Nhằm tạo điều kiện để tất cả độc giả đều có thể tham gia soát lỗi chính tả trong các bản kinh Việt dịch, chúng tôi cho hiển thị các bản Việt dịch này dù vẫn còn nhiều lỗi. Kính mong quý độc giả cùng tham gia soát lỗi bằng cách gửi email thông báo những chỗ có lỗi cho chúng tôi qua địa chỉ admin@rongmotamhon.net

Font chữ: + A   + A   + A   + A  

VIII. PHẨM ĐỊA NGỤC
Khi ấy, Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Tùy hỷ hồi hướng không điên đảo như thế là đều do nhờ uy lực của Bát-nhã ba-la-mật-đa mà được thành tựu.
Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Đúng vậy! Đúng vậy!
Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế thường chiếu sáng nên kính lễ, các pháp thế gian chẳng thể làm dơ bẩn được, có thể trừ tối tăm, có thể phát ánh sáng, có thể cho lợi ích an vui, có thể làm dẫn đầu, làm mắt sáng cho những người mù, làm đèn đuốc sáng cho những người đi trong tối tăm, dẫn dắt kẻ lạc đường đi vào con đường chính, chỉ rõ tánh các pháp chính là trí nhất thiết. Chỉ rõ tất cả pháp không sanh, không diệt, là mẹ của các Đại Bồ-tát, có thể làm cho chư Phật vận chuyển bánh xe pháp Vô thượng đủ ba phen mười hai hành tướng. Làm chỗ nương tựa cho người không nơi nương tựa, dứt trừ tất cả khổ não sanh tử, mở bày, chỉ dạy các pháp vô tánh là tánh.
Bạch Thế tôn! Các Đại Bồ-tát làm cách nào để trụ Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa?
Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Các Đại Bồ-tát nên trụ Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa như Phật trụ, nên kính thờ Bát-nhã ba-la-mật-đa như kính thờ chư Phật Thế tôn.
Bấy giờ, trời Ðế Thích nghĩ: Nay Xá-lợi Tử do nhân duyên nào thưa hỏi Phật việc ấy. Nghĩ xong hỏi Xá-lợi Tử:
- Do nhân duyên nào mà tôn giả hỏi như thế?
Xá-lợi Tử đáp:
- Trước đây, Phật Thế tôn nói với các Bồ-tát, vì sự hộ trì của Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa nên sự phát khởi tùy hỷ hồi hướng tương ưng phước nghiệp sự mau có thể chứng đắc trí nhất thiết trí, hơn là thiện căn tương ưng có được do sự tu hành bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tĩnh lự, Bát-nhã của Bồ-tát, nên tôi thưa hỏi như thế.
Kiều-thi-ca! Như hoặc trăm, hoặc ngàn những kẻ mù bẩm sinh, kẻ không có mắt sáng để làm phương tiện dẫn dắt thì gần còn không thể đi vào con đường chính, huống là có thể đến được thành lớn giàu sang ở xa. Như vậy, năm Ba-la-mật-đa trước là các chúng mù lòa bẩm sinh, nếu không có mắt sáng của Bát-nhã ba-la-mật-đa dẫn dắt thì con đường chánh của Bồ-tát còn chẳng thể tới được, huống là có thể vào được thành trí nhất thiết.
Kiều-thi-ca! Bố thí v.v... năm Ba-la-mật-đa cần phải nhờ Bát-nhã ba-la-mật-đa hộ trì mới được gọi là có mắt. Lại do được Bát-nhã ba-la-mật-đa hộ trì nên mới gọi là đến bờ kia.
Khi ấy, Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bồ-tát làm sao phát sanh Bát-nhã ba-la-mật-đa?
Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Nếu các Bồ-tát không phát sanh sắc, thọ, tưởng, hành, thức, cũng không thấy sắc, thọ, tưởng, hành, thức thì là phát sanh Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các Bồ-tát phát sanh Bát-nhã ba-la-mật-đa thì thành tựu được pháp nào?
Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Nếu các Bồ-tát phát sanh Bát-nhã ba-la-mật-đa thì đối với tất cả pháp hoàn toàn không thành tựu, vì không thành tựu nên gọi là Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Khi ấy, trời Ðế Thích bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế nào chẳng thể thành tựu trí nhất thiết trí?
Phật dạy:
- Này Kiều-thi-ca! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế cũng chẳng thể thành tựu trí nhất thiết trí. Vì sao? Kiều-thi-ca! Vì như có sở đắc, có danh tướng, có tạo lập thì chẳng thể thành vậy.
Khi ấy, trời Ðế Thích bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu vậy thì làm sao nói Bát-nhã ba-la-mật-đa thành tựu trí nhất thiết trí?
Phật dạy:
- Này Kiều-thi-ca! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế đối với sự phát sanh trí nhất thiết trí không có sự thành tựu nên gọi là thành tựu.
Trời Ðế Thích bạch Phật:
- Bạch Thế tôn! Thật lạ thay! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế không làm cho tất cả pháp sanh diệt, không làm cho tất cả pháp thành tựu, hư hoại nên hiện ra ở thế gian để làm việc lợi ích cho thế gian.
Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các Đại Bồ-tát phát sanh tưởng như thế thì bỏ xa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Lại có nhân duyên bỏ xa Bát-nhã ba-la-mật-đa. Nghĩa là sanh tưởng thế này: Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa Không, không sở hữu, tức là bỏ xa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa. Vì sao? Vì Bát-nhã ba-la-mật-đa của Bồ-tát chẳng phải có, chẳng phải không, không có sự phân biệt.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thế Tôn thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa là để hiển bày pháp nào?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Ta thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa không vì hiển bày sắc; cũng không vì hiển bày thọ, tưởng, hành, thức. Không vì hiển bày quả Dự lưu; cũng không vì hiển bày quả Nhất lai, Bất hoàn, A-la-hán, Độc giác Bồ-đề.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa chính là Ba-la-mật-đa rộng lớn.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Do nhân duyên nào ông nói Bát-nhã ba-la-mật-đa chính là Ba-la-mật-đa rộng lớn?
