Lúc ấy tôi có nghe như thế này:--

Đức Phật tuyên ngôn như sau:

Này chư Tỳ Khưu, có con đường duy nhất để chúng sanh tự thanh lọc, để diệt trừ đau khổ, để thành đạt trí tuệ, và để chứng ngộ Niết Bàn -- đó là Tứ Niệm Xứ (bốn nền tảng của chánh niệm).

Bốn đó là gì?

Nơi đây, người đệ tử sống:

Quán niệm thân (kāyānupassanā) trong thân, nhiệt tâm (ātāpī), hiểu biết rõ ràng (sampajāno), chánh niệm (satimā), (tạm thời) dứt bỏ tham ái (abhijjhā) và sầu khổ (domanassa) trong thế gian (loke) này.

Quán niệm thọ (vedanānupassanā);
Quán niệm tâm (cittānupassanā);
Quán niệm pháp (dhammānupassanā).

Người đệ tử quán niệm thân như thế nào?

Vị đệ tử rút ẩn dật vào rừng, hay dưới một cội cây, hoặc một nơi vắng vẻ, ngồi kiết già, thân người ngay thẳng, chuyên chú an trú trong chánh niệm.

Chú tâm hay biết (sato, chú niệm, tỉnh giác, hay biết mình đang làm gì), vị ấy thở vô; hay biết, vị ấy thở ra. Thở vô một hơi dài, vị ấy hay biết: "Tôi đang thở vô một hơi dài". Thở ra một hơi dài, vị ấy hay biết: "Tôi đang thở ra một hơi dài". Thở vô một hơi ngắn, vị ấy hay biết: "Tôi đang thở vô một hơi ngắn". Thở ra một hơi ngắn, vị ấy hay biết: "Tôi đang thở ra một hơi ngắn".

Chứng nghiệm trọn vẹn tiến trình (của hơi thở): "Tôi sẽ thở vô", vị ấy luyện tập như vậy.

Chứng nghiệm trọn vẹn tiến trình (của hơi thở): "Tôi sẽ thở ra", vị ấy luyện tập như vậy.

Làm lắng dịu tiến trình của hơi thở: "Tôi sẽ thở vô", vị ấy luyện tập như vậy.

Làm lắng dịu tiến trình của hơi thở: "Tôi sẽ thở ra", vị ấy luyện tập như vậy.

Cũng như người thợ tiện chuyên nghiệp, hay người đang học nghề làm thợ tiện, khi kéo sợi dây của bàn tiện một đoạn dài thì biết: "Tôi đang kéo một đoạn dài", khi kéo một đoạn ngắn, biết: "Tôi đang kéo một đoạn ngắn", cùng thế ấy, vị đệ tử thở vô dài thì biết: "Tôi đang thở vô một hơi dài", thở vô ngắn, biết: "Tôi đang thở vô một hơi ngắn". Chứng nghiệm trọn vẹn tiến trình ... (lặp lại như trên) ... vị ấy luyện tập như vậy.

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân, hay niệm thân ngoài thân, hoặc cả hai, niệm thân trong thân và niệm thân ngoài thân.

Vị ấy sống quán niệm bản chất sanh khởi của tiến trình hơi thở, bản chất hoại diệt, bản chất khởi sanh và hoại diệt của tiến trình hơi thở.

Lúc bấy giờ phát sanh đến vị ấy sự hay biết, "chỉ có một cơ thể, trong mức độ cần thiết để phát triển trí tuệ, để phát triển chánh niệm. Vị ấy sống độc lập, không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Như thế ấy, vị đệ tử sống niệm thân.

Trong khi đi, vị đệ tử hiểu biết: "Tôi đang đi"; khi đứng, hiểu biết: "Tôi đang đứng"; khi ngồi, hiểu biết: "Tôi đang ngồi"; khi nằm, hiểu biết: "Tôi đang nằm". Vị ấy hiểu biết mọi oai nghi (thế cử động) của thân mình.

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân, thân ngoài thân, hoặc quán niệm cả hai, trong thân và ngoài thân.

Vị ấy quán niệm bản chất sanh khởi của thân, hay bản chất hoại diệt của thân. Lúc bấy giờ phát sanh đến hành giả sự hay biết, "chỉ có một cơ thể", trong mức độ ... (như trên) ... vị ấy sống không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Vị đệ tử hoàn toàn hay biết khi đi tới đi lui, khi nhìn về phía trước hay nhìn quanh, khi co tay, chân, vào hay duỗi ra, khi đắp y, mang bát, khi ăn, uống, nhai, nếm, khi đi đại tiện hay tiểu tiện, khi đi, khi đứng, khi ngồi, khi nằm, khi ngủ, khi thức, khi nói và khi giữ im lặng.

Vị đệ tử quán tưởng đến cơ thể của chính mình, từ bàn chân trở lên và từ đỉnh đầu trở xuống, bao bọc trong một lớp da và chứa đầy đủ loại uế trược khác nhau.

