Nhằm tạo điều kiện để tất cả độc giả đều có thể tham gia soát lỗi chính tả trong các bản kinh Việt dịch, chúng tôi cho hiển thị các bản Việt dịch này dù vẫn còn nhiều lỗi. Kính mong quý độc giả cùng tham gia soát lỗi bằng cách gửi email thông báo những chỗ có lỗi cho chúng tôi qua địa chỉ admin@rongmotamhon.net

Font chữ: + A   + A   + A   + A  

22. Ngũ Giới
D3. Ngũ giới
E1. Thiện Sinh hỏi
Thiện Sinh bạch Phật: “ Bạch Đức Thế Tôn! Người nào được pháp Tam quy y và người nào không được?”
E2. Thế Tôn trả lời
F1. Trả lời đắc giới thể Tam quy y
- Thiện nam tử! Người nào tin nhân, tin quả, tin pháp Tứ đế, tin có sự đắc đạo thì người đó được Tam quy y. Người nào có lòng tin kiên cố không thoái chuyển, gần gũi Tam bảo, chấp nhận lời dạy bảo của bạn lành thì người đó được pháp Tam quy y. Giới Ưu bà tắc cũng giống như vậy. Người nào có thể quán sát: “Giới Ưu bà tắc có vô lượng quả báo công đức, có thể trừ diệt vô lượng pháp ác; chúng sinh vô biên, sự thọ khổ cũng vô lượng vô biên; thân người khó được; tuy được thân người,
khó được các căn đầy đủ; tuy các căn đầy đủ, khó có lòng tin đối với Tam bảo; tuy có lòng tin, khó gặp bạn lành; tuy gặp bạn lành, khó được sự tự tại; tuy được tự tại, các pháp đều vô thường”, thì nên tự nhủ rằng: “Nếu như gây nghiệp ác, do nghiệp ác này sẽ thọ ác báo của thân tâm vào đời kế tiếp. Do nhân duyên này, nghiệp thân miệng ý đều là kẻ thù của chính ta. Giả như, tạo ba nghiệp ác mà vẫn không thọ ác báo, việc ác trong hiện tại cũng không nên làm. Ba nghiệp ác này làm cho hiện đời hình mạo hiện ra tướng xấu ác, lúc chết lại sinh lòng hối hận. Do nhân duyên này, ta nên thọ Tam quy y và Bát quan trai giới, xa lìa tất cả nghiệp ác không lành.”
F2. Phân biệt giới tướng
Người trí quan sát giới có hai loại: giới thế gian và giới giải thoát. Nếu sự thọ giới không nương vào Tam bảo thì gọi là giới thế gian. Giới này không bền chắc,
giống như màu vẽ không có keo, vì thế trước tiên nên quy y Tam bảo, rồi sau đó mới thọ giới. Hoặc thọ cả một đời, hoặc chỉ thọ một ngày đêm, đây gọi là giới Bát quan trai của ưu bà tắc. Giới thế gian không thể diệt trừ những ác nghiệp đã tạo từ trước; nếu thọ Tam quy y và giới thì có thể trừ diệt nghiệp ác. Tuy tạo tội nặng cũng không mất giới. Vì sao? Vì nhờ thế lực của giới pháp vậy. Như có hai người cùng tạo tội ác, một người thọ giới, một người không thọ; người đã thọ giới thì phạm tội nặng, còn người không thọ giới thì phạm tội nhẹ. Tại sao như vậy? Vì người thọ giới hủy phạm lời Phật dạy. Tội có hai loại: một là tính trọng, hai là giá trọng. Hai loại tội này lại có nặng nhẹ khác nhau. Hoặc có người, tội nặng biến thành nhẹ, hoặc có người, tội nhẹ biến thành nặng. Chẳng hạn như ông Ương Quật Ma La hủy phạm giới tính trọng mà không bị tội nặng, còn rồng Y La Bát tuy chỉ hủy phạm giới giá trọng mà lại bị tội
nặng. Thế nên, không thể cho rằng cùng phạm một điều giới thì sẽ có tội bằng nhau. Giới thế gian cũng có những điều giới như không sát sinh, không trộm cắp, nhẫn đến không uống rượu cũng giống như vậy. Giới thế gian, căn bản không thanh tịnh, thọ trì không thanh tịnh, sự trang nghiêm không thanh tịnh, giác quán không thanh tịnh, quả báo không thanh tịnh, cho nên không được gọi là giới Đệ nhất nghĩa, mà chỉ được gọi là giới thế gian. Cho nên người trí tự nhủ: “Ta phải thọ giới Đệ nhất nghĩa.”
F3. Rộng khen giới đức
Thiện nam tử! Hoặc giả, có chúng sinh thọ giới trong đời vị lai khi thân người thân cao tám trượng, tuổi thọ đúng tám vạn bốn ngàn năm, so với chúng sinh thọ giới trong đời ác này, quả báo thọ giới của hai chúng sinh đó bằng nhau không khác. Vì sao? Vì ba thiện căn đều bình
đẳng. Hoặc có người cho rằng: “Đối với loài hữu tình mới có thể đắc được giới thể.” Điều này không đúng. Vì sao? Trong giới pháp của chư Phật, đắc được giới thể là đối với tất cả loài hữu tình và vô tình, mà loài hữu tình, vô tình thì vô lượng vô biên, cho nên giới thể cũng vô lượng vô biên.
Thiện nam tử! Trong pháp bố thí, bố thí sự không sợ là thù thắng nhất, cho nên ta nói năm giới tức là năm sự bố thí lớn. Năm giới như vậy có thể làm cho chúng sinh xa lìa năm sự sợ hãi. Năm loại bố thí như vậy rất dễ tu tập, tự tại vô ngại, không phải mất tiền của mà lại được vô lượng công đức. Nếu không có năm loại bố thí này sẽ không được quả Tu đà hoàn, nhẫn đến không được quả vị A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề.
Thiện nam tử! Nên biết rằng sau khi thọ giới, người thọ giới sẽ được trời người
cung kính bảo hộ, được danh tiếng lớn, tuy gặp cảnh ác, tâm không sầu lo, chúng sinh gần gũi, cầu xin nương nhờ. Người con của trưởng giả Cấp Cô Độc vì muốn được tám ngàn đồng tiền vàng mà thọ giới, còn được quả báo vô lượng công đức. Thiện nam tử! Vì muốn của cải mà thọ giới còn được lợi ích, huống chi chí tâm cầu giải thoát mà thọ giới, lẽ nào lại không được lợi ích?
Thiện nam tử! Có năm pháp thiện thường vây quanh giới pháp làm cho nó tăng trưởng không ngừng như nước sông Hằng. Năm pháp đó là gì? Một là từ, hai là bi, ba là hỷ, bốn là nhẫn, năm là tín. Người nào có thể phá tan tà kiến sâu nặng, tâm không nghi ngờ, thì sẽ đầy đủ chánh niệm, trang nghiêm thanh tịnh, căn bản thanh tịnh, lìa xa ác giác quán. Thiện nam tử! Người nào xa lìa năm việc ác thì gọi là thọ giới, lìa xa tất cả những nghiệp ác của thân, khẩu, ý. Nếu có người cho rằng: “Không
có năm giới cũng có thể vượt biển sinh tử”, đây là điều không thể có. Thiện nam tử! Ai muốn vượt biển sinh tử phải nên chí tâm thọ trì Ngũ giới.
F4. Riêng biệt nói rõ giới, trai
Trong năm giới này, bốn giới trong đời sau sẽ thành vô tác giới. Chỉ có ái dục khó đoạn, cho nên giới không tà dâm không thể trở thành vô tác giới thể, do nhân duyên này, sự ái dục dai dẳng khó có thể đoạn trừ. Các ông phải nên chí tâm cẩn thận, không được phóng dật. Có người cho rằng: “Có vô lượng pháp khác, nếu phạm sẽ thọ tội rất nặng, chư Phật đời quá khứ tại sao không cấm mà lại cấm đoán uống rượu?” Thiện nam tử! Bởi sự uống rượu làm mất tâm hổ thẹn, làm cho người say không còn biết sợ ba đường ác, và do đó, không thể thọ trì bốn điều giới khác, bởi thế cho nên chư Phật đời quá khứ cấm không cho uống rượu. Nếu có người cho
rằng: “Đức Như Lai nói uống rượu có nhiều lỗi lầm, tại sao lại không đặt giới này vào hàng đầu của năm giới?” Điều này không đúng. Vì sao? Giới cấm uống rượu là giới giá trọng, không phải là giới tính trọng. Đức Như Lai chế lập giới tính trọng trước, sau đó mới chế lập giới giá trọng.
