Con trai của Zanoni  – Tâm sự giữa các siêu nhân – Linh Đông đến Venice – Cơn khủng hoảng lương tâm  – Kiều Dung rời bỏ Zanoni
  
Con trai của Zanoni 
  Sau khi Linh Đông đến 
Marseille được ít lâu thì 
Zanoni và Kiều Dung rời khỏi hòn đảo của xứ Hy Lạp, nơi  đó họ đã sống được vài năm hạnh phúc. Đó là vào năm 1793, khi cuộc Cách mạng  Pháp đã kéo dài được hơn bốn năm.
  Sao khuya chiếu ánh sáng mờ mờ  xuống những ao vũng ngập nước của thành phố thơ mộng này. Những huyên náo ồn ào  của khu ăn chơi 
Rialto cũng đã chấm dứt. Những khách bộ hành cuối cùng  cũng đã rời khỏi công trường 
Saint Marc, và chỉ cách khoảng rất lâu người  ta mới nghe có tiếng mái chèo của những chiếc du thuyền chở khách chơi đêm trở  về nhà. 
  Nhưng mặc dầu đêm đã khuya,  những ánh đèn vẫn còn lấp lánh qua lại bên trong cửa sổ của một tòa lâu đài  trên bờ Kinh Lớn. Và trong tòa lâu đài ấy, Kiều Dung đang quằn quại rên siết vì  những cơn đau đớn trong lúc lâm bồn. 
  
Zanoni ngồi bên giường,  nét mặt lo âu, nói với vị y sĩ: 
  – Nếu ông cứu nàng thoát khỏi  cơn nguy hiểm, tôi sẽ đền ơn trọng hậu và làm cho ông trở nên người giàu có nhất  tỉnh Venice này. 
  Viên y sĩ đáp: 
  – Thưa tiên sinh, vàng bạc  không thể đẩy lui được thần chết và thay đổi ý trời. Nếu trong một giờ nữa mà  không có một sự thay đổi mầu nhiệm nào, xin tiên sinh hãy giữ vững tinh thần. 
  Ôi, 
Zanoni! Con người  kỳ bí và bản lĩnh cao cường, con người đã từng vượt qua tất cả đam mê của thế tục  mà không hề nao núng, nay phải đành chịu bó tay bất lực ư? Tâm hồn cứng rắn của  anh đã bắt đầu lung lay trước những cơn giông tố sợ sệt chăng? Sau cùng anh  cũng phải chịu khuất phục trước uy lực của thần chết rồi chăng? 
  
Zanoni toàn thân run rẩy  chạy đi chỗ khác để khỏi phải nhìn thấy mặt viên y sĩ, trong khi chính khuôn mặt  ông này cũng đã tái ngắt. Chàng đi ngang qua những gian phòng rộng lớn và những  hành lang dài và đến một phòng riêng, nơi đó ngoài chàng ra không hề có ai bước  chân đến. 
  Chàng kêu gọi đến thiên thần 
Adonai,  nhưng không thấy một sự đáp ứng nào. Tại sao thiên thần 
Adonai không đến  với chàng? Tại sao 
Adonai lại ngoảnh mặt làm ngơ trước những lời cầu  nguyện khẩn thiết của chàng? Lần này thì quả thật là thiên thần không đến nữa rồi!  Thế là, hỡi siêu nhân, những câu chân ngôn, thần chú của anh không còn linh  nghiệm nữa chăng? Anh không còn quyền lực gì đối với các nhân vật trong cõi vô  hình nữa chăng? 
  
Zanoni bước chân lảo đảo,  sắc mặt tái nhợt và thân mình run rẩy vì bất lực. Chàng không còn cái phong độ  hùng dũng oai nghi của thuở nào, khi mà những tinh linh và tiểu thiên thần  trong không gian luôn nhanh chóng đáp lại lời kêu gọi của chàng! Chàng biết rằng  những vị ấy không bao giờ đáp lời kêu gọi của những kẻ đang bị giày vò trong  cơn bối rối sợ sệt. Phải là một tâm hồn tích cực, tự tin, mạnh mẽ, chứ không phải  là kim đơn thần dược hay những thần chú chân ngôn mà có thể kêu gọi và sai khiến  những sinh linh trong cõi vô hình. Và nay thì... tình yêu và sự chết đã làm cho  tâm hồn chàng sợ sệt đến mất cả những quyền năng vẫn có từ trước. 
  Sau cùng, ngọn đèn lung  lay... như sắp tắt, âm phong thổi đến lạnh thấu xương như bốc lên từ dưới nhà mồ!...  Một hình ảnh ma quái vừa xuất hiện ở cách đó một quãng, bao phủ trong một vầng  sương mù tối tăm. Dưới một tấm màn đen che mặt, quái vật khủng khiếp rùng rợn ấy  phóng cho chàng một cái nhìn soi mói: 
  – A! Hỡi người thuật sĩ xứ 
Chaldée,  người đã đạt tới cõi trường sinh bất tử, nhưng rốt cuộc rồi cũng sợ chết nữa  chăng? Khoa huyền môn của ông phải chăng chỉ là cái vòng luẩn quẩn đưa ông trở  về khởi điểm là nguồn gốc vô minh? Nhiều thế kỷ đã trôi qua kể từ khi chúng ta  gặp nhau lần cuối cùng. Và nay, ông hãy nhìn tôi đây, chúng ta lại gặp nhau! 
  – Phải, nhưng ta nhìn mi mà  không sợ sệt, tuy rằng có rất nhiều kẻ táo bạo đã từng chết vì khủng khiếp dưới  cái nhìn của mi; tuy rằng mi có thể ám ảnh những nạn nhân mà mi đã làm cho mất  trí và trở thành điên rồ, hay dọa nạt những kẻ sa đọa trong tội ác và đang đền  tội trong ngục tối. Mặc dầu mi có thể quái ác đến mức độ đó, nhưng ta thách thức  mi làm gì được ta! Mi không phải là kẻ chiến thắng, mà phải là kẻ nô lệ của ta!  
  – Là kẻ nô lệ ư? Vậy tôi sẽ  phụng sự ông! Ông hãy ra lịnh và sai khiến tôi, hỡi người thuật sĩ đẹp trai của  xứ 
Chaldée! Nhưng ông hãy nghe kìa, tiếng rên siết của người đẹp mà ông  yêu quí! Thần chết đang lởn vởn trong tòa nhà này. Thiên thần 
Adonai không còn đáp ứng lời kêu gọi của ông. Những vị thiên thần chỉ đến với loài người  khi không có sự đam mê tình dục hay thể xác làm che khuất ánh sáng tâm linh.  Nhưng còn tôi, tôi có thể giúp ông. Ông hãy nghe kìa! 
