[XXVI-c]
33. Jotika VàJatila
Ai
ở đời đoạn ái ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở Trúc Lâm, liên
quan đến Tôn giả Jatila.
Chuyện
quá khứ:
33A. Aparàjita,
Tiền Thân Của Jotika
Ngày
xưa, ở xứ Ba-la-nại có hai anh em điền chủ trồng được
một ruộng mía thật lớn. Một hôm người em thăm mía, nghĩ
thầm: "Mình sẽ chặt cho anh ấy một cây, còn mình ăn một
cây". Chàng chặt hai cây mía, bịt kín chỗ vừa chặt lại
để nước mía khỏi chảy mất rồi cầm về nhà. Ngay khi
người em chặt mía đem về nhà, tại Gandhamàdana có
một vị Phật Ðộc Giác xuất định, thầm nghĩ: "Hôm nay
ta sẽ độ ai đây?" Và Ngài quan sát thấy người điền chủ.
Biết rõ chàng có khả năng bố thí, đức Phật Ðộc Giác
đắp y mang bát dùng thần thông hiện đến trước mặt. Người
em trông thấy Ngài lòng rất hoan hỉ. Chàng trải áo khoác
lên chỗ đất cao, thưa:
-
Bạch Ngài, thỉnh Ngài an tọa.
Và
chàng bạch tiếp:
-
Xin Ngài đưa bát cho con.
Chàng
mở chỗ bịt cây mía, đưa lên cao và dốc vào bình bát đức
Phật, nước mía chảy ra đầy bát. Ngài dùng xong, người
em lại nghĩ: "Thật may mắn cho ta, vị thầy cao quý của ta
đã dùng hết bát mía. Nếu anh mình đòi tiền cây mía của
ổng, ta sẽ trả. Còn nếu ổng đòi được hưởng phần phước
đức cúng dường, ta sẽ hồi hướng cho ổng". Thế là chàng
bạch Phật:
-
Bạch Ngài, xin Ngài đưa bình bát cho con lần nữa.
Chàng
mở chỗ bịt, dốc cây mía thứ hai, trút nước vào bình bát
Phật. Hình như chàng không hề nghĩ: "Anh mình sẽ kiếm chặt
cây mía khác để ăn".
Vì
đã dùng xong một bát rồi, vị Phật Ðộc Giác muốn chia
xẻ nước mía cây thứ hai cho các vị Phật khác. Ngài ngồi
xuống chỗ cũ. Hiểu ý, người em gieo năm vóc sát đát, đảnh
lễ Ngài, phát nguyện:
-
Bạch Ngài, với công đức cúng dường này con xin được hưởng
lạc thú ở cõi trời và cõi người, và sau cùng, xin cho con
đạt đến chỗ Ngài đã chứng đắc.
Ðức
Phật đáp:
-
Sẽ được vậy.
Ðể
hồi hướng công đức, Ngài đọc hai bài kệ bắt đầu bằng
câu: "Nguyện cho tất cả mong cầu của thí chủ thành tựu
viên mãn".
Xong,
Ngài bay lên không trung đến Gandhamàdana
và phân chia bát nước mía cho năm trăm vị Phật Ðộc Giác.
Chứng
kiến cảnh vi diệu ấy, người em về gặp anh, người anh
hỏi:
-
Nãy giờ chú đi đâu?
-
Em ra thăm ruộng mía.
-
Chú ra ruộng mía mà không đem cây nào về ăn?
-
Có anh ạ, em mang về hai cây, gặp một vị Phật Ðộc Giác
em đã cúng dường cây của em. Rồi em nghĩ sẽ trả tiền
cây mía thứ hai của anh cho anh, hoặc sẽ hồi hướng phần
phước đức cho anh, nên em cúng luôn Ngài. Nào, anh định lấy
tiền hay phước đức?
-
Vị Phật ấy đã đáp lại ra sao?
-
Ngài dùng bát nước mía cây thứ nhất và bay lên không mang
bát nước cây thứ hai về Gandhamàdana
chia cho năm trăm vị Phật Ðộc Giác khác.
Nghe
xong rồi, người anh vô cùng hoan hỉ. Chàng phát nguyện:
-
Với phước đức cúng dường này, con xin được chứng đắc
đạo quả như vị Phật Ðộc Giác ấy.
Trong
khi người em nguyện ba điều, chàng chỉ nguyện một câu được
đắc A-la-hán.
Lúc
mãn kiếp, hai anh em đều sanh lên cõi trời và sống suốt
thời gian giữa hai vị Phật. Khi họ ở cõi trời, đức Phật
Tỳ-bà-thi xuất hiện ở thế gian. Hết phước cõi trời hai
người tái sanh trong một gia đình Trưởng giả ở Bandhumatì,
cũng làm anh em. Cha mẹ đặt tên cho người anh là Sena,
em là Aparàjita.
Ðến
tuổi trưởng thành, cả hai người đều lập gia đình. Một
hôm, gia chủ Sena
nghe tin truyền khắp thành Bandhumatì.
-
Phật bảo đã xuất hiện ở thế gian, Pháp bảo đã xuất
hiện ở thế gian. Tăng bảo đã xuất hiện ở thế gian. Hãy
bố thí cúng dường và tạo phước. Hãy ăn chay vào các ngày
mồng 8, 14 và rằm. Hãy đi nghe thuyết pháp.
Sena thấy
dân chúng kéo nhau đi cúng dường vật thực trước bữa điểm
tâm, và sau bữa điểm tâm, họ lại lũ lượt đi nghe pháp.
Ông hỏi:
-
Các vị đi đâu thế?
-
Ði nghe đức Thế Tôn thuyết pháp.
-
Tôi cũng đi nữa.
Chàng
theo chân đám đông đến ngồi vòng ngoài pháp hội. Ðức
Phật biết được tư tưởng ông liền giảng pháp từ thấp
đến cao. Nghe rồi, Sena muốn
xuất gia làm Sa-môn nên thỉnh cầu Phật nhận ông vào Tăng
đoàn.
Ðức
Phật hỏi:
-
Này thiện nam tử, ông có bà con quyến thuộc gì cần phải
xin phép trước không?
-
Bạch Thế Tôn, có ạ.
-
Vậy ông hãy đến xin phép rồi trở lại gặp Ta.
Sena về
nhà bảo em trai:
-
Tất cả gia tài này từ đây thuộc về chú.
-
Ủa, còn anh thì sao?
-
Ta định xuất gia làm Sa-môn đệ tử Phật.
-
Thưa huynh trưởng, anh nói gì thế? Khi mẹ mất, anh là mẹ
em. Khi cha mất, anh là cha em. Gia sản chúng ta rất lớn. Người
ta vẫn có thể sống đời cư sĩ và làm việc phước thiện
chứ. Xin anh đừng xuất gia.
-
Ta đã nghe đức Thế Tôn giảng pháp, và ta không thể tu hành
đúng pháp nếu còn sống lẫn lộn với người thế tục.
Ta đã nhất quyết xuất gia làm Sa-môn rồi chú ạ. Thôi, chú
về đi.
Sena
ra lịnh bảo em về nhà rồi, liền đến tinh xá xin Phật xuất
gia. Chàng được thọ cu túc giới và chẳng bao lâu đắc quả
A-la-hán.
Người
em suy nghĩ: "Ta sẽ theo lệ thường cúng dường nhân dịp anh
xuất gia". Suốt bảy ngày chàng cúng dường vật thực cho
đức Phật và chư Tăng. Xong, chàng đảnh lễ anh và thưa:
-
Bạch Ngài, Ngài đã được ra khỏi sanh tử luân hồi, con
thì còn bị ngũ dục ràng buộc, chưa thể xuất gia làm Sa-môn.
Xin Ngài dạy cho biết, con nên làm việc gì, để được phước
đức lớn trong lúc sống đời cư sĩ như vầy.
-
Hay lắm. Chú hãy cất một hương thất cho đức Thế Tôn.
-
Dạ được.
Chàng
cho mua đủ các loại gỗ, đẽo gọt bào chuốt thành cột,
kèo, v.v.. để cất thất. Ván gỗ đều khảm vàng, bạc, châu
ngọc, và rồi một hương thất rực rỡ toàn bằng gỗ khảm
bảy báu đã hoàn thành. Mái thất cũng lợp ngói khảm bảy
báu.
Trong
lúc hương thất đang được thi công xây dựng, người cháu
mang cùng tên với chàng, Aparàjita
đi đến nói:
-
Thưa chú, cháu cũng muốn đóng góp chút đỉnh. Chú hãy cho
cháu kiếm phước với nhé.
-
Cháu thân mến, chú không thể đáp ứng yêu cầu của cháu
được. Chú định cúng dường một công trình mà phần phước
đức không thể chia sẻ cho ai.
Người
cháu cố nài nỉ vẫn không được. Sau đó, nghĩ rằng trước
hương thất cần một chuồng voi, anh ta bèn cất một cái toàn
bằng bảy báu. Trong kiếp hiện tại, người cháu ấy thọ
sanh làm quan chưởng khố Ram ở Mendaka.
