Trong cuộc sống, đôi khi chúng ta làm một công việc này và đôi khi chúng
ta phải làm một công việc khác. Chúng ta đạt được những kết quả khác
nhau từ những công việc khác nhau của mình.
Thường thì chúng ta đánh giá tầm quan trọng của mỗi một công việc bằng
vào kết quả mà chúng ta đạt được, nhìn thấy được. Việc trồng rau được
xem như không quan trọng bằng việc biên soạn một quyển sách chẳng hạn.
Tuy nhiên, nếu chúng ta nhìn vấn đề dưới một sự tỉnh thức, sáng suốt,
chúng ta có thể sẽ nhận thấy khác hơn. Mỗi một công việc mà chúng ta làm
đều là một phần trong cuộc sống, và điều quan trọng là ở chỗ chúng ta
thực hiện công việc đó như thế nào chứ không phải ở chỗ chúng ta làm ra
được gì. Khi một công việc được thực hiện với sự tỉnh thức, thời gian
làm công việc đó là một phần trong cuộc sống của chúng ta. Ngược lại,
nếu chúng ta đánh mất sự tỉnh thức, thời gian làm việc đó sẽ không phải
là thời gian chúng ta thực sự được sống. Vì thế, cho dù là bạn đang
trồng rau hay quét rác, nếu bạn duy trì được chánh niệm thì đó đều là
những thời gian có giá trị và vô cùng quan trọng trong cuộc sống, cũng
không kém gì thời gian mà một khoa học gia bỏ ra để nghiên cứu vũ trụ. Ở
đây, tôi hoàn toàn không đề cập đến giá trị của công việc đối với người
khác, tôi muốn nói đến phần giá trị đối với chính bản thân bạn. Chính
phần giá trị này mới là những gì bạn thật sự có được trong cuộc sống.
Hiểu theo cách này, bạn sẽ thấy những giây phút thanh thản ngồi bên một
tách trà chưa hẳn đã là hoang phí. Nếu bạn thực sự sống trong giây phút
đó, nó cũng có giá trị quý giá không kém những lúc bạn thực hiện một
công việc to tát, quan trọng.
Nhìn rộng ra xã hội, chúng ta cũng sẽ không thấy rằng một người phu quét
đường là kém quan trọng hơn một ông giám đốc công ty, cho dù phần đóng
góp cho xã hội của mỗi người tất nhiên là đều có chỗ khác nhau. Vấn đề
là ở chỗ, mỗi người có thực sự sống đúng nghĩa trong phần công việc của
mình hay không.
Như tôi đã nói, đôi khi chúng ta phải thay đổi làm những công việc khác
nhau trong cuộc sống. Thật không may là không phải lúc nào chúng ta cũng
có thể chủ động lựa chọn. Tuy nhiên, nếu chúng ta duy trì được chánh
niệm, thì dù chúng ta làm bất cứ loại công việc nào cũng đều quan trọng
như nhau đối với chúng ta. Hơn thế nữa, còn có những tương quan tế nhị
về mặt tinh thần mà chúng ta chỉ có thể tự mình nhận ra trong cuộc sống.
Những giây phút uống trà hoặc tưới cây, trồng hoa... bao giờ cũng có
những tác động tích cực nhất định đến công việc biên khảo hay giảng dạy
của tôi. Ai có thể cho rằng những thời gian ấy là vô ích?
Thời đại mới đã có quá nhiều những thay đổi mới. Khi mà trong tay chúng
ta có đầy đủ những phương tiện thông tin liên lạc hiện đại cũng như mọi
thứ cần thiết để hỗ trợ cho việc làm, chúng ta hầu như có rất ít lý do
để dừng nghỉ. Ngày xưa, tôi có thể phải mất một buổi hoặc một ngày lùng
sục trong thư viện để tìm đọc về một vấn đề cần biết. Ngày nay, chỉ cần
vài cái nhắp chuột trước máy tính tôi đã có đầy đủ những thông tin mình
cần. Vì thế, tôi không phải mất trọn một buổi hoặc một ngày, mà chỉ cần
một vài tiếng đồng hồ đã có thể đạt được hiệu quả tương tự.
Vấn đề là ở chỗ, khoảng thời gian tiết kiệm được nhờ vào phương tiện
hiện đại đã được tôi sử dụng như thế nào? Nếu tôi làm một con toán chính
xác và chấp nhận bỏ ra một vài giờ trong khoảng thời gian đó để khôi
phục năng lực tinh thần, tôi vẫn còn có lợi hơn trước đây rất nhiều.
Nhưng thường thì đa số trong chúng ta không làm thế. Chúng ta liên tục
thúc đẩy tốc độ công việc của mình, nhanh và nhanh hơn, nhiều và nhiều
hơn nữa. Chúng ta không có cả thời gian để nhìn lại chính mình. Và vì
thế, trong thực tế là những phương tiện hiện đại làm cho chúng ta mệt
mỏi, căng thẳng hơn nhiều so với trước đây. Điều này thật dễ hiểu. Chúng
ta đang phải làm việc với tốc độ của máy tính, tốc độ của phương tiện
hiện đại, thay vì là tốc độ của con người như trước đây.
Bạn có thể sẽ phản đối ở điểm này. Vâng, đồng ý là tôi phải làm việc
nhanh hơn do sức ép từ những phương tiện hiện đại, nhưng tôi làm ra được
nhiều hơn, hiệu quả công việc cao hơn rất, rất nhiều lần.