  
Zanoni lắng tai nghe rõ  trong nội tâm có giọng nói của Kiều Dung gọi chàng trong cơn mê sảng, dẫu rằng  lúc đó chàng đang ở cách phòng nàng một quãng rất xa. Chàng thốt lên trong cơn  tuyệt vọng: 
  – Hỡi Kiều Dung! Anh không thể  cứu em! Tình yêu đối với em đã làm anh mất cả quyền năng rồi! 
  Bóng ma chợt lên tiếng, nửa  như van nài, nửa như dọa dẫm:
  – Không! Ông không mất hết  quyền năng đâu. Tôi có thể cho ông phương tiện để cứu nàng. Tôi sẽ giúp ông có  thể chữa khỏi cho nàng. 
  – Cho cả hai mẹ con? Cả mẹ lẫn  con đều sẽ được an toàn? 
  – Đúng vậy, cả hai mẹ con đều  sẽ được an toàn! 
  
Zanoni run bắn cả thân  mình. Một cơn xung đột mãnh liệt của nội tâm đang giày vò chàng như một đứa trẻ!  Tình nhân loại và ý niệm về thời gian gấp rút đã chiến thắng sự chống cự của  tinh thần. 
  – Được rồi! Mi đã thắng! Mi  hãy cứu lấy cả hai mẹ con nàng cho được an toàn. 
  Trong gian phòng u tối, Kiều  Dung nằm trên giường, quằn quại trong những cơn đau dữ dội và khổ sở nhất. Những  tiếng rên siết của nàng mỗi lúc một yếu dần... Tuy thế, giữa cơn mê sảng nàng vẫn  không ngừng gọi tên 
Zanoni. 
  Viên y sĩ nhìn đồng hồ và  nói: 
  – Những tiếng rên siết đã yếu  dần. Bệnh nhân chỉ còn chịu được không quá mười phút nữa! 
  Thế nhưng viên y sĩ đã lầm!  Chính vào giờ phút này, người hấp hối vẫn còn hy vọng. Hơi thở của nàng đã lắng  dịu lại, những tiếng rên siết cũng đã dứt. Một giấc mơ êm đềm chợt đến với Kiều  Dung. Ấy là một giấc mơ hay sự thật? Nàng cảm thấy dường như có 
Zanoni bên cạnh, nàng ngả đầu dựa vào ngực chàng; cái nhìn của chàng dường như xua đuổi  những cơn đau đớn đang giày vò thể xác nàng; bàn tay chàng dường như xoa dịu  cơn sốt nóng bỏng trên trán nàng; giọng nói thì thầm của chàng là một thứ âm nhạc  xua đuổi những con ma bịnh tật đi mất. Còn đâu nữa quả núi đè nặng hai bên thái  dương của nàng? Nó đã tan ra như mây khói. Trong cái lạnh của một đêm đông,  nàng nhìn thấy mặt trời chiếu sáng trên nền trời rạng rỡ tưng bừng. Cảnh vật  thiên nhiên, cây cỏ, hoa lá, suối rừng, núi non hiện ra trước mắt nàng dường  như thầm nhủ: “Đối với nàng, chúng tôi chưa mất đâu, mà vẫn còn đây!” 
  Hỡi người y sĩ, hãy nhìn lại  đồng hồ! Mười phút đã trôi qua và đi vào dĩ vãng. Linh hồn người mẹ lâm bồn mà  ông tưởng rằng đang lâm nguy vẫn tồn tại với thời gian! Nàng ngủ mê; cơn sốt đã  giảm dần; những cơn đau đớn rên rỉ đã dứt hẳn; một màu hồng tươi tắn ửng trên  đôi gò má. Cơn khủng hoảng đã trôi qua! 
  Hỡi người chồng đau khổ! Vợ  anh vẫn còn sống! Hỡi người tình khắc khoải lo âu! Vũ trụ của anh không phải là  bãi sa mạc khô khan. Cái đồng hồ, như quả tim của thời gian, vẫn thoi thóp nhảy  một cách nhịp nhàng... Một lúc... rồi một lúc nữa... Oa... oa...! Thật là vui mừng  nhé! Hỡi người cha sung sướng! Hãy ôm lấy đứa con của ông!.... 
  Người ta trao đứa hài nhi cho  cha nó. 
Zanoni lẳng lặng ôm lấy đứa con mà tuôn tràn giọt lệ, những giọt  lệ thật sự của người thế gian! Và đứa hài nhi mỉm cười giữa những hàng nước mắt  nóng bỏng rơi xuống mặt nó. Ôi! Với những giọt lệ hạnh phúc nào người ta đón tiếp  một kẻ xa lạ bước vào thế giới của mình! Và cũng với những giọt lệ đau khổ nào  người ta nhìn kẻ ấy từ bỏ cõi đời này để bước sang cảnh giới siêu nhiên! Niềm  vui ấy vị tha vô kỷ, nhưng nỗi đau khổ kia thật ích kỷ thay! 
  Xuyên qua gian phòng im lặng,  một tiếng gọi yếu ớt và dịu dàng của Kiều Dung vọng đến tai 
Zanoni.  Chàng đáp lại: 
  – Có anh đây, anh đang ở bên  cạnh em đây? 
  Kiều Dung mỉm cười và siết chặt  bàn tay chàng trong tay mình. Nàng không đòi hỏi gì hơn nữa. Nàng cảm thấy sung  sướng! 
  Kiều Dung bình phục rất mau  chóng, đến nỗi làm cho vị y sĩ phải ngạc nhiên. Đứa hài nhi cũng lớn nhanh như  thổi, dường như nó đã yêu mến cõi thế gian mà nó vừa mới được quen biết. 
  Kể từ khi đó, 
Zanoni dường như sống trong cái mầm sống của đứa trẻ. Và trong cái mầm sống này, linh  hồn của cha mẹ nó kết hợp với nhau bởi sợi dây liên lạc mới. Đứa trẻ dường như  đã nhận ra được cha mẹ nó. Nó đưa hai tay ra khi 
Zanoni âu yếm cúi xuống  bên vành nôi. 
Zanoni ít khi rời khỏi cái nôi ấy, chàng nhìn nó bằng cặp  mắt yên lặng và thích thú, và linh hồn chàng dường như nuôi dưỡng linh hồn đứa  bé. Ban đêm, trong bóng tối, chàng vẫn ngồi bên cạnh nôi, và Kiều Dung, trong  lúc mơ màng nửa tỉnh nửa mê, thường nghe chàng nói chuyện thì thầm với con bằng  một thứ ngoại ngữ lạ lùng khó hiểu. Điều này gợi lại trong trí nàng những mê  tín dị đoan mơ hồ xa xưa của thời niên thiếu, làm cho nàng đâm ra sợ hãi! Chỉ  vì muốn bảo vệ con mình, một người mẹ có thể sợ bất cứ ai, thậm chí đến cả các  thần minh! 
