Trong nhà tôi vẫn còn sự hoạt động nhộn nhịp ồn ào. Trà bơ được rót ra như suối chảy và thức ăn được dọn ra vào giờ chót để đãi những quan khách còn ở lại đêm nay. Tất cả các gian phòng trong nhà đều bị chiếm đóng, không còn phòng nào cho tôi. Tôi đi thẩn thơ, lòng buồn man mác. Để giết thời giờ, tôi vừa đi bách bộ vừa đá những viên sỏi và tất cả những gì nằm dưới chân tôi, nhưng điều đó cũng không đủ làm cho tôi khuây khỏa. Không ai chú ý đến tôi! Những quan khách đều đã mỏi mệt và hài lòng, còn những gia nhân thì mệt nhoài và bực bội. Tôi thầm nghĩ và cằn nhằn:
– Loài ngựa có lẽ còn dễ thông cảm hơn. Mình sẽ ngủ chung với ngựa đêm nay.
Những chuồng ngựa đều ấm áp, nằm trên đống rơm rạ cũng thấy êm lưng, nhưng giấc ngủ khó đến. Mỗi khi tôi chợp mắt thiếp đi thì một con ngựa lại thúc đẩy tôi, hoặc tôi bị đánh thức một cách đột ngột bởi một tiếng động từ trong nhà. Dần dần, vạn vật đều đắm chìm trong im lặng. Tôi ngồi nhổm dậy nhìn ra ngoài thì thấy đèn lửa đang tắt dần. Trong giây lát, chỉ còn lại ánh trăng lạnh lùng phản chiếu sáng ngời trên những ngọn núi xa xa đầy tuyết phủ.
Những con ngựa đã ngủ, có con ngủ đứng, có con nằm nghiêng một bên. Sau cùng tôi cũng ngủ thiếp đi. Sáng hôm sau, tôi bị đánh thức một cách phũ phàng khi có tiếng người nói:
– Dậy đi Lâm Bá. Tôi còn phải thắng yên ngựa mà cậu nằm đó choán hết chỗ.
Thế là tôi phải đứng dậy đi vào nhà để kiếm chút thức ăn lót dạ. Trong nhà đang rất náo động ồn ào. Các quan khách sửa soạn ra về và mẹ tôi chạy từ nhóm này sang nhóm khác để tiễn khách. Cha tôi thì bàn về việc sửa nhà và vườn cho đẹp hơn. Người nói với một ông bạn già về ý định sẽ nhập kiếng từ Ấn Độ để làm cửa sổ.
Ở Tây Tạng không có kiếng, vì người ta không chế tạo kiếng trong nước, nhập kiếng từ Ấn Độ thì rất tốn kém. Cửa sổ nhà ở Tây Tạng có những khuôn gỗ, trên đó căng một thứ giấy sáp sáng đục nhưng không trong suốt. Những cánh cửa sổ bằng gỗ nặng được gắn ở ngoài, không phải để phòng kẻ gian, mà để chống lại những cơn bão cát. Bão cát đôi khi cuộn theo cả những viên sỏi nhỏ, có thể làm gãy nát những cửa sổ trơn không được bảo vệ. Bão cát cũng có thể cắt da thịt trên mặt và trên bàn tay với những vết rất sâu. Bởi vậy, thật rất nguy hiểm khi phải đi lại trong những mùa gió lớn.
Dân chúng ở thủ đô
Lhasa luôn phải để ý xem chừng ngọn núi của điện
Potala. Nếu thình lình nó biến mất dưới một đám sương mù đen kịt, mọi người phải lo kiếm chỗ ẩn núp an toàn để tránh bão. Nhưng không phải chỉ có loài người mới báo động, mà loài vật cũng biết trước khi sắp có bão. Chó, ngựa thường đi trước người để kiếm chỗ ẩn núp. Loài mèo không bao giờ bị bão làm hại, và bò
yak không có gì phải sợ.
Sau khi người khách cuối cùng đã rời nhà, cha tôi cho gọi tôi và nói:
– Con hãy đi chợ mua sắm mọi thứ cần dùng. Ông
Tzu biết con phải sắm những gì.
Tôi nghĩ đến những đồ dùng cần thiết. Một cái chén đựng
tsampa bằng gỗ, một cái đĩa bạc và một xâu chuỗi gồm 108 hạt bằng gỗ. Số 108 là một con số linh thiêng, nó cũng chỉ số lượng những điều giới luật mà một vị sư cần phải nhớ.