Trong thân này có : tóc, lông, móng tay, móng chân, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, màng phổi, lá lách, phổi, bao tử, ruột, ruột non, phẩn, mật, đờm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, dầu, nước miếng, nước mũi, nước nhớt ở các khớp xương, và nước tiểu.

Cũng giống như có một cái bao trống hai đầu, chứa đựng đầy những loại mể cốc như gạo, lúa, đậu xanh, đậu váng, mè và trấu; người kia dở miệng bao lấy ra từng món và quán tưởng: đây là gạo, đây là lúa, đây là đậu xanh, đây là đậu váng, đây là mè, đây là trấu, Cùng thế ấy, vị đệ tử quán tưởng đến tánh chất ô trược khác nhau của từng bộ phận trong thân mình.

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Vị đệ tử quán tưởng đến các nguyên tố cấu thành thân này của chính mình. Trong thân này có thành phần đất (địa đại, nguyên tố có đặc tánh cứng hay mềm, chiếm không gian, nới rộng, duỗi ra), thành phần nước (thủy đại, nguyên tố có đặc tánh lỏng, làm dính liền lại), thành phần lửa (hỏa đại, nguyên tố có đặc tánh nóng, hay lạnh), và thành phần gió (phong đại, nguyên tố có đặc tánh di động).

Cũng như người đồ tể thiện xão, hay người đang học nghề làm đồ tể, khi hạ một con bò và cắt ra thành từng phần rồi ngồi tại ngã ba đường, bày các phần thịt ấy ra (hiểu biết đây là đùi, đây là vai, đây là sườn v.v...), cùng thế ấy, vị đệ tử quán tưởng đến các thành phần cấu thành cơ thể mình.

Như thế ấy vị đệ tử niệm thân trong thân ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian này.

a) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma của người chết được một ngày, hai ngày, hay đã chết ba ngày, sình lên, bầm tím và chảy nước hôi thúi. Lúc bấy giờ vị đệ tử liên tưởng đến thân của chính mình như thế này: "Thật vậy, thân này cũng cùng thế ấy, cũng cùng một bản chất như vậy, cũng trở thành như vậy và sẽ không thể tránh khỏi trạng thái ấy."

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian này.

b) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma bị quạ, diều, kên kên, chó nhà hoặc chó rừng, cấu xé để ăn thịt, hay các loại giòi tửa hoặc côn trùng đụt khoét. Vị ấy liên tưởng đến thân mình như thế này: "Thật vậy, thân này cũng cùng thế ấy, cũng cùng một bản chất như vậy và sẽ không thể tránh khỏi trạng thái ấy."

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân ...(như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian này.

c) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn bộ xương dính liền nhau nhờ mấy sợi gân, cùng với chút ít thịt và máu ...

d) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn bộ xương dính liền nhau nhờ mấy sợi gân, còn lem luốt máu mà thịt đã hết ...

e) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn bộ xương trơ trọi, dính liền nhau nhờ mấy sợi gân, thịt và máu đã hết ...

f) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn là những khúc xương rời rạc nằm ngổn ngang: xương bàn tay, xương bàn chân, xương ống quyển, xương đùi, xương mông, xương sống, sọ v.v ...

g) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn những khúc xương trắng phao như vỏ sò, vỏ ốc (bỏ lâu ngày ngoài mưa nắng) ...

h) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma của người đã chết hơn một năm, chỉ còn một đống xương ...

i) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn những lóng xương thâm đen, đang dần dần tan rã thành cát bụi. Vị đệ tử liên tưởng đến thân mình như thế này: "Thật vậy, thân này cũng cùng thế ấy, cũng cùng một bản chất như vậy, cũng trở thành như vậy, và sẽ không thể tránh khỏi trạng thái ấy."

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian này.

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ lạc, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ lạc"

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ khổ, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ khổ".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ vô ký (không lạc, không khổ), hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ vô ký".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ lạc trần tục (sāmisa, thuộc về thế gian), hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ lạc trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ khổ trần tục, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ khổ trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ vô ký trần tục, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ vô ký trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ lạc phi trần tục (nirāmisa, không thuộc về thế gian), hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ lạc phi trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ khổ phi trần tục, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ khổ phi trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ vô ký phi trần tục, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ vô ký phi trần tục".

Như thế ấy, vị đệ tử sống niệm thọ trong thọ, bên trong hay bên ngoài, hoặc cả hai, bên trong và bên ngoài. Vị ấy sống quán niệm bản chất sanh khởi, bản chất hoại diệt, bản chất sanh khởi và hoại diệt của những thọ cảm. Lúc bấy giờ phát sanh đến vị ấy sự hay biết, "chỉ có những thọ cảm" trong mức độ cần thiết ... (như trên) ... vị ấy sống không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Khi tâm có tham (rāga) vị đệ tử hay biết rằng tâm có tham. Khi tâm không có tham, hay biết rằng không có tham.

Khi tâm có sân (dosa), vị ấy hay biết rằng tâm có sân. Khi tâm không có sân, hay biết rằng không có sân.