  Nhưng 
Zanoni, với những  mục đích cao cả thiêng liêng trong tình yêu, đã quên hết tất cả, thậm chí đến sự  đọa lạc của chính mình và tất cả những gì chàng đã mất đi vì tình yêu làm cho  chàng trở nên mù quáng! 
  Nhưng bóng ma giữ cửa gớm ghiếc  rùng rợn kia, tuy chàng không kêu gọi và không nhìn thấy nó, vẫn thường lởn vởn  đến quanh chàng và thường ngồi lại gần bên cái nôi của đứa bé với cặp mắt đầy  thù hận. 
  
Thư Zanoni gửi Kiềm Mâu 
  “Hỡi đạo huynh! Số phận của  tôi nay đã trở lại giống như của mọi người trần tục, với tất cả những vui buồn  sướng khổ của họ. Càng ngày tôi càng kết chặt sợi dây trói buộc tôi với cái số  phận ấy. Vì phải sống trong cuộc đời của người khác, tôi đã mất hơn phân nửa những  quyền năng của tôi. Vì tôi không thể nâng cao họ lên bằng trình độ của tôi, nên  họ đã kéo tôi xuống với thế gian vật chất bằng những sợi dây trói buộc kiên cố  của tình thương. 
  “Bị ngăn cách với cảnh giới  thiên thần mà chỉ có những giác quan tinh tế nhất mới có thể tiếp xúc, tôi cảm  thấy mình bị mắc kẹt trong mạng lưới của “kẻ giữ cửa” đáng sợ và ghê tởm. Đạo  huynh có tin chăng khi tôi cho đạo huynh biết rằng tôi đã nhận sự giúp đỡ của  nó? Và lẽ tất nhiên tôi cũng phải nhận lãnh mọi hậu quả của việc ấy. Nhiều thế  kỷ sẽ trôi qua trước khi những thiên thần lại chịu tuân lịnh sai khiến của người  chịu ơn ma quỷ. 
  “Đạo huynh còn có một nhãn  quang sáng suốt, xin đạo huynh hãy nhìn vào những vực thẳm của tương lai từ nay  sẽ khép chặt đối với nhãn quang của tôi, để khuyến cáo và cảnh giác tôi! Tôi biết  rằng sự trợ giúp của loài ma quỷ là chẳng lành và tráo trở đối với người cầu  xin sự trợ giúp đó. Tôi đã nhận lãnh của Ma vương cái bí quyết cứu tử cho vợ  con tôi. Tôi có thể nào còn hy vọng có được đủ quyền năng để đối phó với Ma  vương chăng nếu nó tìm cách ám hại vợ con tôi? Hỡi Kiềm Mâu, đạo huynh hãy trả  lời cho tôi biết. Vì trong bóng tối dày đặc, tôi chỉ nhìn thấy có đôi mắt trong  lành của đứa con tôi, tôi chỉ nghe có tiếng đập chậm chạp của trái tim nó. Hãy  trả lời tôi, hỡi đạo huynh, là người mà sự minh triết không hề biết đến tình  yêu nhục dục!”
  Thư Kiềm Mâu gửi Zanoni 
  “Hỡi người bạn sa đọa! Tôi  nhìn thấy tương lai bạn, gồm toàn là tai họa, chết chóc và định mệnh khắc nghiệt!  Làm sao bạn có thể từ bỏ thiên thần Adonai
 để nghe theo Ma  vương với đôi mắt khủng khiếp của nó? Làm sao bạn có thể trở thành nạn nhân của  “kẻ giữ cửa” rùng rợn, mà xưa kia khi còn là một đạo đồ, bạn dã từng chiến thắng  và nhiếp phục nó bằng cái nhìn mạnh mẽ của mình? Bạn há không thấy rằng quyền  năng của bạn đối với Ma vương đã không còn hay sao? Ma vương sẽ làm cho bạn sợ  sệt, sẽ chế ngự bạn và phản bội bạn! 
  “Bạn đừng để mất thêm một  giây phút nào nữa, hãy đến ngay với tôi. Nếu giữa chúng ta còn có một sự giao cảm  nào đó, thì chính nhờ mắt tôi mà bạn sẽ nhìn thấy và có lẽ bạn sẽ có thể tránh  được những hiểm nguy đang vây phủ quanh bạn và các người thân yêu. 
  “Hãy đến ngay với tôi, hãy dứt  bỏ những sợi dây liên hệ trói buộc bạn với cuộc đời thế tục và làm che ám tầm  nhãn quang của bạn. Hãy rủ sạch những điều sợ hãi, những hy vọng, những mong ước  và đam mê của bạn. Hãy đến với tôi, để cho tinh thần bạn thêm vững mạnh, vì chỉ  có tinh thần là có thể ngự trị và chiếu sáng ngời cảnh giới tâm linh cao cả.” 
  ***
  Đây là lần đầu tiên 
Zanoni và Kiều Dung cách biệt nhau kể từ khi họ bắt đầu cuộc sống chung. 
Zanoni đi La Mã vì những công việc quan trọng. Chàng nói rằng chàng chỉ đi có vài  ngày, và sự ra đi cũng đột ngột đến nỗi không kịp có thời gian để gây nên một  phản ứng nào, dù là ngạc nhiên hay buồn bã. 
  Nhưng Kiều Dung đã có một đứa  con để thương yêu săn sóc. Vai trò làm mẹ có thể giúp cho người phụ nữ giữ gìn  được sự tươi trẻ và luôn luôn đổi mới. 
  
Zanoni đã ra đi! Tiếng mái  chèo khua nước đã nhỏ dần và tắt hẳn. Chiếc du thuyền nhẹ chỉ còn là một chấm  đen nhỏ rồi biến mất dạng trên dòng Kinh Lớn. Đứa con đã ngủ yên trong nôi. Hỡi  người mẹ hãy còn son trẻ! Một trang sách đẹp nhất trong đời nàng đã lật qua; một  bàn tay vô hình sắp sửa bày ra một trang mới. 
  
***
  Gần cầu 
Rialto, hai  người dân thành 
Venice đang đứng nói chuyện. Họ là những người nhiệt liệt  hoan nghinh chế độ Cộng hòa dân chủ, và xem cuộc Cách mạng Pháp như một luồng  gió mới sẽ làm sụp đổ chánh phủ thối nát đang hấp hối của họ và đem đến cho địa  phận 
Venice một thể chế mới công bình hơn. Một trong hai người nói: 
  – Ừ, này anh Tô Cầu, người  giao dịch thư tín với tôi ở 
Paris có hứa là sẽ vượt qua mọi chướng ngại  và đương đầu với mọi hiểm nguy. Ông ta sẽ quyết định với chúng ta về ngày giờ  khởi nghĩa, khi mà các đoàn quân viễn chinh Pháp đến khá gần để có thể nghe tiếng  súng đại bác của chúng ta. Một ngày trong tuần này, cũng vào giờ này, ông ta sẽ  gặp tôi tại đây, nhưng hôm nay mới là ngày thứ tư... 