Thiện nam tử! Trước đây Đức Như Lai nói tháng trắng, tháng đen mỗi tháng đều có ba ngày trai, đây là thuận theo pháp của ngoại đạo. Những kẻ ngoại đạo vào những ngày này thường cúng tế các vị trời, cho nên Đức Như Lai nói có ba ngày trai. Thiện nam tử! Ví như màn cửa sổ, nhờ có dây cột nên không rớt, pháp ba ngày trai mỗi tháng trắng, đen cũng giống như vậy. Nếu chúng sinh nào phát tâm thọ trì sẽ không bị đọa vào ba đường dữ.
Thiện nam tử! Nếu có người muốn tu tập hạnh bố thí, cúng dường Tam bảo, tọa
thiền, tu tập hạnh lành, đọc tụng kinh điển, cúng dường cha mẹ, thì trước tiên nên lập thệ nguyện: “Nếu ta không làm những việc này, sẽ tự hành phạt.” Nếu được như thế phước đức của người đó mỗi ngày sẽ một tăng trưởng như dòng nước sông Hằng. Pháp Ngũ giới này có năm loại quả báo: một là vô tác quả, hai là báo quả, ba là dư quả, bốn là tác quả, năm là giải thoát quả. Nếu như có người thọ Ngũ giới, phải biết người đó sẽ được năm quả báo như thế. Nếu ưu bà tắc nào thường đến chùa chiền, chỗ của chúng tăng, gần gũi các vị Tỳ kheo, hỏi han Chánh pháp, hết lòng lắng nghe, nghe xong thọ trì, ghi nhớ không quên, có thể phân biệt nghĩa lý, sau khi hiểu rõ bèn đem dạy dỗ chúng sinh, đây gọi là ưu bà tắc lợi mình lợi người.
F5. Sống đúng pháp, không đúng pháp
Nếu ưu bà tắc không chịu học tập những điều đã được dạy bảo, lại còn khinh
mạn Tỳ kheo, vì muốn tìm lỗi Tỳ kheo mà đến nghe pháp, không có tâm tin tưởng kính trọng, phụng sự ngoại đạo, cho rằng đây là việc công đức, tin vào ngày tháng, sao hạn, thì ưu bà tắc đó không sống đúng Chánh pháp. Nếu ưu bà tắc, tuy tự mình không làm việc ác, nhưng lại sai người khác làm, thì ưu bà tắc đó không sống đúng Chánh pháp. Nếu ưu bà tắc làm việc cho hải quan, đánh thuế hàng hóa, thì ưu bà tắc đó không sống đúng Chánh pháp. Nếu ưu bà tắc tính giá tiền bằng đồ vật rồi mới trị bệnh, trị xong đem bán đồ vật đó thì ưu bà tắc đó không sống đúng Chánh pháp. Nếu ưu bà tắc tự mình không làm ác, không bảo người khác làm ác, tâm cũng không nghĩ điều ác thì ưu bà tắc đó sống đúng Chánh pháp. Nếu ưu bà tắc do vì phiền não khởi lên mà tạo tội, sau khi tạo tội, nếu không sinh tâm hổ thẹn sám hối thì ưu bà tắc đó không sống đúng Chánh pháp. Nếu ưu bà tắc vì sinh mạng mình mà làm những việc ác, thì ưu bà tắc đó
không sống đúng Chánh pháp. Nếu ưu bà tắc tuy được thân người, lại làm việc phi pháp, thì ưu bà tắc đó không được gọi là người. Nếu như có lòng tin, có thể làm việc phước đức, khéo tu tập chánh niệm, quán sát tất cả pháp đều là vô thường, vô ngã, vô ngã sở, đối với tất cả pháp, tâm không sinh tham đắm, thấy tất cả pháp đều là không tự tại, đều là sinh diệt, khổ, không, không có sự tịch tĩnh, thân người khó được, tuy được thân người, khó có đầy đủ các căn, tuy có đầy đủ các căn, khó có chánh kiến, tuy đầy đủ chánh kiến, khó có lòng tin, tuy có lòng tin, khó gặp bạn lành, tuy gặp bạn lành, khó được nghe Chánh pháp, tuy nghe Chánh pháp, lại khó thọ trì, nếu có thể quán sát như thế thì gọi là có được thân người. Nếu quán sát Dục giới là vô thường, nhẫn đến trời Phi tưởng phi phi tưởng cũng là vô thường, do nhân duyên này không cầu ba đường ác, nhẫn đến không cầu sinh lên cõi trời Phi tưởng phi phi tưởng. Quán sát như vậy rồi, thấy
được ba sự không bền chắc bèn đem thân không bền chắc đổi lấy pháp thân bền chắc. Đối với Tam bảo lễ lạy cúng dường, đến thì đón, đi thì đưa, tự tay bố thí, tự thân làm việc phước đức, đây gọi là đem thân không bền chắc đổi lấy thân bền chắc. Đem tài sản không bền chắc đổi lấy tài sản bền chắc bằng cách đem thức ăn bố thí cho người bệnh, người đi đường, cúng dường cho sa môn, bà la môn, cùng những người nghèo khổ, đây gọi là đem tài sản không bền chắc đổi lấy tài sản bền chắc. Lại đem thọ mạng không bền chắc đổi lấy thọ mạng bền chắc bằng cách tu tập pháp Lục niệm, từ bi hỷ xả, chứng đắc bốn Chân đế, khéo léo quán sát sinh lão bệnh tử, tin rõ quả báo của các nghiệp lành dữ, biết chắc sự ân ái sẽ có lúc biệt ly, tất cả chúng sinh đều không được tự tại, lúc chưa được Thánh đạo, thế lực của sinh tử rất lớn, tất cả sự vui trên thế gian đều có sự khổ đi kèm. Tuy cũng hưởng thọ sự vui, nhưng lòng không đắm nhiễm, giống như
trong tháng lạnh tìm lửa để sưởi ấm. Tuy hưởng sự vui thế gian, nhưng quyết không vì đó mà làm ác. Tu tập nhẫn nhục và hai loại bố thí để lợi ích chúng sinh, quán sát sâu xa bản tính bình đẳng của hai sự khổ vui. Phàm nói ra điều gì, lời nói đều dịu dàng, khéo dạy bảo chúng sinh, làm cho họ sống đúng Chánh pháp. Lìa xa bạn ác, tâm không phóng dật và không làm những việc như uống rượu, cờ bạc, săn bắn, v.v..., đây gọi là đem tuổi thọ không bền chắc đổi lấy tuổi thọ bền chắc.
Thiện nam tử! Nếu được thân người lại có nhiều tài sản và được tự tại, trước tiên nên cúng dường cha mẹ, sư trưởng, Hòa thượng, bậc trưởng thượng, người giữ gìn Chánh pháp, lại cung cấp đồ cần dùng cho những người từ xa đến, những người sắp đi xa, cùng những người tật bệnh. Lời nói dịu dàng, thường biết hổ thẹn, không chỉ kính trọng riêng một người có đức nào, mà cúng dường tất cả bậc thánh hiền,
người trì giới, đa văn; đều có thể đem nhà cửa, thức ăn uống, giường chiếu, quần áo, thuốc men ra để cúng dường. Tin chắc các vị Tăng có nhiều công đức, tu tập hạnh Tu đà hoàn, đắc quả Tu đà hoàn, nhẫn đến tu tập hạnh A la hán, đắc quả A la hán, hoặc tu tập Kim cương tam muội, Điện quang tam muội. Quán sát như vậy rồi bèn đem tâm bình đẳng phụng sự, bố thí các ngài. Bố thí như vậy sẽ được vô lượng phước đức, cho nên trong kinh Lộc Tử, ta có nói với Lộc Tử Mẫu rằng: “Nếu đem tâm phân biệt thỉnh tăng, tuy thỉnh Phật cùng năm trăm A la hán vẫn không được gọi là thỉnh phước điền tăng. Còn như có thể đem tâm bình đẳng thỉnh một vị tương tự Tỳ kheo rất ác trong tăng đoàn lại được vô lượng phước đức.” Vì sao? Vị tương tự Tỳ kheo đó, tuy là người ác, không có giới hạnh, không đa văn, không tu pháp lành, nhưng có thể giảng nói ba loại Bồ đề, có nhân có quả, lại không hủy báng Tam bảo Phật Pháp Tăng, nắm giữ ngọn cờ thù thắng vô
thượng của Đức Như Lai, chánh kiến không sai lầm. Nếu cúng dường Tăng tức là cúng dường Phật bảo, Tăng bảo. Nên biết, quán sát công đức vi diệu của Phật pháp tức là cúng dường Tam bảo đầy đủ. Nếu như lúc bố thí, không cầu quả báo tức là cúng dường Vô thượng Bồ đề, thành tựu đầy đủ pháp Bố thí Ba la mật, tu tập Đạo Bồ đề, được vô lượng công đức trong đời vị lai, lại cũng có thể lợi mình lợi người. Có thể tu tập từ bi, xả bỏ sự vui thích của chính mình vì muốn người khác bớt khổ. Lúc chưa chứng quả Bồ đề, tâm không bao giờ lo lắng hối hận. Tuy nghe con đường tu tập Đạo Bồ đề dài xa, quả vị Bồ đề khó được, nhưng trong tâm vẫn không thoái chuyển. Vì muốn độ chúng sinh mà ở trong vô lượng đời nhận chịu rất nhiều sự khổ não, nhưng không bao giờ mệt mỏi chán nản. Ưa thích sống đúng Chánh pháp, không cầu sự vui thế gian, ưa sự tịch tĩnh của sự xuất gia tu hành. Khi chưa xuất gia, tuy còn tại gia, vẫn sống
như người tu hành giải thoát, không tạo điều ác, được ba loại giới, tức là giới giới, định giới, và vô lậu giới.