Hương
thất có ba cửa sổ thật rộng cũng toàn bằng bảy báu. Bên
dưới các cửa sổ, người chú Aparàjita cho
xây ba bể trồng hoa sen, bên ngoài bể còn được tô thêm
một lớp vữa Stucco.
Bể xây rồi, chàng cho đổ đầy bốn loại nước thơm và
trồng năm màu hoa sen khác nhau. Chót vót trên đỉnh tháp nhọn
hình quả chuông của ngôi hương thất, người ta đặt một
chiếc bát bằng vàng trong đựng đầy phấn hoa để khi đức
Phật ngồi bên trong, gió sẽ mang phấn hoa rải khắp kim thân
Ngài. Ðỉnh tháp bằng san hô, dưới cẩn ngói nạm bảy báu,
lộng lẫy uy nghi như một con công đang xòe cánh múa.
Những
loại châu ngọc nào trong thất bảo có thể tán thành bột
được, Aparàjita
cho tán hết ra rải khắp hương thất. Còn những loại không
tán được, chàng đổ đầy bên trong và bên ngoài hương thất
ngập đến đầu gối.
Hoàn
tất mọi việc rồi, chàng đi gặp vị Sa-môn anh mình, thưa:
-
Bạch Ngài, hương thất đã cất xong. Con muốn thỉnh đức
Thế Tôn đến nạp thọ cho con được ân triêm công đức.
Tôn
giả vào bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, cư sĩ này đến trình rằng đã cất xong một
hương thất và xin thỉnh Thế Tôn đến nạp thọ.
Ðức
Phật đi đến cửa hương thất liền dừng lại nhìn ngắm
đám châu ngọc rải đầy trong thất. Aparàjita
bạch:
-
Bạch Thế Tôn, thỉnh Ngài vào.
Chàng
thưa thỉnh ba lần, đức Phật vẫn đứng yên lặng. Không
biết tính sao, chàng đưa mắt ngó anh.
Tôn
giả hiểu ý, bảo em:
-
Này em, hãy đứng trước Ngài và thưa như vầy: "Ðức Thế
Tôn là nơi nương tựa duy nhất của con. Xin thỉnh Ngài an
trú tại hương thất này".
Vâng
lời, chàng đến gieo năm vóc sát đất, đảnh lễ Phật và
bạch:
-
Bạch Thế Tôn, như người sau khi ẩn trú qua đêm dưới gốc
cây, ra đi không chút bận tâm về cây, như người khi qua sông
bỏ lại bè sau lưng không thắc mắc, con thỉnh cầu đức
Thế Tôn an trú trong ngôi nhà này, chẳng phải bận lòng với
đám châu báu.
Tại
sao đức Phật dừng lại ở cổng? Người ta nói rằng Ngài
nghĩ: "Dân chúng sẽ kéo đến gặp Như Lai trước và sau bữa
điểm tâm. Nếu họ kiếm cách lấy châu ngọc đi, chúng ta
không thể ngăn họ. Nhưng thí chủ này biết đâu lại nghĩ:
Thính chúng của Ngài lấy hết của báu trong hương thất mà
Ngài chẳng có ý cản trở. Ông ta sẽ đem lòng oán hận Ta
và phải đọa địa ngục". Thế nên, sau lời tác bạch của Aparàjita,
đức Phật liền tiến vào thất.
Aparàjita
cho người gác quanh hương thất với lịnh:
-
Những kẻ nào có ý giấu châu ngọc trong quần áo hoặc lấy
thúng, giỏ đựng, các ông phải ngăn lại. Còn ai hốt nắm
trong tay, hãy cho họ đi.
Chàng
loan truyền khắp thành:
-
Ta đã rải đầy bảy báu trong hương thất đức Thế Tôn.
Người nào đến nghe pháp có thể lấy một ít. Người nghèo
được hốt đầy hai nắm tay. Người khá giả được hốt
một nắm.
Sở
dĩ như vậy vì chàng tính: "Những kẻ có đức tin chỉ đến
để nghe pháp. Người chưa tin sẽ do lòng tham của cải dẫn
dụ mà đến, được nghe pháp rồi cũng sẽ thoát khổ". Từ
ý định muốn lợi lạc chúng sanh, chàng cho rao những lời
trên.
Người
người đi nghe pháp đều lấy châu báu theo đúng qui định
của vị thí chủ. Chàng cho đổ thêm châu ngọc đầy như
cũ một lần, hai lần, roià ba lần. Dưới chân Phật, chàng
để một viên ngọc thật lớn, rất quí giá, với ý nghĩ:
"Kẻ nào biết chiêm ngưỡng ánh hào quang chói sáng từ kim
thân Phật sẽ chẳng ưa thích gì ánh sáng viên ngọc quý này".
Và quả thật những ai trông thấy đức Phật rồi chẳng màng
nhìn nhõ gì đến viên ngọc nữa.
Một
hôm, có người Bà-la-môn tà kiến tự nghĩ: "Người ta nói
có viên ngọc quý đặt ở chân Phật. Ta có thể lấy nó".
Hắn đến hương thất trà trộn vào đám đông đảnh lễ
đức Phật. Aparàjita
chỉ nhìn cung cách hắn đã biết hắn có ý chiếm viên ngọc,
liền nghĩ: "Ta hy vọng hắn sẽ không lấy".
Người
Bà-la-môn sải tay về phía chân đức Phật, làm bộ như đảnh
lễ Ngài, nhón lấy viên ngọc cho vào áo và đi ra.
Vị
thí chủ không còn giữ được sự bình thản đối với người
Bà-la-môn. Buổi thuyết pháp vừa xong, chàng đến trước Phật,
thưa:
-
Bạch Thế Tôn, đã ba lần con để châu báu đầy hương thất
ngập đến đầu gối. Con chẳng hề có ý tức giận những
người lấy châu báu đi, trái lại con rất hoan hỉ. Nhưng
hôm nay con lại nghĩ: "Hy vọng người Bà-la-môn kia không lấy
viên ngọc quí khi hắn vào trong". Ðến lúc thấy hắn lấy
viên ngọc đi thật, con không thể giữ nổi bình tĩnh.
Nghe
xong, đức Phật bảo:
-
Này thiện nam tử, người không thể ngăn cản những người
khác lấy của cải của ngươi ư?
Và
Ngài dạy chàng một cách. Aparàjita
vâng lời, đảnh lễ Phật, phát nguyện:
-
Từ nay trở đi, xin cho vua hoặc kẻ trộm dù đông đảo đến
mấy cũng không lấy được gia sản con dù một sợi chỉ.
Xin cho tài sản con không bao giờ bị lửa đốt, hoặc bị
nước cuốn trôi.
Ðức
Phật nói:
-
Sẽ được vậy.
Và
Ngài hồi hướng công đức cho thí chủ.
Ðến
ngày khánh thành hương thất, Aparàjita
cúng dường vật thực và rất nhiều quà tặng cho sáu triệu
tám trăm ngàn vị Tỳ-kheo của tinh xá suốt chín tháng. Hết
kỳ cúng dường chàng cúng thêm mỗi vị Tỳ-kheo ba y, và cúng
nhiều khúc vải may y cho vị Sa-di của Tăng đoàn đáng giá
đến một ngàn đồng. Làm việc phước thiện như vậy đến
mãn kiếp, chàng được tái sanh lên cõi trời. Sau nhiều kiếp
ở cõi trời và cõi người, vào thời đức Phật hiện tại,
chàng sanh vào nhà một quan chưởng khố ở Vương Xá, và ở
trong thai mẹ chín tháng rưỡi.
Chuyện
hiện tại:
33B.
Quan Trưởng Khố Jotika
Vào
ngày chàng chào đời, tất cả binh khí trong thành đều xẹt
lửa, châu ngọc đeo trên người dân trong thành cũng phát sáng
như muốn bốc cháy, cả thành đều sáng rực. Sơm mai ấy,
quan chưởng khố vào cung chầu vua. Ðức vua hỏi:
-
Hôm nay tất cả binh khí đều xẹt lửa, cả thành đều phát
sáng. Khanh biết lý do vì đâu không?
-
Muôn tâu, hạ thần biết lý do.
-
Gì vậy, quan chưởng khố?
-
Dạ hôm nay một thần dân của bệ hạ vừa chào đời tại
nhà hạ thần. Hiện tượng này xảy ra do phước đức của
nó.
-
Không biết sau này nó có thành tướng cướp không đây?
-
Tâu bệ hạ, không có chuyện ấy. Người vừa chào đời hôm
nay phước rất lớn, do một lời phát nguyện.
-
Thế thì chú bé phải được nuôi dưỡng chu đáo. Ðây là
số tiền trẫm cấp cho khanh mua sữa cho nó.
Vua
cấp quan chưởng khố mỗi ngày một ngàn đồng tiền vàng.