Thiện Hiện bạch:
- Bạch Thế Tôn! Vì Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đối với sắc không làm lớn, không làm nhỏ, không làm tụ, không làm tán; đối với thọ, tưởng, hành, thức không làm lớn, không làm nhỏ, không làm tụ, không làm tán. Ðối với mười lực của Phật không làm mạnh, không làm yếu. Đối với trí nhất thiết không làm rộng, không làm hẹp, các Bồ-tát nào phát sanh tưởng như thế thì chẳng phải hành Bát-nhã ba-la-mật-đa. Vì sao? Vì các tưởng như thế chẳng phải là quả Đẳng lưu của Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa vậy. Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa nếu phát sanh tưởng như thế thì con sẽ độ thoát vô số hữu tình nhập vào cảnh giới Vô dư y Niết-bàn; như thế gọi là có sở đắc lớn, chẳng phải có sở đắc là có thể có sự thành tựu. Vì sao? Bạch Thế Tôn! Vì hữu tình không sanh nên biết Bát-nhã ba-la-mật-đa cũng không sanh. Vì hữu tình không tự tánh, xa lìa, không thể nghĩ bàn, không hoại diệt, không giác tri, nên biết Bát-nhã ba-la-mật-đa cũng không tự tánh, nói đủ cho đến cũng không giác tri.
Bạch Thế tôn! Vì năng lực hữu tình chứa nhóm nên biết năng lực Như Lai cũng chứa nhóm.
Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các Bồ-tát có thể tin hiểu Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, không nghi, không ngờ, cũng chẳng mê lầm thì các Bồ-tát này từ chỗ nào sanh đến đây? Chứa nhóm hạnh bao lâu để đối với pháp nghĩa sâu xa có thể hiểu rõ?
Phật dạy Xá-lợi Tử:
- Các Bồ-tát này từ phương khác đã phụng thờ pháp của chư Phật, từ trong pháp hội đó sinh đến nơi này.
Xá-lợi Tử! Các Bồ-tát này đã gần gũi nhiều chư Phật Thế tôn, trong đó từng nghe nghĩa pháp sâu xa, rồi trải qua vô lượng, vô số đại kiếp tu tập trăm ngàn hạnh khổ khó làm, nương đại nguyện lực sanh đến cõi này, đối với Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa hoặc thấy, hoặc nghe hết sức vui mừng và nghĩ: Ta được thấy Phật, được nghe Phật giảng dạy, do nhân duyên này cung kính tin nhận.
Khi ấy, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa có thể thấy nghe được ư?
Phật dạy:
- Chẳng phải vậy.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các Bồ-tát nào thường siêng năng tu học Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa thì các Bồ-tát ấy chứa nhóm hành bao lâu?
Phật dạy Thiện Hiện:
- Điều này cần nên phân biệt: Có các Bồ-tát từ khi mới phát tâm gặp được bạn lành chơn thật, phương tiện giúp đỡ thì có thể tu học Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, có thể tin hiểu pháp môn sâu xa. Còn các Bồ-tát mặc dù từng gặp nhiều trăm ngàn Phật, ở chỗ chư Phật siêng tu phạm hạnh, nhưng có sở đắc làm phương tiện nên chẳng thể tu học Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa được, nghe thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa chẳng sinh tin hiểu, liền bỏ đi.
Thiện Hiện nên biết! Các Bồ-tát này ở chỗ Phật quá khứ, nghe thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa không có tâm kính tin, bỏ chúng mà đi, nên nay nghe thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa có tâm kính tin lại bỏ đi nữa. Người đó đối với Bát-nhã ba-la-mật-đa hoặc thân, hoặc tâm đều không hòa hợp. Vì không hòa hợp nên tăng trưởng tạo tác chiêu cảm nghiệp xấu. Do nghiệp này nên nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa hủy báng, nhàm chán, xả bỏ.
Thiện Hiện nên biết! Các Bồ-tát nào hủy báng, nhàm chán, xa bỏ Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, thì nên biết đó chính là hủy báng, nhàm chán, xả bỏ trí nhất thiết trí. Nếu người nào hủy báng, nhàm chán, xả bỏ trí nhất thiết trí, thì chính là hủy báng, nhàm chán, xả bỏ chư Phật ba đời. Do nhân duyên này tăng trưởng tạo tác tội hại chánh pháp. Do tội này nên phải trải qua nhiều đời chịu các khổ rất nặng. Nghĩa là người đó tạo tội rất nặng nên nhiều trăm ngàn năm đọa địa ngục lớn cõi này phương khác, luân hồi qua lại chịu các khổ rất nặng, không được thoát khỏi. Khi kiếp lửa, nước, gió cõi này nổi lên thì chuyển dời vào trong địa ngục lớn ở phương khác. Khi kiếp lửa, nước, gió ở phương khác nổi lên thì chuyển dời vào trong địa ngục lớn cõi này. Xoay chuyển như vậy trải qua vô số kiếp, chịu khổ rất khó chịu trong địa ngục lớn. Tội hại pháp của người kia, thế lực của nghiệp yếu dần, từ địa ngục ra đọa trong loài súc sanh. Lần lượt cõi này phương khác như trước, luân hồi nhiều kiếp chịu các khổ kịch liệt. Tội của người kia hại pháp thế lực mỏng dần, thoát khỏi nẻo súc sanh, đọa trong nẻo ngạ quỉ, lần lượt luân hồi cõi này phương khác chịu các khổ rất nặng, trải vô lượng kiếp.
Nghiệp hại pháp của người kia, thế lực còn lại sắp hết, thoát khỏi nẻo ngạ quỉ, sanh đến loài người, chịu đủ tất cả các khổ nhân gian như là bần cùng, hèn hạ, ngu si, tật bệnh, xấu xí v.v.... tên Phật, Pháp, Tăng còn chẳng thể được nghe huống là có thể tinh tấn siêng năng tu các nghiệp lành. Do các nghiệp ác phá hại chánh pháp nên phải chịu đầy đủ loại quả khổ như thế.
Bấy giờ, Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nghiệp hại chánh pháp cùng với ngũ vô gián, hai nghiệp ác này là giống nhau không?
Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Chớ cho nghiệp này giống ngũ vô gián. Vì sao? Vì nghiệp ngũ vô gián mặc dù chiêu cảm khổ rất nặng nhưng chẳng thể so sánh với nghiệp hủy báng chánh pháp. Nghĩa là người kia nghe thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, hủy báng chống đối Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế chẳng phải là chơn thật lời Phật dạy, không nên tu học, chẳng phải pháp, chẳng phải luật, chẳng phải lời dạy của bậc đại sư. Do nhân duyên này tội của người đó rất nặng, chẳng thể đem so sánh với nghiệp ngũ vô gián.
Xá-lợi Tử! Người hại pháp này, tự mình hủy báng chánh pháp, cũng dạy người hủy báng. Tự phá hoại thân mình, cũng làm hư hoại thân người khác. Tự mình uống thuốc độc, cũng bảo người khác uống thuốc độc. Tự mình mất quả vui sanh cõi trời giải thoát, cũng làm cho người khác mất quả vui sanh trời giải thoát. Tự dẫn mình bước tới địa ngục lửa, cũng làm cho người bước tới. Tự mình chìm trong biển khổ, cũng làm cho người khác chìm. Tự mình không tin hiểu Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, cũng dạy người khác làm cho không tin hiểu, mê lầm điên đảo.
Xá-lợi Tử! Ta chẳng muốn để cho kẻ hại chánh pháp nghe được tên Bát-nhã ba-la-mật-đa huống là giảng thuyết cho họ.
Xá-lợi Tử! Kẻ hại chánh pháp, Ta còn chẳng cho các thiện nam tử v.v… trụ Bồ-tát thừa nhìn thấy, huống là sẽ cùng ở chung.
Xá-lợi Tử! Kẻ hại chánh pháp, Ta còn chẳng cho mặc áo Cà-sa, huống là thọ nhận sự cúng dường. Vì sao? Xá-lợi Tử! Vì kẻ hại chánh pháp đọa trong loài đen tối như phân thối nát, như con ốc sên nhơ nhớp, như người bệnh hủi quá nhờm gớm. Những người tin dùng lời của kẻ hại pháp, cũng bị khổ lớn như trước đã nói.
Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Do duyên nào Thế Tôn chẳng nói người hại chánh pháp đời sau chịu thân ở nẻo ác bao nhiêu nữa?
Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Thôi, chẳng cần nói số lượng thân nẻo kia, e người hại chánh pháp nghe xong kinh hoàng, tâm buồn rầu như trúng tên độc, thân khô héo dần như mạ bị cắt đứt gốc. Người kia nếu nghe việc kia sẽ ói máu nóng chết mất, hoặc đau khổ gần chết. Nên Ta chẳng nói số lượng thân ở nẻo kia.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Cúi xin Thế Tôn nói để làm lời răn dạy rõ ràng cho đời sau.
Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Ta trước đã nói kẻ kia nhiều kiếp chịu khổ, đủ làm lời răn dạy rất rõ ràng cho người đời sau. Ðời sau chính hạng thiện nam tử, thiện nữ v.v... nghe Ta trước đã nói quả báo về hại chánh pháp, thà xả bỏ thân mạng, nhất định chẳng hủy báng pháp, chớ để cho đời sau chịu khổ lâu dài.
Khi ấy, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Có các thiện nam tử v.v... thông minh nên giữ gìn tốt nghiệp thân, khẩu, ý. Người kia lẽ nào chẳng do lời nói ác nghiệp nên chịu khổ lâu dài trong nẻo người xấu ác?
Phật dạy Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Trong chánh pháp Tỳ-nại-da của Ta sẽ có các kẻ ngu si xuất gia. Kẻ đó mặc dù tôn xưng là đại sư của họ, nhưng hủy báng chống cự Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa của Ta giảng thuyết.
Thiện Hiện nên biết! Nếu người hủy báng Bát-nhã sâu xa, thì chính là hủy báng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề. Nếu người hủy báng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, thì chính là hủy báng chư Phật ba đời. Nếu người hủy báng chư Phật ba đời, thì chính là hủy báng trí nhất thiết trí. Nếu người hủy báng trí nhất thiết trí, thì chính là hủy báng Pháp. Nếu hủy báng Pháp, thì chính là hủy báng Tăng. Nếu hủy báng Tăng, thì tạo tác vô lượng tội nghiệp. Nếu người tạo vô lượng tội nghiệp, thì chịu vô biên khổ báo.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Người ngu si kia có bao nhiêu nhân duyên nên mới hủy báng chống đối Bát-nhã sâu xa?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Do hai nhân duyên: Một là bị tà ma làm mê hoặc. Hai là chẳng thể tin hiểu pháp sâu xa.
Lại nữa, Thiện Hiện! Do bốn nhân duyên nên hủy báng chống đối Bát-nhã sâu xa: Một là bị bạn ác dối gạt. Hai là chẳng thể siêng năng tu thiện pháp. Ba là ôm ấp tâm xấu, ưa tìm lỗi của người khác. Bốn là ganh ghét, khen mình chê người. Do đủ các nhân duyên này nên người ngu si kia hủy báng chống đối Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, phát khởi vô biên nghiệp ác rất nặng.
Khi ấy, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Người ngu si kia chẳng siêng năng tinh tấn nên thật khó tin hiểu Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa Phật đã thuyết?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đúng vậy! Đúng vậy!
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế vì lẽ gì rất sâu xa, rất khó tin hiểu?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Sắc chẳng phải buộc, chẳng phải mở. Vì sao? Vì sắc lấy không tánh làm tự tánh. Thọ, tưởng, hành, thức chẳng phải buộc, chẳng phải mở. Vì sao? Vì thọ, tưởng, hành, thức đều lấy không tánh làm tự tánh.
