XVI.
Phẩm Hỷ Ái
1.
Cha Mẹ Và Con
Bỏ
mình theo thế tục ...
Câu
chuyện này được kể lại khi đức Thế Tôn ở tại Kỳ
Viên, liên quan đến ba đệ tử.
Tại
Xá-vệ, một gia đình nọ chỉ có một người con trai. Công
tử là niềm vui và tình thương đối với cha mẹ. Một ngày
kia, có vài vị Tỳ-kheo được mời đến nhà thọ trai. Sau
khi ăn xong chư Tỳ-kheo nói lời hồi hướng. Chàng thanh niên
nghe những câu kệ tụng bỗng ao ước trở thành Sa-môn và
lập tức xin cha mẹ xuất gia. Hai ông bà từ chối. Chàng trai
nghĩ thầm: "Khi cha mẹ ta không để ý, ta sẽ trốn nhà đi
tu".
Mỗi
khi ông cha đi đâu, ông bảo vợ trông chừng con trai:
-
Hãy giữ nó cẩn thận.
Và
khi người mẹ đi vắng, bà giao ông trông chừng. Ngày nọ,
sau khi người cha rời khỏi nhà, bà mẹ thầm nghĩ: "Ta sẽ
trông nom con ta chu đáo". Bà ngồi chắn ngang cửa ra vào, hai
chân chặn hai cánh cửa và bắt đầu dệt. Chàng trai nghĩ:
"Ta sẽ lừa mẹ trốn đi", và chàng nói:
-
Mẹ yêu dấu, nhấc chân lên một chút, con muốn đi ra ngoài.
Bà
nhích chân và cậu đi ra. Cậu chạy như bay đến tinh xá và
xin phép các Tỳ-kheo cho mình xuất gia. Các Tỳ-kheo nhận lời,
cho cậu gia nhập Tăng chúng.
Người
cha về đến nhà, hỏi vợ:
-
Con đâu rồi?
-
Nó vừa mới đây.
Ông
cha tìm khắp nơi, nghĩ: "Con ta có thể đi đâu?" Và khi không
thấy con trai đâu, ông kết luận: "Chắc nó đã đến tinh
xá". Ông cha đi đến tinh xá, và thấy con trai đã khoác y vàng,
ông khóc lóc than thở:
-
Con ơi, sao con nhẫn tâm với cha vậy?
Nhưng
sau đó, ông suy nghĩ: "Bây giờ con ta đã xuất gia, sao ta còn
sống đời cư sĩ làm gì?" Ông bèn xin xuất gia làm Sa-môn.
Bà
mẹ ở nhà bắt đầu sốt ruột: "Sao thằng con và ông già
đi đâu lâu quá?". Tìm kiếm chán, thình lình bà chợt nhớ:
"Chắc chắn họ đã đi vào tinh xá và tu rồi". Bà chạy đến
tinh xá, thấy hai cha con trở thành Sa-môn, bà suy tính: "Họ
đã xuất gia, mình còn sống ở thế gian này làm gì?" Và bà
đến tinh xá ni, xin xuất gia.
Nhưng
dù cho cả ba đã từ bỏ thế gian và chấp nhận đời sống
tu sĩ, họ cũng không thể lìa xa nhau. Ngay ở tăng xá hay bên
nữ tu viện, cả ba đều ngồi chung với nhau và nói chuyện
với nhau cả ngày. Chư Tỳ-kheo chê trách thái độ ấy và
bạch lên đức Phật. Thế Tôn cho gọi cả ba và hỏi:
-
Có phải các ngươi làm như thế, như thế?
Họ
thưa vâng. Phật dạy:
-
Vì sao các ngươi làm vậy? Ðó không phải thái độ của người
xuất gia.
-
Nhưng, bạch Thế Tôn, chúng con không thể sống xa nhau được.
-
Từ khi đã xuất gia, thái độ như thế là không thích hợp.
Chia lìa người thân hay bắt buộc phải gặp hoài người không
thân, cả hai đều gây đau khổ. Vì thế, ta không nên chấp
nhặt là thân hay không thân, dù đối với người hay là vật.