Ðến ngày đặt tên, chú được gọi là Jotika,
kỷ niệm lúc chú chào đời ánh sáng rực rỡ khắp thành.
Ðến
tuổi Jotika lập
gia đình, người ta lo dọn đất cất nhà mới, vua Ðế Thích
thấy ngai vàng nóng lên: "Chuyện gì đây?" Ngài quan sát biết
được họ đang sửa soạn cất nhà cho Jotika,
liền nghĩ: "Người thanh niên này sẽ không ở trong ngôi nhà
họ cất. Ta có bổn phận phải đến đây".
Ngài
cải trang thành thợ mộc xuống chỗ bọn người đang làm:
-
Các ông làm gì thế?
-
Chúng tôi sửa sang đất đai để cất nhà cho Jotika.
-
Thôi, đi đi. Các ông chẳng xây được nhà cho ông ấy đâu.
Ðế
Thích chỉ nhìn mảnh đất rộng đến mười sáu karìsa một
lần, lập tức nó trở nên bằng phẳng. Ngài nhìn thêm một
lần nữa, nghĩ: "Ðấy hãy nứt ra và mọc lên cho ta một tòa
lâu đài bảy tầng toàn bằng bảy báu".
Một
tòa lâu đài như vậy hiện ra. Ðế Thích lại nhìn lần thứ
ba, nói thầm: "Hãy mọc cho ta bảy bức tường bao quanh tòa
lâu đài". Các bức tường liền hiện ra. Ðế Thích lại nhìn
một lần nữa: "Các cây như ý hãy mọc lên thành vòng bao
quanh các tường". Cây liền hiện ra. Ðế Thích nhìn một lần
nữa: "Hãy hiện cho ta bốn vạc đầy châu báu tại bốn góc
chân tòa lâu đài". Bốn vạc châu báu liền có.
Trong
số các vạc châu báu, có vạc rộng gần năm cây số, có
vạc rộng hơn ba cây số, vạc thì hơn hai cây số, và vạc
cuối cùng rộng một cây số. Trường hợp Phật ra đời,
các vạc châu báu xuất hiện có đường kính miệng bằng
nhau, còn đường kính ở đáy bằng chu vi quả đất. Ðường
kính các vạc châu báu xuất hiện tại nhà Jotika
không biết rõ được bao nhiêu. Khi chúng hiện ra, châu ngọc
đầy ngập giống như hạt thốt nốt căng đầy cơm khi ta
cắt bỏ chỗ vỏ đầu hạt vậy. Ngoài ra, tại bốn góc tòa
lâu đài còn xuất hiện bốn cây mía bằng vàng, mập mạp
như những cây thốt nốt tơ đang độ lớn. Lá mía toàn bằng
ngọc quý, thân mía bằng vàng. Người ta cho rằng những cây
mía này biểu hiện phước đức của Jotikagieo
trồng trong kiếp trước. Bảy lớp cửa tòa lâu đài do bảy
dọa xoa canh phòng. Cửa thứ nhất do dạ xoa Jamakolì canh
cùng một ngàn quyến thuộc. Cửa thứ hai do dạ xoa Uppala
canh với hai ngàn quyến thuộc. Cửa thứ ba do Vajira
và ba ngàn quyến thuộc. Cửa thứ tư do Vajirabàhu
và bốn ngàn quyến thuộc. Cửa thứ năm do dạ xoa Kasakanda và
năm ngàn quyến thuộc. Cửa thứ sáu do dạ xoa Katatthavà
sáu ngàn quyến thuộc. Cửa thứ bảy do dạ xoa Disàpàmukha
và bảy ngàn quyến thuộc. Vậy là tòa lâu đài được canh
phòng chặt chẽ cả trong lẫn ngoài. Vua Bình Sa Vương nghe Jokita làm
chủ tòa lâu đài bảy tầng bằng bảy báu, có bảy lần tường
và cửa bao quanh, và bốn vạc châu báu ở bốn góc, liền
ban cho chàng chiếc lọng chưởng khố. Từ đó, người ta gọi
chàng là quan chưởng khố Jotika.
Thuở
ấy, có một phụ nữ từng làm việc phước thiện với quan
chưởng khố Jotika,
tái sanh ở Uttarakuru.
Chư Thiên mang cô đến ở trong một căn phòng lộng lẫy chẳng
kém cung vua, trong tòa lâu đài của Jotika.
Cô gái chỉ mang theo làm của hồi môn một nồi gạo chừng
nửa lít và ba miếng kính cháy đỏ. Từ đấy, nồi gạo cung
cấp đủ cơm cho gia đình Jotikaăn
đến hết đời. Người ta kể, nếu họ muốn đổ đầy cơm
lên một trăm cỗ xe, nồi gạo vẫn không vơi đi chút nào.
Mỗi khi cần nấu, họ chỉ việc lấy gạo cho vào nồi đặt
lên ba miếng kính. Chúng cháy đỏ rực lên, khi cơm chín chúng
liền tắt. Muốn nấu nước xốt hay món cà-ri, họ cũng làm
theo cách ấy. Tất cả thức ăn của gia đình đều chỉ nấu
bằng ba tấm kính. Họ sống trong ánh sáng của châu ngọc
quí, không biết đến ánh lửa hay đèn.
Tiếng
đồn về sự giàu có vinh hiển của quan chưởng khố Jotika
lan khắp xứ Diêm-phù-đề. Người người lũ lượt kéo nhau
di trên những cỗ xe ngựa và đủ thứ xe cộ khác để đến
xem. Quan chưởng khố cho lấy thứ gạo mang từ Uttarakuru
nấu cháo yến mạch thết đãi tất cả khách khứa ăn uống
thỏa thích. Ông còn loan báo:
-
Mọi người được phép tự do lấy quần áo và châu ngọc
trên các cây như ý.
Vị
thí chủ sai mở vạc châu báu lớn hơn một cây số, phân
phát khắp nơi: "Xin mời bà con cứ lấy đủ số châu báu
mình cần".
Dân
chúng Diêm-phù-đề tha hồ hỉ hả khuân vác vàng ngọc đi
rồi, vạc châu báu chẳng vơi một ly nào. Người ta cho đây
là phước báo do Jotika
đã rải đầy châu ngọc trong hương thất Phật. Số người
kéo đến lâu đài Jotika
để lấy áo quần, châu ngọc, tiền bạc, đông đảo đến
nỗi lúc ấy, vua Bình Sa Vương muốn đến xem tòa lâu đài
cũng đành chịu. Dần dà, chán chê rồi số người xem từ
từ giảm bớt. Vua Bình Sa Vương bèn bảo phụ thân Jotika:
-
Trẫm muốn xem lâu đài của con khanh.
-
Tâu bệ hạ, xin vâng.
Ông
về nhà kêu Jotika:
-
Này con, đức vua muốn đến xem lâu đài của con đấy.
-
Dạ, tốt thôi, thưa cha. Mời Ngài cứ đến.
Vua
ngự giá đến cùng đoàn tùy tùng đông đảo. Ở cổng thứ
nhất của tòa lâu đài, một cô nô lệ có nhiệm vụ quét
rác. Thấy vua, cô đưa tay ra đỡ. Lầm tưởng là một bà
vợ của quan chưởng khố, vua Bình Sa Vương khiêm tốn từ
chối, không chịu đặt tay lên cánh tay cô. Tại các cổng
khác cũng có những cô nô lệ giống hệt như thế đưa tay
đỡ vua, vua cũng lầm tưởng là vợ quan chưởng khố nên
không chịu vịn tay.
Jotika ra
lạy chào vua, đứng sau lưng, thưa:
-
Tâu bệ hạ, xin rước bệ hạ vào.
Nhưng
vua nhìn xuống mặt đất khảm châu ngọc và thấy như đó
là một các hố đầy vàng ngọc sâu thăm thẳm, sâu bằng
số một trăm người chồng chất lên nhau. Vua nghĩ: "Người
nào đào hầm bẫy ta". Ngài không dám bước chân tới.
Jotika
tiến lên, thưa:
-
Tâu bệ hạ, đây chẳng có hầm hố gì cả. Xin bệ hạ bước
theo sau hạ thần.
Vua
đi lên dấu chân Jotika,
rồi từ từ mạnh dạn đi quanh lâu đài, nhìn ngắm từ tầng
thấp đến tầng cao nhất.
Lúc
ấy, Thái tử A-xà-thế cũng nắm tay cha đi xem. Thái tử nghĩ
thầm: "Phụ vương quả thật quá ngốc. Tên Jotika
này tuy chỉ là một gia chủ bình thường cũng có được tòa
lâu đài bảy báu để ở. Còn phụ vương làm vua lại chỉ
có một ngôi nhà gỗ. Ta sẽ lên làm vua ngay, và chẳng để
cho gia chủ này ở trong lâu đài một giây nào nữa đâu".