Khi tâm có si (moha), vị ấy hay biết rằng tâm có si. Khi tâm không có si, hay biết rằng không có si.

Khi tâm uể oải (samkhitta, tức liên hệ đến dã dượi hôn trầm), hay biết tâm uể oải.

Khi tâm loạn động (vikkitta, tức liên hệ đến uddhacca, phóng dật), hay biết có loạn động.

Khi tâm phát triển cao thượng (mahaggata, tâm đại hành, danh từ gọi chung các loại tâm thuộc Sắc Giới hay Vô Sắc Giới), vị ấy hay biết rằng có tâm phát triển cao thượng.

Khi có tâm không-phát-triển-cao-thượng (amahaggata, tức các loại tâm thuộc Sắc Giới), hay biết có tâm không-phát-triển-cao-thượng.

Khi có tâm hữu hạn (sanuttara, còn có thể hơn được, tức các loại tâm thuộc Dục Giới hay Sắc Giới, vì các loại tâm này còn có thể được phát triển cao hơn, đến tâm Vô Sắc Giới), vị ấy hay biết rằng có tâm hữu hạn.

Khi có tâm vô thượng (anuttara, không thể hơn được nữa), vị ấy hay biết có tâm vô thượng.

Khi có tâm định (samāhita, an trụ vững vàng), hay biết có tâm định.

Khi có tâm không định (asamāhita), hay biết có tâm không định.

Khi có tâm giải thoát (vimutta, tự do), hay biết có tâm (tạm thời) giải thoát.

Khi có tâm không-giải-thoát (avimutta), hay biết có tâm không-giải-thoát.

Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm tâm trong tâm, hay quán niệm tâm ngoài tâm, hay quán niệm tâm trong và ngoài tâm.

Vị ấy sống quán niệm bản chất sanh khởi của các trạng thái tâm, bản chất hoại diệt của các trạng thái tâm, bản chất khởi sanh và hoại diệt của các trạng thái tâm. Lúc bấy giờ phát sanh đến vị ấy sự hiểu biết, "chỉ có những trạng thái tâm"trong mức độ cần thiết ... (như trên) ... trong thế gian.

Vị đệ tử quán niệm về các pháp có liên quan đến Năm Chướng Ngại Tinh Thần.

Khi có tham dục (kāmacchanda), hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rõ ràng: "Tôi có tham dục", hoặc khi không có tham dục trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có tham dục". Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có tham dục, nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ tham dục đã phát sanh, vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của tâm tham dục đã dứt bỏ.

Khi có oán ghét (vyāpāda) hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rõ ràng: "Tôi có oán ghét", hoặc khi không có oán ghét, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có oán ghét". Vị ấy hiểu biết rõ ràng cái tâm mà trước kia không có oán ghét nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hay biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ oán ghét đã phát sanh; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không sanh khởi trở lại, trong tương lai, của tâm oán ghét đã dứt bỏ.

Khi có hôn trầm dã dượi (thīna-middha) hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rõ ràng: "Tôi có hôn trầm dã dượi", hoặc khi không có hôn trầm dã dượi, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có hôn trầm dã dượi". Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có hôn trầm dã dượi nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ hôn trầm dã dượi đã phát sanh; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không sanh khởi trở lại, trong tương lai, của tâm hôn trầm dã dượi đã dứt bỏ.

Khi có phóng dật lo âu (uddhacca kukkucca) hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rõ ràng: "Tôi có phóng dật lo âu", hoặc khi không có phóng dật lo âu, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có phóng dật lo âu". Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có phóng dật lo âu nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của tâm phóng dật lo âu đã dứt bỏ.

Khi có hoài nghi (vicikicchā, tâm bất định, không nhất quyết) hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rằng: "Tôi có hoài nghi", hoặc khi không có hoài nghi, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có hoài nghi". Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có hoài nghi nay sanh khởi như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ hoài nghi đã phát sanh; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của tâm hoài nghi đã dứt bỏ.

Như thế ấy, vị đệ tử quán niệm các pháp liên quan đến Năm Chướng Ngại Tinh Thần.

Vị đệ tử suy tư: "Như thế này là sắc (rūpa, hình thể vật chất), như thế này là sự khởi sanh của sắc, như thế này là sự hoại diệt của sắc. Như thế này là thọ (vedanā, cảm giác), như thế này là sự khởi sanh của thọ, như thế này là sự hoại diệt của thọ. Như thế này là tưởng (saññā, tri giác), như thế này là sự khởi sanh của tưởng, như thế này là sự hoại diệt của tưởng. Như thế này là hành (sankhāra, hoạt động của các tâm sở trừ hai tâm sở thọ và tưởng), như thế này là sự khởi sanh của hành, như thế này là sự hoại diệt của hành. Như thế này là thức (viññāna), như thế này là sự khởi sanh của thức, như thế này là sự hoại diệt của thức.

Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm các pháp (dhamma) có liên quan đến Ngũ Uẩn Thủ (sự bám níu chặt chẽ vào năm uẩn).