Phật
nói kệ:
(209)
Bỏ mình theo thế tục,
Người
không tròn phận tu,
Bỏ
đích theo lòng dục,
Ganh
tị bậc chuyên tu
(210)
Chớ gần gũi người yêu,
Trọn
đời xa kẻ ghét.
Yêu
không gặp là khổ,
Oán
phải gặp cũng đau.
(211)
Do vậy chớ yêu ai,
Ái
biệt ly là ác,
Nhưng
ai không yêu ghét,
Không
thể có buộc ràng.
2.
Phật An Ủi Người Phiền Muộn
Do
ái sinh sầu ưu ...
Câu
chuyện này được kể lại khi đức Phật ở tại Kỳ Viên,
liên quan đến một đệ tử cư sĩ.
Một
tín đồ nọ mất đứa con trai, ông ta buồn đến nỗi mỗi
ngày đều đi đến nơi hỏa táng than khóc khôn nguôi. Một
buổi sáng sớm, đức Phật quan sát căn cơ chúng sanh, Ngài
nhận thấy ông ta có khả năng chứng Thánh quả. Sáng hôm
ấy, sau khi khất thực, Ngài mang theo một vị Tỳ-kheo thị
giả đi đến trước nhà ông ta. Nghe tin đức Phật đến nhà,
ông ta nghĩ thầm: "Chắc hẳn Thế Tôn muốn chúc sức khỏe
theo phép lịch sự như thường lệ". Ông ta mời Phật vào
nhà, thỉnh ngồi, đảnh lễ Phật và kính cẩn lui ngồi một
bên.
Phật
hỏi liền:
-
Thiện nam, vì sao ông buồn?
-
Con trai mới mất nên con buồn.
-
Này thiện nam, chớ ưu bi! Cái chết không dành riêng một nơi
nào hoặc riêng cho ai, đó là quy luật chung cho tất cả chúng
sanh trên thế gian. Không có ngũ uẩn nào thường tại. Vì
thế không nên buồn rầu quá đáng, mà hãy có một cái nhìn
hợp lý về cái chết, như người ta thường nói: "Các pháp
sanh diệt phải chịu sanh diệt, các vật biến hoại phải
chịu biến hoại".
Cư
sĩ hỏi:
-
Bạch Thế Tôn, ai đã làm được như thế? Trong trường hợp
nào? Xin Ngài dạy cho con!
Phật
kể một chuyện quá khứ:
Như
rắn lột bỏ da,
Người
đi về cõi khác
Bỏ
lại sau thân xác
Thân
thể đã chết rồi
Ðâu
còn biết buồn vui
Trong
lúc ngọn lửa bốc
Thiêu
rụi thân mình đó
Hắn
đâu nghe tiếng khóc
Tiếng
than của bà con
Vì
thế ta đâu còn
Khổ
buồn vì hắn chết
Hắn
đã đi, và đến
Tới
nơi hắn phải đi
Sau
khi đức Phật kể lại đầy đủ chi tiết chuyện tiền thân Uraga
(trong phẩm năm), Ngài nói tiếp: "Thời quá khứ, người trí
không hành động như ngươi khi con trai chết. Ngươi đã bỏ
hết mọi việc, không thèm ăn uống, mà phí thời giờ khóc
than. Người trí thì không như vậy. Trái lại, họ chuyên chú
quan sát cái chết, không theo cơn phiền muộn, ăn uống như
thường, làm mọi công việc hàng ngày. Này, đừng buồn phiền
vì ý nghĩ đứa con trai thân yêu của mình đã chết. Có ưu
bi sợ hãi chỉ vì ta thương một kẻ nào đó.
Phật
nói kệ:
(212)
Do ái sinh sầu ưu,
Do
ái sinh sợ hãi,
Ai
thoát khỏi tham ái,
Không
sầu, đây sợ hãi.
3.
Phật An Ủi Kẻ Ưu Sầu
Ái
luyến sinh sầu ưu ...
Câu
chuyện này được kể lại khi đức Thế Tôn ở Kỳ Viên,
liên quan đến nữ thí chủ Tỳ-xá-khư.