  Ông ta nói chưa dứt lời thì một  người khoác áo tơi vừa từ một con đường nhỏ bên tay trái bước tới, dừng chân  trước mặt hai người, chăm chú nhìn họ một lúc rồi nói nhỏ: 
  – Chào các đồng chí! 
  – Với tình huynh đệ. 
  Người vừa nói chuyện lúc nãy  đáp lại ngay. Đó là mật khẩu nhận dạng của họ. Người kia liền hỏi: 
  – Ông có phải là đồng chí Đặng  Lưu mà Ủy ban Cách mạng giao cho tôi nhiệm vụ tiếp xúc bằng thư tín? Còn đây  là... 
  – Đồng chí Tô Cầu mà tôi đã  có dịp nhắc đến trong các thư tín của tôi. 
  – Chào đồng chí công dân! Tôi  có nhiều việc cần thông báo cho cả hai anh. Tôi sẽ gặp lại anh Đặng Lưu tối  nay, vì bây giờ nói chuyện ở ngoài đường không tiện. 
  – Và tôi cũng không dám hẹn gặp  tại nhà tôi. Chế độ chuyên chế làm cho những vách tường nhà chúng ta cũng có  tai nghe! Nhưng chỗ hẹn gặp được ghi ở đây rất rõ. 
  Đặng Lưu vừa nói vừa dúi vào  tay người kia một mảnh giấy nhỏ. 
  – Vậy là tối nay, đúng chín  giờ! Bây giờ tôi còn có việc khác. 
  Người lạ mặt bỗng ngừng nói,  đổi sắc mặt, và nói tiếp với một giọng băn khoăn: 
  – Bức thư cuối cùng của anh  có nói tới một người ngoại quốc giàu có và bí mật... tên là 
Zanoni! Ông  ta còn ở 
Venice không? 
  – Tôi nghe nói ông ta đã đi hồi  sáng nay, nhưng vợ ông ta vẫn còn ở đây. 
  – Vợ ông ta ư? À! Tốt lắm! 
  – Vậy ra anh cũng biết ông ta  sao? Anh có tin rằng ông ta sẽ nhập bọn với chúng ta chăng? Tài sản của ông ta  sẽ... 
  Người kia vội vã ngắt lời: 
  – Nhà ông ta ở đâu? Xin cho  tôi biết địa chỉ, mau lên! 
  – Ông ta ở tại biệt thự Bông  Cơ, trên bờ Kinh Lớn. 
  – Cám ơn anh, nhớ chín giờ tối  nay đấy! 
  Người khách lạ biến mất dạng  vào con đường nhỏ, và khi ông ta về đến nhà trọ ở 
Venice, một người đàn  bà đã đợi sẵn trước cửa chặn ông ta lại và nói bằng tiếng Pháp: 
  – Thưa ông, tôi đợi ông về từ  nãy giờ. Ông có biết chăng, tôi sẽ bất chấp hiểm nguy, dám đương đầu với tất cả  mọi sự có thể xảy đến, để cùng ông trở về đất Pháp, cùng chia sẻ số phận sống  chết với chồng tôi. 
  – Hỡi nữ công dân! Tôi có hứa  với chồng cô rằng nếu cô quyết định như thế, tôi sẽ liều mạng để giúp cô. Nhưng  xin cô hãy nghĩ kỹ, chồng cô có chân trong một đảng phái mà Chủ tịch 
Robespierre đang dòm ngó và  nghi kỵ. Ông ta không thể trốn tránh đi đâu được. Toàn thể nước Pháp đã trở nên  một nhà tù khổng lồ để giam giữ những kẻ tình nghi. Nếu trở về nước, cô chỉ tự  chuốc lấy sự nguy hiểm mà thôi. Nói thật nhé, hỡi nữ công dân, cái số phận mà  cô muốn chia sẻ với chồng cô chỉ có thể là cái máy chém. Như cô đã biết, vì tôi  đã chuyển giao cho cô bức thư của chồng cô, và tôi chỉ nói những điều đó đúng  như chồng cô đã nhắn với tôi. 
  Người đàn bà đáp với một nụ  cười trên gương mặt nhợt nhạt: 
  – Thưa ông, tôi vẫn muốn đi  cùng ông xứ nước. 
  Người khách lạ nói bằng một  giọng vừa ngạc nhiên vừa trách móc: 
  – Sao lạ vậy? Cô đã bỏ chồng  đi ra ngoài nước trong những ngày Cách mạng thành công rực rỡ, và nay cô lại muốn  trở về với chồng giữa lúc thời cuộc đang trải qua cơn sấm sét bão bùng? 
  – Bởi vì lúc Cách mạng thành  công, cha tôi đang lâm nguy và chỉ có thể an toàn tánh mạng bằng cách bỏ chạy  ra ngoài nước. Cha tôi đã già và không có tài sản, chỉ trông cậy vào một mình  tôi. Lúc đó, chồng tôi không có một nguy cơ hiểm họa nào, còn cha tôi thì rõ  ràng là có. Nay cha tôi đã chết, và bây giờ lại đến lượt chồng tôi lâm nguy!  Tôi đã làm xong bổn phận đối với cha tôi, bây giờ tôi phải lo tròn bổn phận làm  vợ. 
  – Được rồi, hỡi nữ công dân!  Trong ba ngày nữa tôi sẽ lên đường. Trong khi chờ đợi, cô được trọn quyền tự do  thay đổi ý kiến. 
  – Không khi nào! 
  Một nụ cười bí hiểm hiện trên  môi người khách lạ. Ông ta thốt lên như nói riêng với mình: 
  – Cái máy chém thật rùng rợn,  nhưng nó cũng đã tạo nên bao tấm gương trung liệt! Thật không phải là vô cớ mà  người ta đã gọi nó là “Thánh Mẫu”. 
  Người ấy vừa đi vừa lẩm bẩm một  mình, rồi gọi một chiếc du thuyền cập bến và trong giây phút đã biến mất dạng  trên dòng nước của con Kinh Lớn. 
  
Linh Đông đến Venice 
  Kiều Dung ngồi một mình gần  bên cửa sổ nhìn ra ngoài con Kinh Lớn. Những chiếc du thuyền lướt nhẹ trên dòng  nước ngang trước mặt tòa lâu đài. Bỗng có một chiếc ngừng lại và từ từ cập vào  bờ. Một người khách từ trong thuyền bước ra, đi lên những bậc tam cấp và bước  vào tòa nhà lầu. Một gia nhân bước vào phòng Kiều Dung và đưa cho nàng một tấm  danh thiếp của Linh Đông. 
  Kiều Dung rất mừng khi gặp lại  người bạn cũ này để có thể kể với anh ta về hạnh phúc của nàng, về 
Zanoni,  và cho anh xem đứa con kháu khỉnh của mình! 
