KINH VĂN

Phẩm Thụ ký, thứ sáu

Giải thích tên phẩm

Tiếng Phạn là hòa-già-la-na (vyākaraṇa), Hán dịch là thụ ký.

Hỏi: Có nhiều kinh điển bác bỏ việc thụ ký. Kinh Tịnh Danh nói: “Từ như sanh mà được thụ ký, từ như diệt mà được thụ ký, như không có sanh diệt nên biết là không có thụ ký.”[1] Kinh Tư ích [phạm thiên sở vấn][2] nói: “Nguyện không nghe đến danh xưng thụ ký.” Đại phẩm [Bát-nhã] nói: “Thụ ký chỉ là sự luận bàn vô nghĩa.” Nay kinh này vì sao [nói đến thụ ký]?

Đáp: Nếu thấy có việc thụ ký, có người được thụ ký thì chỗ thấy như vậy nên bác bỏ. Với Bồ Tát thệ nguyện được thụ ký thì nên thụ ký cho. Theo tục đế mà nói, nên có thụ ký, theo đệ nhất nghĩa đế thì không có. Lại vì thích hợp theo 4 tất đàn thì như phần sau đây sẽ nói.

[Lại có nhiều trường hợp thụ ký khác nhau.] Nếu là thụ ký chung cho khắp đại chúng thì như ở phần đầu phẩm Pháp Sư. Nếu là thụ ký riêng thì như [Phật thụ ký] sau 3 vòng thuyết pháp.[3] Nếu là thụ ký theo chánh nhân thì như Bồ Tát Thường Bất Khinh [thụ ký]. Nếu là thụ ký theo duyên nhân thì như trong phẩm Pháp Sư nói 10 loại cúng dường. Nếu là thụ ký theo liễu nhân thì như việc thụ ký cho người trong 3 hạng căn cơ.[4] Nếu thụ ký theo chánh nhân thì rộng, nếu thụ ký theo duyên nhân và liễu nhân thì hẹp. Việc thụ ký cũng có thể chậm hoặc nhanh,[5] hoặc do Phật thụ ký như trong phẩm kinh này; hoặc Bồ Tát thụ ký như Bồ Tát Thường Bất Khinh [thụ ký cho người khác], tuy không xác định tên kiếp và tên cõi nước nhưng vẫn được xem là thụ ký. Lại nếu hiện tại thụ ký

tương lai[6] thì như trong Phẩm Thí dụ Hóa thành nói về những đệ tử trong tương lai.

Những kinh khác chỉ thấy thụ ký cho hàng Bồ Tát, không thấy thụ ký cho hàng Nhị thừa; chỉ thụ ký cho người hiền thiện, không thụ ký cho kẻ xấu ác; chỉ thụ ký cho nam giới, không thụ ký cho nữ giới; chỉ thụ ký cho hàng trời, người, không thụ ký cho loài súc sanh. Nay trong kinh Pháp hoa này thì tất cả đều được thụ ký.

Như trong kinh Thủ-lăng-nghiêm có 4 loại thụ ký, nay kinh Pháp hoa này cũng có đủ. Người chưa phát tâm được thụ ký là như trong phẩm Thường Bất Khinh, người vừa phát tâm [được thụ ký], hiện tiền chứng vô sanh [pháp nhẫn được thụ ký]…[7] là như Phật thụ ký trong 3 vòng thuyết pháp.

Theo kinh Bồ Tát Anh Lạc, quyển 9, nói có 8 loại thụ ký.[8] [Thứ nhất là] người được thụ ký rõ biết nhưng người khác không biết [về việc thụ ký]; thứ hai là mọi người đều biết nhưng tự thân người được thụ ký không biết; thứ ba là người được thụ ký và mọi người đều biết; thứ tư là người được thụ ký và mọi người đều không biết; thứ năm là [việc thụ ký ấy] ở gần thì rõ biết nhưng ở xa không biết; thứ sáu là ở xa rõ biết nhưng ở gần không biết; thứ bảy là gần xa đều rõ biết; thứ tám là gần xa đều không biết.

[Trường hợp thứ nhất], người được thụ ký biết nhưng người khác không biết, [đó là nói người được thụ ký] phát tâm [Bồ-đề] tự lập thệ nguyện nhưng chưa đủ lớn rộng [ảnh hưởng] đến người khác, chưa đạt được 4 pháp vô úy, chưa đạt được pháp quyền thừa khéo léo.