Bà
Tỳ-xá-khư thường nhờ cậy cô cháu gái tên Dattà,
chăm sóc các Tỳ-kheo khi bà vắng nhà. Ít lâu sau Dattà
chết. Bà Tỳ-xá-khư hỏa táng thi hài cháu gái xong, quá buồn
khổ bà đi đến chỗ Phật đảnh lễ và lui ngồi một bên.
Phật hỏi:
-
Này Tỳ-xá-khư! Có việc gì ngươi ngồi đây đầy vẻ buồn
khổ, rơi nước mắt khóc than?
Tỳ-xá-khư
kể chuyện:
-
Bạch Thế Tôn, đứa cháu gái thân yêu rất thật thà và trung
tín của con vừa qua đời. Con sẽ không còn thấy lại nó.
-
Này Tỳ-xá-khư, có bao nhiêu cư dân trong thành Xá-vệ này?
-
Bạch Thế Tôn, con có nghe Ngài nói khoảng bảy mươi triệu.
-
Giả sử tất cả những người này đều là người thân yêu
của ngươi như Dattà,
ngươi có thích không?
-
Thưa vâng, thích.
-
Có bao nhiêu người ở Xá-vệ chết trong một ngày?
-
Bạch Thế Tôn, rất nhiều.
-
Trong trường hợp đó, chắc chắn ngươi sẽ không đủ thời
giờ than khóc, ngày đêm ngươi sẽ chẳng làm gì ngoài việc
khóc lóc, kể lể.
-
Thưa Thế Tôn, đúng vậy. Con đã hiểu.
-
Tốt lắm, đừng ưu sầu. Ưu sầu hay sợ hãi chỉ khởi lên
từ ái luyến.
Ngài
nói kệ:
(213)
Yêu thương, ngục buồn phiền,
Ái
luyến, xiềng sợ hãi.
Người
lòng như hư không
Ngục
xiềng nào khóa mãi?
4.
Các Hoàng Tử Lệ-Xá Và Kỹ Nữ
Hỷ
ái sinh sầu ưu ...
Câu
chuyện này được kể lại khi đức Phật ở tinh xá gần
Vệ-xá-ly (Vesali), liên
hệ đến các hoàng thân dòng Lệ-xá.
Vào
một ngày hội, các hoàng tử Lệ-xá trang điểm đỏm dáng
với đủ kiểu đồ trang sức, ra khỏi thành phố đến chỗ
hội hè. Khi Phật đi vào thành khất thực, gặp họ trên đường,
Ngài chỉ cho các Tỳ-kheo:
-
Này các Tỳ-kheo! Hãy nhìn theo các hoàng tử Lệ-xá! Ai chưa
từng thấy chư thiên cõi trời Ba mươi ba, hãy nhìn những
hoàng tử này thì biết.
Trên
đường đến chỗ lễ hội, các hoàng tử gặp một kỹ nữ,
và mang cô theo. Trước người đẹp, họ ganh tài nhau, đi đến
đánh nhau gây thương tích, máu chảy dường thành sông. Dân
chúng phải xúm khiêng các công tử về hoàng cung.
Ðức
Phật và chư Tăng thọ trai xong, trở về tinh xá, bắt gặp
cảnh tượng đó. Các Tỳ-kheo bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn! Hồi sáng sớm, các hoàng tử Lệ-xá rời thành
lộng lẫy như chư thiên, vậy mà bây giờ chỉ vì một cô
gái họ trở nên thảm hại thế đấy.
Phật
dạy:
-
Này các Tỳ-kheo! Ở đâu có tham dục, ở đó có buồn khổ,
lo âu.
Ngài
nói kệ:
(214)
Hỷ ái sinh sầu ưu,
Hỷ
ái sinh sợ hãi,
Ai
giải thoát hỷ ái,
Không
sầu, đâu sợ hãi?
5.
Cô Nương Tử Kim
Tham
ái sinh sầu muộn ...
Câu
chuyện được kể lại khi đức Thế Tôn ở tại Kỳ Viên,
liên hệ đến Anitthigandha
Kumàra.
Kumara
từ cõi trời Phạm thiên tái sanh xuống Xá-vệ, trong một
gia đình quyền quý. Từ lúc chào đời, chàng không thích gần
phụ nữ, nếu có bà vú nào ẵm bồng chàng khóc thét lên,
muốn cho bú bà vú phải kê một cái gối trước ngực mình.