  Linh Đông bước vào. Nàng giật  mình kinh ngạc khi nhìn thấy hình dáng cố nhân hoàn toàn đổi khác, với cái trán  sa sầm, nét mặt cương quyết nhưng có những vết nhăn do sự nghĩ ngợi lo âu, khác  hẳn với người nghệ sĩ duyên dáng và vô tư đã có lúc yêu nàng khi xưa. Nàng nói:  
  – Anh đấy sao, Linh Đông? Anh  thay đổi nhiều quá! 
  Linh Đông ngồi xuống bên cạnh  nàng và nói: 
  – Thay đổi nhiều ư? Và tôi phải  cám ơn ai đây, nếu không phải những tay phù thủy, những loài quỉ sống đã can  thiệp vào cuộc đời cô cũng như cuộc đời tôi? Kiều Dung, hãy nghe tôi nói đây!  Cách đây vài tuần, tôi nghe tin cô đang ở 
Venice. Tôi bèn mạo hiểm vượt  qua bao nhiêu chướng ngại hiểm nguy để đi đến đây, để giải bày tâm sự nỗi niềm  của tôi, và cũng để cứu cô. Cô nói tôi thay đổi ư? Đó là cô chỉ thấy được hình  dáng bên ngoài! Điều đó không thể so sánh với sự tàn phá trong nội tâm! Cô hãy  nghe những lời khuyên của tôi trong khi vẫn còn kịp thời giờ. 
  Giọng nói vang vang những âm  hưởng rùng rợn của Linh Đông còn làm cho Kiều Dung sợ hãi hơn là nội dung những  lời nói của ông ta. Với khuôn mặt ngơ ngác, tiều tụy và tái nhợt, anh ta có vẻ  giống như một người vừa chui lên từ dưới mồ sâu để làm cho nàng kinh sợ! 
  Sau cùng, nàng nói như nghẹn  ngào trong cổ họng: 
  – Sao? Anh đang nói gì vậy?  Anh hãy... 
  – Cô hãy nghe kỹ đây! 
  Linh Đông vừa nói vừa đặt nhẹ  bàn tay lên vai nàng, và nàng cảm thấy nó giá lạnh như bàn tay của một xác chết.  
  – Cô có bao giờ nghe nói về  những người liên kết với ma quỷ để có được những sự hiểu biết phi phàm? Những  chuyện đó không phải là huyền thoại. Quả thật có những người như vậy. Họ chỉ  vui thích nhất khi nào họ lôi cuốn được những người khác cùng nhập bọn với họ.  Nếu những người này thất bại trong cuộc thử thách, ma quỷ sẽ ám ảnh họ ngay  trong cuộc sống hiện tại, như chúng đã ám ảnh tôi. Còn nếu họ thành công, thì  thật là tai họa vì một số phận còn rùng rợn khủng khiếp hơn đang chờ đón họ. Họ  phải trải qua một kiếp sống mà không một phù phép nào có thể trừ tà trục quỉ,  hay xoa dịu sự cực hình. Tôi đến đây từ một nơi mà máu tuôn như suối chảy và sự  chết luôn rình rập bên người hiền lành cũng như kẻ hung dữ, với quyền uy duy nhất  là cái máy chém. Nhưng tất cả những nguy cơ và hiểm họa đó đều không đáng kể so  với sự khủng khiếp của gian phòng này, là nơi ngự trị của Ma vương... 
  Kế đó, với một sự chính xác lạnh  lùng, đầy đủ chi tiết và mạch lạc, Linh Đông thuật lại câu chuyện nhập môn của  mình. Anh ta diễn tả hình dáng “con ma giữ cửa” với đôi mắt nhìn rùng rợn làm cho  người nghe phải nổi ốc rợn người và lạnh xương sống! Khi người ta đã nhìn thấy  nó một lần, người ta không thể xua đuổi nó được nữa. Nó xuất hiện bất cứ lúc  nào, gợi cho nạn nhân những ý nghĩ đen tối và những sự cám dỗ lạ lùng! Nó chỉ  biến mất trong những hoàn cảnh huyên náo ồn ào và kích động thần kinh. Trái lại,  trong sự vắng vẻ cô đơn, sự yên lặng tâm hồn, trong sự cố gắng của tâm hồn để  hướng về đạo đức tâm linh và đạt tới sự bình an nội tâm thì nó luôn xuất hiện  và quấy phá. 
  Kiều Dung nghe nói mà rợn cả  người. Câu chuyện dị kỳ này khêu gợi lại nơi nàng những ấn tượng mơ hồ mà trong  tình yêu nồng thắm, nàng không bao giờ xem xét tỉ mỉ. Những ấn tượng đó làm cho  nàng nghĩ rằng cuộc đời của 
Zanoni không giống như của mọi người thế  gian. Tình yêu của nàng cho đến nay vẫn luôn gạt bỏ mọi sự hiềm nghi, và dập tắt  mọi ý nghĩ mà nàng cho là không tốt đối với chàng. Nhưng hôm nay, câu chuyện tường  thuật của Linh Đông lại có tác dụng gây cho nàng một cơn sợ sệt khủng khiếp.  Nàng bắt đầu run sợ, nhưng không phải sợ cho nàng. Đột nhiên nàng đưa tay ẵm lấy  con và siết chặt nó trong lòng mình. Linh Đông kêu lên trong cơn run rẩy: 
  – Thật là bất hạnh! Phải  chăng cô đã sinh ra một nạn nhân mà cô không thể cứu giúp? Tốt hơn là đừng cho  nó ăn gì cả, cứ để cho nó chết đói! Trong nấm mồ, ít nhất còn có sự yên nghỉ và  bình an? 
  Chính khi đó, Kiều Dung mới  nhớ lại những đêm mà 
Zanoni thức luôn không ngủ ở bên cạnh cái nôi, và  những nỗi sợ sệt của nàng khi nghe chàng thốt lên những câu với âm thanh lạ  lùng bí hiểm, có âm điệu nhịp nhàng gần như giọng hát! 
  Nhưng dần dần, những kỷ niệm  êm đềm và tốt đẹp của dĩ vãng cũng xuất hiện trở lại trong trí nàng. Nàng nhìn  con và thấy khuôn mặt nó phảng phất những nét giống cha. Giọng nói dường như xuất  hiện trên đôi môi hồng thắm của nó và nhắn nhủ với nàng một cách buồn rầu: 
  – Anh đang nói qua miệng của  con. Đáp lại tình thương của anh đối với mẹ con em, lẽ nào em lại mất lòng tin  nơi anh vì sự tố giác bừa bãi của một thằng điên hay sao? 