[Trường hợp thứ hai], mọi người đều biết nhưng tự thân người được thụ ký không biết, [là nói người

được thụ ký] đã phát tâm rộng lớn, đạt được 4 pháp vô sở úy, đạt được pháp quyền thừa khéo léo.

[Trường hợp thứ ba], người được thụ ký và mọi người đều biết, đó là nói [người được thụ ký] đã đạt đến giai vị Bồ Tát Thất địa, đạt được 4 pháp vô úy, pháp quyền thừa khéo léo và đạt được pháp [tam-muội] quán không.

[Trường hợp thứ tư], người được thụ ký và mọi người đều không biết, đó là nói [người được thụ ký] chưa thể nhập giai vị [Bồ Tát] Thất địa, chưa đạt được hạnh không bám chấp. Đại lược là như thế.

[Trường hợp thứ năm], việc thụ ký đó người ở gần được biết mà người ở xa không biết, là như trường hợp của Bồ Tát Di-lặc [được Phật thụ ký], các căn lành đầy đủ, không từ bỏ hạnh không bám chấp của Như Lai.[9]

[Trường hợp thứ sáu], việc thụ ký đó người ở gần không biết nhưng người ở xa đều biết, đó là nói người được thụ ký chưa có khả năng diễn thuyết các công hạnh của bậc hiền thánh, như trường hợp của Bồ Tát Sư Tử Ưng.[10]

[Trường hợp thứ bảy], việc thụ ký đó người ở xa hay ở gần đều biết, đó là nói [người được thụ ký] có đầy đủ các căn lành, không từ bỏ hạnh không bám chấp của Như Lai, như trường hợp của Bồ Tát Nhu Thuận.

[Trường hợp thứ tám], việc thụ ký đó người ở xa hay ở gần đều không biết, đó là nói [người được thụ ký] chưa đạt được pháp quyền thừa khéo léo, không rõ biết hết kho tàng chánh pháp của Như Lai,[11] như trường hợp của Bồ Tát Đẳng Hành.[12]

Trong những kinh khác giải thích rằng, [trường hợp thụ ký mà] gần biết [nhưng xa không biết] là được đức Phật hiện tại thụ ký, như trường hợp Bồ Tát Di-lặc... [Trường hợp được thụ

ký mà] xa biết, [nhưng gần không biết] nghĩa là không được đức Phật hiện tại thụ ký, mà sẽ được đức Phật tương lai thụ ký, như trường hợp đức Phật nói với Tế-ma [Ba-tuần]: “Trong tương lai Bồ Tát Di-lặc sẽ thụ ký cho ông.”[13] [Trường hợp được thụ ký mà] gần và xa đều biết nghĩa là được cả đức Phật hiện tại và đức Phật tương lai đều thụ ký cho. [Trường hợp mà] gần và xa đều không biết là nói cả đức Phật hiện tại và đức Phật tương lai đều không thụ ký.[14]

Nguyên lai chư Phật vốn đều do đại sự nhân duyên mà ra đời, để khai mở chỉ bày cho chúng sanh nhận hiểu, thể nhập tri kiến Phật. Nay đại sự đã hiển bày, Phật thuyết pháp đã xong, chúng sanh cũng đã thể nhập, bản hoài của Phật đã thông suốt, tâm nguyện của chúng sanh đã trọn vẹn, theo đúng pháp thì nên thụ ký, cũng như cha gặp lại con, có lẽ nào lại không giao phó gia tài.

Lại nữa, người tu trải qua vô số kiếp tu hành, tâm nguyện lúc nào cũng hướng về đức Phật [Thích-ca] ngày nay. [Cho nên] kinh văn nói: “Nguyện xưa vốn là như vậy nên nay được thụ ký như vậy.” Do nhân duyên giữa hai bên [Phật và đệ tử], đó là nghĩa thế giới tất đàn nên thụ ký.

Hàng Nhị thừa nghe thuyết kinh [Pháp hoa này] liền thay đổi từ Tiểu thừa sang thể nhập Đại thừa, nhân viên mãn đã trọn đủ, tất nhiên phải chiêu cảm quả [viên mãn], cho nên đức Như Lai mới thụ ký cho. Đại chúng đương thời đều rõ biết, phát nguyện, nguyện luôn được làm quyến thuộc gần gũi trong ngoài với sanh thân, pháp thân [Phật], hoặc nguyện chỉ sanh về cõi nào đó để làm lợi lạc chúng sanh. Hai trường hợp này là nghĩa vị nhân tất đàn nên thụ ký.