F6. Hiển rõ tại gia khó hành trì
Thiện nam tử! Bồ tát có hai hạng: một là tại gia, hai là xuất gia. Bồ tát xuất gia tu hành đúng Chánh pháp, điều này không khó; Bồ tát tại gia tu hành đúng Chánh pháp, điều này mới khó. Vì sao? Vì người tại gia bị nhiều ác duyên ràng buộc.

23. Thi La Ba La Mật
D4. Thi la Ba la mật
E1. Thiện Sinh hỏi
Thiện Sinh bạch Phật: “Kính bạch Đức Thế Tôn! Bồ tát làm thế nào để được tâm kiên quyết trên đường hướng về Đạo Bồ đề.”
E2. Như Lai trả lời
F1. Trả lời chung bốn pháp kiên cố
- Thiện nam tử! Bồ tát muốn tâm kiên quyết nên tu tập bốn pháp: một là dù bị khổ lớn, quyết định không hành động ngược với Chánh pháp; hai là được sự tự tại lớn, thường tu nhẫn nhục; ba là tuy sống trong cảnh nghèo khổ, nhưng thường hay bố thí; bốn là lúc tuổi còn cường tráng, thường ham thích xuất gia. Nếu Bồ tát đầy đủ bốn pháp này, thì tâm sẽ kiên quyết trên đường hướng đến Bồ đề.
F2. Nêu rõ riêng biệt giới là căn bổn
G1. Hiển rõ sự được, mất, của sự trì giới, phạm giới
Bồ tát đầy đủ bốn pháp như vậy, lại nghĩ như vầy: “Mảnh đất căn bản đầu tiên của con đường Bồ đề được gọi là giới. Giới pháp này còn gọi là mảnh đất đầu tiên, mảnh đất hướng dẫn, mảnh đất bằng phẳng, mảnh đất bình đẳng, mảnh đất từ hòa, mảnh đất thương xót, là vết chân của chư Phật, là căn bản của tất cả công đức, là ruộng phước, do nhân duyên này, người trí phải nên thọ trì, không được hủy phạm.” Lại nữa, người trí nên nghĩ như thế này: “Giới pháp có hai loại quả báo, một là được hưởng sự vui cõi trời, hai là được hưởng sự vui Bồ đề.” Người trí nên cầu sự vui Bồ đề mà không cầu sự vui cõi trời. Nếu sau khi đã thọ giới, điều không nên làm mà cố làm, điều không nên nghĩ mà cố nghĩ, lười biếng, ham ưa ngủ nghỉ, nghĩ tưởng mông lung, sống không đúng Chánh pháp, hay thề những lời độc dữ, đây gọi là làm giới nhơ nhớp. Nếu sau khi
đã thọ giới, lòng lại sinh hối tiếc, cầu quả báo trời người, thường hay buông lung, không sinh lòng thương xót, đây là làm giới nhơ nhớp. Nếu vì sợ nghèo khổ, hoặc vì sợ hãi, hoặc vì mất tiền của, hoặc vì sợ phu dịch, hoặc vì thân mạng, hoặc vì lợi dưỡng, hoặc vì muốn thỏa mãn tự ái mà thọ giới, sau khi thọ giới lại sinh lòng nghi ngờ, đây là làm giới nhơ nhớp.
Thiện nam tử! Nếu có người không muốn ở trong sinh tử dài lâu, thấy rõ lỗi lầm của sinh tử, nhận biết sự vui cõi trời cõi người cũng giống như sự khổ ở A tỳ địa ngục không khác, thương xót chúng sinh, đầy đủ chánh niệm, vì muốn lợi ích vô lượng chúng sinh, làm cho họ thành tựu Đạo Bồ đề, vì muốn đầy đủ Đạo Bồ đề, vì muốn hành trì đúng như pháp, cho nên thọ trì cấm giới, tâm không phóng dật. Có thể thấy rõ sự nặng nhẹ của tất cả các nghiệp thân, miệng, ý trong ba đời quá khứ, hiện tại, vị lai. Bất cứ làm việc gì, trước tiên
đều để tâm vào công việc, tâm không buông lung. Trong khi làm, sau khi hoàn tất, cũng đều không buông lung. Dù trước khi làm, tuy không ý thức mình phạm giới, làm xong vẫn sẽ mắc tội phạm giới. Nếu như không chú ý vào việc làm để cho đến nỗi phạm giới, cũng vẫn mắc tội phạm giới. Nếu như không giữ chánh niệm, để cho khách trần phiền não tạm thời sinh khởi, cũng mắc vào tội phạm giới. Nếu hơi buông lung, cũng mắc tội phạm giới. Người đó thường quán sát sự phạm tội nhẹ cũng giống như phạm tội nặng, sau khi quán sát, sinh khởi tâm hối hận và hổ thẹn, sợ hãi lo buồn, tâm không được vui, hết lòng sám hối. Đã sám hối rồi, tâm sinh vui mừng, cẩn thận gìn giữ thọ trì, không còn tái phạm, đây gọi là sự giữ giới thanh tịnh.
G2. Vì chính mình, vì người khác và vì đạo pháp
- Thiện nam tử! Người trí sau khi thọ giới không làm điều ác vì ba lý do: một là
vì chính mình, hai là vì người khác, ba là vì đạo pháp. Thế nào gọi là vì chính mình? Nghĩa là người đó tự mình nhận thức đây là việc ác, biết rõ tạo nghiệp ác sẽ bị quả báo như vậy, tạo nghiệp lành sẽ được quả báo như vậy. Phàm nghiệp ác đã tạo, không hề tiêu mất, quyết định sẽ hứng lấy những quả báo dữ; còn nghiệp lành đã tạo, quả báo cũng không tiêu mất, quyết định sẽ được những quả báo lành. Nếu hai nghiệp thiện ác không bị tiêu mất, tại sao mình lại lừa dối chính mình? Do nhân duyên này, sau khi thọ giới, quyết không nên hủy phạm, phải chí tâm thọ trì, đây gọi là vì chính mình. Thế nào là vì người khác? Người trí biết rằng trên thế gian có những người được thiên nhĩ thông, thiên nhãn thông và tha tâm thông, nếu ta làm ác, những người đó ắt sẽ thấy, nghe, biết rõ ta đang làm ác. Tại sao không sinh hổ thẹn mà lại làm ác? Hơn nữa, các vị trời có vô lượng phước đức, thần túc thông, thiên nhĩ thông, thiên nhãn thông, tha tâm
thông, có thể thấy xa, nghe xa, tuy họ ở gần loài người mà loài người không thấy họ. Nếu như ta làm ác, những vị trời đó sẽ thấy, nghe, biết; nếu như các vị trời thấy ta rõ ràng như thế, tại sao ta không biết hổ thẹn mà lại cố làm ác? Đây gọi là vì người khác. Thế nào là vì Chánh pháp? Người trí thấy rõ pháp của Đức Như Lai thanh tịnh, không ô nhiễm, được lợi ích trong đời hiện tại, có thể làm cho tâm tịch tĩnh, vượt qua đến bờ bên kia, làm cho giải thoát bất cứ lúc nào. Ta nay vì Chánh pháp mà thọ giới; nếu như không thể thọ trì những điều giới nhỏ, làm sao có thể thọ trì những điều giới lớn. Nếu như hủy phạm những điều giới nhỏ sẽ tăng trưởng sự khổ trong ba cõi; còn nếu như chí tâm thọ trì sẽ tăng trưởng sự vui vô thượng. Ta từ lúc thọ thân sinh tử đến nay, sở dĩ chưa chứng được quả giải thoát, thật sự là vì đã không thọ trì cấm giới của vô lượng chư Phật trong đời quá khứ. Hôm nay ta thọ giới, trong đời vị lai quyết định sẽ gặp được
hằng hà sa các Đức Phật. Sau khi hiểu rõ như vậy, tâm sinh tha thiết, chí tâm thọ giới, thọ rồi kiên cố giữ gìn, vì muốn được A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề, lợi ích vô lượng chúng sinh.