Vua
lên đến tầng chót đã gần đến giờ ăn sáng, liền bảo:
-
Này quan đại thần, chúng ta hãy dùng bữa ở đây.
-
Tâu vâng, hạ thần cũng sắp xếp như thế. Ðồ ngư thiện
đã được chuẩn bị sẵn sàng để dâng bệ hạ.
Vua
tắm bằng mười sáu bình nước thơm. Xong, Ngài ngồi trên
chiếc sập riêng của Jotika,
dưới mái đình cẩn ngọc. Người hầy dâng vua nước rửa
tay và dọn món cháo yến mạch đặc trong chiếc đĩa vàng
đáng giá đến một ngàn đồng, để trước mặt vua. Tưởng
đó là món chính, vua định ăn. Quan chưởng khố vội tâu:
-
Muôn tâu bệ hạ, đây chưa phải món ăn, chỉ là cháo yến
mạch đặc.
Người
hầu lúc ấy dâng tiếp món ăn chính đựng trong chiếc đĩa
vàng khác, đặt lên đĩa cháo yến mạch. Người ta cho rằng
làm như thế, món ăn sau có hương vị tuyệt hảo. Nhà vua
dùng rất ngon miệng, đến nỗi đủ rồi mà vẫn cứ ăn.
Quan
chưởng khố sụp lạy, chấp tay cung kính thưa:
-
Tậu bệ hạ, chứng ấy là đủ. Cúi xin bệ hạ dừng lại.
Nếu không, bệ hạ sẽ không tiêu nổi.
Vua
hỏi:
-
Này gia chủ, tại sao khanh chê trách thức ăn mình?
-
Muôn tâu, hạ thần chẳng dám có ý chê trách. Tất cả đoàn
tùy tùng của bệ hạ đều được hạ thần đãi cùng món
yến mạch và cà-ri này. Nhưng hạ thần lo cho bệ hạ.
-
Sao?
-
Nếu lỡ gặp lúc bệ hạ không được khỏe, người ta sẽ
nói: "Hôm qua vua ngự thiện ở nhà quan chưởng khố. Chắc
quan cho làm món ăn sao đó mới ra nông nỗi". Muôn tâu, hạ
thần sợ những lời ấy lắm.
-
Thôi được. Dẹp thức ăn đi và đem nước cho trẫm.
Nhà
vua dùng bữa xong thì đoàn tùy tùng mới được thết đãi,
cũng những món ấy.
Trong
khi vui vẻ trò chuyện với quan chưởng khố, vua hỏi:
-
Này khanh, không có bà vợ nào của khanh sống tại lâu đài
này ư?
-
Muôn tâu, có ạ.
-
Phu nhân đâu?
-
Muôn tâu, bà ấy đang nghỉ trong phòng, không hay có bệ hạ
đến.
(Mặc
dù vua và đoàn tùy tùng tới chơi từ sáng sớm, phu nhân quan
chưởng khố không hề hay biết)
Quan
chưởng khố nghĩ: "Rõ ràng đức vua muốn gặp phu nhân".
Ông
đến phòng vợ, bảo:
-
Ðức vua đã đến Chẳng phải bà có bổn phận đi chào đức
vua sao?
Phu
nhân vẫn nằm yên không nhúc nhích, chỉ hỏi:
-
Ông à, người ông kêu là vua ấy là ai?
-
Là quốc vương của chúng ta.
Phu
nhân có ý bất mãn:
-
Chúng ta còn có vị quốc vương đầy đủ uy quyền đối với
chúng ta, nghĩa là việc phước thiện chúng ta đã làm có phần
nào lỗi lầm trong ấy. Chắc chúng ta đã thiếu lòng tin, nên
vinh hiển như vầy vẫn phải làm thần dân người khác. Không
còn nghi ngờ gì nữa, chúng ta đã cúng dường thiếu lòng
tin, và đây là quả báo.
Trút
xong sự bất bình, phu nhân hỏi tiếp:
-
Ông à, giờ tôi phải làm gì?
-
Bà cầm quạt thốt nốt này đến quạt hầu đức vua.
Trong
lúc đứng quạt, mùi nước hoa từ long bào vua bay vào mắt
làm phu nhân chảy hai dòng lệ. Vua thấy, bảo quan chưởng
khố:
-
Này khanh, đàn bà thật kém thông minh. Chắc phu nhân đang nghĩ:
"Nhà vua sẽ đoạt hết của cải chồng ta" nên sợ mà khóc
đấy. Khanh hãy bảo bà ấy yên tâm. Trẫm chẳng hề khao khát
của cải nhà khanh.
-
Muôn tâu, không phải bà ấy khóc ạ.
-
Vậy thì sao?
-
Dạ, chỉ vì mùi nước hoa trên long bào bệ hạ nồng quá
làm bà ấy chảy nước mắt thôi. Thật sự, bà ấy chưa bao
giờ gần ánh đèn hoặc gần lửa. Khi ăn, khi ngồi, khi nghỉ
ngơi cũng chỉ dưới ánh sáng châu ngọc. Muôn tâu, chắc bệ
hạ vẫn sử dụng ánh đèn?
-
Ðúng vậy.
-
Tâu bệ hạ, từ hôm nay xin mời bệ hạ thử sử dụng ánh
sáng châu ngọc.
Quan
chưởng khố dâng vua một hòn ngọc cực lớn. Vua ngắm nhìn
ngôi nhà hồi lâu, tự nghĩ: "Jotika
quả giàu thật".
Rồi
Ngài từ giã.
Chuyện
hiện tại:
33C.
Tôn Giả Jatila
Bây
giờ nói đến chuyện Jatila.
Thuở
ấy, tại xứ Ba-la-nại có quan chưởng khố sinh được cô
con gái vô cùng diễm lệ. Khi nàng chừng mười lăm, mười
sáu tuổi, cha mẹ buộc phải ở trên tầng cao nhất của tòa
lâu đài bảy tầng, trong một căn phòng đẹp không kém cung
vua, và chỉ để cô tớ gái ở cùng, canh chừng nàng. Một
hôm, mỹ nhân vừa ngước mắt nhìn ra cửa sổ, thần Vijjàdhara
bay ngang trông thấy liền say mê nàng. Thần bay qua cửa sổ
vào phòng, cùng nàng chung chăn gối. Chẳng bao lâu, nàng thọ
thai. Cô tớ gái biết, hỏi:
-
Thưa tiểu chủ, thế này là sao?
-
Ôi, em đừng nói với ai!
Cô
sợ, bèn giữ êm. Mười tháng sau cô chủ sanh một đứa bé
trai. Nàng sai mua một chiếc thùng mới đặt đứa nhỏ vào
phủ tràng hoa lên trên, biểu cô tớ gái:
-
Em hãy đội thùng ra sông Hằng và thả trôi giùm ta.
Nàng
dặn thêm:
-
Nếu có ai hỏi thùng đựng gì, cứ nói đồ tạ lễ của
ta dâng cúng!
Cô
tớ gái làm y theo lời chủ.
Dưới
hạ lưu sông Hằng, hai phụ nữ đang tắm. Trông thấy chiếc
thùng mới bị dòng nước cuốn phăng phăng, một bà kêu lên:
-
Cái thùng ấy của tôi đa nghen.
Bà
kia la tiếp:
-
Trong thùng có cái gì là của tôi đó.
Thùng
trôi đến chỗ hai bà. Họ vớt lên và mở ra, thấy chú bé.
Bà thứ nhất nói:
-
Thằng bé này của tôi. Tôi có nói chiếc thùng ấy của tôi.
Bà
kia cãi:
-
Nó là của tôi chứ. Tôi đã nói trong thùng có cái gì thì
thuộc về tôi mà.
Hai
bà tranh cãi mãi, sau bèn kéo nhau ra tòa. Các vị quan tòa cũng
bất lực, không dàn xếp nổi nên đưa lên triều đình. Vua
lắng nghe hai bà cãi lý rồi phán:
-
Bà này lấy đứa nhỏ. Bà kia lấy chiếc thùng.
Người
phụ nữ được đứa bé lại là một thí chủ của Tôn giả Mahà
Kaccàna. Bà nuôi chú bé với ý định: Ta sẽ cho thằng
bé gia nhập Tăng đoàn của Tôn giả.
Ngày
lễ sinh nhật đến, cậu được đem tắm cho thật sạch những
vết do sanh sản, tóc cậu bỗng biến thành bím, do đó cậu
được đặt tên Jatila.
Khi cậu bé bắt đầu biết đi, Tôn giả đến nhà khất thực.
Bà Phật tử đem ghế mời Tôn giả ngồi, cúng dường thức
ăn. Thấy chú bé, Tôn giả hỏi:
-
Này thiện tín, bà có con trai sao?
-
Vâng, bạch Ðại Ðức. Con nuôi với ý định xin cho nó gia
nhập Tăng đoàn Tôn giả. Xin Tôn giả rủ lòng thương nhận
nó.
-
Ðược.
Và
Tôn giả dắt chú bé về.