Lại

nữa, thụ ký cho hàng Nhị thừa là phá trừ [tâm niệm của] hàng Bồ Tát muốn thối tâm Đại thừa để vào Tiểu thừa. Vì sao vậy ? Nếu xác định là có Nhị thừa mới có thể thối [tâm Đại thừa] để theo Tiểu thừa, nay [làm rõ] không có Nhị thừa thì không còn chỗ để thối tâm.

Lại cũng là phá trừ [tâm niệm của] kẻ muốn phát tâm Nhị thừa, [khiến cho họ phải suy nghĩ,] người khác đã chứng quả Nhị thừa còn tự xả bỏ, sao ta lại chọn theo [quả ấy]?

Lại cũng phá trừ [tâm niệm] của kẻ chưa thay đổi [khuynh hướng] Tiểu thừa, [khiến cho họ] liền thay đổi [từ bỏ] Tiểu thừa.

Lại đối với người sắp chứng quả Tiểu thừa, [thấy được việc thụ ký cho hàng Nhị thừa] liền không còn bám chấp nơi việc chứng quả Tiểu thừa.

Bốn trường hợp như trên là theo nghĩa đối trị tất đàn cho nên thụ ký.

Lại nữa, [người chứng đắc] vô sanh [pháp nhẫn] ngay trong hiện tại, tất nhiên là do nhận hiểu đúng thật, khai mở tri kiến Phật không sai lầm, thấu triệt sáng tỏ tánh Phật cho nên được thụ ký. Hàng Tiểu thừa thể nhập lẽ thật, quyết định sẽ được thành Phật. Nếu vậy thì tất cả chúng sanh đều có tánh Phật, sao [trước đây] không được thụ ký? Là vì [trước đây] chúng sanh chỉ có chánh nhân [là tánh Phật] nhưng không có duyên nhân. Nay được nghe kinh [Pháp hoa này], tin nhận hiểu rõ, đó là duyên nhân và chánh nhân trọn đủ. Khai mở tri kiến Phật là rõ biết tánh Phật. Thấy được pháp Phật là thấy tánh Phật. Hai trường hợp này là theo nghĩa đệ nhất nghĩa tất đàn nên thụ ký.

Bốn trường hợp thụ ký [theo 4 nghĩa tất đàn] này thâu nhiếp được tất cả những trường hợp thụ ký đã nói ở trước. Đại lược là như vậy.

Chữ thụ ký (授記) mang nghĩa

là trao cho, lại cũng nói là thụ ký (受記) với nghĩa là nhận được, trong đó bao gồm hai nghĩa: thụ quyết (受決) và thụ biệt (受莂). Quyết là quyết định, là xác định chắc chắn không nghi ngờ; biệt là liễu biệt, là thấu hiểu phân biệt rõ ràng. Hàng trung căn được nghe qua phần thuyết chánh pháp và thuyết thí dụ, [qua đó Phật] khai thị trừ bỏ ba thừa, hiển bày Nhất thừa, liền nhận hiểu đầy đủ những ý nghĩa Như Lai thuật lại thành tựu, khi ấy tuy tự biết mình sẽ được thành Phật nhưng chưa thực sự hiểu rõ, nếu được nhờ nơi lời đúng thật của Phật nói cho biết về việc chứng quả [Phật] trong tương lai, với tên kiếp, tên cõi nước một cách chắc chắn, biết rõ thời gian lâu hay mau, tất nhiên sẽ hết sức hoan hỷ.

Hiện tại nhờ đức Phật ban cho lời dự ký mà biết được danh xưng [tương lai], cho nên gọi là phẩm Thụ ký.

Kinh văn phần này là tổng đoạn thứ tư trong phần thuyết thí dụ. Ba tổng đoạn trước đều dùng thí dụ để thuyết giảng, trong phần này nói việc thụ ký cũng dùng thí dụ.

Luận về thụ ký, hàm ý gì mà không có tổng đoạn thứ năm? Có người giải thích rằng, chỉ nói phần trước, phần sau lược đi không luận. Lại có người nói, trong phẩm Thí dụ Cỏ thuốc nói, hết thảy đều được thấm nhuần, tất cả đều được tăng trưởng. Xét kỹ [theo đó thì] bốn chúng đều được lợi ích, chỉ là do người chép kinh lược bớt không ghi ra mà thôi.