G3. Trì giới đến chỗ rốt ráo
Thiện nam tử! Nếu có người tại gia, hoặc xuất gia, hoặc thọ Tam quy, hoặc thọ Bát giới trai, hoặc thọ Ngũ giới, hoặc thọ đầy đủ, hoặc thọ từng phần, hoặc một ngày đêm, hoặc chỉ trong khoảnh khắc, hoặc cả một đời, chí tâm thọ trì, nên biết rằng người đó sẽ được phước đức lớn.
Thiện nam tử! Sau khi thọ giới, tu ba nghiệp lành, đa văn, bố thí, tu thiền định, tu pháp lành, cúng dường Tam bảo, đây gọi là trang nghiêm Bồ đề. Sau khi thọ giới, nếu đọc tụng Mười hai phần giáo của Đức Như Lai thì người đó gọi là kho tàng đại pháp vô thượng. Người đó tăng gia
tinh tiến vì muốn đầy đủ Thi la Ba la mật. Giới thể Đại thừa đã thọ trong đời này sẽ thành giới thể vô tác, trong đời vị lai tuy không thọ lại, giới thể cũng không mất.
Thiện nam tử! Có pháp là giới mà không phải là Ba la mật, có pháp là Ba la mật mà không phải là giới, có pháp vừa là giới vừa là Ba la mật, có pháp chẳng phải giới cũng chẳng phải Ba la mật. Một, pháp là giới mà không phải Ba la mật tức là giới pháp của Thanh văn, Bích chi phật; hai, pháp là Ba la mật mà không phải là giới tức là bố thí Ba la mật; ba, pháp vừa là giới vừa là Ba la mật, như trong đời quá khứ, Bồ tát Thích Ca, lúc thọ thân Cù Đà, bị côn trùng, thú, cùng loài kiến đến cắn, ăn, mà thân không lay động, cũng không khởi tâm ác; lại như một vị tiên trong mười hai năm ngồi yên không lay động, vì không muốn những con chim sẻ làm tổ trên đầu mình sợ hãi; bốn, pháp chẳng
phải giới chẳng phải Ba la mật, chẳng hạn như sự bố thí của người thế tục.
G4. Chánh thức nêu rõ tướng trạng của sự trì giới
Thiện nam tử! Lúc Đại Bồ tát trụ trong Thi la Ba la mật, ai có thể nói được sự khổ của vị ấy vì chúng sinh mà nhẫn thọ? Có người, sau khi thọ vài điều giới nhỏ, không thể thương xót chúng sinh đang đau khổ, người ấy không thể đầy đủ Thi la Ba la mật. Nếu có thể tu nhẫn nhục, tam muội, trí tuệ, tu hành tinh tiến, ưa thích đa văn, nên biết người đó có thể tăng trưởng Thi la Ba la mật, trang nghiêm Bồ đề, chứng quả Bồ đề. Giới pháp như vậy gồm đủ vô lượng pháp lành, vô lượng quả báo, vô lượng giới cấm, do nhân duyên này, trang nghiêm Bồ đề.
Thiện nam tử! Đại Bồ tát sau khi thọ giới, miệng không nói ác, tai không thích nghe điều ác, không thích nói cũng không
thích nghe chuyện thế gian, quyết không nghĩ tưởng mông lung, không gần bạn ác, do đây gọi là giới thanh tịnh, tịch tĩnh. Bồ tát nếu thấy người phá giới, không sinh lòng oán ghét, mà dùng tất cả những phương tiện khéo léo để điều phục họ. Nếu không điều phục được thì khởi tâm thương xót, không vì thân mạng mình mà phá giới hoặc xả giới. Đại Bồ tát sau khi thọ thực, thường sinh tâm hổ thẹn, tâm không buông lung, quán sát thức ăn như thuốc điều trị thân mạng, hoặc thuốc trị bệnh ghẻ lở. Khi đi vào làng, quán sát như đi vào rừng đao kiếm, phòng vệ các căn, tu tập chánh niệm, quán sát điều đáng làm, điều không đáng làm, không sinh tâm phóng dật. Quán sát người khác làm phước hay làm tội cũng đều do mình, vì thế nên khi nhận được cúng dường lớn, không nên vui mừng, khi gặp suy vi, cũng không buồn giận. Khi được cúng dường ít, nên nghĩ như vầy: “Hiện nay, sự tu học tín, tâm, giới, bố thí, nghe pháp, trí tuệ, sống
đúng như pháp của ta còn ít, vì thế được cúng dường ít, bởi thế, ta không nên sinh lòng lo sầu khổ não. Ta vì hai việc mà thọ nhận sư bố thí của tín đồ: một là vì tăng trưởng phước đức cho họ, hai là vì tăng trưởng pháp lành cho chính mình. Vì thế, nếu đồ cúng dường ít hoặc hư xấu cũng không nên buồn khổ.” Nếu phải đứng chờ lâu, hoặc chịu sự chửi mắng rồi mới được bố thí, lúc đó phải nên tự trách mình như sau: “Đây là tội lỗi đời trước của mình, không phải là lỗi của chúng sinh, bởi vậy, ta cũng không nên sinh tâm sầu não.” Nếu sau khi thọ giới, gây tội lỗi cho người khác, cũng nên tự trách mình: “Điều mình đã làm, thật chẳng phải là chánh đạo. Vì sao? Mười hai bộ kinh đều chẳng cho rằng các pháp ác là ạo Bồ đề, bởi vậy, ngày hôm nay ta phải nhận chịu đủ thứ quả báo.” Nếu người nào có thể nghĩ tưởng như vậy, phải biết rằng người đó có thể đầy đủ Thi la Ba la mật.
Thiện nam tử! Nếu người nào có thể giữ gìn các căn, trong bốn uy nghi đều không làm điều ác, có thể nhẫn chịu sự khổ, không làm việc quấy để sinh sống, nên biết người ấy có thể đầy đủ Thi la Ba la mật. Nếu như sinh lòng kính sợ đối với giới lớn cũng như giới nhỏ; tuy gặp hoàn cảnh xấu, cũng không phạm giới nhỏ. Không để phiền não làm ô uế tâm mình, tu tập hạnh nhẫn nhục, nên biết người đó có thể đầy đủ Thi la Ba la mật. Nếu vì việc thiện mà không tiếc thân mạng, gác bỏ việc mình, lo cho người xong việc, thấy người mắng chửi mình, không sinh lòng oán ghét, nên biết người đó sẽ đầy đủ Thi la Ba la mật. Đối với giới pháp, tuy có những điều giới Đức Như Lai cho khai duyên, nhưng vẫn thọ trì y như cũ, bảo hộ thân mạng của chúng sinh, không tiếc của cải thân mạng, nhẫn đến lúc chết cũng không phạm giới nhỏ. Tuy được món trân bảo vi diệu cũng không sinh tâm tham. Không phải vì muốn trả ơn mà làm điều
lành cho người, mà vì thương xót chúng sinh nên thọ trì cấm giới. Sau khi thọ giới, khéo phát nguyện lớn, nguyện tất cả chúng sinh đều được tịnh giới, nên biết người đó sẽ đầy đủ Thi la Ba la mật.
F3. Kết luận tại gia thù thắng
Thiện nam tử! Bồ tát có hai hạng: một là tại gia, hai là xuất gia. Bồ tát xuất gia đầy đủ Thi la Ba la mật, điều này không khó. Bồ tát tại gia đầy đủ Thi la Ba la mật, điều này mới khó. Vì sao? Vì người tại gia bị nhiều ác duyên ràng buộc.

24. Nghiệp
D5. Mười nghiệp
E1. Thiện Sinh hỏi
Thiện Sinh bạch Phật: “Kính Bạch Đức Thế Tôn! Lúc chư Phật chưa xuất hiện ở thế gian, các Đại Bồ tát lấy gì làm giới pháp?”
E2. Như Lai trả lời
F1. Nói rõ nguồn gốc của mười nghiệp lành
- Thiện nam tử! Khi Đức Phật chưa xuất thế, lúc đó chưa có Tam quy y và giới pháp, chỉ có pháp Thập thiện mà người trí dùng làm phương tiện tu tập cầu Đạo Bồ đề. Pháp Thập thiện này, ngoài chư Phật ra, không ai có thể phân biệt giảng nói. Pháp này, chư Phật đời quá khứ giảng nói, lưu truyền cho đến ngày nay không mất, người trí lãnh thọ hành trì. Thiện nam tử! Chúng sinh không thể thọ trì tu tập pháp Thập thiện này là do trong đời quá khứ
không gần gũi, hỏi pháp, cúng dường chư Phật.