Lại nữa, Thiện Hiện! Giới hạn trước, giữa, sau của sắc chẳng phải buộc, chẳng phải mở. Vì sao? Vì giới hạn trước, giữa, sau của sắc đều lấy không tánh làm tự tánh. Giới hạn trước, giữa, sau của thọ, tưởng, hành, thức chẳng phải buộc, chẳng phải mở. Vì sao? Vì giới hạn trước, giữa, sau của thọ, tưởng, hành, thức đều lấy không tánh làm tự tánh.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa nếu chẳng tinh tấn thì rất khó tin hiểu?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Vì sao? Vì sắc thanh tịnh tức là quả thanh tịnh; sắc thanh tịnh nên quả cũng thanh tịnh. Thọ, tưởng, hành, thức thanh tịnh tức là quả thanh tịnh; thọ, tưởng, hành, thức thanh tịnh nên quả cũng thanh tịnh.
Lại nữa, Thiện Hiện! Sắc thanh tịnh tức là trí nhất thiết thanh tịnh; trí nhất thiết thanh tịnh nên sắc cũng thanh tịnh. Sự thanh tịnh của sắc này cùng với sự thanh tịnh của trí nhất thiết từ xưa đến nay không hai, không khác, không đoạn diệt, không hư hoại. Thọ, tưởng, hành, thức thanh tịnh tức là trí nhất thiết thanh tịnh; trí nhất thiết thanh tịnh nên thọ, tưởng, hành, thức cũng thanh tịnh. Sự thanh tịnh của thọ, tưởng, hành, thức cùng sự thanh tịnh của trí nhất thiết từ xưa đến nay không hai, không khác, không đoạn diệt, không hư hoại.
IX. PHẨM THANH TỊNH
Bấy giờ, Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thanh tịnh như thế rất là sâu xa.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì rất thanh tịnh.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Thanh tịnh như thế là ánh sáng lớn.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì rất thanh tịnh.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Thanh tịnh như thế là không đắc, không hiện quán.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì rất thanh tịnh.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Thanh tịnh như thế không có sự phát sanh.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì rất thanh tịnh.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Thanh tịnh như thế chẳng sanh ba cõi.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì rất thanh tịnh.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Thanh tịnh như thế không hiểu, không biết.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì rất thanh tịnh.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Thanh tịnh như thế không biết sắc; cũng không biết thọ, tưởng, hành, thức.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì rất thanh tịnh.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa vì rất thanh tịnh, không tổn, không ích trí nhất thiết.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì rất thanh tịnh.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa vì rất thanh tịnh, không thủ, không xả tất cả pháp.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì rất thanh tịnh.
Bấy giờ, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Ngã thanh tịnh nên sắc, thọ, tưởng, hành, thức cũng thanh tịnh.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì hoàn toàn thanh tịnh.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Ngã thanh tịnh nên quả cũng thanh tịnh.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì hoàn toàn thanh tịnh.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Ngã thanh tịnh nên trí nhất thiết cũng thanh tịnh.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì hoàn toàn thanh tịnh.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Ngã thanh tịnh nên không đắc, không hiện quán.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì hoàn toàn thanh tịnh.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Ngã không biên giới nên sắc, thọ, tưởng, hành, thức cũng không biên giới.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì hoàn toàn thanh tịnh.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các Bồ-tát luôn hiểu biết như thế thì đó là Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì hoàn toàn thanh tịnh.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế chẳng phải bờ này, chẳng phải bờ kia, chẳng phải trung gian.
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì hoàn toàn thanh tịnh.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các Bồ-tát phát sanh tưởng như thế thì bỏ xa Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Phật dạy:
- Hay thay! Hay thay! Thiện Hiện! Các Bồ-tát này chấp trước danh, chấp trước tướng.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Hi hữu thay! Bạch Thế Tôn! Ngài vì Bồ-tát chỉ dạy, phân biệt rốt ráo tướng chấp trước Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa.
Khi ấy, Xá-lợi Tử hỏi Thiện Hiện:
- Thế nào là Bồ-tát phát sanh tướng chấp trước Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa?
Thiện hiện thưa:
- Nếu các Bồ-tát bảo sắc là Không thì gọi là chấp trước; bảo thọ, tưởng, hành, thức là Không thì gọi là chấp trước. Bảo pháp ba đời là pháp ba đời thì gọi là chấp trước. Nghĩa là các Bồ-tát từ khi mới phát tâm vô lượng phước phát sanh thì gọi là chấp trước.
Lúc ấy, trời Ðế Thích hỏi Thiện Hiện:
- Do nhân duyên nào như thế cũng gọi là chấp trước?
Thiện hiện thưa:
- Vì có chấp tâm nên cho là tâm chấp này có thể hồi hướng Vô thượng Bồ-đề nên gọi là chấp trước.
Kiều-thi-ca! Bản tánh của tâm là Không, không thể hồi hướng. Nếu các Bồ-tát muốn dạy người khác hướng tới đại Bồ-đề thì nên theo thật tướng để chỉ bày khuyến khích, dẫn dắt, khen ngợi, khích lệ, chúc mừng, không tổn hại mình cũng không tổn hại người khác, chư Phật Thế Tôn đồng chấp nhận, vì xa lìa tất cả phân biệt chấp trước.
Bấy giờ, Thế Tôn khen Thiện Hiện:
- Lành thay! Lành thay! Ông có thể giảng thuyết phân biệt cho các Bồ-tát về tướng chấp trước, làm cho các Bồ-tát hiểu biết rõ để xa lìa. Lại có các chấp trước nhỏ nhiệm khác sẽ nói cho ông, ông nên lắng nghe.
Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Cúi xin Thế Tôn chỉ dạy.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Nếu thiện nam tử trụ Bồ-tát thừa v.v… ở chỗ chư Phật chấp thủ tướng nhớ nghĩ thì tùy theo tướng đã chấp thủ đều gọi là chấp trước. Nếu ở trong pháp vô lậu của chư Phật Thế Tôn ba đời càng sanh tùy hỷ, tùy hỷ rồi hồi hướng Bồ-đề cho các hữu tình, thì cũng gọi là chấp trước. Vì thật tánh các pháp chẳng phải bao gồm ba đời, chẳng thể chấp thủ tướng, chẳng thể phan duyên, cũng không có việc thấy, nghe, hiểu biết, chẳng thể hồi hướng Vô thượng Chánh giác.
Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thật tánh các pháp rất là sâu xa?
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì bản tánh ly.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế đều nên kính lễ?
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì pháp tánh không tạo tác, không giác tri.
Thiện Hiện bạch:
- Bạch Thế Tôn! Bản tánh của các pháp không có sự tạo tác, không có sự giác tri ư?
Phật dạy:
- Đúng vậy! Bản tánh các pháp chỉ có một, không hai, không tạo, không tác, chẳng thể giác tri, chẳng thể phân biệt. Nếu các Bồ-tát biết như thế thì có thể xa lìa tất cả chấp trước.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế khó có thể hiểu rõ được?
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì không có người hiểu biết.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế chẳng thể nghĩ bàn?
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì chẳng phải tâm, tâm sở có thể biết.
Thiện Hiện lại bạch:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế không có sự tạo tác?
Phật dạy:
- Đúng vậy! Vì các sự tạo tác không thể đắc vậy.
Thiện Hiện lại hỏi:
- Bạch Thế Tôn! Bồ-tát hành Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế nào?
Phật dạy:
- Nếu Bồ-tát không hành sắc, cũng không hành thọ, tưởng, hành, thức thì chính là hành Bát-nhã ba-la-mật-đa. Nếu không hành Không của sắc, cũng không hành Không của thọ, tưởng, hành, thức thì chính là hành Bát-nhã ba-la-mật-đa. Nếu không hành tướng chẳng viên mãn của sắc, cũng không hành tướng chẳng viên mãn của thọ, tưởng, hành, thức thì chính là hành Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Vì sao? Vì sắc chẳng viên mãn tức là chẳng phải sắc. Thọ, tưởng, hành, thức chẳng viên mãn tức là chẳng phải thọ, tưởng, hành, thức. Nếu không hành như thế thì chính là hành Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Khi ấy, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thật lạ thay! Bạch Thiện Thệ! Thật hi hữu thay! Ngài có thể chấp trước mà nói tướng không chấp trước.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Nếu không hành tướng sắc, thọ, tưởng, hành, thức, không chấp trước thì chính là hành Bát-nhã ba-la-mật-đa. Nếu các Bồ-tát luôn hành như thế thì đối với các sắc, thọ, tưởng, hành, thức không sanh chấp trước, đối với quả Dự lưu cho đến quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề không sanh chấp trước. Vì sao? Vì vượt tất cả chấp trước, sự không ngăn ngại gọi là trí nhất thiết.
Như vậy, này Thiện Hiện! Nếu Bồ-tát muốn vượt qua các chấp trước thì nên hành Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Thật hi hữu! Pháp tánh sâu xa nếu nói hay chẳng nói đều không tăng giảm.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Ví như hư không, giả sử trọn đời chư Phật hoặc khen, hoặc chê nhưng hư không vẫn không tăng, không giảm. Pháp tánh sâu xa cũng như thế, nói hay chẳng nói đều không tăng, không giảm. Ví như người được biến hóa ngay khi được khen hay chê không vui, không buồn, chẳng tăng, chẳng giảm. Pháp tánh sâu xa cũng như thế, nói hay chẳng nói vẫn như xưa không khác.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Các chúng Bồ-tát thực hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa là việc làm rất là khó. Nghĩa là Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa hoặc tu hay chẳng tu vẫn không tăng, không giảm, không tấn, không thối. Các chúng Bồ-tát tu hành Bát-nhã ba-la-mật-đa như tu hư không, hoàn toàn không sở hữu. Các chúng Bồ-tát, hữu tình chúng ta đều nên kính lễ, tôn trọng, khen ngợi. Vì sao? Vì các chúng Bồ-tát độ hữu tình nên mặc áo giáp công đức. Như có người mặc áo giáp bền chắc, muốn chiến đấu với hư không. Các chúng Bồ-tát vì độ hữu tình nên mặc áo giáp công đức. Như có người khỏe mạnh muốn nắm lấy hư không để ở chỗ cao đẹp. Các chúng Bồ-tát vì các loài hữu tình như hư không, cầu thẳng tới quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, gọi là đại dõng mãnh, đại tinh tấn Ba-la-mật-đa.
Khi đó có Bí-sô nghĩ: Nên kính lễ Bát-nhã ba-la-mật-đa, vì trong đó hoàn toàn không có các pháp sanh diệt.
Lúc ấy, trời Ðế Thích hỏi Thiện Hiện:
- Bồ-tát muốn học Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa thì phải học như thế nào?
Thiện hiện thưa:
- Bồ-tát muốn học Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa nên như hư không siêng năng tinh tấn tu học.
Trời Ðế Thích lại bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các hữu tình học Bát-nhã ba-la-mật-đa thì làm sao bảo vệ?
Thiện Hiện bảo Ðế Thích:
- Ông thấy pháp ấy có thể bảo hộ được không?
Thiên Ðế Thích bạch:
- Bạch Đại đức! Không.
Thiện Hiện bảo:
- Nếu các Bồ-tát đúng như đại Bát-nhã ba-la-mật-đa giảng thuyết mà hành thì chính là bảo hộ. Nếu lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa thì nhơn phi nhơn v.v... đều được tiện lợi.
Kiều-thi-ca! Người nào muốn bảo vệ các Bồ-tát thực hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, thì chẳng khác gì có người phát tâm tinh tấn bảo vệ hư không, chỉ luống uổng mệt nhọc, hoàn toàn không ích lợi.
Kiều-thi-ca! Ai có thể giữ gìn tiếng vang v.v... chăng?
Thiên Ðế Thích bạch:
- Bạch Đại đức! Không.
Thiện Hiện bảo:
- Nếu người nào muốn bảo vệ các Bồ-tát thực hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa thì cũng như vậy, luống uổng mệt nhọc, hoàn toàn không ích lợi.