Khi đến tuổi trưởng thành, song thân chàng bảo:
-
Này con! Ba má muốn cưới vợ cho con.
Chàng
trả lời:
-
Con không cần vợ.
Sau
đó cha mẹ hỏi nhiều lần chàng đều từ chối. Cuối cùng,
chàng cho mời năm trăm người thợ kim hoàn đến, trao cho họ
ngàn lượng vàng khối, bảo họ đúc một tượng thiếu nữ
thật xinh đẹp.
Một
lần nữa, khi song thân chàng bảo:
-
Này con, nếu con không chịu kết hôn, dòng dõi nhà ta sẽ tuyệt
tự. Hãy để cha mẹ cưới vợ cho con.
Chàng
chỉ pho tượng vàng:
-
Thưa, nếu cha mẹ tìm được cho con một cô gái y như pho tượng
này, con sẽ vâng lời.
Song
thân chàng mời một vài người Bà-la-môn đến nói:
-
Con trai chúng tôi đáng giá ngàn vàng, cần có một người
tương xứng với nó. Hãy mang pho tượng này đi theo, và khi
tìm được cô gái nào giống như thế thì đưa về.
Các
Bà-la-môn nhận lời, họ khởi sự đi tìm, từ thành này đến
thành kia, cho tới khi đến thành Sagala
thuộc vương quốc Madda.
Trong thành này có một thiếu nữ độ tuổi trăng tròn rất
xinh đẹp, cha mẹ nàng để nàng ở trên tầng lầu thứ bảy.
Các thầy Bà-la-môn đặt pho tượng vàng bên đường đi đến
hồ tắm, và ngồi tại đó nghĩ thầm: "Nếu có thiếu nữ
đẹp như pho tượng này, dân cư ở đây trông thấy sẽ bảo
nhau, pho tượng này đẹp như con gái nhà nọ nhà kia".
Bấy
giờ, bà vú của cô gái đi đến hồ tắm, thấy pho tượng
tưởng là cô chủ mình, bèn đi đến rầy rà:
-
Cô hư lắm nhé! Tôi vừa tắm cho cô xong, ra khỏi nhà là cô
đã đến đây trước tôi!
Vừa
nói vừa đập nhẹ pho tượng, bà bỗng thấy mình chạm phải
cái gì đó cứng ngắt, bà lẩm bẩm:
-
Tôi tưởng đây là cô tiểu chủ, sao lại thế này?
Các
Bà-la-môn thấy thế bèn hỏi:
-
Này bà, cô chủ của bà có giống bức tượng này không?
-
Cô chủ tôi hả? Tượng này không bằng một góc!
-
Ðược rồi, hãy đưa chúng tôi đến gặp. Bà
vú dẫn các Bà-la-môn về nhà, thuật lại câu chuyện cho cha
mẹ cô. Họ tiếp đón các thầy nồng hậu và cho cô gái xuống
đứng gần bức tượng. Cô xinh đẹp đến nỗi lu mờ cả
pho tượng. Các Bà-la-môn trao pho tượng cho cha mẹ cô, được
phép dẫn cô đi, đồng thời liền báo tin cho cha mẹ Kumara.
Họ rất vui mừng, ra lệnh đón cô lập tức, kèm theo nhiều
lễ vật.
Khi Kumara
nghe tin có một thiếu nữ đẹp hơn cả tượng vàng, nỗi
ước muốn dâng lên, chàng mong mau được gặp cô gái. Cô
gái lên xe đi, nhưng cô quá đỗi mảnh mai, đoạn đường
dằn xóc làm cô ngã bệnh và chết. Còn Kumaracứ
hỏi chừng:
-
Nàng đến chưa? Ðến chưa?
Lòng
khao khát chờ đợi của chàng biểu lộ quá mãnh liệt khiến
họ không báo tin ngay, cứ nay hứa mai hẹn. Sau đó họ mới
nói sự thật, chàng kêu lên:
-
Trời ơi! Ta đã mất đi người vợ xinh đẹp!