F2. Nói chi tiết nghĩa của pháp Thập thiện
G1. Khai thị nghiệp quả, khuyên tin
Thiện nam tử! Tất cả chúng sinh đều có tâm tưởng tạp loạn, do tâm tưởng tạp loạn mà có phiền não tạp loạn, vì phiền não tạp loạn mà tạo nghiệp tạp loạn, vì tạo nghiệp tạp loạn mà sinh vào các cõi nước tạp loạn, do cõi nước tạp loạn mà thọ thân tạp loạn. Thiện nam tử! Tất cả chúng sinh sau khi thọ thân tạp loạn, thấy hình sắc tạp loạn, sau khi thấy hình sắc tạp loạn, bèn suy ngẫm điều ác, sự nghĩ ác này gọi là vô minh. Vì nhân duyên vô minh, sinh tâm mong cầu, đây gọi là ái, do tâm ái mà tạo tác, đây gọi là nghiệp, do nhân duyên tạo nghiệp nên sẽ bị quả báo. Người trí có thể thấy rõ sự trói buộc là do phiền não bên trong và nhân duyên bên ngoài. Tu mười nghiệp lành thì có thể diệt trừ sự trói buộc đó, cho nên, Đức Như Lai khi vừa mới đắc
A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề, bèn phân biệt diễn nói giáo pháp Thập thiện. Nhân vì pháp Thập thiện, thế gian mới có việc lành việc ác, bạn lành bạn ác, nhẫn đến có sự giải thoát, vì thế chúng sinh phải nên phân biệt hiểu rõ con đường Thập thiện. Do vì sự tu Thập thiện mà có gió mây nâng giữ biển lớn, cung điện a tu la, đại địa, núi lớn, ngạ quỷ, súc sinh, địa ngục, trời Tứ thiên vương, nhẫn đến trời Tha hóa tự tại. Cũng do nhân duyên tu tập Thập thiện mà Chuyển luân thánh vương có bốn loại xe vàng, bạc, đồng, sắt, và có bảy chúng thọ giới, cầu ba loại Bồ đề. Cũng vì nhân duyên Thập thiện nghiệp đạo mà có sự tăng giảm của những vật trong, vật ngoài, sắc lực và thọ mạng của tất cả chúng sinh. Vì thế, người trí phải nên tu tập đầy đủ pháp Thập thiện này.
G2. Phân biệt thiện ác, khiến giữ gìn
Chẳng hạn, như chúng sinh lúc thiếu thời, lúc trai tráng, lúc già cả, hay trong các mùa xuân, hạ, thu, đông, sự sinh khởi phiền não của họ đều mỗi lúc mỗi khác; tương tự như thế, sự sinh khởi phiền não của chúng sinh trong tiểu kiếp, trung kiếp, đại kiếp cũng đều sai khác. Chúng sinh lúc tu nghiệp Thập thiện, được đầy đủ vô lượng thọ mạng, sắc lực, hương thơm, mùi vị, thế nhưng do tham sân si, cho nên mất hết tất cả những quả báo đó. Do nhân duyên của mười ác nghiệp mà thời tiết, năm tháng, các vì sao, mặt trời, mặt trăng, đất nước gió lửa, v.v... tất cả đều đổi khác. Người nào có thể nhận rõ những điều như trên, phải biết người đó sẽ được giải thoát. Do bởi nhân duyên của sự khổ mà chúng sinh khởi lòng tin, đã có lòng tin thì có thể nhận rõ thiện ác, đã nhận rõ như vậy rồi bèn tu Thập thiện.
Vì ý nghiệp đi khắp mười nơi nên gọi là mười đường. Ba đường của thân là sát
hại, trộm cắp, dâm dục; bốn đường của miệng là nói lời độc dữ, nói dối, nói đâm thọc, nói lời vô nghĩa; ba đường của tâm là ganh ghét, giận dữ, tà kiến. Mười nghiệp ác này là cội gốc của tất cả tội lỗi. Do bởi cảnh giới, quốc độ, cuộc sống, hình tướng, thọ mạng, tên gọi của chúng sinh đều khác nhau, cho nên nghiệp đạo phải là vô lượng, chứ không phải chỉ có mười. Trong mười nghiệp này, ba nghiệp của tâm, chỉ gọi là nghiệp mà không gọi là đạo. Còn bảy nghiệp của thân và miệng thì vừa gọi là nghiệp, vừa gọi là đạo, tổng cộng là mười. Mười nghiệp đạo này, hoặc là tự mình làm, hoặc người khác làm, hoặc mình và người cùng làm, đều đưa đến hai quả báo, hoặc lành hoặc dữ, đây cũng là nhân duyên thiện ác của chúng sinh. Bởi thế, đối với việc ác, người trí còn không nghĩ đến, huống là tự thân cố ý làm? Nếu có người để cho phiền não kiết phược mặc tình thao túng, phải biết người đó đang tạo mười nghiệp ác. Người nào có thể trừ diệt
không cho phiền não kiết phược lộng hành thì đó là người tạo mười nghiệp lành. Nếu có người chỉ mới dự định làm ác, hoặc không có mưu tính trước, khi đụng cảnh bất chợt tạo ác thì người đó không phạm tội do sự tạo nghiệp. Bởi thế, người trí phải nên siêng cần tu tập mười nghiệp lành. Sự tu chứng bốn Thánh đế cũng giống như vậy. Dự định ngày giờ làm ác, nhưng nếu lỡ thời gian, cũng không gọi là có tội. Bởi thế, người trí phải nên tu mười nghiệp lành, nhân vì chúng sinh tu tập Thập thiện, cho nên được tăng trưởng thọ mạng, cùng tài sản trong, ngoài. Do nhân duyên phiền não, mà mười nghiệp ác tăng trưởng. Nếu không có nhân duyên phiền não, mười nghiệp lành sẽ tăng trưởng.
G3. Nói về tướng trạng của mười nghiệp ác
H1. Chánh thức nói về mười nghiệp ác
Thiện nam tử! Mười nghiệp đạo này, mỗi nghiệp đều có ba phần, một là căn bản, hai là phương tiện, ba là đã thành. Căn bản
có nghĩa là nếu nghi đối phương là người, hoặc nghi là chúng sinh, mà giết chết họ, hoặc dùng thân ra dấu, hoặc miệng bảo người khác giết, đây gọi là căn bản. Nếu như mài dao cho bén, mua thuốc độc, cột dây với ý đồ giết chết, đây gọi là phương tiện. Nếu như sau khi giết chết, lấy tay rờ mó, cân đo sức nặng, hoặc tự mình ăn, hoặc cùng với người khác ăn, tự mình thọ dụng, hoặc tùy ý cho người khác, cảm thấy vui sướng, không biết hổ thẹn, tâm không hối hận, lấy làm hãnh diện, sinh tâm ngạo mạn, đây gọi là đã thành.
Vật thuộc về người khác, và mình cũng biết như vậy, nếu tự mình trộm, hoặc bảo người khác trộm, hoặc dùng tâm nghi dời vật để chỗ khác, đây gọi là căn bản. Nếu phá rào, phá tường hoặc dùng thang leo vào, vào nhà tìm kiếm, nhẫn đến lấy tay sờ vào vật, đây gọi là phương tiện. Sau khi trộm xong, đem vật cất giấu, tùy ý cho người khác, bán buôn đổi chác, vui vẻ
hưởng dụng, không biết hổ thẹn, lòng không hối hận, lấy làm hãnh diện, sinh lòng kiêu mạn, đây gọi là đã thành.
Nếu người đàn bà đã thuộc người khác, mình đã biết như thế mà vẫn làm chuyện tà dâm với họ, đây gọi là căn bản. Nếu nhờ người đến gặp, hoặc chính mình gặp họ, hoặc gửi thư từ, hoặc đụng chạm vào thân họ, hoặc dùng lời đường mật để quyến dụ, đây gọi là phương tiện. Nếu sau khi thỏa mãn sự tà dâm, đem tặng đồ trang sức, chung ngồi ăn uống, vui vẻ thỏa thích, không biết hổ thẹn, không biết hối hận, tự lấy làm hãnh diện, sinh lòng kiêu mạn, đây gọi là đã thành.
Nếu ở giữa đám đông, dấu diếm sự thật, nói lời hư dối, hoặc trong ba thời hoặc hai thời mỗi ngày, đây gọi là căn bản. Nếu như trước đó, sắp đặt mưu toan, thêu dệt lời nói, hoặc đem lời của người này nói cho người khác biết, đây gọi là
phương tiện. Nếu như do sự vọng ngữ mà được đồ vật, hoặc đem cho người khác, hoặc hoan hỷ hưởng dụng, không biết hổ thẹn, không biết hối hận, tự lấy làm hãnh diện, sinh tâm kiêu mạn, đây gọi là đã thành.
Nếu trong sự nói dối, lại xen lời đâm thọc, phá hoại sự hòa hợp, đây gọi là căn bản. Nói lỗi người cùng những việc xấu, như nói: “Không thể nào hòa hợp được, tốt nhất là nên xa nhau”, đây gọi là phương tiện. Do kết quả phá hoại sự hòa hợp, nhận được tiền của, tùy ý đem cho người khác, vui vẻ hưởng dụng, không biết hổ thẹn, lấy làm hãnh diện, sinh lòng kiêu mạn, đây gọi là đã thành.