Vị đệ tử nhận thức rõ ràng mắt (nhãn), hình thể vật chất (sắc), và dây trói buộc phát sanh do nhãn và sắc tạo duyên. Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không bị thằng thúc trói buộc nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ những thằng thúc đã khởi sanh; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của các thằng thúc đã dứt bỏ.

Cùng một thế ấy, vị đệ tử nhận thức rõ ràng tai (nhĩ) và tiếng động (thinh), mũi (tỷ) và mùi (hương), lưỡi (thiệt) và vị, thân và sự xúc chạm (xúc), tâm (ý) và các đối tượng của tâm (pháp), và các thằng thúc phát sanh do các căn và các trần ấy tạo duyên. Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không bị thằng thúc trói buộc nay khởi sanh như thế nào, sự dứt bỏ những thằng thúc đã khởi sanh như thế nào, và sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của các thằng thúc đã dứt bỏ như thế nào.

Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm các pháp có liên quan đến sáu căn và sáu trần (nội và ngoại xứ).

Khi có "niệm giác chi" (sati, chi niệm của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có niệm giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết rõ ràng rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "niệm" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "niệm giác chi" như thế nào.

Khi có "trạch pháp giác chi" (dhammavicaya, chi trạch pháp của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có trạch pháp giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết rõ ràng rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "trạch pháp" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "trạch pháp giác chi" như thế nào.

Khi có "tinh tấn giác chi"(viriya, chi tinh tấn của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có tinh tấn giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết tận tường rằng mình không có, vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "tinh tấn", nay khởi sanh như thế nào, và bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "tinh tấn giác chi" như thế nào.

Khi có"phỉ giác chi' (pīti, chi phỉ của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có phỉ giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết rõ ràng rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "phỉ" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "phỉ giác chi" như thế nào.

Khi có "an giác chi"(passadhi, chi an của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ rằng: "Tôi có "an giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết tận tường rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "an" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "an giác chi" như thế nào.

Khi có "định giác chi" (samādhi, chi định của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có định giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết rõ ràng rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "định" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm phát sanh "định giác chi" như thế nào.

Khi có "xả giác chi" (upekkhā, chi xả của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có xả giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết tận tường rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "xả" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "xả giác chi" như thế nào.

Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm pháp trong pháp ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian. Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm các pháp có liên quan đến Thất Giác Chi (bảy yếu tố của sự giác ngộ).

Vị đệ tử hay biết trọn vẹn, đúng như thật sự là vậy, "đây là đau khổ", "đây là nguyên nhân của đau khổ", "đây là sự chấm dứt đau khổ", "đây là con đường dẫn đến chấm dứt đau khổ".

Như thế ấy, vị đệ tử quán niệm pháp trong pháp, quán niệm pháp ngoài pháp, hoặc cả hai, quán niệm pháp trong pháp và pháp ngoài pháp. Vị ấy quán niệm bản chất khởi sanh của các pháp, hoặc bản chất hoại diệt của các pháp, hoặc cả hai, bản chất khởi sanh và hoại diệt của các pháp.

Lúc bấy giờ phát sanh đến vị ấy sự hay biết, "chỉ có các pháp", trong mức độ cần thiết để phát triển trí tuệ, để phát triển chánh niệm. Độc lập, vị ấy sống không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Như thế ấy, vị đệ tử quán niệm các pháp có liên quan đến bốn Chân Lý Thâm Diệu (Tứ Diệu Đế).

Đúng thật vậy, người trau giồi Tứ Niệm Xứ đúng theo đường lối này trong bảy năm sẽ thành đạt Đạo Quả A La Hán tại đây, và trong kiếp sống hiện tiền, hoặc Đạo Quả A Na Hàm (Anāgāmi, Bất Lai) nếu còn chút luyến ái nào.

Cũng không phải vậy, người trau giồi đúng mức trong sáu năm ... năm năm ... bốn năm ... ba năm ... hai năm ... một năm ... bảy tháng ... sáu tháng ... năm tháng ... bốn tháng ... ba tháng ... hai tháng ... một tháng ... nửa tháng ... một tuần ... người ấy sẽ thành đạt Đạo Quả A La Hán, hoặc còn chút luyến ái nào, đắc Quả Bất Lai chính trong kiếp sống hiện tiền.

Vì lẽ ấy Như Lai tuyên ngôn:

Có con đường duy nhất để chúng sanh tự thanh lọc, để diệt trừ đau khổ, để thành đạt trí tuệ, và để chứng ngộ Niết Bàn.

Lúc ấy tôi có nghe như thế này:--

Đức Phật tuyên ngôn như sau:

Này chư Tỳ Khưu, có con đường duy nhất để chúng sanh tự thanh lọc, để diệt trừ đau khổ, để thành đạt trí tuệ, và để chứng ngộ Niết Bàn -- đó là Tứ Niệm Xứ (bốn nền tảng của chánh niệm).

Bốn đó là gì?