Nỗi
buồn rầu đè nặng lấy chàng như cả tảng núi đá.
Ðức
Phật thấy chàng có khả năng chứng quả, nên trên đường
khất thực, Ngài dừng lại trước cửa nhà Kumara.
Song thân chàng mời Phật vào nhà, cúng dường trọng hậu.
Thọ trai xong, Phật hỏi:
-
Còn Kumarađâu?
-
Bạch Thế Tôn, nó chẳng chịu ăn uống, cứ ở lỳ trong phòng.
-
Hãy gọi ra đây.
Kumara
đi ra, đảnh lễ Phật và lui ngồi một bên.
Phật
bảo:
-
Trông con có vẻ thảm sầu quá!
-
Thưa vâng, bạch Thế Tôn, một người vợ xinh đẹp chưa cưới
của con đã chết trên xe hoa, tin ấy làm con buồn đến mức
không thể ăn được gì.
-
Nhưng con có biết nguyên nhân nỗi khổ ấy không?
-
Bạch Thế Tôn, không.
-
Này, Kumara! Vì ái
sinh sầu muộn, sầu muộn và sợ hãi phát sinh từ ái.
Ngài
nói kệ:
(215)
Dục ái sinh sầu ưu,
Dục
ái sinh sợ hãi,
Ai
thoát khỏi dục ái,
Không
sầu, đâu sợ hãi.
Nghe
xong, Kumàra chứng
quả Tu-đà-hoàn.
6.
Ðừng Ðể Tâm Vào Của Cải Thế Gian
Tham
ái sinh sầu ưu ...
Câu
chuyện này được đức Phật nói đến khi Ngài ở Kỳ Viên,
liên quan tới một người Bà-la-môn.
Một
người Bà-la-môn tà kiến ngày đi dọn cỏ ruộng bên bờ
sông. Ðức Phật nhận thấy ông ta có khả năng chứng quả,
bèn đi đến chỗ ông làm ruộng. Bà-la-môn, mặc dù thấy
Phật, không hề tỏ dấu cung kính, chỉ im lặng, Phật mở
lời:
-
Này Bà-la-môn! Ông đang làm gì thế?
-
Tôi đang dọn đất, Cồ-đàm!
Phật
không hỏi thêm, đi qua. Ngày hôm sau, ông đi cày. Phật cũng
đến hỏi:
-
Bà-la-môn, ông đang làm gì đấy?
-
Tôi đang cày ruộng, Cồ-đàm!
Phật
nghe xong, tiếp tục đi qua. Mỗi ngày, Ngài đều đến chỗ
Bà-la-môn và hỏi như thế. Tùy mỗi lúc, Bà-la-môn trả lời:
-
Tôi đang gieo mạ, tôi đang nhổ cỏ, tôi đang canh nước..
Phật
cũng lại đi. Một ngày nọ, Bà-la-môn nói với Phật:
-
Cồ-đàm, ông đã đến đây từ khi tôi mới dọn đất, khi
nào lúa chín tôi sẽ chia cho ông. Tôi không muốn ăn một mình.
Từ đây ông là bạn của tôi.
Thời
gian trôi qua, lúa chín. Bà-la-môn tự nhủ: "Lúa đã chín, ngày
mai ta đi kêu thợ gặt". Và ông chuẩn bị gặt hái. Nhưng
đêm đó một trận mưa bão khốc liệt nổi lên làm tan nát
cả ruộng, cánh đồng trơ trụi như được gặt sạch. Tuy
vậy, đức Phật đã dự biết trước vụ gặt không thành.
Sáng sớm hôm sau, Bà-la-môn nhủ thầm: "Ta sẽ đi thăm ruộng".
Khi đến nơi thấy cánh đồng bị quét sạch, ông đau đớn
nghĩ thầm: "Thầy Cồ-đàm đã đến thăm cánh đồng này từ
khi ta mới dọn đất, ta có hứa sẽ chia lúa cho ông khi mùa
gặt đến. Nhưng ước mong của ta không thành tựu". Ông buồn
quá nên không ăn uống gì và nằm dài trên giường.