Nếu biến đổi sắc mặt, dùng lời độc ác chửi rủa người khác, đây gọi là căn bản. Hoặc nghe lời người khác, bèn gọt dũa lời nói, tìm đến người kia, dự định chửi rủa, thóa mạ, đây gọi là phương tiện. Sau khi
chửi rủa, nhận được tiền của, tùy ý đem cho, hoặc hoan hỷ hưởng dụng, không biết hổ thẹn, không biết sám hối, đây gọi là đã thành.
Nếu nói lời dâm đãng, hoặc nói chuyện nham nhở, đây gọi là căn bản. Hoặc hát, hoặc ngâm những lời vô nghĩa, bày vẻ nhiều phương cách để chiều theo thị hiếu của người khác, đây gọi là phương tiện. Nếu dạy người khác những sự việc vô nghĩa để lấy tiền, tùy ý đem cho, hoặc vui vẻ hưởng dụng, không biết hổ thẹn, không biết sám hối, lấy làm hãnh diện, sinh lòng kiêu mạn, đây gọi là đã thành.
Đối với tài sản người khác, sinh lòng tham muốn chiếm đoạt, đây gọi là căn bản. Sinh tâm phiền não, đây gọi là phương tiện. Do tham mà được tài sản, tùy ý đem cho, hoặc vui vẻ hưởng dụng, lại còn khoe khoang, không biết hổ thẹn, không biết
sám hối, lấy làm hãnh diện, sinh lòng kiêu mạn, đây gọi là đã thành.
Nếu đánh chửi người khác, đây gọi là căn bản. Nếu tay cầm gậy, đá, gây sự với người khác, đây gọi là phương tiện. Đánh xong vui mừng, thọ nhận tài vật, tùy ý đem cho, hoặc vui vẻ hưởng dụng, không biết hổ thẹn, không biết hối hận, lấy làm hãnh diện, sinh lòng kiêu mạn, đây gọi là đã thành.
Nếu phỉ báng nghiệp báo, nhân quả, chân đế, hoặc thánh hiền, đây gọi là căn bản. Nếu đọc tụng, sao chép, tin tưởng lãnh thọ kinh sách ngoại đạo, khen ngợi, tán thán, đây gọi là phương tiện. Lãnh thọ tà pháp xong, đem giảng giải cho người khác, làm cho họ tăng trưởng tà kiến, thọ nhận tài vật, tùy ý đem cho, vui vẻ hưởng dụng, không biết hổ thẹn, không biết hối hận, lấy làm hãnh diện, sinh lòng kiêu mạn, đây gọi là đã thành.
H2. Phân biệt tội đơn, kép, nặng, nhẹ
Đối với mười nghiệp đạo, hoặc có người cùng lúc phạm hai tội: nói dối, nói đâm thọc; hoặc cùng lúc phạm ba tội, chẳng hạn như nói dối, nói đâm thọc, nói lời độc ác; hoặc phạm ba tội, chẳng hạn như tà kiến, nói lời độc ác, nói dối. Phạm ba điều đó tức là nói lời vô nghĩa, do đó thành ra phạm bốn tội. Sự giận dữ và tham lam không cùng đi với nhau. Còn tám tội kia có thể xảy ra cùng lúc. Thế nào là cùng lúc? Nghĩa là sai người khác làm sáu việc kia, còn mình thì làm hai việc: một là tà dâm với vợ người khác, hai là cho rằng không có nghiệp quả. Vì sự việc có thể kỳ hẹn trước, nên mười nghiệp ác có thể được tạo tác cùng một lúc. Mười nghiệp ác này, hoặc chỉ là tác sắc mà không có vô tác sắc, hoặc gồm cả hai phần tác sắc và vô tác sắc. Giả như một hành động ác, nếu như không có sự tạo lập phương tiện và khởi tâm vui
mừng sau khi tạo tác, thì chỉ có tác sắc mà không có vô tác sắc; còn nếu tạo lập phương tiện và khởi tâm vui mừng sau khi tạo tác, thì nghiệp ác này gồm cả tác sắc và vô tác sắc. Mười nghiệp ác này có nhẹ có nặng: hoặc giết hại cha mẹ và Bích chi phật; hoặc trộm cắp tài vật của Tam bảo; hoặc làm chuyện dâm dục với cha mẹ mình cùng A la hán; hoặc nói dối phá hoại sự hòa hợp của tăng đoàn, đây gọi là tội nặng.
H3. Nói rõ từ tham, sân, si sinh khởi
Thiện nam tử! Mười nghiệp này, mỗi nghiệp có ba loại: một là từ tâm tham sinh khởi, hai là từ tâm sân sinh khởi, ba là từ tâm si sinh khởi. Nếu vì tham lợi mà sát hại, đây gọi là từ tâm tham sinh khởi; nếu như giết kẻ thù, đây gọi là từ tâm sân sinh khởi; nếu như giết cha mẹ, đây gọi là từ tâm si sinh khởi.
Trộm cắp đồ vật của người khác cũng có ba loại. Nếu vì tự thân, vợ con, họ hàng nên khởi tâm tham muốn tài sản của người khác mà đi cướp đoạt, đây gọi là do tâm tham mà cướp; nếu như trộm cướp tài sản của kẻ thù, đây gọi là do tâm sân mà cướp; nếu như trộm cướp của những người nghèo khổ hơn mình, đây gọi là do tâm si mà cướp.
Tà dâm cũng có ba loại. Nếu vì khoái lạc tự thân mà làm chuyện tà dâm, đây gọi là do tâm tham mà tà dâm; nếu làm việc tà dâm với quyến thuộc của kẻ thù, đây gọi là do tâm sân mà tà dâm; nếu làm việc tà dâm với cha mẹ của chính mình, đây gọi là do tâm si mà tà dâm.
Vọng ngữ cũng có ba loại. Nếu vì muốn có tài sản lợi dưỡng để tự mình hưởng thọ khoái lạc mà nói dối, đây gọi là do tâm tham mà nói dối; nếu vì muốn phá hoại kẻ thù mà nói dối, đây gọi là do tâm
sân mà nói dối; nếu vì sợ chết mà nói dối, đây là do tâm si mà nói dối.
Nói lời đâm thọc cũng có ba loại. Nếu vì tiền của mà nói đâm thọc, đây gọi là do tâm tham; nếu vì phá hoại kẻ thù mà nói đâm thọc, đây gọi là do tâm sân; còn những người tà kiến phá hoại sự hòa hợp của người khác, đây gọi là do tâm si.
Nói lời ác cũng có ba loại. Do tiền của mà chửi rủa đàn bà trẻ con, đây gọi là do tâm tham; cố ý nói xấu kẻ thù, đây gọi là do tâm sân; nói việc xấu của tổ tiên người khác, đây là do tâm si.
Nói lời vô nghĩa cũng có ba loại. Nếu vì ham vui mà huyên náo khoác lác, đây gọi là do tâm tham; nếu vì muốn lấn lướt người khác mà huyên náo khoác lác, đây gọi là do tâm sân; nếu vì tăng thêm tà kiến mà huyên náo khoác lác, đây gọi là do tâm si. Từ tâm tham sinh khởi gọi là đố kỵ, từ
tâm sân sinh khởi gọi là giận hờn, từ tâm si sinh khởi gọi là tà kiến.
H4. Dứt mười nghiệp ác, tu mười nghiệp lành
Sau khi tu mỗi nghiệp thiện xong, trong mỗi nghiệp thiện đều được ba giải thoát. Còn mười nghiệp ác sẽ thọ quả báo, hoặc ở địa ngục, hoặc ở ngạ quỷ, hoặc ở súc sinh. Sau đó, do ác báo dư thừa, sẽ bị sinh làm người chết yểu, nghèo hèn khốn khổ, vợ không trinh tiết, lời nói không ai tin, không ai thân thích, thường bị người khác phỉ báng, không thích nghe lời tốt, vì ác nghiệp chiêu cảm ảnh hưởng đến bên ngoài làm cho hoàn cảnh chung quanh hư tổn, vô thường, gió to mưa lớn, hư rã thối rữa, đất đai gập ghềnh, không có bảy báu, phần lớn chỉ là cát đá gai góc, thời tiết biến đổi không định, dưa trái èo ọt, mùi vị nhạt nhẽo. Nếu muốn trừ diệt những sự việc bất tường như vậy, phải nên chí tâm tu tập Thập thiện. Pháp Thập thiện này, ba
châu đầy đủ cả mười, hoặc có pháp nhiếp vào Ngũ giới, hoặc không nhiếp vào Ngũ giới; riêng châu Uất đan việt chỉ có bốn pháp; chúng sinh ở địa ngục chỉ có năm pháp; còn chúng sinh ở cõi ngạ quỷ, súc sinh, và cõi trời thì gồm đủ cả mười pháp, đều không nhiếp vào giới luật. Sáu cõi trời Dục, khi tạo nghiệp, không có phần lập phương tiện mà chỉ có phần căn bản và phần đã thành.