Kiều-thi-ca! Các chúng Bồ-tát thực hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, mặc dù biết các pháp đều như tiếng vang v.v... nhưng không quán thấy, cũng chẳng chỉ rõ được ai có thể an trụ như thế thì chính là hành Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Bấy giờ, với năng lực, oai thần của Thế Tôn, nên khiến cho Bốn Đại Thiên vương, Đại Phạm vương và trời Ðế Thích v.v... cùng tất cả Thiên chúng ở thế giới tam thiên đại thiên đi đến chỗ Phật, đảnh lễ chân Phật, rồi lui đứng một bên. Nhờ thần lực của Phật nên đều được thấy ngàn đức Phật ở thế giới trong mười phương tuyên thuyết danh tự, tướng trạng Bát-nhã ba-la-mật-đa đồng như nơi đây. Đứng đầu chúng Bí-sô thỉnh thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa đều tên là Thiện Hiện. Đứng đầu chúng chư Thiên gạn hỏi Bát-nhã ba-la-mật-đa đều tên là Ðế Thích.
Thế Tôn bảo Thiện Hiện:
- Bồ-tát Từ Thị khi chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề liền dùng danh tự này, cũng ở chỗ này tuyên thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Khi ấy, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Khi Bồ-tát Từ Thị sẽ chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề dùng những danh tự nào để ở ngay chỗ này tuyên thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Bồ-tát Từ Thị khi chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề chẳng nói pháp sắc là Không; chẳng nói pháp thọ, tưởng, hành, thức là Không. Chẳng nói pháp sắc buộc mở; chẳng nói pháp thọ, tưởng, hành, thức buộc mở.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa rất là thanh tịnh?
Phật bảo Thiện Hiện:
- Vì sắc thanh tịnh nên Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa rất là thanh tịnh. Vì thọ, tưởng, hành, thức thanh tịnh nên Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa rất là thanh tịnh. Vì hư không thanh tịnh nên Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa rất là thanh tịnh. Vì sắc không nhiễm nên Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa rất là thanh tịnh. Vì thọ, tưởng, hành, thức không nhiễm nên Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa rất là thanh tịnh. Vì hư không không nhiễm nên Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa rất là thanh tịnh.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các hữu tình thọ trì, đọc tụng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, thì chắc chắn không bị chết bất ngờ, cũng không bị bệnh bất ngờ và tai họa bất ngờ, thường được vô lượng trăm ngàn thiên thần cung kính vây quanh đi theo bảo vệ. Nếu thiện nam tử, thiện nữ v.v... trong mỗi ngày mồng tám, mười bốn, mười lăm của một tháng bất cứ chỗ nào cũng đọc tụng, giảng nói Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa thì sẽ được vô biên công đức thù thắng lợi ích.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Như lời ông nói. Thiện Hiện nên biết! Khi thuyết, khi nghe v.v… Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa có nhiều trở ngại. Vì sao? Vì Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa là ngọc báu lớn, nên có nhiều giặc oán, đối với tất cả pháp không đắm trước, không chấp thủ. Vì sao? Vì tất cả pháp đều không sở hữu, bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện nên biết! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đối với tất cả pháp không sở đắc nên chẳng phải có thể nhiễm, chẳng phải bị nhiễm. Vì sao? Vì pháp không chẳng thể nhiễm pháp không vậy. Do không nhiễm nên gọi là vô nhiễm Ba-la-mật-đa. Do Bát-nhã ba-la-mật-đa này không nhiễm dơ nên tất cả các pháp khác cũng không nhiễm dơ. Nếu đối với việc như thế cũng chẳng phân biệt là hành Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Thiện Hiện nên biết! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa vì không phân biệt nên đối với tất cả pháp không thấy, chẳng thấy, không thủ, không xả.
Khi ấy có vô lượng trăm ngàn Thiên tử trụ trong hư không vui mừng hớn hở, cùng đồng thanh xướng lời chúc mừng:
- Chúng con ngày nay ở châu Thiệm-bộ, được thấy Phật chuyển vận bánh xe diệu pháp lần thứ hai.
Bấy giờ, Thế Tôn bảo Thiện Hiện:
- Bánh xe pháp như thế chẳng phải chuyển lần thứ nhất, cũng chẳng phải chuyển lần thứ hai, vì Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa không xoay chuyển vậy.
Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa chính là Ba-la-mật-đa rộng lớn, đối với tất cả pháp không trói buộc, không dính mắc. Mặc dù chứng Bồ-đề nhưng không có sự chứng, mặc dù chuyển vận bánh xe pháp nhưng không có sự chuyển vận. Không có pháp có thể chỉ rõ, không có pháp có thể hiển bày, không có pháp có thể đắc, không có pháp có thể chuyển, không có pháp có thể vận. Vì tất cả pháp hoàn toàn không sanh, cũng không diệt. Vì không sanh diệt nên không chuyển xoay.
Thế Tôn bảo Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Vì sao? Vì trong pháp vô tánh lấy không, vô tướng, vô nguyện, vô tác, vô sanh, vô diệt, hoặc chuyển, hoặc xoay đều không thể đắc. Nếu người nào có thể tuyên thuyết, chỉ dạy được như thế thì gọi là người tuyên thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa thiện tịnh. Trong đây hoàn toàn không có người giảng thuyết, người lãnh thọ, cũng không có người chứng đắc Niết-bàn, cũng không có người nói pháp ruộng phước. Vì ruộng phước không nên tánh phước cũng không. Danh ngôn biểu thị đều chẳng thể đắc, nên gọi là Bát-nhã ba-la-mật-đa rộng lớn.