Bấy
giờ, đức Phật dừng chân trước cửa nhà ông. Nghe tin, ông
bảo:
-
Hãy mời ông bạn của ta vào nhà và mời ngồi!
Phật
ngồi xong, hỏi:
-
Người Bà-la-môn ở đâu?
-
Thưa đang nằm trong phòng.
-
Hãy mời ông ra.
Ông
Bà-la-môn ra ngồi một bên. Phật hỏi:
-
Có chuyện gì thế?
-
Thưa Cồ-đàm, ông đã đến thăm tôi từ ngày tôi mới dỡ
miếng ruộng, và tôi có hứa chia lúa cho ông. Nhưng hy vọng
của tôi không thành, nên tôi buồn khổ, không còn muốn ăn
uống gì.
-
Nhưng này! Ông có biết nguyên nhân nào khiến ông buồn khổ
không?
-
Thưa, không. Nhưng Ngài biết.
Phật
xác nhận:
-
Ðúng thế! Này Bà-la-môn, khi nào có ước mong sẽ có sợ
hãi và sầu khổ.
Ngài
nói kệ:
(216)
Tham ái sinh sầu ưu,
Tham
ái sinh sợ hãi,
Ai
thoát khỏi tham ái
Không
sầu, đây sợ hãi.
7.
Ngài Ca Diếp Ðược Cúng Bánh
Ðủ
giới đức, chánh kiến ...
Câu
chuyện được kể lại thời gian đức Phật ở tại Trúc
Lâm, khi Ngài đang trên đường đi, liên quan đến năm mươi
thanh niên.
Một
hôm vào dịp lễ hội, đức Thế Tôn cùng với tám mươi vị
Trưởng lão thượng thủ và năm trăm Tỳ-kheo tùy tùng vào
thành Vương Xá khất thực. Trên đường, Ngài gặp năm trăm
thanh niên vai mang túi bánh đi đến chỗ hội. Khi gặp Phật,
họ chỉ khẽ chào và tiếp tục đi, không hề mời một vị
Tỳ-kheo nào ăn bánh.
Họ
đi rồi, Phật hỏi các Tỳ-kheo:
-
Các ông có muốn ăn bánh không?
-
Bạch Thế Tôn, bánh ấy ở đâu?
-
Các ông có thấy các thanh niên vừa đi ngang, vai mang túi bánh
chứ?
-
Nhưng bạch Thế Tôn, họ chẳng cúng cho ai chiếc bánh nào?
-
Này các Tỳ-kheo, mặc dù họ không mời Ta hay các ông ăn bánh,
nhưng có một Tỳ-kheo đi phía sau sẽ được cúng số bánh
ấy, các ông sẽ được ăn bánh trước khi đi.
Ðức
Thế Tôn không hề nghĩ xấu hoặc ghét ai nên Ngài nói như
thế. Và Ngài ngồi dưới một cội cây cùng các Tỳ-kheo.
Khi
các thanh niên thấy Tôn giả Ca-diếp đi sau, lập tức sanh
lòng kính mến, nỗi vui sướng tràn ngập toàn thân khi họ
vừa thấy Tôn giả. Họ để giỏ bánh xuống, đảnh lễ Tôn
giả, xong dâng hết bánh cho Ngài:
-
Xin mời Ngài dùng bánh.
Tôn
giả nói:
-
Ðức Thế Tôn và chư Tăng đang ngồi dưới gốc cây đằng
kia. Hãy đem bánh đến cúng dường.
-
Thưa vâng, bạch Tôn giả!
Họ
đi đến Phật và chư Tăng dâng bánh. Ðến lượt Tôn giả,
họ dâng bánh rồi đứng chờ một bên, đợi Ngài dùng xong,
đưa nước rửa tay.
Các
Tỳ-kheo đều mích lòng, nói:
-
Mấy thanh niên này thiên vị khi cúng dường, họ chẳng dâng
cúng lên Thế Tôn hoặc chư vị Trưởng lão thượng thủ,
mà chỉ cúng cho Tôn giả Ðại Ca-diếp.
-
Này các Tỳ-kheo, một Tỳ-kheo như Ðại Ca-diếp rất được
trời người kính mến, đối với vị như vậy họ rất hân
hạnh được dâng cúng tứ sự.