H5. Căn cứ trên sự sát sinh mà nói rộng mười nghiệp đạo
Hơn nữa, chỉ cần một niệm là có thể thành tựu nghiệp quả, ví dụ, nếu như người sát nhân và người bị giết cùng chết một lúc thì người sát nhân không phạm vào nghiệp quả căn bản; nếu như tuy lập phương tiện để giết, cuối cùng không thành thì chỉ phạm tội phương tiện mà không phạm tôi căn bản; nếu sau khi lập phương tiện, thành tựu sự sát hại thì phạm vào tội căn bản. Nếu như sau khi giết,
không truy cầu phần đã thành thì không phạm tội vô tác. Nếu như người giết chết trước người bị giết, dù chỉ một khoảng thời gian rất ngắn, người giết không bị phạm tội căn bản. Nếu như phái người đi giết, người đi giết phạm tội tác, người chủ mưu phạm hai tội tác và vô tác. Nếu như dùng lời ác ra lệnh cũng bị hai tội tác và vô tác. Nếu như sự giết hoàn thành, người ra lệnh, dù dùng tâm thiện hay ác, đều phạm hai tội tác và vô tác. Nếu có người nói: “Quá khứ đã qua, vị lai chưa đến, hiện tại không dừng, làm sao gọi là giết? Một niệm không giết thì một hạt bụi cũng không bị hư hoại. Nếu như một niệm không giết, nhiều niệm cũng không thể giết, sao lại gọi là giết?” Điều này không đúng! Vì sao? Tuy rằng trong một niệm ở hiện tại không có sự giết, nhưng vì hành động giết đó chấm dứt sự hiện khởi của năm ấm ở niệm sau nên gọi là giết. Do ý nghĩa này, không thể vì thấy một nơi không có sự giết mà có thể nói ở tất cả
mọi nơi không có sự giết. Hoặc có người bị đâm vào tay mà chết, hoặc có người bị cắt chân mà vẫn sống, đầu thì không phải thế, dù bị đâm hay bị cắt, đều chết. Nếu có người làm rồi bị tội lớn, đây gọi là nghiệp đạo. Tự mình có thể tạo ba nghiệp của ý, còn bảy nghiệp của thân và miệng phải có hai bên, mình và người, mới có thể hoàn thành. Nếu không có người tạo nghiệp thì cũng không có tội vô tác. Hoặc có người nói: “Ba nghiệp của thân có tội tác và tội vô tác, miệng thì không phải vậy.” Điều này không đúng! Vì sao? Nếu như miệng không có tội tác và vô tác, thì khi miệng ra lệnh giết, lẽ ra không nên mắc tội. Vì vậy miệng cũng phải có hai tội tác và vô tác. Tâm thì không như thế. Vì sao? Vì các bậc Hiền thánh không bị mắc tội. Vì nhân duyên nào gọi là tác, vô tác? Vì nghiệp ấy làm cho đọa vào ba đường ác, sinh vào loài người thì bị yểu mạng, sáu căn thường bị thọ khổ; sau đó thọ quả báo dư thừa, hoặc tương tự hoặc không tương tự với
quả báo chánh thức. Lúc thọ quả báo chánh thức thì bị đọa trong địa ngục Hoạt, địa ngục Hắc thằng, sau đó sẽ sinh vào ba cõi ngạ quỷ, súc sinh và cõi người, nhận chịu quả báo dư thừa. Nếu như dự định giết một người, nhưng sau đó lại giết chết hai người thì chỉ đối với người định giết đầu tiên bị mắc hai tội tác và vô tác. Hoặc có người cho rằng: “Sắc là vô ký, mạng cũng là vô ký. Nếu đã là vô ký, tại sao sau khi giết lại mắc tội sát?” Điều này không đúng! Vì sao? Thân mạng là khí cụ chứa đựng tâm niệm thiện ác, nếu phá diệt khí cụ đó, tức là cắt đứt tâm niệm thiện ác, do đây mà bị mắc tội. Giả như nhà vua hạ lệnh giết, nếu bầy tôi tán thành thì vua tôi đều mắc tội như nhau; việc săn bắn cũng giống như thế. Nếu có người sắp chết, chỉ còn thoi thóp một giây, nếu như dùng dao giết chết thì vẫn mắc tội giết người. Còn nếu như người ấy đã chết mà dùng dao đâm chết thì không mắc tội giết người. Nếu tự sát, không bị mắc tội giết người. Vì
sao? Vì không có ý tưởng giết chết người khác, vì không có tâm sân hận và vì không phải là nhân duyên giữa ta và người khác. Hoặc có người cho rằng: “Lúc sát hại, dù tâm ở trạng thái thiện, ác hay vô ký, đều bị mắc tội sát hại, giống như lửa hoặc chất độc, tuy ở trạng thái thiện, ác hoặc vô ký, người chạm đến lửa, hoặc ăn chất độc, đều bị mất mạng.” Điều này không đúng! Vì sao? Trên đời có người cầm lửa mà không bị cháy, hoặc ăn chất độc mà không chết; sát hại mà không có tâm ác cũng giống như vậy. Lại giống như thầy thuốc, v.v... Hoặc có người cho rằng: “Bà Tẩu tiên nhân đọc chú giết người, hoặc giết dê tế trời đều không bị mắc tội giết hại.” Điều này không đúng! Vì sao? Vì cắt đứt mạng sống của kẻ khác, vì nhân duyên ngu si! Nếu như thấy người khác bị chết, lòng sinh vui mừng, nên biết người đó bị mắc tội đã thành. Thấy người khác giết, sinh lòng vui mừng, lấy tài vật ban thưởng, cũng giống như trường hợp trên. Nếu như
sai khiến sứ giả đi giết, sứ giả khi đến nơi bèn dùng nhiều phương pháp ác độc mà giết thì người chủ mưu chỉ phạm tội tác, còn sứ giả bị mắc cả hai tội tác và vô tác.
H6. Phân biệt sơ lược các điều giới khác
Nếu khởi tâm ác cướp đoạt tài vật người khác, kẻ cướp cũng bị mắc hai tội tác và vô tác. Hoặc nhân lúc đang đếm mà đoạt lấy, hoặc nhân người khác gửi mà đoạt lấy, hoặc nhân lúc trao đổi hàng hóa mà đoạt lấy đều bị mắc tội trộm cướp. Nếu có người tự mình không đoạt, không tham, không dùng, nhưng lại bảo kẻ khác đoạt, người ấy cũng bị mắc hai tội tác và vô tác. Giả như muốn trộm vàng, lúc trộm lại lấy nhầm bạc, lấy xong mới biết mình nhầm, bèn đem hoàn lại chỗ cũ, người đó không bị phạm tội trộm. Giả như muốn trộm vàng, trộm được, bèn nghĩ tưởng đến sự vô thường, sinh lòng hối hận, muốn đem trả lại cho chủ nhưng không dám, bèn tìm
phương tiện khác hoàn trả vật đã trộm, tuy vật bị trộm đã rời bổn xứ, nhưng người trộm vẫn không bị phạm tội trộm. Lại như, có kẻ tôi tớ được chủ nhân cho tài vật sử dụng. Thoạt tiên, kẻ tôi tớ nhận rằng đây là tài vật của mình và chủ dùng chung, sau đó lại sinh tâm tham muốn đoạt tài vật đó; sau khi đoạt lấy, sinh tâm nghi ngờ, bèn đem tài vật cất giấu, sau lại nghĩ rằng tài vật này mình có dùng chung hay dùng riêng với chủ cũng không có gì khác biệt, bèn đem giao hoàn lại chỗ cũ, tài vật tuy đã rời bổn xứ, nhưng kẻ tôi tớ đó cũng không bị mắc tội trộm. Lại có người đi đường bị cướp, sau đó vào đến làng, người trưởng làng bèn hỏi: “Ông bị mất vật gì? Chúng tôi sẽ bồi thường cho ông.” Nếu như nói quá số của đã bị cướp mất để lấy vật bồi thường thì người đi đường đó bị mắc tội trộm. Có người phát tâm bố thí hai tấm y, nếu người nhận chỉ cần một tấm, mà lại cố giữ cả hai tấm y đó thì bị mắc tội trộm. Nếu có người phát tâm dự định đem
phòng xá, giường chiếu, thuốc men, đồ vật cần thiết, cúng dường cho một Tỳ kheo; lúc chưa kịp cúng dường, bỗng nghe có một Tỳ kheo khác từ phương xa đến, bèn đem tài vật đó cúng dường cho vị mới đến, vị thí chủ này bị phạm tội trộm. Nếu như đoạt lấy tài vật của một vị Tỳ kheo đã mạng chung thì sẽ mắc tội với ai? Nếu như tài vật đã được làm pháp yết ma thì sẽ bị mắc tội trộm với chúng Tăng làm pháp yết ma, còn nếu tài vật chưa được làm pháp yết ma thì sẽ bị mắc tội với Mười phương tăng. Nếu như vị Tỳ kheo đã mạng chung đó, lúc lâm chung dự định đem tài vật cho chỗ nào, thì người đoạt tài vật đó sẽ mắc tội với chỗ ấy. Nếu trộm đồ vật trong tháp Phật thì sẽ mắc tội với người giữ tháp. Nếu như nước lụt làm trôi tài vật, lúa gạo, dưa trái, quần áo, đồ vật linh tinh, vớt được không mắc tội.