KINH VĂN

Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn thuyết kệ như trên rồi liền bảo đại chúng: “Đệ tử Ma-ha Ca-diếp này của ta, trong đời tương lai sẽ được gần gũi phụng sự 300 muôn ức đức Phật Thế Tôn, cung kính cúng dường, tôn trọng ngợi khen xưng tán, rộng thuyết vô số giáo pháp

thông lớn,
Cung kính giữ Kinh điển
Đại thừa của chư Phật.

Chúng đệ tử Thanh văn,
Thân sau cùng, vô lậu,
Là con Đấng Pháp Vương,
Cũng nhiều khôn kể xiết,
Dù dùng đến thiên nhãn,
Cũng không biết số lượng.

Đức Phật ấy sống thọ,
Đến mười hai tiểu kiếp.
Chánh pháp trụ ở đời,
Được hai mươi tiểu kiếp.

Tượng pháp lại cũng trụ,
Được hai mươi tiểu kiếp.
Đó là những sự việc,
Về đức Phật Quang Minh.

Kinh văn phần này lại chia làm 2 đoạn. Đoạn thứ nhất nói việc [Phật] thụ ký cho hàng trung căn. Đoạn thứ hai nói việc Phật hứa sẽ vì những người hạ căn mà kể lại [nhân duyên] đời trước.

Đoạn thứ nhất có 2 tiểu đoạn. Thứ nhất là thụ ký cho ngài Ca-diếp, thứ hai là thụ ký cho 3 đại đệ tử khác, cả 2 tiểu đoạn đều có đủ 2 phần: kinh văn trường hàng và kệ tụng.

Phần kinh văn trường hàng [trong tiểu đoạn nói việc thụ ký cho] ngài Ca-diếp có 6 phân đoạn. Thứ nhất nói về nhân tu hành; thứ hai nói việc đắc quả; thứ ba nói về tên gọi Đại trang nghiêm của kiếp và [tên] cõi nước [khi ngài Ca-diếp thành Phật]; thứ tư là tuổi thọ [của đức Phật ấy]; thứ năm là thời gian chánh pháp và tượng pháp trụ ở đời bao lâu, y theo kinh văn có thể hiểu được; thứ sáu là sự thanh tịnh của cõi nước.

KINH VĂN

“Bấy giờ, các vị như Đại Mục-kiền-liên, Tu-bồ-đề, Ma-ha Ca-chiên-diên v.v.. thảy đều rúng động cả thân tâm, liền một lòng chắp tay, chăm chú không rời mắt chiêm ngưỡng tôn nhan Phật, rồi tất cả đồng thanh nói kệ rằng:

“Đức Đại Hùng Thế Tôn,
Pháp vương dòng họ Thích.
Xin thương xót chúng con,
Ban cho âm thanh Phật.

Nếu biết tâm chúng con,
Thấy việc được thụ ký,
Như rưới nước cam lộ,
Trừ nóng nảy, mát lành.

Như từ vùng nạn đói,
Đến gặp tiệc của vua,
Lòng vẫn còn nghi sợ,
Chưa dám ngồi vào ăn.

Nếu như được vua bảo,
Sau đó mới dám ăn.
Chúng con nay cũng vậy,
Thường

nhớ lỗi Tiểu thừa,
Chẳng biết vì lẽ nào,
Có thể được trí Phật.

Nên tuy nghe Phật dạy:
Chúng con đều thành Phật.
Vẫn ôm lòng lo nghĩ,
Như chưa dám ngồi ăn.
Mong được Phật thụ ký,
Mới yên lòng khoan khoái.

Đức Đại Hùng Thế Tôn,
Thường giúp đời an vui,
Nguyện ban lời thụ ký,
Như bảo người đói ăn.”

Tiểu đoạn thứ hai nói về [việc thụ ký cho] 3 đại đệ tử khác lại có 2 phân đoạn. Thứ nhất là thỉnh cầu [Phật] thụ ký, thứ hai là được [Phật] thụ ký.

Phân đoạn thỉnh cầu [Phật] thụ ký [chia ra 4 ý,] gồm có 7 khổ kệ. Ý thứ nhất gồm một khổ kệ, nói việc thỉnh cầu. Ý thứ hai gồm 2 khổ rưỡi kệ nêu thí dụ [so sánh]. Ý thứ ba gồm 2 khổ rưỡi kệ nói nghĩa tương hợp với thí dụ. Tiếp theo ý thứ tư gồm 1 khổ kệ là tóm kết.