Chúng tôi lên đường ra chợ, ông
Tzu cưỡi ngựa còn tôi cưỡi lừa. Sau khi qua nhiều khúc đường quanh co, chúng tôi đã đến khu chợ buôn bán tấp nập. Tôi nhìn quanh dường như đó là chuyến đi đầu tiên; nhưng trong thâm tâm tôi e rằng đó sẽ là chuyến đi cuối cùng!
Những tay thương buôn vừa đến
Lhasa, tràn vào các cửa tiệm và tranh luận sôi nổi để định giá hàng. Có người mang trà từ Trung Hoa sang, những người khác mang tơ lụa đến từ Ấn Độ. Chúng tôi đi xuyên qua đám rừng người, đến những cửa tiệm có các đồ vật tôi cần dùng. Thỉnh thoảng ông
Tzu trao đổi lời chào hỏi với một người bạn già quen biết từ hồi niên thiếu.
Tôi cần mua một áo tràng màu đỏ sậm, cỡ lớn, không phải chỉ vì lý do tôi sẽ lớn thêm, mà cũng vì một lý do khác rất thực tế. Ở xứ này, những người lớn mặc áo rất rộng và nịt sát lưng. Phần trên chiếc áo có thể dùng như một cái túi để đựng mọi thứ cần dùng. Một nhà sư “trung bình” chẳng hạn, đem theo trong “
cái túi” đó một chén ăn
tsampa, một cái đĩa, một con dao, vài thứ bùa phép, một bao mạch nha đã sấy và thường là một ít
tsampa. Đó là tất cả, vì một nhà sư luôn mang theo bên mình những gì ông ta sở hữu trên thế gian này.
Ông
Tzu kiểm soát việc sắm sửa của tôi. Tôi chỉ được phép mua những gì tối cần thiết. Tất cả đều là hạng rất xoàng, tương xứng với một “chú tiểu nghèo”, như một đôi dép bằng da bò
yak, một cái bọc da nhỏ để đựng mạch nha sấy, một cái chén bằng gỗ, một cái đĩa cũng bằng gỗ (chứ không phải bằng bạc!) và một con dao. Thêm vào đó là một xâu chuỗi hạng thường mà tôi phải tự mình đánh bóng tất cả 108 hạt.
Đó là tất cả những gì tôi được phép mua sắm. Cha tôi là một nhà quý tộc tỷ phú, có những tài sản lớn ở khắp nơi trong xứ, nhiều đồ châu báu quý giá và rất nhiều vàng. Còn tôi, trong thời gian tập sự làm một tu sĩ, và ngày nào cha tôi còn sống, tôi phải làm một chú tiểu nghèo mà thôi.
Tôi nhìn lại một lần cuối con đường và dãy nhà hai tầng lầu ở hai bên. Tôi cũng nhìn cả những tiệm bán hàng hóa treo lủng lẳng những khúc vi cá mập và những yên ngựa ở trước cửa. Một lần nữa, tôi lắng tai nghe những lời nói đùa của những người lái buôn và những câu trả giá vui vẻ của khách hàng. Tôi chưa từng thấy con đường này có vẻ ấm cúng, dễ chịu như thế bao giờ. Tôi ước ao có được số phận của những người nhìn thấy nó hằng ngày và sẽ tiếp tục sống hằng ngày tại đây.
Những con chó hoang đi rong khắp chốn, đưa mũi đánh hơi vật nọ vật kia, và cất tiếng sủa vang; những con ngựa đợi chủ ra lệnh cất vó, thỉnh thoảng lại hí lên một tràng dài. Những con bò
yak vừa thốt ra những tiếng kêu khàn khàn, vừa len lỏi giữa đám bộ hành. Có bao nhiêu sự bí ẩn đằng sau những cửa sổ bọc giấy sáp kia! Có biết bao nhiêu những hàng hóa lạ lùng đến từ bốn phương trời đã được chở xuyên qua những cánh cửa gỗ chắc nịch kia, và có bao nhiêu giai thoại kỳ thú mà những cánh cửa sổ mở kia có thể thuật cho ta nghe nếu chúng biết nói.
Tôi nhìn tất cả những vật ấy dường như là những vật đã quen thuộc từ lâu. Tôi không hề nghĩ rằng có ngày tôi sẽ tái ngộ những cảnh vật trên các đường phố này, dầu rằng chỉ thỉnh thoảng một đôi lần. Tôi nghĩ đến những gì tôi muốn làm, những gì tôi muốn mua.
