______________

MUA THỈNH KINH SÁCH PHẬT HỌC

DO NXB LIÊN PHẬT HỘI PHÁT HÀNH

Donate

Thành viên đang online:
Viên Hiếu Thành Huệ Lộc 1959 Bữu Phước Chúc Huy Minh Pháp Tự minh hung thich Diệu Âm Phúc Thành Phan Huy Triều Phạm Thiên Trương Quang Quý Johny Dinhvinh1964 Pascal Bui Vạn Phúc Giác Quý Trần Thị Huyền Chanhniem Forever NGUYỄN TRỌNG TÀI KỲ Dương Ngọc Cường Mr. Device Tri Huynh Thích Nguyên Mạnh Thích Quảng Ba T TH Tam Thien Tam Nguyễn Sĩ Long caokiem hoangquycong Lãn Tử Ton That Nguyen ngtieudao Lê Quốc Việt Du Miên Quang-Tu Vu phamthanh210 An Khang 63 zeus7777 Trương Ngọc Trân Diệu Tiến ... ...

Việt Nam (161 lượt xem) - Senegal (13 lượt xem) - Hoa Kỳ (12 lượt xem) - ... ...