Vừa
đi Tôn giả vừa nghĩ: "Chẳng biết nó đủ phước làm một
gia chủ giàu có không đây". Ngay đó, Tôn giả biết được
cậu có phước báo rất lớn, sau sẽ giàu sang tột bực. Nhưng
giờ cậu còn bé quá, chưa hiểu biết chín chắn. Tôn giả
bèn dẫn cậu đến thành Hoa Thị, vào nhà một thí chủ quen.
Gia chủ đảnh lễ Tôn giả, thấy cậu bé, liền hỏi:
-
Bạch Ðại đức, cậu bé này theo Ngài?
-
Phải, đạo hữu ạ. Cậu bé sẽ vào Tăng đoàn. Mà cậu còn
bé quá. Ông hãy cho cậu ở đây ít lâu.
-
Thưa vâng.
Vị
thí chủ thương yêu chăm sóc cậu như con. Nhà ông tích trữ
hàng hóa cả mười hai năm rồi. Một hôm, có việc đi qua
làng bên, ông đem hết số hàng hóa tồn trữ chất trong một
cửa tiệm, bảo cậu ở đó và dặn dò giá tiền của mỗi
món hàng.
-
Món này giá chừng ấy chừng ấy, món kia giá như vậy, như
vậy. Nếu con nghe người ta trả giá ấy, nhớ bán nhé.
Xong,
ông ra đi.
Chư
Thiên bảo hộ thành đưa hết khách hàng đến tiệm cậu,
cả những người cần mua hạt tiêu hoặc hạt thì là. Kết
quả: Chỉ một ngày cậu bán sạch số hàng tích trữ mười
hai năm. Gia chủ về thấy cửa tiệm trống trơn, hỏi:
-
Con ơi, hàng mất hết rồi sao?
-
Dạ, đâu có mất. Ngài để lại món gì con đều bán hết
theo lời Ngài dạy. Ðây là tiền bán.
Gia
chủ vô cùng hân hoan.
-
Cậu bé này đúng là quí nhân. Cậu có thể sống bất cứ
đâu cũng no đủ.
Cô
con gái ông đã đến tuổi kén chồng. Ông kêu người cất
nhà và gả con cho cậu. Nhà xây xong, ông giục con rể:
-
Con về nhà riêng ở đi.
Jatila vừa
đặt chân lên ngưỡng cửa ngôi nhà chàng, đất sau nhà bỗng
nứt ra và một núi vàng cao bốn chục mét vọt lên. Vua nghe
tin có núi vàng từ dưới đất hiện lên sau nhà Jatila
liền ban cho chàng chiếc lọng quan chưởng khố. Và chàng được
gọi là chưởng khố Jatila.
Quan
chưởng khố có ba con trai. Khi chúng trưởng thành, ông muốn
xuất gia làm Sa-môn. Ông thầm tính: "Nếu có vị chưởng khố
nào gia thế giàu có như ta, họ mới cho ta xuất gia. Và ông
quyết tìm cho ra. Ông cho đúc một viên gạch, một chiếc roi,
một dây thừng bằng vàng, trao cho gia nhân bảo:
-
Các ông mang những thứ này đi khắp xứ Diêm-phù-đề, giả
bộ như không có mục đích gì, ngầm kiếm cho ta một quan
chưởng khố cũng giàu có ngang bằng ta. Kiếm được rồi
thì về đây.
Ðám
gia nhân đi từ vùng này đến xứ nọ, cho đến một hôm họ
đặt chân đến thành Bhaddiya.
Quan
chưởng khố Ram, Mendaka đang
ở tại thành, trông thấy đám gia nhân của Jatila,
hỏi:
-
Này các bạn, các bạn đi đây đi đó có mục đích gì không?
-
Chúng tôi chẳng có mục đích gì cả.
Quan
chưởng khố thầm nghĩ: "Không thể có chuyện mấy người
này đi đây đi đó tay cầm mấy vật kia, lại không có mục
đích. Rõ ràng họ đang đi xem xét khắp vùng". Ông nói thêm
với đám gia nhân:
-
Mời các bạn vào xem vườn nhà chúng tôi.
Ðám
người kéo nhau vào, thấy trên một khu đất thật rộng có
những con cừu vàng to bằng con voi, hoặc bằng con ngựa, hoặc
bằng bò tót, đang nhảy nhót lung tung, đập lưng vào nhau,
cày đất nứt nẻ lên từng đường. Ði quanh nhìn ngắm đám
cừu hồi lâu, họ rời sân. Quan chưởng khốRam
hỏi:
-
Sao, các bạn gặp thứ muốn tìm rồi chứ?
-
Bẩm vâng, thưa đại quan, chúng con đã tìm được.
-
Vậy thì xin chào.
Ông
ra dấu từ giã. Bọn gia nhân đi thẳng về nhà chủ mình.
Quan chưởng khố Jatila
hỏi:
-
Các bạn kiếm được quan chưởng khố nào giàu bằng nhà
ta không?
-
Thưa chủ nhân, Ngài giàu chưa thấm tháp vào đâu. Quan chưởng
khố Ram ở thành Bhaddiya giàu
tới mức vầy nè.
Họ
kể lại chuyện.
Nghe
xong, quan chưởng khố rất hoan hỉ, nghĩ thầm: "Ta kiếm được
một người rồi. Chẳng biết còn ai nữa không?".
Ông
đưa cho gia nhân một tấm chăn đáng giá một trăm ngàn đồng
tiền vàng, bảo:
-
Các bạn hãy đi kiếm xem có nhà quan chưởng khố nào như
vậy nữa không.
Chuyến
này họ đến thành Vương Xá, chất một đống củi gần nhà
quan chưởng khố Jotika
và châm lửa đốt. Người ta hỏi lý do, họ đáp:
-
Chúng tôi mang theo một tấm chăn rất quí, định bán mà chưa
kiếm được người mua. Sợ mang theo bị cướp, chúng tôi
tính đốt mới tiếp tục cuộc hành trình được.
Quan
chưởng khố Jotika
thấy họ, hỏi gia nhân:
-
Mấy người kia làm gì thế?
Sau
khi nghe chuyện, ông cho gọi họ đến, bảo:
-
Tấm chăn giá bao nhiêu?
-
Thưa, một trăm ngàn đồng.
Jotika
kêu đưa cho họ một trăm ngàn đồng, rồi nói:
-
Các ông đem giùm tấm chăn này cho cô tớ gái đang quét rác
ở cổng lâu đài ta. Cô kia nhận tấm chăn òa lên khóc, vào
gặp quan, nói:
-
Thưa chủ nhân, nếu con có lỗi lầm gì sao Ngài không đánh
đập con? Ngài lại cho con tấm chăn thô xấu thế này. Con
làm sao may quần áo, may áo choàng?
-
Ta cho cô tấm chăn chẳng phải để cô may đồ. Cô có thể
cuộn nó lại để ở chân giường, sau khi rửa chân bằng
nước thơm, cô dùng nó lau chân. Ðược chưa?
-
Bẩm vâng, thế thì được ạ.
Lúc
ấy, cô gái mới chịu ôm tấm chăn đi ra.
Ðám
gia nhân Jatila chứng
kiến sự việc ấy, về nhà nghe chủ hỏi:
-
Các bạn kiếm được ai giàu bằng nhà ta chưa?
Họ
vội đáp:
-
Thưa chủ nhân, Ngài giàu thực chẳng thấm vào đâu. Quan chưởng
khố Jotika thành
Vương Xá giàu tới vậy nè.
Họ
miêu tả cảnh giàu sang trong lâu đàiJotika,
rồi kể câu chuyện tấm chăn. Nghe xong, ông càng vui vẻ, nói:
-
Bây giờ ta có thể xin xuất gia làm Sa-môn được rồi.
Ông
vào hoàng cung tâu vua:
-
Tâu bệ hạ, thần muốn xuất gia làm Sa-môn.
-
Ðược thôi, khanh cứ làm theo ý muốn.
Jatila về
nhà gọi hết các con đến, trao cho con trai trưởng chiếc xẻng
bằng vàng, bảo:
-
Con đi ra núi vàng phía sau nhà lấy cho ta một cục vàng.
Người
con cầm xẻng xúc vào núi vàng, anh cảm thấy như xúc vào
đá cứng. Jatila
lấy xẻng trong tay con trai trưởng, trao cho con trai thứ, bảo
làm y như trước. Người con này cũng như anh, xúc vào vàng
chỉ cảm thấy như xúc vào đá tảng. Jatila
trao xẻng cho con út. Anh này cầm xẻng xúc thì vàng rời ra
như đất mềm. Quan chưởng khố bảo:
-
Thôi, đủ rồi con.
Ông
bảo hai đứa con lớn:
-
Núi vàng này không phải của các con. Nó chỉ thuộc về ta
và thằng út. Các con hãy cùng nó chung hưởng giàu sang.