Và
Ngài nói kệ:
(217)
Ðủ giới đức, chánh kiến,
Trú
pháp, chứng chân lý,
Tự
làm công việc mình
Ðược
quần chúng ái kính.
8.
Tôn Giả Chứng Quả A Na Hàm
Ước
vọng pháp ly ngôn ...
Câu
chuyện này xảy ra khi Phật ở tại Kỳ Viên, liên quan đến
một vị Trưởng lão đắc quả A-na-hàm.
Một
ngày kia, các đệ tử của vị Trưởng lão hỏi thầy mình
như sau:
-
Bạch thầy, thầy đã đạt Thánh quả chưa?
Vị
Trưởng lão nghĩ: "Ngay cả hàng tục gia cư sĩ cũng có thể
chứng Tam quả. Ðể đợi khi ta chứng Tứ quả rồi sẽ nói
với chúng". Và vì ngượng, thầy không nói chi. Không bao lâu,
thầy viên tịch và tái sanh lên cõi trời Ngũ Na-hàm. Các đệ
tử của thầy khóc lóc than thở, đi đến chỗ Thế Tôn, cúi
lạy lui ngồi một bên, cũng còn than khóc. Phật hỏi:
-
Vì sao các ông khóc?
-
Thầy chúng con đã mất, bạch Thế Tôn!
-
Không sao cả, các ông chớ buồn, đó là luật vô thường.
-
Thưa vâng, chúng con biết điều ấy. Nhưng chúng con đã hỏi
người chứng quả hay chưa, mà người mất, không trả lời
chúng con. Vì thế chúng con buồn.
-
Này các Tỳ-kheo, các ông chớ lo lắng, thầy các ông đã chứng
Tam quả và nghĩ rằng: "Ngay cả hàng tục gia cư sĩ cũng có
thể chứng Tam quả. Khi nào chứng Tứ quả, ta sẽ nói với
chúng". Vì ngượng nên ông ấy không nói. Khi mất, ông ấy
tái sinh vào cõi Ngũ Na-hàm thiên. Các ông hãy vui mừng, thầy
các ông đã thoát ngũ dục.
Phật
nói kệ:
(218)
Ước vọng pháp ly ngôn (Niết-bàn)
Ý
cảm xúc thượng quả,
Tâm
thoát ly các dục,
Xứng
gọi bậc Thượng Lưu.
9. Nandiya Ðược
Sanh Thiên
Khách
lâu ngày ly hương ...
Câu
chuyện này được kể lại khi Phật ở tại Lộc Uyển (Chư
thiên đọa xứ) liên quan đến Nandiya.
Tại
Ba-la-nại, có một thanh niên tên Nandiya,
con của một gia đình Phật tử thuần thành. Nandiya có
nhiều đức tính tốt nên song thân chàng để chàng làm thị
giả trung tín của chư Tăng. Ðến tuổi trưởng thành, song
thân chàng muốn chàng kết hôn với Revatì,
bà con cô cậu ở nhà đối diện. Nhưng Revatì
không tin Phật nên chẳng biết cúng dường, vì thế Nandiya
không muốn kết hôn.
Mẹ Nandiya
bảo Revatì:
-
Này con, hãy quét dọn nhà, lau chùi sạch sẽ chỗ các Sa-môn
sẽ ngồi, chuẩn bị chỗ ngồi, để đồ gác chân vào đúng
chỗ cho các Ngài. Khi các Ngài đến, đỡ lấy bát, mời ngồi,
dâng nước lọc sạch. Khi các Ngài thọ trai xong, hãy rửa
bát. Nếu làm được như vậy con sẽ chiếm được tình cảm
của nó.
Revatì
làm y lời, và mẹ của Nandiya bảo
chàng:
-
Bây giờ Revatì
đã thuần hậu.
Nandiya
đồng ý, họ làm lễ thành hôn. Nandiya
bảo vợ:
-
Nếu em chăm sóc các vị Tỳ-kheo chu đáo, và chăm sóc cha mẹ
cũng thế, em có đặc quyền ở trong nhà này, em nên lưu ý.
-
Thưa vâng.