Sự mơ mộng của tôi bỗng nhiên bị gián đoạn một cách phũ phàng. Một bàn tay vừa to lớn vừa hăm dọa hạ xuống trước mặt tôi, kéo vành tai tôi và vặn xoay nó một vòng đau kinh khủng. Ông
Tzu quát to, dường như muốn cho cả thế giới đều nghe:
– Lâm Bá, mày đã biến thành pho tượng đá rồi chăng? Ta tự hỏi không biết những thiếu niên đời nay nuôi gì trong đầu óc chúng. Vào thời của ta không hề có như vậy.
Ông
Tzu có vẻ không quan tâm đến việc tôi sẽ đứt một vành tai nếu cứ đứng yên một chỗ, hay tôi muốn giữ nó lại bằng cách đi theo ông. Tôi có thể làm gì được ngoài ra việc “
tranh thủ thời gian”?
Trên đường về, ông
Tzu vừa cưỡi ngựa đi trước vừa cằn nhằn và chỉ trích “cái thế hệ hiện nay, gồm toàn những bọn vô ích, lười biếng, bất trị và luôn luôn mơ tưởng chuyện trên mây”.
Vừa đến đường lộ
Ling-khor, chúng tôi gặp một cơn gió mạnh. Tôi bèn nép mình vào phía sau cái thớt lưng khổng lồ của ông
Tzu để tránh.
Khi tôi về đến nhà, mẹ tôi liếc mắt nhìn qua những đồ vật dụng mà tôi đã mua. Tôi lấy làm thất vọng khi mẹ tôi cho rằng những vật ấy cũng khá tốt đối với tôi. Tôi vẫn hy vọng rằng mẹ tôi sẽ quở trách ông
Tzu, và sẽ cho phép tôi mua những đồ tốt hơn. Một lần nữa, những hy vọng của tôi về cái đĩa bằng bạc lại tiêu tan như mây khói, và tôi phải chấp nhận cái đĩa bằng gỗ mua ở một tiệm tạp hóa tại
Lhasa.
Trong tuần lễ cuối cùng, người ta không để tôi sống yên lặng một mình. Mẹ tôi buộc tôi phải đi theo người để viếng thăm các gia đình quý tộc ở
Lhasa và để chào từ giã, trước khi tôi lên đường xuất gia, bước vào tu viện.
Mẹ tôi rất thích những dịp xuất hành như thế, những cuộc viếng thăm xã giao và nói chuyện hàn huyên là một phần trong chương trình hằng ngày của bà. Tôi thì cảm thấy chán ngấy. Đối với tôi, những cuộc viếng thăm đó là cực hình, vì tôi không có năng khiếu để hòa mình một cách vui vẻ với mọi người. Tôi chỉ muốn được chơi đùa thỏa thích ngoài trời trong những ngày còn lại; thả diều, nhảy sào hay bắn cung. Nhưng thay vì được tự do tiêu khiển, tôi bị lôi đi khắp nơi như một con bò
yak trúng giải hạng nhất, và trình diện với những bà nhạt nhẽo vô duyên, không có việc gì làm khác hơn là ngồi suốt ngày trên nệm nhung êm ấm và sai bảo kẻ tôi tớ.
Không phải chỉ có mẹ tôi mới làm tôi bực mình. Tôi còn phải đi theo cha tôi đến tu viện
Lạt-ma giáo
Drebung. Đây là tu viện lớn nhất thế giới, với tất cả mười nghìn vị sư, với những ngôi đền cao vút và nhà cửa dinh thự xây bằng đá.
Thật ra đó là một cộng đồng tu viện, hay một thành phố có tường rào chung quanh. Và cũng như mọi thành phố, nó có thể sống tự túc.
Drebung có nghĩa là “núi gạo”, và thật vậy, nhìn từ xa nó có hình dạng giống như một đống gạo chất lên thành núi, với những đài cao và mái bầu chiếu rạng ngời dưới ánh nắng.
Nhưng tôi không còn lòng dạ nào để thưởng thức cái đẹp của những công trình kiến trúc thẩm mỹ. Tôi cảm thấy se lòng khi phải lãng phí thời gian rất quý báu đối với tôi. Cha tôi có việc cần bàn luận với vị Sư trưởng và các vị phụ tá, nên tôi chỉ có thể đi thất thểu trong tu viện, như một vật vô chủ trôi giạt lênh đênh sau cơn bão tố. Khi tôi thấy cách cư xử của người lớn đối với trẻ con, tôi sợ hãi đến rùng mình.