Tại
sao núi vàng chỉ thuộc về người cha và đứa con út? Tại
sao quan chưởng khố bị bỏ trôi sông từ lúc còn sơ sanh?
Ðây là quả báo của những việc làm trong một kiếp trước.
Chuyện
quá khứ:
33D.
Ông Thợ Vàng Và Ba Người Con.
Một
kiếp xa xưa, khi ngôi tháp thờ đức Phật Ca-diếp đang được
xây cất. Có một vị A-la-hán đi đến hỏi các thợ xây:
-
Các bạn, tại sao mặt tháp phía Bắc xây nửa chừng thế
này?
-
Dạ, vì không đủ vàng.
-
Tôi sẽ vào làng kêu gọi mọi người cúng dường. Các ông
hãy gắng hết lòng lo công việc.
Ngài
vào thành kêu gọi:
-
Hỡi thiện nam, tín nữ. Hiện không có đủ vàng xây mặt
tháp phía Bắc. Xin các thí chủ đóng góp.
Sau
đó, Ngài đến nhà ông thợ vàng. Gặp đúng lúc ông đang
cãi nhau với vợ. Tôn giả nói:
-
Vâng không đủ xây mặt Bắc ngôi tháp ông nhận lãnh làm.
Việc này ông cần phải biết rõ. Ðang tức giận bà vợ,
ông đáp:
-
Ông hãy liệng đức Thế Tôn của ông xuống sông rồi đi
cho khuất mắt.
Bà
vợ trách chồng:
-
Ông đã phạm tội đại ác. Ông giận tôi thì cứ đánh mắng
tôi, sao lại sân hận với chư Phật quá khứ, hiện tại,
vị lai?
Người
thợ vàng lúc ấy mới thấy hối tiếc. Ông sụp lạy vị
A-la-hán thưa:
-
Xin Ðại đức hỷ xả cho con.
-
Ông đâu có nói gì ta. Hãy sám hối đức Thế Tôn.
-
Bạch Ðại đức, con phải làm gì để được Phật xá tội?
-
Này thiện hữu, ông hãy làm ba bình bông bằng vàng đặt lên
hòm đựng xá-lợi Phật, rồi nhúng ướt tóc và quần áo
ông để đến sám hối đức Thế Tôn.
-
Thưa vâng, bạch Ðại đức.
Trong
lúc làm những bông hoa vàng, ông gọi người con trai trưởng
lên bảo:
-
Con ạ, cha đã nói lời thô ác về đức Thế Tôn. Sau khi làm
xong những hoa này cha sẽ đặt lên hòm xá-lợi Phật và sám
hối. Con đi theo cha nhé.
Người
con không muốn đi, đáp:
-
Ðâu phải vì con mà cha nói lời thô ác ấy. Cha đi một mình
vậy.
Ông
kêu người con thứ. Y cũng không muốn đi nên trả lời như
anh. Ðến người con út, cậu thưa:
-
Bổn phận con cái là phải làm những gì cần làm.
Cậu
hứa đi cùng cha đến tháp Phật và phụ giúp ông làm các
bông hoa vàng. Xong ba bình bông, ông nhắm bề rộng của cái
hòm đựng xá-lợi Phật, đặt chúng lên, nhúng ướt tóc và
quần áo rồi đến sám hối Phật.
Chuyện
hiện tại:
33E.
Phần Kết.
Vì
nguyên nhân trên, liên tiếp trong bảy kiếp Jatila vừa
chào đời đã bị bỏ xuống sông, kiếp này là kiếp cuối
cùng. Cũng do vì không phụ giúp cha nên hai người con lớn
chẳng có phần được hưởng núi vàng, chỉ có người cha
và con út được.
Quan
chưởng khố sau khi dặn bảo các con liền xuất gia làm Sa-môn
đệ tử Phật. Chỉ vài ngày sau, ông đắc quả A-la-hán.
Một
hôm đức Phật và năm trăm thầy Tỳ-kheo đi khất thực đến
nhà các con của Jatila,
họ cúng dường vật thực cho Phật và chư Tăng suốt nửa
tháng. Tối lại, các thầy Tỳ-kheo vào Pháp đường bàn tán:
-
Này huynh Jatila,
bây giờ huynh có tiếc nhớ núi vàng khổng lồ và các con
của huynh không?
-
Thưa chư huynh, tôi chẳng tiếc nhớ chúng, cũng không hãnh
diện vì chúng.
Các
thầy bảo nhau:
-
Tôn giả Jatila nói
dối, phạm tội vọng ngữ.
Ðức
Thế Tôn nghe các thầy nói, liền dạy:
-
Này các Tỳ-kheo, đúng là ông ấy chẳng tiếc nhớ hoặc hãnh
diện.
Ngài
nói kệ:
(416)
Ai ở đời đoạn ái,
Bỏ
nhà, sống xuất gia,
Ái
hữu được đoạn tận,
Ta
gọi Bà-la-môn.
34.
Vua A Xà Thế Ðánh Chiếm Lâu Ðài Jotika
Ai
ở đời đoạn ái ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Trúc Lâm,
liên quan đến Tôn giả Jotika.
Sau
khi âm mưu với Ðề-bà-đạt-đa giết cha là vua Bình Sa Vương
để lên ngôi, vua A-xà-thế tự nghĩ: "Bây giờ ta sẽ chiếm
tòa lâu đài quan chưởng khố". Vua nai nịt, chuẩn bị khí
giới như lúc ra trận, kéo quân đi. Nhưng vừa thấy bóng mình
và đoàn quân phản chiếu trên các bức tường chạm châu
ngọc, vua nghĩ: "Chủ nhân đã sẵn sàng khí giới để chiến
đấu, đang cùng gia nhân tiến ra" nên không dám tiến lại
gần.
Hôm
ấy ngẫu nhiên đúng vào ngày quan chưởng khố quyết định
bắt đầu ăn chay. Từ sáng sớm sau bữa điểm tâm, ông đến
tinh xá ngồi nghe Phật giảng pháp. Thần dạ xoa Yamakoli
gác cổng thứ nhất tòa lâu đài thấy vua A-xà-thế, bèn la:
-
Ngươi đi đâu vậy?
Thần
đánh cho đoàn binh vua thua liểng xiểng, tháo chạy tán loạn,
và còn rượt theo đánh nữa. Vua A-xà-thế chạy trốn vào
chính ngôi tinh xá quan chưởng khố đang ngồi nghe pháp. Thấy
vua ông đứng dậy:
-
Tâu bệ hạ, có việc gì không?
-
Này khanh, làm sao mà vừa điều khiển gia nhân đánh với trẫm
xong, khanh lại có thể ngồi đây giả vờ nghe pháp?
-
Muôn tâu, bệ hạ đã đến đánh chiếm nhà hạ thần sao?
-
Ðúng vậy.
-
Tâu bệ hạ, một ngàn ông vua cũng không đoạt được nhà
hạ thần.
Vua
nổi giận:
-
Người định chiếm ngôi chăng?
-
Tâu không, hạ thần chẳng có ý định làm vua. Nhưng vua hoặc
giặc cướp đều không thể cưỡng đoạt của cải nhà hạ
thần, dù một sợi chỉ.
-
Vậy ngươi có đồng ý để ta lấy tòa lâu đài không?
-
Tâu bệ hạ, trên tay hạ thần đây đang đeo hai mươi chiếc
nhẫn. Hạ thần không cho bệ hạ. Bệ hạ thử lấy xem.
Vua
ngồi thu mình lấy đà, nhảy lên không trung tới chín thước.
Sau đó vua đứng dậy, phóng lên cao bốn mươi thước. Dù
sức mạnh vô song, vua vặn vẹo cách nào cũng chẳng lôi được
một chiếc nhẫn ra khỏi tay quan chưởng khố. Sau cùng, quan
chưởng khố nói:
-
Tâu bệ hạ, xin bệ hạ trải áo choàng ra.
Vua
vừa trải áo, quan chưởng khố duỗi hai bàn tay, hai mươi
chiếc nhẫn rơi xuống.
-
Muôn tâu, bệ hạ thấy đó. Không ai có thể cưỡng đoạt
của cải hạ thần được.
Hành
vi của vua làm quan chưởng khố rất ngao ngán. Ông thưa:
-
Tâu bệ hạ, xin cho phép hạ thần được xuất gia làm Sa-môn.
Vua
nghĩ thầm: "Quan chưởng khố mà làm Sa-môn, ta sẽ chiếm đoạt
tòa lâu đài dễ dàng".
Vua
bèn bảo:
-
Khanh cứ xuất gia.
Jotika xuất
gia làm Sa-môn đệ tử Phật, chẳng bao lâu đã đắc quả
A-la-hán, được mọi người biết đến dưới tên Tôn giả Jotika.
Ông vừa đắc quả, tất cả của cải châu ngọc, phú quí
thế gian của ông đều biến mất hết, và chư thiên đưa
cô vợ Satulakàyi
của ông về xứ Uttarakuru.