Nơi đây, người đệ tử sống:

Quán niệm thân (kāyānupassanā) trong thân, nhiệt tâm (ātāpī), hiểu biết rõ ràng (sampajāno), chánh niệm (satimā), (tạm thời) dứt bỏ tham ái (abhijjhā) và sầu khổ (domanassa) trong thế gian (loke) này.

Quán niệm thọ (vedanānupassanā);
Quán niệm tâm (cittānupassanā);
Quán niệm pháp (dhammānupassanā).

Người đệ tử quán niệm thân như thế nào?

Vị đệ tử rút ẩn dật vào rừng, hay dưới một cội cây, hoặc một nơi vắng vẻ, ngồi kiết già, thân người ngay thẳng, chuyên chú an trú trong chánh niệm.

Chú tâm hay biết (sato, chú niệm, tỉnh giác, hay biết mình đang làm gì), vị ấy thở vô; hay biết, vị ấy thở ra. Thở vô một hơi dài, vị ấy hay biết: "Tôi đang thở vô một hơi dài". Thở ra một hơi dài, vị ấy hay biết: "Tôi đang thở ra một hơi dài". Thở vô một hơi ngắn, vị ấy hay biết: "Tôi đang thở vô một hơi ngắn". Thở ra một hơi ngắn, vị ấy hay biết: "Tôi đang thở ra một hơi ngắn".

Chứng nghiệm trọn vẹn tiến trình (của hơi thở): "Tôi sẽ thở vô", vị ấy luyện tập như vậy.

Chứng nghiệm trọn vẹn tiến trình (của hơi thở): "Tôi sẽ thở ra", vị ấy luyện tập như vậy.

Làm lắng dịu tiến trình của hơi thở: "Tôi sẽ thở vô", vị ấy luyện tập như vậy.

Làm lắng dịu tiến trình của hơi thở: "Tôi sẽ thở ra", vị ấy luyện tập như vậy.

Cũng như người thợ tiện chuyên nghiệp, hay người đang học nghề làm thợ tiện, khi kéo sợi dây của bàn tiện một đoạn dài thì biết: "Tôi đang kéo một đoạn dài", khi kéo một đoạn ngắn, biết: "Tôi đang kéo một đoạn ngắn", cùng thế ấy, vị đệ tử thở vô dài thì biết: "Tôi đang thở vô một hơi dài", thở vô ngắn, biết: "Tôi đang thở vô một hơi ngắn". Chứng nghiệm trọn vẹn tiến trình ... (lặp lại như trên) ... vị ấy luyện tập như vậy.

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân, hay niệm thân ngoài thân, hoặc cả hai, niệm thân trong thân và niệm thân ngoài thân.

Vị ấy sống quán niệm bản chất sanh khởi của tiến trình hơi thở, bản chất hoại diệt, bản chất khởi sanh và hoại diệt của tiến trình hơi thở.

Lúc bấy giờ phát sanh đến vị ấy sự hay biết, "chỉ có một cơ thể, trong mức độ cần thiết để phát triển trí tuệ, để phát triển chánh niệm. Vị ấy sống độc lập, không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Như thế ấy, vị đệ tử sống niệm thân.

Trong khi đi, vị đệ tử hiểu biết: "Tôi đang đi"; khi đứng, hiểu biết: "Tôi đang đứng"; khi ngồi, hiểu biết: "Tôi đang ngồi"; khi nằm, hiểu biết: "Tôi đang nằm". Vị ấy hiểu biết mọi oai nghi (thế cử động) của thân mình.

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân, thân ngoài thân, hoặc quán niệm cả hai, trong thân và ngoài thân.

Vị ấy quán niệm bản chất sanh khởi của thân, hay bản chất hoại diệt của thân. Lúc bấy giờ phát sanh đến hành giả sự hay biết, "chỉ có một cơ thể", trong mức độ ... (như trên) ... vị ấy sống không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Vị đệ tử hoàn toàn hay biết khi đi tới đi lui, khi nhìn về phía trước hay nhìn quanh, khi co tay, chân, vào hay duỗi ra, khi đắp y, mang bát, khi ăn, uống, nhai, nếm, khi đi đại tiện hay tiểu tiện, khi đi, khi đứng, khi ngồi, khi nằm, khi ngủ, khi thức, khi nói và khi giữ im lặng.

Vị đệ tử quán tưởng đến cơ thể của chính mình, từ bàn chân trở lên và từ đỉnh đầu trở xuống, bao bọc trong một lớp da và chứa đầy đủ loại uế trược khác nhau.

Trong thân này có : tóc, lông, móng tay, móng chân, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, màng phổi, lá lách, phổi, bao tử, ruột, ruột non, phẩn, mật, đờm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, dầu, nước miếng, nước mũi, nước nhớt ở các khớp xương, và nước tiểu.

Cũng giống như có một cái bao trống hai đầu, chứa đựng đầy những loại mể cốc như gạo, lúa, đậu xanh, đậu váng, mè và trấu; người kia dở miệng bao lấy ra từng món và quán tưởng: đây là gạo, đây là lúa, đây là đậu xanh, đây là đậu váng, đây là mè, đây là trấu, Cùng thế ấy, vị đệ tử quán tưởng đến tánh chất ô trược khác nhau của từng bộ phận trong thân mình.