Drebung thật ra là bảy tu viện sáp nhập làm một, gồm có bảy dòng tu và bảy điện thờ khác nhau. Như vậy thật quá đồ sộ nên không thể đặt dưới sự điều khiển của một người. Bởi vậy, có đến mười bốn vị Sư trưởng, tất cả đều chủ trương một kỷ luật sắt, cùng đảm nhiệm công việc cai quản tu viện này.
Khi cuộc viếng thăm kết thúc, tôi cảm thấy rất sung sướng. Nhưng tôi còn hài lòng hơn khi được biết rằng tôi sẽ không được gửi vào tu viện
Drebung hay tu viện
Sera, độ năm cây số về phía bắc thủ đô
Lhasa.
Tuần lễ cuối cùng đã chấm dứt. Người ta tịch thu những con diều của tôi để làm quà cho những trẻ khác. Những cung tên của tôi bị bẻ gẫy để làm cho tôi hiểu rằng tôi không còn là một đứa trẻ con, và bởi vậy không cần đến những món đồ chơi đó nữa. Tôi có cảm tưởng rằng quả tim tôi cũng vỡ nát, nhưng dường như không ai chú ý đến điều ấy.
Đêm hôm đó, cha tôi gọi tôi vào phòng giấy của người. Đó là một gian phòng trang trí rất mỹ thuật, có bày những pho sách cổ rất quý giá. Cha tôi ngồi gần bên bàn thờ tổ tiên và ra lệnh cho tôi quì trước mặt người để bắt đầu nghi lễ đọc quyển gia phả của dòng họ nhà tôi.
Lịch sử gia đình tôi từ nhiều thế kỷ về trước được ghi chép trong quyển sách khổng lồ đó, bề dài đến một thước rưỡi và bề ngang ba tấc. Trong ấy có ghi tên họ các vị tổ tiên sáng lập của dòng họ nhà tôi, cùng những công lao mà nhờ đó mà các vị được ban quyền tước quý hiển. Trong đó cũng có ghi chép những công trạng mà gia đình tôi đã lập nên trong việc phục vụ xứ sở và phụng sự vị chúa tể của đất nước tôi, là đức
Đạt-lai Lạt-ma.
Đó là lần thứ nhì mà quyển gia phả được lật ra cho tôi, vì tôi thấy ngày sanh tháng đẻ của tôi đã có ghi chép trong đó. Các nhà chiêm tinh đã căn cứ vào những chi tiết đó để lập nên lá số tử vi và phán quyết những lời tiên tri về tương lai của tôi. Tôi phải tự mình ký tên vào quyển gia phả, vì ngày hôm sau sẽ là ngày bắt đầu một cuộc đời mới, khi tôi bước chân vào tu viện.
Kế đó, quyển sách được xếp lại và để vào chỗ cũ. Quyển sách ấy rất nặng. Cha tôi hơi lảo đảo dưới trọng lượng của nó khi người đứng dậy để đặt nó vào một cái hộp có thếp vàng. Người kính cẩn đặt cái hộp dưới bàn thờ, trong một ô vuông xây bằng đá rất sâu. Kế đó, người nấu sáp trong một cái soong nhỏ bằng bạc, trải sáp mỏng trên nắp ô và đóng triện của người lên đó để niêm phong lại.
Rồi cha tôi ngồi nghiêm chỉnh lên tấm nệm ở giữa phòng. Người gõ một tiếng vào cái chuông nhỏ đặt gần bên, và một gia nhân mang vào một khay trà pha với bơ. Sau một lúc im lặng, cha tôi mới kể cho tôi nghe về bí sử của xứ Tây Tạng, một chuyện lịch sử cổ xưa đến bao nhiêu nghìn năm và thậm chí đã từng được xem như cổ sử từ thời đại hồng thủy.
Cha tôi thuật cho tôi nghe về thời kỳ xứ Tây Tạng chỉ là một vùng biển cả muôn trùng. Điều này đã được chứng thực bởi những cuộc đào xới khảo cổ dưới lòng đất. Người nói rằng, cho đến ngày nay, khi người ta đào đất ở những vùng chung quanh thủ đô
Lhasa, họ có thể tìm thấy những bộ xương cá và những loại vỏ sò, vỏ ốc rất dị kỳ, cùng những khí cụ lạ lùng làm bằng kim khí mà không ai biết được công dụng. Các nhà sư thường tìm thấy những khí cụ đó khi họ thám hiểm những hang động trong vùng, và họ đem đến cho cha tôi. Cha tôi đưa cho tôi xem vài món khí cụ đó. Rồi người nói sang chuyện khác:
– Theo như luật định, con nhà quý tộc phải được nuôi dưỡng trong sự khắc khổ, còn con nhà nghèo sẽ được hưởng mọi sự dễ dãi, khoan dung. Trước khi được nhận vào tu viện, con còn phải trải qua một cuộc thử thách rất gian lao.