Một
hôm, các thầy Tỳ-kheo hỏi Tôn giả Jotika:
-
Này huynh Jotika,
huynh có nhớ tiếc tòa lâu đài hoặc vợ huynh không?
-
Thưa chư huynh, không.
Các
thầy đến bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, thầy Tỳ-kheo này nói dối, phạm tội vọng
ngữ.
Ðức
Phật dạy:
-
Này các Tỳ-kheo, đúng là ông ấy chẳng tiếc nhớ gì những
thứ ấy.
Ngài
nói kệ:
(416)
Ai ở đời đoạn ái,
Bỏ
nhà, sống xuất gia,
Ái
hữu được đoạn tận,
Ta
gọi Bà-la-môn.
35.
Người Diễn Kịch Câm Xuất Gia Làm Sa Môn
Bỏ
trói buộc loài người ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Trúc Lâm,
liên quan đến một thầy Tỳ-kheo trước khi xuất gia, là diễn
viên kịch câm.
Có
một diễn viên kịch câm đi trình diễn lang thang đây đó.
Một hôm nghe Phật thuyết pháp xong, ông xin xuất gia làm Sa-môn
và đắc quả A-la-hán. Khi đến làng kia khất thực, đức
Phật và chư Tăng trông thấy một diễn viên kịch câm khác
đang biểu diễn. Các thầy hỏi thầy Tỳ-kheo cựu diễn viên:
-
Này huynh, ở đàng kia có một diễn viên kịch câm đang diễn
trò như huynh hồi ấy. Huynh có nhớ tiếc cuộc sống cũ không?
-
Thưa chư huynh, không.
Các
thầy bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, thầy Tỳ-kheo này nói dối, phạm tội vọng
ngữ.
Ðức
Phật dạy:
-
Này các Tỳ-kheo, ông ấy đã thoát được mọi buộc ràng.
Và
Ngài nói kệ:
(417)
Bỏ trói buộc loài người,
Vượt
trói buộc cõi trời,
Giải
thoát mọi buộc ràng,
Ta
gọi Bà-la-môn.
36.
Người Diễn Kịch Câm Xuất Gia Làm Sa Môn
Bỏ
điều ưa, điều ghét ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Trúc Lâm,
liên quan đến một thầy Tỳ-kheo trước khi xuất gia là một
diễn viên kịch câm.
Câu
chuyện cũng giống như chuyện trước, chỉ khác trong trường
hợp này, đức Phật dạy:
-
Này các Tỳ-kheo, ông ấy đã bỏ điều ưa, điều ghét.
Ngài
nói kệ:
(418)
Bỏ điều ưa, điều ghét,
Mát
lạnh, diệt sanh y,
Bậc
anh hùng chiến thắng,
Nhiếp
phục mọi thế giới,
Ta
gọi Bà-la-môn.
37.
Người Gõ Ðầu Lâu
Ai
hiểu rõ hoàn toàn ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Kỳ Viên,
liên quan đến Tôn giả Vangìsa.
Thuở
ấy, tại thành Vương Xá có một người Bà-la-môn tên Vangìsa,
có tài biết được người chết sanh về đâu. Ông cứ việc
gõ lên chiếc đầu lâu, rồi nói:
-
Người có chiếc đầu lâu này đã bị đọa địa ngục. Người
kia đã hóa kiếp làm súc sanh, người này vào đường ngạ
quỷ, đầu lâu kia là của một người đã sanh trở lại cõi
người.
Một
nhóm người Bà-la-môn suy tính: "Chúng ta có thể dùng người
này để chinh phục lòng tin mọi người". Họ khoác lên mình Vangìsa
hai chiếc áo rộng màu đỏ, đưa ông đi khắp vùng và loan
báo:
-
Người Bà-la-môn Vangìsa
này có thể gõ vào đầu lâu người chết và biết người
chết đã sanh ở cõi nào. Các bạn mau mau đến hỏi xem người
thân của mình chết rồi đi đâu.
Người
ta kéo nhau đến, người đưa mười đồng, kẻ hai mươi đồng,
hoặc cả trăm đồng tùy túi tiền, rồi hỏi về số phận
của những người thân đã chết của họ.
Lang
thang khắp nơi, một hôm đến thành Xá-vệ, họ ở lại gần
tinh xá Kỳ Viên. Sau bữa ăn sáng, thấy người người lũ
lượt cầm hương hoa các thứ đi nghe giảng pháp, những người
Bà-la-môn liền hỏi:
-
Các ông các bà đi đâu vậy?
-
Ðến tinh xá nghe pháp.
-
Nghe pháp thì được gì? Không có ai hơn ông bạn Vangìsa của
chúng tôi đâu. Ông ấy mà gõ lên đầu lâu người chết là
biết được người ấy tái sanh về đâu. Các ông bà đến
hỏi thăm về người thân của mình đi.
Nhóm
Phật tử đáp:
-
Cái ông Vangìsa
ấy biết gì? Ðâu có ai bằng được đức Thế Tôn.
Bọn
Bà-la-môn cãi:
-
Không ai bằng Vangìsa.
Hai
bên tranh luận om sòm. Cuối cùng, nhóm Phật tử bảo:
-
Chúng ta hãy cùng nhau đi xem thử ôngVangìsa
của các ông hay đức Thế Tôn của chúng tôi ai hơn nhé!
Họ
kéo nhau đến tinh xá.
Ðức
Phật biết hết chuyện nên cho lấy năm chiếc sọ đặt thành
một hàng, sọ thứ nhất của một người đã bị đọa địa
ngục, sọ thứ hai bị đọa làm súc sanh, sọ thứ ba vào cõi
người, sọ thứ tư sanh về cõi trời và sọ thứ năm của
một vị đã đắc A-la-hán. Khi mọi người đến nơi, Phật
hỏi Vangìsa:
-
Người ta nói ông có thể gõ vào sọ người chết và nói
được người đó đã đi về cõi nào phải không?
-
Vâng.
-
Vậy sọ này của ai?
-
Ðây là sọ một người đã bị đọa địa ngục.
-
Hay thay!
Ðức
Phật tán thán xong hỏi về ba chiếc sọ kế tiếp. Y đều
trả lời đúng. Sau mỗi câu trả lời đúng, đức Phật lại
tán thán. Cuối cùng, Ngài hỏi về chiếc sọ thứ năm:
-
Sọ này của ai?
Vangìsa
gõ lên đầu lâu, rồi thú thật không biết người ấy đã
sanh về đâu. Ðức Phật nói:
- Vangìisa,
ông không biết ư?
-
Thưa không, con không biết.
-
Ta biết.
Vangìsa
thỉnh cầu:
-
Xin Ngài hãy dạy cho con thuật này.
-
Ta không thể dạy cho một người không phải Sa-môn.
Ông
Bà-la-môn nghĩ: "Giá ta biết được huyễn thuật này, ta sẽ
là người số một trên toàn cõi Ấn Ðộ". Y bảo những người
Bà-la-môn đồng bọn:
-
Các bạn hãy tìm chỗ ở lại đâu đó vài ngày. Tôi định
xuất gia làm Sa-môn.
Y
xin xuất gia làm Sa-môn đệ tử Phật, và được gia nhập
Tăng đoàn. Các thầy Tỳ-kheo gọi là Tôn giả Vangìsa.
Ðức Phật trao cho thầy Tỳ-kheo đề mục thiền quán là ba
mươi hai thứ cấu tạo nên thân.
-
Ông phải lặp đi lặp lại cho thuộc những thứ này mới
học huyễn thuật kia được.
Thầy
y theo lời Phật dặn. Các người Bà-la-môn thỉnh thoảng đến
thăm chừng, hỏi:
-
Ông học được huyễn thuật chưa?
-
Xin các bạn đợi ít lâu. Tôi đang học đây.
Vài
ngày sau, thầy đắc A-la-hán. Khi những người Bà-la-môn đến
nữa, thầy nói:
-
Này các huynh đệ, bây giờ tôi không thể học nó.
Các
thầy Tỳ-kheo nghe vậy, bèn đến bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, thầy Tỳ-kheo này nói dối, phạm tội vọng
ngữ.
Ðức
Phật bảo:
-
Này các Tỳ-kheo, chớ nói thế. Ông ấy giờ đây biết hết
đường sanh tử của chúng sanh.
Ngài
nói kệ:
(419)
Ai hiểu rõ hoàn toàn,
Sanh
tử các chúng sanh,
Không
nhiễm, khéo vượt qua,
Sáng
suốt châu giác ngộ,
Ta
gọi Bà-la-môn.
(420)
Với ai, loài trời, người,
Cùng
với Càn-thát-bà,
Không
biết chỗ thọ sanh,
Lậu
tận bậc La-hán,
Ta
gọi Bà-la-môn.
38.
Ông Bà Visàkha
Người
không sở hữu gì ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Trúc Lâm,
liên quan đến Tỳ-kheo ni Dhammadinnà.