Bấy giờ, Thiện Hiện bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa là vô biên Ba-la-mật-đa, như hư không rộng lớn không biên giới vậy. Đây là chánh đẳng Ba-la-mật-đa, vì tánh tất cả pháp bình đẳng vậy. Đây là viễn ly Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp hoàn toàn Không vậy. Đây là khó hàng phục Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp chẳng thể đắc vậy. Đây là không dấu vết Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp không danh tự, hình thể vậy. Đây là vô hành Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp không qua lại vậy. Đây là vô đoạt Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp chẳng thể nắm bắt vậy. Đây là vô tận Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp không thể tận vậy. Đây là vô sanh Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp chẳng thể sanh vậy. Đây là vô tác Ba-la-mật-đa, vì các tác giả chẳng thể đắc vậy. Đây là vô tri Ba-la-mật-đa, vì các sự hiểu biết chẳng thể đắc vậy. Đây là vô chuyển Ba-la-mật-đa, vì các việc sanh tử chẳng thể đắc vậy. Đây là vô cấu Ba-la-mật-đa, vì phiền não sạch vậy. Đây là vô nhiễm Ba-la-mật-đa, vì chỗ nương tựa chẳng thể đắc vậy. Đây là vô hoại Ba-la-mật-đa, vì lìa biên giới trước vậy. Đây là như huyễn Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp đều không sanh vậy. Đây là như mộng Ba-la-mật-đa, vì tánh các ý thức bình đẳng vậy. Đây là vô hý luận Ba-la-mật-đa, vì biết tánh các hý luận bình đẳng vậy. Đây là vô tư lự Ba-la-mật-đa, vì các pháp tư lự hoàn toàn không có vậy. Đây là vô động chuyển Ba-la-mật-đa, vì an trụ pháp giới vậy. Đây là lìa nhiễm Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp chẳng hư vọng vậy. Đây là vô tác dụng Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp không phân biệt vậy. Đây là vắng lặng Ba-la-mật-đa, vì tướng tất cả pháp chẳng thể đắc vậy. Đây là vô phiền não Ba-la-mật-đa, vì lìa lỗi lầm vậy. Đây là vô hữu tình Ba-la-mật-đa, vì Niết-bàn của hữu tình chẳng thể đắc vậy. Đây là vô đoạn Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp không phát khởi vậy. Đây là không hai bên Ba-la-mật-đa, vì đối với tất cả pháp không chấp trước vậy. Đây là không chấp trước Ba-la-mật-đa, vì bậc Nhị thừa không phân biệt vậy. Đây là vô phân biệt Ba-la-mật-đa, vì biết tánh các sự phân biệt bình đẳng vậy. Đây là vô lượng Ba-la-mật-đa, vì pháp không lường vậy. Đây là vô khởi Ba-la-mật-đa, vì lìa ngã pháp vậy. Đây là hư không Ba-la-mật-đa, vì đối với tất cả pháp đều không ngăn ngại vậy. Đây là bất sanh Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp đều chẳng sanh khởi vậy. Đây là vô thường Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp thường không tánh vậy. Đây là khổ Ba-la-mật-đa, vì pháp bức não tánh bình đẳng vậy. Đây là vô ngã Ba-la-mật-đa, vì không chấp trước tất cả pháp vậy. Đây là Không Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp chẳng thể đắc vậy. Đây là vô tướng Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp lìa các tướng vậy. Đây là vô nguyện Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp không có sự thành tựu vậy. Đây là lực Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp chẳng thể khuất phục vậy. Đây là vô lượng Phật pháp Ba-la-mật-đa, vì quá số lượng vậy. Đây là vô sở úy Ba-la-mật-đa, vì tâm không khiếp sợ vậy. Đây là chơn như Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp chẳng hư vọng vậy. Đây là bản thể Ba-la-mật-đa, vì tất cả pháp không tự tánh.
Phật bảo Thiện Hiện:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Như lời ông nói.
X. PHẨM BẤT TƯ NGHÌ
01
Khi ấy, trời Ðế Thích nghĩ: Nếu có người chỉ nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa thì nên biết người đó đã từng cúng dường chư Phật, và phát thệ nguyền rộng lớn, huống là người có thể thọ trì, đọc tụng, biên chép, giảng thuyết cho người khác, như lời dạy tu hành, thì nên biết người này đã ở chỗ vô lượng Phật quá khứ, gần gũi cúng dường, trồng nhiều căn lành, từng được nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa. Nghe xong thọ trì, đọc tụng, biên chép giảng thuyết cho người khác, như lời dạy tu hành. Hoặc đối với kinh này thường hỏi, thường đáp, nhờ năng lực phước của đời trước nên nay thành tựu được việc này. Nếu các hữu tình đã từng cúng dường vô lượng chư Phật, công đức đã thuần tịnh, thì nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa tâm người đó không kinh, không sợ, chẳng khiếp.
Xá-lợi Tử biết tâm niệm của trời Ðế Thích, liền bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Nếu các Bồ-tát đối với Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa có thể sanh tin hiểu thì nên biết người này giống như các Đại Bồ-tát Bất thối chuyển. Vì sao? Vì Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế lý thú sâu xa rất khó tin khó hiểu. Nếu người ở đời trước tu hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa dài lâu, ở trước Phật thưa hỏi, lắng nghe, lãnh thọ, chẳng ở chỗ Phật trồng nhiều căn lành thì đâu có thể mới vừa được nghe liền có thể tin hiểu.
Hoặc có người nghe thuyết Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, hủy báng chống đối thì nên biết người này đời trước đã hủy báng, chống đối Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa. Vì sao? Vì người ngu như thế ít có căn lành, nên đối với Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa không sanh lòng tin thanh tịnh, chưa từng thưa hỏi Phật và các đệ tử nghĩa sâu xa, nên nghe thuyết nghĩa thú Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, hủy báng, chống đối.
Trời Ðế Thích thưa hỏi Xá-lợi Tử:
- Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế lý thú sâu xa, rất khó tin hiểu. Có các người tin ưa, tu hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa chưa lâu, nghe nói về nghĩa thú sâu xa trong đó không tin hiểu, chưa phải là hiếm có. Nếu người lễ kính Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa tức là là lễ kính trí nhất thiết trí.
Xá-lợi Tử bảo:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Như lời ông nói. Vì sao? Kiều-thi-ca! Vì sự đắc trí nhất thiết trí của Như Lai đều từ Bát-nhã ba-la-mật-đa mà sanh ra. Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa lại nhờ trí nhất thiết trí của Như Lai mà có.
Kiều-thi-ca! Các chúng Bồ-tát nên hành như thế. Nên trụ như thế. Nên học Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa như thế.
Khi ấy, trời Ðế Thích bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Các chúng Bồ-tát làm cách nào để gọi là hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, để gọi là trụ Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, để gọi là học Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa?