Nếu như hành dâm không đúng thời, không đúng chỗ, với người cùng phái hoặc
nhị hình, với gái trinh, với vợ người khác, hoặc với chính mình đều gọi là tà dâm. Duy ở ba châu Nam thiệm bộ, Đông thắng thần và Tây ngưu hóa, mới mắc tội tà dâm, còn châu Bắc cu lô thì không có tội này. Nếu như hành dâm với súc sinh, thi thể bị hư hoại, hoặc những tịnh nhân trong chùa, hoặc những người bị giam cầm, những người đào tẩu, hoặc với vợ của thầy, hoặc với người xuất gia đều gọi là tà dâm. Nếu hỏi: “Người xuất gia không còn bị lệ thuộc vào người khác, nếu vậy, hành dâm với họ thì mắc tội với ai?” Nên trả lời: “Mắc tội với thân thuộc, hoặc nhà cầm quyền sở tại.” Gặp lúc thời thế khó khăn, loạn ly, hoặc bạo chúa cai trị, hoặc lúc gia đình bị khủng bố, nếu cho thê thiếp xuất gia làm ni, sau đó lại đến hành dâm với họ thì sẽ mắc tội tà dâm. Nếu hành dâm ở ba chỗ: đường đại tiện, tiểu tiện và miệng thì mắc tội tà dâm. Nếu tự mình, hoặc đối phương chủ động, cùng nhau hành dâm, hoặc tại lề đường, hoặc bên cạnh tháp, miếu, hoặc
nơi có đại hội thì bị mắc tội tà dâm. Nếu như đối phương vẫn còn được sự thủ hộ của cha mẹ, anh em, hoặc nhà cầm quyền sở tại, hoặc đối phương đã hẹn trước, hoặc đã hứa trước, hoặc đã nhận tiền, hoặc đã nhận lời hành dâm với người khác, nếu như hành dâm với họ sẽ mắc tội tà dâm. Nếu hành dâm với tượng gỗ, tượng đất, tranh vẽ, hoặc với tử thi đều phạm tội tà dâm. Đối phương thuộc về của mình mà tưởng là của người khác, hoặc đối phương thuộc về người khác mà tưởng là của mình, giả sử hành dâm với họ đều phạm tội tà dâm. Tội tà dâm có nặng, có nhẹ. Nếu do phiền não nặng thì phạm tội nặng, do phiền não nhẹ thì phạm tội nhẹ.
Dù có tâm nghi hay không nghi, hoặc dù thấy, nghe, hay, biết, hoặc dù bị hỏi đến, hay không bị hỏi đến, nếu nói trái với sự thật thì gọi là vọng ngữ. Nếu nói những điều vô căn cứ cũng gọi là vọng ngữ, nhưng không gọi là đầy đủ. Nếu nói không
đầu đuôi, hoặc nói không rõ ràng, hoặc nói những lời mà đối phương không hiểu cũng gọi là vọng ngữ, nhưng không gọi là đầy đủ. Nói những lời đâm thọc, hung ác, dù có làm tổn hại đến đối phương hay không đều bị phạm tội. Nói những lời vô nghĩa cũng giống như vậy. Bảy điều vừa nêu trên: sát sinh, trộm cướp, tà dâm, vọng ngữ, nói đâm thọc, nói hung ác, nói vô nghĩa, vừa là đạo, vừa là nghiệp. Còn ba điều thuộc về tâm: tham, sân, si thì chỉ là nghiệp mà không phải là đạo. Vì sao? Vì chưa phát động đến thân khẩu, và hơn nữa, chỉ những nghiệp thân, khẩu làm tổn hại đến mình và người mới mắc tội lớn.
G4. Chứng thành nghĩa tác và vô tác
Hoặc có người cho rằng: “Tất cả vi trần theo thứ tự an trụ mà lại niệm niệm biến diệt, diệt rồi thì không trụ, nếu như không trụ thì tác nghiệp không có, huống chi vô tác nghiệp?” Điều này không đúng!
Vì sao? Các pháp trên thế gian, có nhân thì có quả, không nhân thì không quả. Giống như soi mặt nước hoặc soi kính thì có ảnh hiện lên, nếu không soi thì không có ảnh. Tác nghiệp cũng giống như vậy. Từ thân mà có tác nghiệp, từ tác nghiệp mà có vô tác nghiệp, cũng giống như soi mặt nước hoặc soi kính thì có ảnh vậy. Ví như có người, nếu khởi tâm ác thì gương mặt hiện vẻ hung ác, nếu khởi tâm thiện thì vẻ mặt trở nên hiền từ. Tác và vô tác cũng giống như vậy. Nếu nhân vì nghiệp lành mà được quả báo dung nhan hiền hậu trang nghiêm, nhân vì nghiệp ác mà bị quả báo tướng mạo hung dữ ác độc, tác và vô tác cũng giống như vậy. Nếu vì niệm niệm biến diệt mà cho rằng không có tác và vô tác, thì như phần trên đã đề cập đến những ví dụ như đèn, dòng sông, v.v..., tuy niệm niệm biến diệt, nhưng do hai đế lýv mà nói có tác và vô tác. Vi trần tuy niệm niệm biến diệt, thế nhưng cũng không thể phá hoại pháp thế tục đế; và cũng chính vì vi
trần niệm niệm biến diệt mà có tên là cha mẹ, hoặc A la hán. Nếu như giết họ sẽ bị mắc vô lượng tội. Tuy ấm, giới, nhập, v.v..., của cha mẹ, A la hán và các chúng sinh khác không có gì sai biệt, nhưng vì cha mẹ là ân điền, còn A la hán là phước điền, cho nên giết họ sẽ bị tội nặng. Lại như, không thể cùng một lúc nói hai chữ, hơn nữa, hai chữ đó rốt ráo cũng không hòa hợp, không thể nói lên nghĩa của chúng, thế nhưng, tuy niệm niệm biến diệt, vẫn gọi là vọng ngữ, bởi vì các chữ nối tiếp, không thể phá hoại đạo lý thế tục. Lại như bắn tên, tuy niệm niệm biến diệt, nhân vì thế lực của thân nghiệp làm cho mũi tên bay đến mục tiêu; tác và vô tác cũng giống như vậy. Lại như, nhảy múa để tự vui, tuy niệm niệm biến diệt, nhân vì thế lực của thân nghiệp, cho nên thân thể có thể chuyển động; tác và vô tác, cũng giống như vậy. Lại giống như xoay vòng lửa, tuy niệm niệm biến diệt, nhân vì thế lực của thân nghiệp, cho nên lửa tạo thành vòng
tròn. Như việc tạo nghiệp, lúc phát khởi, lúc chuẩn bị, lúc hành động, lúc nói năng, tâm niệm đều khác biệt, nhân vì các duyên hòa hợp với nhau nên gọi là tác nghiệp, và vì nhân duyên tác nghiệp mà sinh khởi vô tác nghiệp. Lại như, nhân vì uy nghi khác biệt mà tâm thái cũng khác biệt, và nhân vì một khi đã huân tập vào tâm thì không bị biến hoại cho nên gọi là vô tác. Lại như, nếu thân làm thiện mà miệng lại nói lời ác thì người đó sẽ bị quả báo vừa thiện vừa ác. Nếu như nghiệp thiện của thân có tác nghiệp và vô tác nghiệp, còn nghiệp ác của miệng chỉ có tác nghiệp, không có vô tác nghiệp, nên biết người đó chỉ được quả báo lành mà không bị quả báo ác. Cho nên trong kinh nói bảy nghiệp của thân và miệng có hai loại tác và vô tác. Giống như người bị bệnh nặng, cần phải hòa nhiều loại thuốc để trị bệnh, nếu thiếu một loại thuốc ắt không thể trị. Vì sao? Vì bị bệnh nặng. Tất cả chúng sinh cũng giống như vậy, đầy đủ tất cả ác nghiệp, cần phải có
nhiều giới mới có thể trị, nếu thiếu một giới ắt không thể trị.