  Nàng vươn mình ngồi nhổm dậy,  ngẩng mặt nhìn lên, đôi mắt chiếu một ánh sáng trong lành, thánh thiện. Nàng  nói với Linh Đông: 
  – Thôi, anh hãy đi đi, hỡi nạn  nhân của những ảo giác của chính mình! Tôi sẽ không tin cả những giác quan của  chính tôi nếu chúng tố giác người cha của đứa bé này. Và anh biết gì về 
Zanoni?  Kiềm Mâu và những hình ảnh ma quái của ông ta có liên hệ gì đến chồng tôi đâu  mà anh muốn vơ đũa cả nắm? 
  Linh Đông đáp với một giọng  buồn thảm: 
  – Rồi cô sẽ được biết. Chính  con ma ám ảnh tôi đã nói cho tôi biết rằng nó cũng sẽ phá hoại luôn cả gia đình  cô. Tôi không đòi hỏi cô phải trả lời ngay bây giờ. Trước khi tôi rời khỏi 
Venice,  tôi sẽ còn trở lại gặp cô lần chót. 
  Nói xong, ông ta kiếu từ và  ra đi. 
  
Cơn khủng hoảng lương tâm 
  Suốt ngày hôm ấy, đầu óc Kiều  Dung rối như tơ vò. Bao nhiêu ý nghĩ dồn dập và bao nhiêu điều sợ hãi tan biến  đi khi nàng tỉnh táo sáng suốt, để rồi sau đó lại trở về quay cuồng trong trí  nàng một cách tối tăm rùng rợn hơn nữa. Nàng nhớ lại, điều này trước kia nàng  đã nói với Linh Đông, rằng thuở nhỏ nàng luôn luôn có những linh cảm lạ lùng  báo trước cho nàng biết rằng nàng sẽ có một định mệnh lạ kỳ. Nàng cũng nhớ rằng  khi nàng nói cho Linh Đông biết như thế, thì anh ta cũng nhìn nhận rằng chính  anh cũng có những linh cảm tương tự như vậy, và một sự giao cảm huyền bí dường  như đã nối liền định mệnh của hai người. 
  Nàng nhớ nhất là khi đem đối  chiếu những ý nghĩ rời rạc của họ với nhau, thì linh cảm đó có một ý nghĩa rõ rệt  hơn và gây cho họ cái ấn tượng rằng định mệnh lạ lùng của hai người đều có liên  hệ trực tiếp với 
Zanoni. Và hôm nay, khi Kiều Dung đã gặp lại Linh Đông,  thì những điều sợ hãi ám ảnh của thời niên thiếu lại càng thức động trở lại khi  vừa được nhắc nhở đến. 
  Những sợ hãi của Linh Đông  gây cho nàng một lòng ưu ái, cảm thông, mà lý trí và tình yêu của nàng cũng  không sao chống lại được. Tuy vậy, khi nhìn con nàng thấy nó vẫn thức, đôi mắt nhìn  nàng và đôi môi mấp máy như muốn nói với nàng điều gì. Nó không chịu ngủ! Đôi mắt  nó mở to, có vẻ nghiêm trang, đượm nét u buồn, dường như có vẻ trách móc và tố  giác, làm cho nàng cảm thấy lạnh tận trong xương tủy. 
  Không thể nào chịu nổi sự đảo  lộn tinh thần giày vò trong tâm hồn, nàng bèn cho mời vi linh mục mà nàng vẫn  thường tiếp xúc và xưng tội ở 
Venice để thổ lộ tâm sự giữa những cơn  khóc lóc thảm thiết và những dấu hiệu của một sự sợ hãi kinh hoàng tột độ. 
  Vị linh mục là người ngoan đạo  và sùng tín nhưng có kiến thức nông cạn và óc xét đoán hẹp hòi. Cũng như những  người có văn hóa kém và tin dị đoan, ông ta có cái nhìn lệch lạc và thường xem  một người có tư tưởng khác lạ như một nhà phù thủy. Bởi đó, ông ta đã khép chặt  mọi cánh cửa hy vọng trong tâm hồn Kiều Dung. Chính ông ta cũng đâm ra sợ hãi  và thốt ra những lời nghiêm huấn vô cùng gay gắt. Một cách vô tình, ông ta hợp  sức với Linh Đông để khuyên nàng bỏ nhà trốn đi, nếu nàng có một mảy may nghi  ngờ rằng những hoạt động của chồng nàng là giống như của những nhà bác học thời  xưa mà Hội Thánh La Mã đã bắt đem thiêu sống trên giàn hỏa dưới tội danh là  hành nghề phù thủy. 
  Và với một vài chi tiết rời rạc  mơ hồ mà Kiều Dung tiết lộ về vấn đề này đối với ông ta đã được xem như những bằng  chứng không thể chối cãi của bọn bàng môn tả đạo. 
  Thật vậy, linh mục 
Bartolomeo đã từng nghe dư luận đồn đãi về 
Zanoni, và do đó ông ta sẵn sàng chấp nhận  giả thuyết này. Người như ông ta có lẽ sẽ không ngần ngại thiêu sống kỹ sư 
James Watt trên giàn hỏa nếu  nghe 
Watt nói về máy chạy bằng hơi nước! 
  Nhưng Kiều Dung còn sợ hãi  hơn nữa khi vị linh mục nói về những hiểm họa có thể xảy đến không phải cho bản  thân nàng, mà là cho con nàng. Ông ta nói: 
  – Các nhà phù thủy luôn tìm  cách dụ dỗ và quyến rũ linh hồn những đứa trẻ thơ. 
  Kế đó, ông ta nêu ra một loạt  những chuyện ngụ ngôn và huyền thoại mà ông ta đoan chắc là có thật. Những điều  này làm cho nàng, vốn sẵn có ít nhiều óc mê tín dị đoan của một người ít học và  kém văn hóa, lại càng sợ sệt hơn nữa. 
  Và khi vị linh mục kiếu từ ra  về, ông ta còn thốt lên những lời cảnh cáo và tố giác nghiêm trọng rằng nàng đã  quên mất bổn phận của người mẹ hiền đối với đứa con thơ nếu nàng còn do dự  không chịu từ bỏ ngôi nhà bị ô nhiễm bởi những mãnh lực hắc ám và sự tiếp xúc với  ma quỷ! 
  Đêm ấy, Kiều Dung trằn trọc  thao thức đến khuya. Nàng nằm lăn lộn trên nệm giường, với bao nhiêu ý nghĩ triền  miên trong trí nên không sao chợp mắt ngủ được. Dần dần, nàng rơi vào trạng  thái nửa tỉnh nửa mê, thì thình lình có một tư tưởng vừa xuất hiện đã dẹp tan  ngay tất cả những ý nghĩ khác. Đó là khi nàng chợt nhớ đến gian phòng bí mật mà 
Zanoni chỉ dành riêng cho chàng và không cho phép bất cứ ai bước vào, kể  cả Kiều Dung. 