Khi
Tỳ-kheo ni Dhammadinnà chưa
xuất gia, chồng bà tên Visàkha
là một Phật tử thuần thành. Một hôm, nghe Phật giảng pháp
liền đắc A-na-hàm. Sau đó ông nghĩ thầm: "Bây giờ, ta nên
giao hết tài sản của cải cho Dhammadinnà".
Trước đây, theo lệ thường mỗi khi về nhà, vừa thoáng
thấy Dhammadinnà
nhìn ra cửa sổ, ông đã mỉm cười với bà. Nhưng hôm ấy,
bà đang đứng ngay tại cửa sổ, ông đi ngang chẳng hề ngó
ngàng đến. Bà suy nghĩ: "Vậy là sao đây? Thôi được, đến
bữa ăn mình sẽ biết chuyện gì". Tới trưa, bà dọn cơm
cho ông như mọi ngày. Thay vì nói câu thường lệ: "Nàng hãy
như mọi ngày. Thay vì nói câu thường lệ: "Nàng hãy ngồi
xuống cùng ăn với tôi nào". Hôm nay ông ăn trong yên lặng,
chẳng hé môi thốt một lời. Bà nghĩ tiếp: "Chắc ổng giận
gì rồi đa".
Xong
bữa cơm, Visàkha
kiếm chỗ ngồi thoải mái rồi gọi Dhammadinnà đến
bên bảo:
- Dhammadinnà,
tất cả của cải trong nhà này từ nay thuộc về nàng. Hãy
nhận lấy!
Bà
nghĩ: "Nếu giận, chẳng ai lại trao tặng của cải, mời nhận.
Không biết chuyện gì nữa đây kìa?" Yên lặng một lúc, bà
mời hỏi:
-
Nhưng còn chàng thì sao?
-
Kể từ hôm nay, tôi không dính dáng gì đến chuyện thế tục
nữa.
-
Ai mà đi hốt đàm dãi ông nhổ ra? Ông hãy cho phép tôi xuất
gia làm Tỳ-kheo ni luôn.
-
Tốt lắm!
Visàkha
chấp nhận ngay. Ông đưa bà đến tinh xá của các Tỳ-kheo
ni với nhiều tặng phẩm quí giá, xin cho bà được gia nhập
Tăng đoàn chư Ni. Thọ giới cụ túc xong, bà được mọi người
kêu Tỳ-kheo ni Dhammadinnà.
Bà
thích cuộc sống độc cư nên theo các Tỳ-kheo ni về miền
quê. Sau một thời gian, bà đắc A-la-hán và cả thần thông.
Bà nghĩ: "Bây giờ, những người thân của ta sẽ vì ta mà
làm việc phước thiện". Bà quay về Vương Xá. Cư sĩ Visàkha
nghe tin bà về, thầm nghĩ: "Bà ấy trở về vì cớ gì nhỉ?".
Ông đến tinh xá các Tỳ-kheo ni, gặp vị Tỳ-kheo ni vợ cũ
của mình, ông đảnh lễ và cung kính ngồi qua một bên.
Ông
lại thầm tính: "Nếu bây giờ mình hỏi: Bạch sư cô, xin
hỏi có phải sư cô đã chán việc tu hành không? thì thực
chẳng tiện chút nào. Thôi mình sẽ hỏi như thế này". Ông
hỏi bà một câu về quả vị Tu-đà-hoàn, bà lập tức trả
lời rất chính xác. Cư sĩ tiếp tục hỏi về các quả vị
cao hơn, và cuối cùng, hỏi đến A-la-hán. Bà tán thán:
-
Lành thay, huynh Visàkha!
Nếu huynh muốn biết về quả vị A-la-hán, xin đến yết kiến
đức Thế Tôn và tham vấn Ngài.
Visàkha
lại đảnh lễ bà, rồi đến gặp Phật kể Ngài nghe câu
chuyện của họ. Ðức Thế Tôn bảo:
-
Ðệ tử ta, Dhammadinnà,
thật khéo nói. Còn về câu hỏi ông hãy lắng nghe.
Phật
giảng pháp xong, nói bài kệ:
(421)
Ai quá, hiện, vị lai,
Không
một sở hữu gì,
Không
sở hữu, không nắm,
Ta
gọi Bà-la-môn.
39. Angulimàla,
Vô Não
Bậc
trâu chúa, thù thắng ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Kỳ Viên,
liên quan đến Tôn giả Angulimàla.
Câu
chuyện này đã được kể trong phần chú giải bài kệ bắt
đầu bằng câu: "Keo kiết không
sanh thiên...".
Các
thầy Tỳ-kheo hỏi Angulimàla:
-
Này huynh Angulimàla,
khi huynh thấy con voi độc cầm lọng đứng trước mặt, huynh
không sợ sao?
-
Không, thưa chư huynh, tôi chẳng sợ.
Các
thầy Tỳ-kheo bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, Angulimàla nói
dối.
Ðức
Phật dạy:
-
Này các Tỳ-kheo, Angulimàla không
còn sợ hãi. Bởi vì, trong số những bậc đại sĩ đã xa
lìa tham ái, những Tỳ-kheo như Angulimàla
là tôn quí nhất, và không sợ hãi nữa.
Ngài
nói kệ:
(422)
Bậc trâu chúa, thù thắng,
Bậc
anh hùng, đại sĩ,
Bậc
chiến thắng, không nhiễm,
Bậc
tẩy sạch, giác ngộ,
Ta
gọi Bà-la-môn.
40.
Phạm Hạnh Của Thí Chủ Quyết Ðịnh Phước Báu Cúng Dường
Ai
biết được đời trước ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Kỳ Viên,
liên quan đến câu hỏi của ông Bà-la-môn Devahita.
Một
hôm, đức Thế Tôn bị chứng khó chịu trong người, liền
bảo Tôn giả Upavàna
đến nhà người Bà-la-môn tên Devahita
xin nước nóng. Tôn giả đến, nói rõ chứng bệnh của đức
Phật và xin ông Bà-la-môn nước nóng. Ông nghe vậy vô cùng
hoan hỉ:
-
Thật may mắn cho tôi quá, được dịp cúng nước nóng cho
bậc Giác ngộ Vô thượng.
Ông
lấy nước nóng và một bình mật mía đưa Tôn giả, ra lệnh
cho một gia nhân mang phụ nước nóng đi.
Tôn
giả thỉnh Phật tắm nước nóng, và pha mật bằng nước
ấm cho Ngài dùng. Ngay sau đó cơn đau của Ngài dịu xuống.
Ông
Bà-la-môn thầm nghĩ: "Người ta nên cúng dường ai để được
phước lớn? Ta sẽ hỏi đức Thế Tôn".
Ông
đến gặp Phật và đọc một bài kệ:
Bố
thí ai phước lớn?
Ai
nên được cúng dường?
Thí
chủ phải thế nào?
Mới
được phước vô lượng?
Ðức
Phật dạy:
-
Một người Bà-la-môn như sau, cúng dường sẽ được phước
báo rất lớn.
Ngài
nói kệ:
(423)
Ai biết được đời trước,
Thấy
thiên giới, đọa xứ,
Ðạt
được sanh diệt tận,
Thắng
trí, tự viên thành,
Bậc
mâu-ni đạo sĩ,
Viên
mãn mọi thành tựu,
Ta
gọi Bà-la-môn.
--ooOoo--
Phần
Kết
Ðấng
Pháp Vương Vô Thượng chánh đẳng chánh giác đã đạt đến
Niết-bàn tối thượng. Những bài kệ Pháp Cú này được
thốt ra từ kim khẩu của bậc Thánh Trí Ðại hùng Ðại lực
ấy.
Ngài
đã dạy Tứ Ðế bằng 423 bài kệ. Và có đến 299 câu chuyện
ra đời.
Ðược
sống trong ngôi tu viện do triều đình xây cất tại khuôn
viên hoàng cung đức vua Sirikùta,
lòng tôi tràn ngập sự biết ơn.
Tôi
biên soạn nên tập chú giải đúng đắn này về các bài kệ
ấy, gồm 72 phần, để dễ bề đọc tụng, hoặc kể.
Phù
hợp với ý và lời của các bài kệ, đặt cơ sở trên chánh
pháp độ sanh của bậc Ðạo sư trời và người.
Với
công đức cúng dường này, xin nguyện cho tất cả ước vọng
chính đáng của hết thảy chúng sanh được thành tựu, đơm
kết thành hoa ngọt trái lành.
Xin
chúc chư vị được thịnh vượng, an lạc và thân thể khang
kiện!
--ooOoo--
-
Hết -
Ðầu
trang | Mục lục | 01a
| 01b | 01c | 01d
| 02a | 02b | 03
| 04a | 04b | 05a
| 05b | 06 | 07
| 08 | 09 |
10
| 11 | 12 | 13
| 14 | 15 | 16
| 17 | 18 | 19
| 20 | 21 | 22
| 23 | 24 | 25
| 26a | 26b | 26c