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Vị đệ tử quán tưởng đến các nguyên tố cấu thành thân này của chính mình. Trong thân này có thành phần đất (địa đại, nguyên tố có đặc tánh cứng hay mềm, chiếm không gian, nới rộng, duỗi ra), thành phần nước (thủy đại, nguyên tố có đặc tánh lỏng, làm dính liền lại), thành phần lửa (hỏa đại, nguyên tố có đặc tánh nóng, hay lạnh), và thành phần gió (phong đại, nguyên tố có đặc tánh di động).

Cũng như người đồ tể thiện xão, hay người đang học nghề làm đồ tể, khi hạ một con bò và cắt ra thành từng phần rồi ngồi tại ngã ba đường, bày các phần thịt ấy ra (hiểu biết đây là đùi, đây là vai, đây là sườn v.v...), cùng thế ấy, vị đệ tử quán tưởng đến các thành phần cấu thành cơ thể mình.

Như thế ấy vị đệ tử niệm thân trong thân ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian này.

a) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma của người chết được một ngày, hai ngày, hay đã chết ba ngày, sình lên, bầm tím và chảy nước hôi thúi. Lúc bấy giờ vị đệ tử liên tưởng đến thân của chính mình như thế này: "Thật vậy, thân này cũng cùng thế ấy, cũng cùng một bản chất như vậy, cũng trở thành như vậy và sẽ không thể tránh khỏi trạng thái ấy."

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian này.

b) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma bị quạ, diều, kên kên, chó nhà hoặc chó rừng, cấu xé để ăn thịt, hay các loại giòi tửa hoặc côn trùng đụt khoét. Vị ấy liên tưởng đến thân mình như thế này: "Thật vậy, thân này cũng cùng thế ấy, cũng cùng một bản chất như vậy và sẽ không thể tránh khỏi trạng thái ấy."

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân ...(như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian này.

c) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn bộ xương dính liền nhau nhờ mấy sợi gân, cùng với chút ít thịt và máu ...

d) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn bộ xương dính liền nhau nhờ mấy sợi gân, còn lem luốt máu mà thịt đã hết ...

e) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn bộ xương trơ trọi, dính liền nhau nhờ mấy sợi gân, thịt và máu đã hết ...

f) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn là những khúc xương rời rạc nằm ngổn ngang: xương bàn tay, xương bàn chân, xương ống quyển, xương đùi, xương mông, xương sống, sọ v.v ...

g) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn những khúc xương trắng phao như vỏ sò, vỏ ốc (bỏ lâu ngày ngoài mưa nắng) ...

h) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma của người đã chết hơn một năm, chỉ còn một đống xương ...

i) Vị đệ tử nhìn thấy một tử thi bỏ ngoài bãi tha ma chỉ còn những lóng xương thâm đen, đang dần dần tan rã thành cát bụi. Vị đệ tử liên tưởng đến thân mình như thế này: "Thật vậy, thân này cũng cùng thế ấy, cũng cùng một bản chất như vậy, cũng trở thành như vậy, và sẽ không thể tránh khỏi trạng thái ấy."

Như thế ấy, vị đệ tử niệm thân trong thân ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian này.

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ lạc, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ lạc"

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ khổ, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ khổ".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ vô ký (không lạc, không khổ), hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ vô ký".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ lạc trần tục (sāmisa, thuộc về thế gian), hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ lạc trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ khổ trần tục, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ khổ trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ vô ký trần tục, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ vô ký trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ lạc phi trần tục (nirāmisa, không thuộc về thế gian), hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ lạc phi trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ khổ phi trần tục, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ khổ phi trần tục".

Vị đệ tử, khi chứng nghiệm thọ vô ký phi trần tục, hiểu biết: "Tôi đang chứng nghiệm thọ vô ký phi trần tục".

Như thế ấy, vị đệ tử sống niệm thọ trong thọ, bên trong hay bên ngoài, hoặc cả hai, bên trong và bên ngoài. Vị ấy sống quán niệm bản chất sanh khởi, bản chất hoại diệt, bản chất sanh khởi và hoại diệt của những thọ cảm. Lúc bấy giờ phát sanh đến vị ấy sự hay biết, "chỉ có những thọ cảm" trong mức độ cần thiết ... (như trên) ... vị ấy sống không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Khi tâm có tham (rāga) vị đệ tử hay biết rằng tâm có tham. Khi tâm không có tham, hay biết rằng không có tham.

Khi tâm có sân (dosa), vị ấy hay biết rằng tâm có sân. Khi tâm không có sân, hay biết rằng không có sân.

Khi tâm có si (moha), vị ấy hay biết rằng tâm có si. Khi tâm không có si, hay biết rằng không có si.

Khi tâm uể oải (samkhitta, tức liên hệ đến dã dượi hôn trầm), hay biết tâm uể oải.