  Từ trước đến nay, sống trong  cảnh hạnh phúc gia đình đầm ấm, nàng không bao giờ có ý nghĩ tò mò muốn bước  vào. Nhưng giờ thì gian phòng ấy có một sức lôi cuốn, hấp dẫn rất mãnh liệt.  Nàng nghĩ rằng, nếu bước vào gian phòng đó chắc nàng sẽ có thể tìm ra một bằng  chứng hay tang vật nào đó giúp nàng giải đáp được bài toán bí hiểm về con người  Zanoni. Những gì tìm thấy trong gian phòng ấy có thể sẽ xua tan những nghi ngờ  của nàng, hoặc nó sẽ xác nhận những nghi ngờ ấy một cách chính xác và chắc chắn.  
  Ý nghĩ ấy ngày càng phát triển  và dần dần chiếm trọn tâm hồn nàng. Nàng dường như đã sẵn sàng vận dụng ý chí để  thực hiện ý nghĩ đó. Thế rồi, với một ý định cương quyết và những bước chân  bình tĩnh vững chắc, nàng đi xuyên qua các hành lang, và thẳng đến gian phòng  bí mật. 
  Phòng không có khóa, nàng chỉ  đẩy cửa bước vào. Không có một phù phép trấn ếm, hay đạo bùa linh thiêng nào  ngăn cản bước chân của nàng! Hỡi người con gái của trần gian đầy cát bụi, nàng  đã một mình giữa ban đêm lọt vào gian phòng bí mật mà vô số tinh linh của cõi  không gian vô tận đã từng xuất hiện theo lời kêu gọi của người thuật sĩ. 
  Nàng bước vào phòng và nhìn  quanh nhưng không thấy dấu hiệu gì chỉ ra rằng chủ nhân có thể là một nhà phù  thủy bàng môn tả đạo. Không có những đồ khí dụng luyện kim như lò chảo, không  có những pho sách huyền môn đóng bìa da, hay những dây nịt có khắc phù hiệu bí  mật, cũng không có những đầu lâu, sọ người... như nàng tưởng tượng. Ánh trăng rọi  vào gian phòng trống trơn, chỉ thấy có vài nắm cỏ héo với những bình cổ bằng đồng,  đặt một cách sơ sài trên chiếc ghế dài bằng gỗ. 
  Nhưng trong sự vắng lặng của  gian phòng này, phải chăng vẫn còn phảng phất cái ảnh hưởng của bầu không khí  linh thiêng mà chủ nhân của nó đã tạo ra bằng sự tiếp xúc thường xuyên với các  tinh linh và thần linh trong cõi vô hình? 
  Chắc hẳn là như vậy, vì sau một  lúc, Kiều Dung nhận thấy có một sự thay đổi bí mật đang diễn ra trong người  nàng. Tim nàng đập hơi nhanh và mạnh hơn làm máu chạy đều trong huyết quản gây  cho nàng một cảm giác thoải mái dễ chịu. Nàng cảm thảy đi đứng nhẹ nhàng dường  như lướt nhẹ trong không khí, và tầm mắt của nàng rộng mở thênh thang, nhìn thấu  suốt mọi nơi không chướng ngại. Dường như nàng đang sống trong một bầu không  khí tâm linh đặc biệt, xuyên qua đó linh hồn nàng có thể thoát ra khỏi cái thể  xác ngục tù bằng cát bụi và giao cảm với thần linh. 
  Nàng bước tới gần chiếc ghế gỗ,  trên đó có bày những chiếc bình cổ và mấy nắm dược thảo đã héo, và khi cúi nhìn  xuống, nàng thấy trong một cái bình có để một lọ nhỏ bằng thủy tinh. Nàng đưa  tay cầm lấy cái lọ một cách vô tâm thì bỗng thấy chất nước sóng sánh trong lọ  chiếu hào quang sáng rực. Nàng mở nút ra, chất hơi trong lọ thủy tinh thoát ra  ngoài chiếu lấp lánh trong không khí như muôn nghìn mảnh bột kim cương tán nhuyễn,  và tỏa khắp phòng một mùi hương thơm tho ngào ngạt. 
  Nàng đưa lọ thủy tinh lên mũi  hít một hơi, lấy ngón tay thấm chất nước thơm thoa lên hai bên thái dương. Bỗng  nhiên nàng cảm thấy một nguồn sinh lực dồi dào vận chuyển trong châu thân, làm  cho nàng có một sức sống mãnh liệt phi thường. Do năng khiếu linh thị thình  linh khai mở dưới ảnh hưởng kích thích của chất kim đơn thần dược, nàng bỗng  nhìn thấy một cách hết sức chi tiết và rõ ràng mọi sự vật chung quanh. 
  Thế rồi, nàng từ từ đứng dậy,  rời khỏi gian phòng, đi qua hành lang và trở về phòng mình. Nàng bước lại gần  cái nôi và nhìn con, đứa con đẹp đẽ ngây thơ với đôi mắt trong sáng lộ vẻ thông  minh vẫn còn thức và mở to đôi mắt. Nhưng gần bên cái nôi, nàng nhìn thấy một vật  lạ đen ngòm, hình dáng mờ ảo không rõ ràng, dường như được che phủ dưới một bức  màn đen. Vật lạ ấy lại càng có vẻ rùng rợn đáng sợ hơn nữa vì nó dường như  không có hình hài cụ thể mà chỉ như một bóng ma! 
  Lúc ấy, những vách tường của  gian phòng dường như mở rộng ra... Nàng thấy hiện ra trong cơn linh ảnh một nhà  ngục tối tăm u ám, rồi một đám đông nghẹt những người chen chúc nhau trên đường  phố, nét mặt tái nhợt và co rúm trong cơn thù hận, căm hờn, tràn đầy sát khí,  trông như một đám quỉ sống hiện hình... Trong khung cảnh hỗn độn đó, nàng mơ hồ  nhìn thấy một chốn pháp trường, một cái máy chém, một đống thây người vấy máu  chồng chất cao như núi, trong đó có cả chính nàng và con nàng... 
  Tất cả những hình ảnh đó nối  tiếp nhau diễn ra như một cuốn phim chiếu chậm. Rồi thình lình nàng thấy trong  đám đông có 
Zanoni! Chàng có vẻ như nhìn thấy nàng và vội vã chạy đến.  Nàng không chịu nổi nữa bèn hét lên một tiếng thất thanh và bừng tỉnh. Bên cạnh  nàng vẫn là cái nôi và đứa con đã ngủ yên. 
  Tất cả những gì xuất hiện  trong cơn linh thị vừa rồi đã biến mất, kể cả cái bóng ma rùng rợn đen ngòm!  Nàng bất giác thốt lên: 
  – Con hỡi! Con của mẹ! Dầu  sao mẹ cũng phải cứu con! 