KINH VĂN

Bấy giờ, đức Thế Tôn biết rõ những suy nghĩ trong tâm của các đại đệ tử, liền bảo các vị tỳ-kheo rằng: “Ông Tu-bồ-đề này, trong đời tương lai sẽ gần gũi phụng sự 300 muôn ức na-do-tha đức Phật, cung kính cúng dường, tôn trọng ngợi khen xưng tán, thường tu hạnh thanh tịnh, thực hành đầy đủ đạo Bồ Tát, đến khi thọ thân sau cùng sẽ được thành Phật hiệu là Danh Tướng Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn. Thời đại ấy tên là Hữu Bảo, cõi nước tên là Bảo Sanh, đất đai bằng phẳng, mặt đất bằng pha lê, có cây báu trang nghiêm, không có những gò hố, cát sỏi, gai góc, chất bài tiết dơ nhớp, có hoa báu che phủ mặt đất, khắp nơi đều sạch đẹp. Nhân dân ở cõi ấy đều sống trong các đài báu và lầu gác quý báu xinh đẹp. Hàng đệ tử Thanh văn nhiều vô số, dùng đến các phép

số kiếp,
Vâng giữ theo pháp Phật.
Chư Phật diệt độ rồi,
Dùng bảy báu xây tháp,
Từ xa hiện đỉnh vàng.
Lại dùng hương, hoa, nhạc…
Để dâng lên cúng dường,
Tháp thờ xá-lợi Phật.

Dần dần tu tập đủ,
Các pháp môn Bồ Tát,
Rồi ở cõi Ý Lạc,
Thành bậc Chánh Đẳng Giác,
Hiệu là Đa-ma-la
Chiên Đàn Hương Như Lai.

Đức Phật ấy sống thọ
Hai mươi bốn tiểu kiếp,
Thường vì hàng trời người,
Giảng thuyết đạo Vô thượng.

Chúng Thanh văn vô số,
Nhiều như cát sông Hằng,
Ba minh, sáu thần thông,
Đều có oai đức lớn.

Bồ Tát cũng vô số,
Chí kiên cố, tinh tấn,
Quyết cầu trí tuệ Phật,
Tâm không hề thối chuyển.

Sau khi Phật diệt độ,
Chánh pháp trụ ở đời,
Được bốn mươi tiểu kiếp,
Tượng pháp cũng như vậy.”

[Phân đoạn thứ hai nói việc] thụ ký cho 3 vị đại đệ tử, nói về mỗi vị đều có đủ nhân tu hành, việc đắc quả, [tên] kiếp và cõi nước, tuổi thọ [của đức Phật ấy], [thời gian] giáo pháp trụ ở đời bao lâu, số lượng [chúng đệ tử Bồ Tát và Thanh văn]… Những chi tiết này y theo kinh văn đều có thể hiểu được.

KINH VĂN

“Chúng đệ tử của ta,
Có đầy đủ oai đức,
Số lượng năm trăm người,
Nay ta đều thụ ký:
‘Trong tương lai các ông,
Đều sẽ được thành Phật.’

Ta cùng với các ông,
Đời trước kết nhân duyên,
Nay ta sắp nói rõ,
Các ông khéo lắng nghe.”

Từ câu “Chúng đệ tử của ta” trở đi gồm 2 khổ rưỡi kệ, [đức Phật] hứa sẽ vì những người hạ căn mà kể lại nhân duyên đời trước. Những người [hạ căn] này đã được nghe qua hai phần thuyết chánh pháp và thuyết thí dụ, nay lại thấy hàng thượng căn và trung căn đều được thụ ký, nhưng trong lòng vẫn còn hồ nghi chưa dứt nên tự mình cảm thấy hết sức hổ thẹn. [Đức Phật vì] muốn làm cho họ tăng tiến trên đường đạo, nên trước tiên ban lời thụ ký chung cho tất cả, sau đó hứa sẽ nói cho nghe nhân duyên đời trước. Đại lược là

như vậy.

tạng, Tập 16, số 656), nhưng trong khi chuyển dịch, chúng tôi tham khảo và phát hiện Văn Cú không chỉ lược dẫn mà còn có đôi chỗ dẫn không chính xác. Chúng tôi sẽ ghi chú rõ ở từng chỗ.