Khi tâm loạn động (vikkitta, tức liên hệ đến uddhacca, phóng dật), hay biết có loạn động.

Khi tâm phát triển cao thượng (mahaggata, tâm đại hành, danh từ gọi chung các loại tâm thuộc Sắc Giới hay Vô Sắc Giới), vị ấy hay biết rằng có tâm phát triển cao thượng.

Khi có tâm không-phát-triển-cao-thượng (amahaggata, tức các loại tâm thuộc Sắc Giới), hay biết có tâm không-phát-triển-cao-thượng.

Khi có tâm hữu hạn (sanuttara, còn có thể hơn được, tức các loại tâm thuộc Dục Giới hay Sắc Giới, vì các loại tâm này còn có thể được phát triển cao hơn, đến tâm Vô Sắc Giới), vị ấy hay biết rằng có tâm hữu hạn.

Khi có tâm vô thượng (anuttara, không thể hơn được nữa), vị ấy hay biết có tâm vô thượng.

Khi có tâm định (samāhita, an trụ vững vàng), hay biết có tâm định.

Khi có tâm không định (asamāhita), hay biết có tâm không định.

Khi có tâm giải thoát (vimutta, tự do), hay biết có tâm (tạm thời) giải thoát.

Khi có tâm không-giải-thoát (avimutta), hay biết có tâm không-giải-thoát.

Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm tâm trong tâm, hay quán niệm tâm ngoài tâm, hay quán niệm tâm trong và ngoài tâm.

Vị ấy sống quán niệm bản chất sanh khởi của các trạng thái tâm, bản chất hoại diệt của các trạng thái tâm, bản chất khởi sanh và hoại diệt của các trạng thái tâm. Lúc bấy giờ phát sanh đến vị ấy sự hiểu biết, "chỉ có những trạng thái tâm"trong mức độ cần thiết ... (như trên) ... trong thế gian.

Vị đệ tử quán niệm về các pháp có liên quan đến Năm Chướng Ngại Tinh Thần.

Khi có tham dục (kāmacchanda), hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rõ ràng: "Tôi có tham dục", hoặc khi không có tham dục trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có tham dục". Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có tham dục, nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ tham dục đã phát sanh, vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của tâm tham dục đã dứt bỏ.

Khi có oán ghét (vyāpāda) hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rõ ràng: "Tôi có oán ghét", hoặc khi không có oán ghét, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có oán ghét". Vị ấy hiểu biết rõ ràng cái tâm mà trước kia không có oán ghét nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hay biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ oán ghét đã phát sanh; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không sanh khởi trở lại, trong tương lai, của tâm oán ghét đã dứt bỏ.

Khi có hôn trầm dã dượi (thīna-middha) hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rõ ràng: "Tôi có hôn trầm dã dượi", hoặc khi không có hôn trầm dã dượi, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có hôn trầm dã dượi". Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có hôn trầm dã dượi nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ hôn trầm dã dượi đã phát sanh; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không sanh khởi trở lại, trong tương lai, của tâm hôn trầm dã dượi đã dứt bỏ.

Khi có phóng dật lo âu (uddhacca kukkucca) hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rõ ràng: "Tôi có phóng dật lo âu", hoặc khi không có phóng dật lo âu, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có phóng dật lo âu". Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có phóng dật lo âu nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của tâm phóng dật lo âu đã dứt bỏ.

Khi có hoài nghi (vicikicchā, tâm bất định, không nhất quyết) hiện diện trong tâm, vị đệ tử nhận thức rằng: "Tôi có hoài nghi", hoặc khi không có hoài nghi, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi không có hoài nghi". Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có hoài nghi nay sanh khởi như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ hoài nghi đã phát sanh; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của tâm hoài nghi đã dứt bỏ.

Như thế ấy, vị đệ tử quán niệm các pháp liên quan đến Năm Chướng Ngại Tinh Thần.

Vị đệ tử suy tư: "Như thế này là sắc (rūpa, hình thể vật chất), như thế này là sự khởi sanh của sắc, như thế này là sự hoại diệt của sắc. Như thế này là thọ (vedanā, cảm giác), như thế này là sự khởi sanh của thọ, như thế này là sự hoại diệt của thọ. Như thế này là tưởng (saññā, tri giác), như thế này là sự khởi sanh của tưởng, như thế này là sự hoại diệt của tưởng. Như thế này là hành (sankhāra, hoạt động của các tâm sở trừ hai tâm sở thọ và tưởng), như thế này là sự khởi sanh của hành, như thế này là sự hoại diệt của hành. Như thế này là thức (viññāna), như thế này là sự khởi sanh của thức, như thế này là sự hoại diệt của thức.

Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm các pháp (dhamma) có liên quan đến Ngũ Uẩn Thủ (sự bám níu chặt chẽ vào năm uẩn).