  
Thư Kiều Dung gửi Zanoni 
  “
Anh hỡi, sự việc diễn biến  cách nào mà giữa đôi ta, chính em lại là người nói chuyện ra đi trước nhất.  Chính em, mà chắc anh sẽ cho là không chung thủy, em xin gửi lời vĩnh biệt anh  từ đây! 
  “Khi anh đọc những dòng chữ  này thì đối với anh, em đã là người của dĩ vãng. Hỡi anh yêu dấu, hỡi người chồng  yêu quí của em! Nếu anh đã yêu em, và có thể còn thương hại em, thì xin anh đừng  tìm kiếm em làm gì. Nếu những phép thuật của anh có thể giúp anh tìm được em,  xin anh hãy nương tay, tha thứ cho em và tha cho con của chúng ta! 
  “Hỡi Zanoni
, em muốn  nuôi dưỡng con để nó có thể thương anh và gọi anh bằng cha. Đôi môi tươi trẻ của  nó sẽ cầu nguyện cho anh! Hãy tha thứ cho con, vì trẻ con là á thánh trên cõi  trần gian này, và sự thỉnh nguyện của chúng có thể cảm thông tới trời đất. 
  “Em có nên nói cho anh biết tại  sao em ra đi chăng? Không! Anh vốn có đủ sự minh triết sáng suốt để đoán biết  những gì mà bàn tay em run rẩy không thể viết ra đây. Và mặc dầu em rùng mình e  ngại trước quyền năng của anh, em vẫn an tâm mà nghĩ rằng với quyền năng đó chắc  chắn anh có thể thấu hiểu cõi lòng em! 
  “Anh hãy biết rằng em viết  thư cho anh với tư cách của một người mẹ hết lòng vì con chứ không phải với tư  cách của một người vợ... Có lẽ, hỡi Zanoni
, khoa pháp môn của  anh có bị ô nhiễm vì tội lỗi. Tội lỗi gây nên sự hối hận, và nếu chỉ có em với  anh, thì hỡi ôi, sẽ thật là êm đẹp xiết bao nếu em có thể là nguồn an ủi cho  anh. Nhưng còn con, đứa con của chúng ta! Một linh hồn non trẻ đang núp bóng  sau lưng em! Hỡi người thuật sĩ, em xin phép giành lấy nó trong tay anh! 
  “Em xin lỗi anh nếu những lời  này có vẻ bất công đối với anh. Anh hãy xem, em xin quì gối để viết tiếp đoạn  còn lại! Tại sao em không bị sợ hãi sớm hơn về khoa pháp môn bí mật của anh? Tại  sao cuộc đời dị kỳ của anh không làm em sợ sệt mà còn thích thú? Bởi vì, dầu  cho anh là nhà phù thủy hay bàn môn tả đạo, mối nguy cơ cũng chỉ ảnh hưởng đến  một mình em thôi! Nhưng bây giờ thì em còn có một sinh linh khác nữa để lo lắng.  Anh hãy xem kìa, tại sao con chúng ta lại nhìn em theo cách như vậy? Tại sao  đôi mắt nó cứ luôn mở lớn, luôn nghiêm nghị và đầy vẻ trách móc? Phải chăng những  phù phép trấn ếm của anh đã vây phủ khắp chung quanh nó? Hỡi người thuật sĩ tàn  ác, phải chăng anh đã lôi cuốn nó tham dự vào những điều rùng rợn của phép thuật  hắc ám của anh? Thôi, anh đừng làm cho em phát điên lên nữa! Xin anh hãy chấm dứt  những phù phép đó ngay đi cho! 
  “Anh hãy nghe kìa tiếng mái  chèo ở ngoài sông... Đó là những mái chèo sẽ dưa em đi xa khỏi anh! Em nhìn  chung quanh, và dường như em còn thấy hình ảnh của anh ở khắp nơi trong căn nhà  này. Bao nhiêu kỷ niệm êm đềm của cuộc sống hạnh phúc giữa đôi ta hãy còn đây!  Nhưng em nhớ nhất là trong những giờ phút đau đớn khi lâm bồn, giọng nói dịu  dàng ưu ái của anh luôn trấn tĩnh tâm hồn em. Khi đó, xuyên qua bóng tối em  nghe anh thì thầm lần đầu tiên bên tai em: “Hỡi Kiều Dung, em đã làm mẹ!...” 
  “Làm mẹ! Phải đấy, em đã làm  mẹ một đứa con! A! Thuyền đã cập bến kia rồi, em đã quyết định... Xin vĩnh biệt,  chào anh!” 
  ***
  Thế là Kiều Dung, người mà 
Zanoni đã yêu với một mối tình sâu xa nồng thắm, vì nàng mà chàng đã chấp nhận hy sinh  bao nhiêu quyền năng và bản lĩnh, đã thật sự từ bỏ chàng. 
  Nàng từ bỏ chàng một cách đột  ngột, tàn nhẫn, do bởi một sự mê tín dị đoan mù quáng và lạc lõng, hoặc do bởi  sự thúc đẩy của bổn phận làm mẹ. Sự từ bỏ hoàn toàn bất ngờ này chỉ là sự thực  hiện cái định mệnh luôn chờ đợi những người nào tìm cách nâng cao thần trí vượt  lên khỏi mức độ trần gian, nhưng đồng thời lại vẫn còn bị trói buộc với thế  gian bởi những liên hệ tình cảm. 
  Sự thất học, dốt nát vẫn sẽ  luôn luôn thối lui trước sự hiểu biết và kiến thức sâu rộng. Nhưng chưa hề có  tình yêu nào được biểu lộ với một tấm lòng vô kỷ vị tha, và một tinh thần hy  sinh cao quí, thuần khiết hơn là ở người phụ nữ này. Vì nàng đã nói rất đúng: nàng  không phải là một người vợ phản bội, mà chính là một người mẹ cố làm tròn bổn  phận nên phải tự tách rời ra khỏi tất cả những gì là hạnh phúc của nàng ở thế  gian. 
  Tình mẫu tử thiêng liêng đã  làm cho nàng có cái quyết định đó. Nàng ôm chặt lấy đứa con vào lòng và cảm thấy  một niềm an ủi và an phận. Nhưng đồng thời nàng lại cũng bị giày vò bởi những nỗi  hoài nghi và hối hận cay đắng về thái độ của mình. Đó là lúc mà ở trạm nghỉ 
Livorno trên đường đi nàng nghe một người đàn bà cùng đi trên tàu cầu nguyện các đấng  thiêng liêng phù hộ cho bà được gặp lại chồng và có đủ sức mạnh tinh thần để  chia sẻ hoạn nạn với chồng trong cơn nguy hiểm. 
  Thật là một sự trái ngược  kinh khủng với sự từ bỏ gia đình của nàng! Kiều Dung lại rơi vào trạng thái tối  tăm u ám của cõi lòng, và kể từ lúc đó, không một tiếng nói lương tri nào có thể  an ủi nàng được nữa.