Revatì hứa
làm theo lời chồng. Trong vài hôm, nàng học cách đối xử
như một phật tử thuần thành. Nàng luôn vâng lời chồng,
và sau đó sanh hai con trai. Khi cha mẹ chồng mất nàng trở
thành nữ chủ và Nandiya được
hưởng gia sản trở nên giàu có. Chàng cúng dường Tăng chúng
thường xuyên, và cho để vật thực ở cửa, đều đặn cung
cấp cho người nghèo và khách lữ hành. Ít lâu sau, nghe Phật
thuyết pháp, chàng bèn khởi công cất một tinh xá tứ giác
có bốn phòng, tại đại tinh xá ở Lộc Uyển. Sau khi sắm
đủ giường ghế, chàng dâng cúng cho chư Tăng, thiết lễ
ngọ trai và xối nước cúng dâng vào tay mặt Thế Tôn. Khi
dòng nước vừa xối vào tay đức Phật, trên tầng trời Ba
mươi ba mọc lên một tòa lâu đài lộng lẫy rộng mười
hai dặm, cao một trăm dặm, làm bằng thất bảo với vô số
thiên nữ trong ấy.
Khi
Tôn giả Ðại Mục-liên du hành lên cõi trời, Ngài dừng lại
trước cung điện này và hỏi:
-
Ai là chủ nhân đầy phước đức của cung điện với vô
số thiên nữ này?
Chư
thiên thuật lại công đức chủ nhân:
-
Thưa Tôn giả, ngài Nandiya,
con trai của một gia chủ đã xây cất tinh xá cúng dường
đức Phật, do công đức ấy, cung điện này hiện ra.
Các
thiên nữ bạch với Tôn giả:
-
Thưa Tôn giả, chúng tôi là nô lệ của Nandiya.
Mặc dù được sinh ở đây, chúng tôi rất buồn vì không
gặp chủ nhân. Xin Ngài nói với Nandiya lên
đây, cởi bỏ thân người làm thân trời, giống như đập
vỡ bình gốm để lấy bình vàng.
Tôn
giả trở về bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, có đúng là người nào hiện tại tạo nhiều
phước lành ở cõi người sẽ gặt nhiều vinh dự ở cõi
trời.
-
Này Mục-kiền-liên, chính mắt ông thấy những thành quả
trên cõi trời Ba mươi ba mà Nandiyađạt
được, sao ông lại hỏi Ta câu ấy?
-
Như vậy là đúng sự thật, bạch Thế Tôn.
-
Này Mục-kiền-liên, sao ông nói vậy? Nếu có người con hay
anh em đi vắng lâu nay trở về, những người đứng ở cổng
làng trông thấy vội vã về báo tin cho thân quyến. Họ sẽ
vui mừng hân hoan, mau mau đi đón nói: "Con thân yêu, thế là
con đã về". Cũng thế, khi thiện nam hay thiện nữ đã tạo
nhiều công đức ở đây, rời bỏ cõi đời này sang cõi khác,
chư thiên mang nhiều phẩm vật tranh nhau đi đón và nói: "Hãy
để tôi đến trước! Tôi đến trước".
Và
Phật nói kệ:
(219)
Khách lâu ngày ly hương,
An
toàn từ xa về,
Bà
con cùng thân hữu
Hân
hoan đón chào mừng.
(220)
Cũng vậy các phước nghiệp,
Ðón
chào người làm lành,
Ðời
này đến đời kia,
Như
thân nhân đón chào.
Trong
chú giải Vimàna-vatthu kể
tiếp rằng sau khi Nandiya sanh
thiên, Revatì thôi
không cúng dường chúng Tăng, mắng chửi Tỳ-kheo và bị ném
vào địa ngục lúc còn sống.
--ooOoo--
Ðầu
trang | Mục lục | 01a
| 01b | 01c | 01d
| 02a | 02b | 03
| 04a | 04b | 05a
| 05b | 06 | 07
| 08 | 09 |
10
| 11 | 12 | 13
| 14 | 15 | 16 | 17
| 18 | 19 | 20
| 21 | 22 | 23
| 24 | 25 | 26a
| 26b | 26c