[9] Nguyên tác Văn Cú viết: “遠者不覺者彌勒是也。 - Viễn giả bất giác giả, Di-lặc thị dã.” (Người xa không biết, đó là trường hợp của Bồ Tát Di-lặc.) Tuy nhiên, kinh Bồ Tát Anh Lạc (菩薩瓔珞經), quyển 9, nói ngược lại: “遠者得決近者不得, 如此等人彌勒身是。 何 以 故。此善男子善女人諸根具足, 不捨如來無著之行, 是故受決遠者自覺近者不知。- Viễn giả đắc quyết, cận giả bất đắc, như thử đẳng nhân Di-lặc thân thị. - Hà dĩ cố? Thử thiện nam tử thiện nữ nhân chư căn cụ túc, bất xả Như Lai vô trước chi hạnh, thị cố thụ quyết viễn giả tự giác cận giả bất tri.” (Người ở xa biết, ở gần không biết, những người như vậy là giống như trường hợp Bồ Tát Di-lặc. Vì sao vậy? Vì thiện nam thiện nữ đó đầy đủ các căn lành, không từ bỏ hạnh không bám chấp của Như Lai, cho nên khi được thụ ký thì người ở xa đều tự biết mà kẻ ở gần không biết.) Xem Đại Chánh tạng, Tập 16, số 656, trang 82, tờ a, dòng 8-11.

[10] Văn Cú viết là “近者不覺。 - Cận giả bất giác.” (Người ở gần không biết.) Cũng như trường hợp trên, kinh Bồ Tát Anh Lạc nói ngược lại: “近者覺知遠者不見。 - Cận giả giác tri, viễn giả bất giác.” (Người ở gần biết, người ở xa không biết.) Xem Đại Chánh tạng, Tập 16, số 656, trang 82, tờ a, dòng 12-13. Mọi chi tiết khác đều được Văn Cú trích dẫn đúng nhưng lược bớt.

[11] Chỗ này Văn Cú diễn đạt rất dễ làm cho người đọc hiểu sai: “不能悉知如來藏 - bất năng tất tri Như Lai tạng” (không thể rõ biết hết về Như Lai tạng). Câu kinh tương ứng với nội dung này trong kinh Bồ Tát

Anh Lạc là: “未能備悉如來法藏 - vị năng bị tất Như Lai pháp tạng” (chưa có đầy đủ kho tàng chánh pháp của Như Lai). “Như Lai tạng” là thuật ngữ có thể được hiểu như chân tánh, chân như, tánh Phật, tánh Như Lai… để chỉ tiềm năng giác ngộ sẵn có trong mọi chúng sanh, nhưng “Như Lai pháp tạng” thì chỉ đến kho tàng kinh điển, giáo pháp của Như Lai. Và đây mới là ý nghĩa đúng của đoạn kinh văn này.

[12] Như đã nói trên, 8 trường hợp thụ ký này được Văn Cú dẫn lại nội dung từ kinh Bồ Tát Anh Lạc, quyển 9. Tuy nhiên, 2 trường hợp thứ năm và thứ sáu đã bị diễn đạt ngược lại. Đây có thể là sai lệch trong quá trình sao chép, vì các nội dung diễn đạt trong mỗi điều không sai nhưng chỉ có đề mục nêu vấn đề bị sai. Quan trọng hơn nữa, chúng tôi tham khảo và phát hiện Từ điển Phật Quang khi giải thích mục từ “bát chủng thụ ký” đã hoàn toàn dựa vào Văn Cú nên cũng bị sai lệch tương tự. Lẽ ra Từ điển Phật Quang nên dựa vào tư liệu gốc là kinh Bồ Tát Anh Lạc, thay vì sử dụng nội dung được dẫn lại trong Văn Cú.

[13] Nội dung này được trích từ kinh Bồ Tát Anh Lạc. Kinh này gọi Ma vương Ba-tuần là Tế-ma Ba-tuần (弊魔波旬).

[14] Theo những giải thích ở đây thì “gần” và “xa” dường như cũng có thể được hiểu theo nghĩa về thời gian. Theo đó thì “gần” là nói những người đương thời và “xa” là chỉ các thế hệ trong tương lai.

[15] Nguyên tác dùng “便利不淨 - tiện lợi bất tịnh” để chỉ các chất thải từ thân người, tức là phân, nước tiểu. Tham khảo luận Đại thừa Tập Bồ Tát Học (大乘集菩薩學論) có câu: “滿盛諸穢惡。謂眵洟涎唾。及便利不淨。 - Mãn thịnh chư uế ố, vị si

di tiên thóa cập tiện lợi bất tịnh.” (Đầy những thứ dơ xấu, đó là nói những dử ghèn, nước mũi, nước dãi, nước bọt cùng những thứ phân, nước tiểu dơ.) Xem Đại Chánh tạng, Tập 32, số 1636, trang 92, tờ a, dòng thứ 5.