Vị đệ tử nhận thức rõ ràng mắt (nhãn), hình thể vật chất (sắc), và dây trói buộc phát sanh do nhãn và sắc tạo duyên. Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không bị thằng thúc trói buộc nay khởi sanh như thế nào; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự dứt bỏ những thằng thúc đã khởi sanh; vị ấy hiểu biết tận tường thế nào là sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của các thằng thúc đã dứt bỏ.

Cùng một thế ấy, vị đệ tử nhận thức rõ ràng tai (nhĩ) và tiếng động (thinh), mũi (tỷ) và mùi (hương), lưỡi (thiệt) và vị, thân và sự xúc chạm (xúc), tâm (ý) và các đối tượng của tâm (pháp), và các thằng thúc phát sanh do các căn và các trần ấy tạo duyên. Vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không bị thằng thúc trói buộc nay khởi sanh như thế nào, sự dứt bỏ những thằng thúc đã khởi sanh như thế nào, và sự không khởi sanh trở lại, trong tương lai, của các thằng thúc đã dứt bỏ như thế nào.

Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm các pháp có liên quan đến sáu căn và sáu trần (nội và ngoại xứ).

Khi có "niệm giác chi" (sati, chi niệm của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có niệm giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết rõ ràng rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "niệm" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "niệm giác chi" như thế nào.

Khi có "trạch pháp giác chi" (dhammavicaya, chi trạch pháp của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có trạch pháp giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết rõ ràng rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "trạch pháp" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "trạch pháp giác chi" như thế nào.

Khi có "tinh tấn giác chi"(viriya, chi tinh tấn của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có tinh tấn giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết tận tường rằng mình không có, vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "tinh tấn", nay khởi sanh như thế nào, và bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "tinh tấn giác chi" như thế nào.

Khi có"phỉ giác chi' (pīti, chi phỉ của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có phỉ giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết rõ ràng rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "phỉ" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "phỉ giác chi" như thế nào.

Khi có "an giác chi"(passadhi, chi an của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ rằng: "Tôi có "an giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết tận tường rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "an" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "an giác chi" như thế nào.

Khi có "định giác chi" (samādhi, chi định của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có định giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết rõ ràng rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "định" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm phát sanh "định giác chi" như thế nào.

Khi có "xả giác chi" (upekkhā, chi xả của sự giác ngộ) hiện diện trong tâm, vị ấy nhận thức rõ ràng: "Tôi có xả giác chi", hoặc khi không có, vị ấy hiểu biết tận tường rằng mình không có; vị ấy hiểu biết tận tường cái tâm mà trước kia không có giác chi "xả" nay khởi sanh như thế nào và, bằng cách viên mãn hành thiền, làm khởi sanh "xả giác chi" như thế nào.

Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm pháp trong pháp ... (như trên) ... vị ấy không bám níu vào bất luận gì trong thế gian. Như thế ấy, vị đệ tử sống quán niệm các pháp có liên quan đến Thất Giác Chi (bảy yếu tố của sự giác ngộ).

Vị đệ tử hay biết trọn vẹn, đúng như thật sự là vậy, "đây là đau khổ", "đây là nguyên nhân của đau khổ", "đây là sự chấm dứt đau khổ", "đây là con đường dẫn đến chấm dứt đau khổ".

Như thế ấy, vị đệ tử quán niệm pháp trong pháp, quán niệm pháp ngoài pháp, hoặc cả hai, quán niệm pháp trong pháp và pháp ngoài pháp. Vị ấy quán niệm bản chất khởi sanh của các pháp, hoặc bản chất hoại diệt của các pháp, hoặc cả hai, bản chất khởi sanh và hoại diệt của các pháp.

Lúc bấy giờ phát sanh đến vị ấy sự hay biết, "chỉ có các pháp", trong mức độ cần thiết để phát triển trí tuệ, để phát triển chánh niệm. Độc lập, vị ấy sống không bám níu vào bất luận gì trong thế gian.

Như thế ấy, vị đệ tử quán niệm các pháp có liên quan đến bốn Chân Lý Thâm Diệu (Tứ Diệu Đế).

Đúng thật vậy, người trau giồi Tứ Niệm Xứ đúng theo đường lối này trong bảy năm sẽ thành đạt Đạo Quả A La Hán tại đây, và trong kiếp sống hiện tiền, hoặc Đạo Quả A Na Hàm (Anāgāmi, Bất Lai) nếu còn chút luyến ái nào.

Cũng không phải vậy, người trau giồi đúng mức trong sáu năm ... năm năm ... bốn năm ... ba năm ... hai năm ... một năm ... bảy tháng ... sáu tháng ... năm tháng ... bốn tháng ... ba tháng ... hai tháng ... một tháng ... nửa tháng ... một tuần ... người ấy sẽ thành đạt Đạo Quả A La Hán, hoặc còn chút luyến ái nào, đắc Quả Bất Lai chính trong kiếp sống hiện tiền.

Vì lẽ ấy Như Lai tuyên ngôn:

Có con đường duy nhất để chúng sanh tự thanh lọc, để diệt trừ đau khổ, để thành đạt trí tuệ, và để chứng ngộ Niết Bàn.