Cha tôi cho biết rằng tôi cần phải tỏ ra tuyệt đối dễ dạy và nhắm mắt tuân theo mọi lệnh trên sai khiến. Những lời cuối cùng của cha tôi không làm cho tôi được yên lòng. Người nói:
– Này con, chắc con sẽ nghĩ rằng cha là người nghiêm khắc và khô khan, lạnh lùng. Cha chỉ nghĩ đến danh dự của dòng họ nhà ta. Cha nói thật cho con biết là nếu con không được thâu nhận vào tu viện thì đừng trở về nhà. Khi đó con sẽ bị đối xử như một người xa lạ trong nhà này.
Nói đến đó, cha tôi ra hiệu cho tôi lui ra mà không nói thêm một lời nào.
Lúc ban chiều tôi đã từ giã
Yaso, chị tôi. Chị tôi rất xúc động vì chúng tôi đã chơi chung với nhau từ thuở nhỏ. Nay chị đã lên chín, lớn hơn tôi hai tuổi.
Tôi không sao gặp được mẹ tôi. Mẹ tôi đã đi ngủ sớm và tôi không thể từ giã mẹ trước khi lên đường. Tôi bèn lui về phòng riêng một mình để nghỉ một đêm cuối cùng.
Tôi nằm dài trên những chiếc nệm trải dưới đất nhưng không sao ngủ được. Trí óc tôi nghĩ liên miên đến những điều cha tôi vừa nói lúc ban chiều. Tôi nghĩ đến tính nghiêm khắc độc đoán của cha tôi, và tôi hồi hộp nghĩ đến đêm hôm sau, khi mà lần đầu tiên tôi phải ngủ xa nhà.
Ngoài thềm nhà, vầng trăng vẫn tiếp tục soi bóng. Một con chim ăn đêm vừa nhảy vừa đập cánh trên khung cửa sổ. Sau cùng, tôi ngủ thiếp đi lúc nào không hay.
Khi trời chưa sáng, một người gia bộc đã đánh thức tôi dậy với một chén
tsampa và chén trà bơ. Ông
Tzu thình lình bước vào phòng khi tôi đang ăn bữa điểm tâm thanh đạm đó và nói:
– Này con, đây là giờ phút chúng ta phải ly biệt nhau. Ta sẽ có thể trở lại coi sóc bầy ngựa như trước. Con hãy gắng làm tròn bổn phận, và hãy nhớ tất cả những gì mà ta đã dạy con.
Nói đến đây, ông ta quay gót lui ra. Thái độ ấy biểu lộ rất nhiều tình cảm, tuy rằng hồi ấy tôi không được vừa ý lắm. Những lời từ giã đầy cảm xúc có lẽ đã làm cho sự lên đường của tôi trở nên khó khăn hơn nhiều. Đó lại là một chuyến đi xa đầu tiên mà tôi nghĩ là không hẹn ngày trở lại.
Nếu lúc ấy mẹ tôi thức dậy để nói với tôi mấy lời từ giã thì chắc chắn là tôi đã cố gắng thuyết phục mẹ tôi hãy giữ tôi ở lại bên người. Nhiều đứa trẻ Tây Tạng được sống một cuộc đời rất dịu dàng êm ái, còn tôi phải sống một đời khắc khổ về đủ mọi phương diện. Về sau tôi mới biết rằng sở dĩ mẹ tôi không từ giã tôi vào giờ phút chót là do lệnh của cha tôi, để tôi tập lấy tánh cương nghị và có kỷ luật trong những năm đầu tiên.
Tôi ăn điểm tâm xong bèn dồn cả chén và đĩa vào trong áo rộng, và lấy thêm một cái áo tràng để thay đổi. Tôi dùng cái áo này để làm một cái bọc, trong đó tôi gói một đôi ủng lót bằng nỉ.
Tôi vừa bước ra khỏi phòng thì một gia nhân dặn tôi nên đi nhẹ bước để không làm mất giấc ngủ của người trong nhà. Tôi bước ra hành lang. Khi tôi bước xuống các bậc tam cấp để đi ra đường lộ thì bóng tối hãy còn dày đặc trước khi ánh bình minh xuất hiện để mở đầu một ngày mới. Tôi bước ra khỏi nhà trong tình trạng đó. Tôi đi lủi thủi một mình, băn khoăn lo ngại và lòng dạ se thắt.
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Hoa và rác
Thầy Sói