Ở đây, chúng ta hãy thử nói về một vài hệ quả của việc làm ra được nhiều
hơn. Mặc dù trước mắt chúng ta thấy rõ đây là một điều có lợi không cần
tranh cãi. Nhưng bạn có biết sự dư thừa sản phẩm hiện nay cũng là một
trong các vấn đề làm đau đầu các nhà kinh tế hay chăng? Và hệ quả tất
yếu của nó là tỷ lệ thất nghiệp đang ngày càng gia tăng một cách đáng
báo động ở hầu hết các quốc gia tiên tiến. Con người đang giành giật với
nhau quyền sống, với sự hỗ trợ của những phương tiện kỹ thuật mới. Có
thể có những người sống tốt hơn, đầy đủ hơn về vật chất, và để trả giá,
có hàng ngàn, hàng triệu người khác trên thế giới sẽ không biết làm gì
để sống vào ngày mai...
Chúng ta không thể phủ nhận những tiện nghi mà đời sống hiện đại mang
đến cho con người. Chúng ta đi lại dễ dàng hơn, liên lạc thông tin dễ
dàng hơn, nhà ở thoải mái hơn, mua sắm được nhiều đồ dùng hơn... Rất
nhiều điểm hơn so với trước đây. Nhưng trong đó cũng phải kể ra là chúng
ta có ít thời gian cho bản thân và gia đình, con cái hơn; chúng ta hối
hả hơn, ít thanh thản hơn; chi tiêu nhiều hơn nên cũng bắt buộc phải làm
ra nhiều tiền hơn... Và căn nhà chúng ta trở nên chật hẹp hơn so với nhu
cầu, cho dù nó chiếm một diện tích lớn hơn. Tổng hợp tất cả những cái
hơn đó lại, chúng ta thấy ra một điều là cuộc sống của chúng ta ngày
càng căng thẳng hơn.
Ngày nay, chúng ta di chuyển rất nhanh bằng những phương tiện hiện đại,
từ chiếc xe gắn máy 100 phân khối, cho đến xe buýt, xe hơi, và thậm chí
đến cả máy bay... Điều rõ ràng là chúng ta rút ngắn được rất nhiều lần
thời gian cần thiết để di chuyển, đi lại. Nhưng điều nghịch lý cũng rõ
ràng không kém là chúng ta có rất ít thời gian để di chuyển, hầu như bao
giờ cũng ít hơn thời gian thật sự cần thiết. Chúng ta luôn phải phóng xe
thật nhanh trên đường, hối hả đến mức đôi khi vượt cả đèn đỏ; chúng ta
chen lấn nhau lên và xuống xe buýt, dù chỉ để nhanh hơn được vài phút
đồng hồ; chúng ta rời khỏi xe hơi và đi như ma đuổi đến văn phòng, có
khi vừa đi vừa chào hỏi một người quen mà không có cả thời gian để dừng
lại trao đổi vài ba câu thân mật...
Vấn đề đặt ra là, liệu chúng ta có giữ nổi được một tâm hồn thanh thản
trong bối cảnh như thế hay chăng? Trừ khi chúng ta thật sự thay đổi cách
nghĩ, cách sống... bằng không thì tôi cho rằng điều đó là rất khó khăn.
Đã đến lúc chúng ta cần phải dừng lại đôi chút và đặt ra cho mình câu
hỏi: “Thật ra thì tất cả những gì ta đang làm đây, cuộc sống hối hả của
ta đây, là để nhắm đến điều gì?”
Cách đây không lâu, tôi có người bác trong họ vừa qua đời. Ông ta cả một
đời bận rộn, làm ra được rất nhiều. Khi từ trần để lại cho con cái cả
một sản nghiệp kếch sù, trong đó bao gồm cả hàng chục lô đất nền nhà
trong thành phố mà giá cả đã tăng vọt lên hàng trăm lần so với giá mua.
Mặc dù vậy, từ khi tôi có trí khôn, tôi chưa bao giờ nhìn thấy ông có
được một ngày thanh thản thật sự. Công việc đòi hỏi ông phải thức khuya,
dậy sớm, và bữa cơm trưa nào sớm nhất thường cũng là vào khoảng một giờ
chiều... Những đóng góp của ông cho cuộc đời, cho gia đình, con cái...
là không có gì để bàn cãi. Nhưng liệu bản thân ông ta đã từng được sống
hay chưa? Tôi nghĩ giá như ông làm ra ít hơn đôi chút, có lẽ gia đình,
con cái cũng chưa đến mức nghèo túng, nhưng bản thân ông hẳn đã có được
đôi chút thời gian sống thật sự.
Mỗi chúng ta đều nên xét lại ở điểm này. Quan điểm “tri túc” mặc dù đã
khá cũ kỹ nhưng đến nay vẫn còn giữ nguyên giá trị đúng đắn của nó. Nếu
mỗi người chúng ta không có một điểm dừng tương đối, một giới hạn vật
chất tương đối... chúng ta sẽ mãi mãi bị cuốn trôi đi trong dòng xoáy
của cuộc sống hiện đại này.
Dù là bạn đang làm gì, cũng nên nghĩ đến việc quân bình các nhu cầu vật
chất và tinh thần trong cuộc sống của mình. Và phương pháp tốt nhất để
bạn đạt đến điều đó chính là thực hành sống tỉnh thức.
Sống tỉnh thức, chúng ta chắc chắn sẽ không bị cuốn trôi đi theo nhịp
sống hối hả. Chúng ta luôn biết được những nhu cầu thực sự của mình để
đáp ứng mà không bị hành hạ chỉ bởi sự tham lam. Và quan trọng hơn hết,
chúng ta giữ được cuộc sống thật sự của mình ngay trong bất cứ công việc
nào mà chúng ta đang làm.
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
NHƯ ĐÃ CÓ NHAU