Bấy giờ, Phật khen trời Ðế Thích:
- Lành thay! Lành thay! Ông nương năng lực của Phật nên mới có thể hỏi Như Lai nghĩa sâu xa như thế.
Kiều-thi-ca! Các chúng Bồ-tát thực hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, nếu không trụ sắc thì cũng không trụ đây là sắc, như vậy là học sắc. Nếu không trụ thọ, tưởng, hành, thức thì cũng không trụ đây là thọ, tưởng, hành, thức, như vậy là học thọ, tưởng, hành, thức.
Lại nữa, Kiều-thi-ca! Các chúng Bồ-tát thực hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa nếu không học sắc thì cũng không học đây là sắc, như vậy là không trụ sắc. Nếu không học thọ, tưởng, hành, thức thì cũng không học đây là thọ, tưởng, hành, thức, như vậy là không trụ thọ, tưởng, hành, thức.
Kiều-thi-ca! Như vậy gọi là Bồ-tát hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, cũng gọi là trụ Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, cũng gọi là học Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa.
Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế rất là sâu xa, khó thể đo lường, khó có thể nắm bắt, không có giới hạn.
Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Như lời ông nói.
Xá-lợi Tử! Các chúng Bồ-tát thực hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, nếu không trụ tánh sâu xa của sắc thì cũng không trụ đây là tánh sâu xa của sắc, như vậy là học tánh sâu xa của sắc. Nếu không trụ tánh sâu xa của thọ, tưởng, hành, thức thì cũng không trụ đây là tánh sâu xa của thọ, tưởng, hành, thức, như vậy là học tánh sâu xa của thọ, tưởng, hành, thức.
Lại nữa, Xá-lợi Tử! Các chúng Bồ-tát thực hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, nếu không học tánh sâu xa của sắc thì cũng không học đây là tánh sâu xa của sắc; như vậy là không trụ tánh sâu xa của sắc. Nếu không học tánh sâu xa của thọ, tưởng, hành, thức thì cũng không học đây là tánh sâu xa của thọ, tưởng, hành, thức; như vậy là không trụ tánh sâu xa của thọ, tưởng, hành, thức.
Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế rất là sâu xa, khó có thể đo lường, khó có thể nắm bắt, không có giới hạn, thì khó tin hiểu. Chỉ nên thuyết cho các Bồ-tát ở địa vị Bất thối chuyển kia. Bồ-tát kia đối với pháp không nghi, không ngờ, không mê mờ, không hoang mang.
Khi đó, trời Ðế Thích hỏi Xá-lợi Tử:
- Nếu thuyết cho các Bồ-tát chưa được thọ ký sẽ có lỗi gì?
Xá-lợi Tử nói:
- Người kia nghe kinh sợ, hoặc sanh hủy báng. Do nhân duyên này chịu khổ lớn lâu dài, khó đắc quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
Trời Ðế Thích bạch:
- Có Bồ-tát nào chưa được thọ ký, nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa tâm không kinh sợ, không hủy báng, rất tin hiểu?
Xá-lợi Tử nói:
- Có. Bồ-tát như thế từ lâu phát tâm quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, từ lâu tu hạnh Đại Bồ-tát, mặc dù chưa được thọ ký đại Bồ-đề, không qua chỗ một đức Phật, hoặc hai Phật, nhưng nhất định sẽ được thọ ký đại Bồ-đề.
Bấy giờ, Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Đúng như vậy! Đúng như vậy! Như lời ông nói.
Xá-lợi Tử! Nếu các Bồ-tát chưa được thọ ký, nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa tâm rất tin hiểu, không kinh sợ, thì nên biết Bồ-tát đó từ lâu đã phát tâm đại Bồ-đề, trồng nhiều căn lành, vâng theo nhiều bạn lành.
Xá-lợi Tử bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn! Con muốn nói chút ít thí dụ, cúi xin Thế Tôn cho phép.
Phật bảo Xá-lợi Tử:
- Tùy ý ông nói.
Xá-lợi Tử bạch:
- Bạch Thế Tôn! Như thiện nam tử v.v… trụ Bồ-tát thừa, trong giấc mộng thấy mình ngồi tòa Bồ-đề vi diệu, nên biết người này gần chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề. Nếu có người được nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa tâm không kinh sợ, hết lòng tin hiểu thì cũng như vậy, nên biết người này từ lâu xa đã phát tâm quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, căn lành đã thành thục, hoặc đã được thọ ký đại Bồ-đề, hoặc sẽ gần được thọ ký đại Bồ-đề, mau chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
Bạch Thế Tôn! Ví như có người dạo chơi trong đồng hoang vu, ngang qua đường hiểm một trăm do-tuần, hoặc hai, hoặc ba cho đến năm trăm, thấy cảnh các thành ấp, vương đô ở phía trước nghĩa là thấy người thả trâu, vườn rừng, đồng ruộng v.v.... Thấy cảnh như thế, liền nghĩ: Thành ấp, vương đô cách đây không xa. Sau khi nghĩ như thế thân tâm thư thái, không sợ thú dữ, giặc dữ, đói khát. Cũng như thế, Bồ-tát được nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa hết lòng tin kính, nên biết không lâu sẽ được thọ ký Bồ-đề, mau chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, không còn sợ rơi ở địa vị Thanh văn, Độc giác. Vì sao? Vì đã được thấy nghe, cung kính, lãnh thọ Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, tướng trước của quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
Bạch Thế Tôn! Ví như có người muốn xem biển lớn, lần lượt đi đến biển, trải qua nhiều thời gian, khi không còn thấy núi rừng, liền nghĩ: Nay thấy cảnh tượng này thì biển lớn không còn xa. Vì sao? Vì gần biển lớn, đất chắc chắn thấp dần, không có các núi rừng. Người kia lúc ấy mặc dù chưa thấy biển nhưng thấy cảnh gần biển, nên vui mừng hớn hở. Cũng như thế, Bồ-tát được nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa hết lòng tin kính, nên biết không lâu sẽ được thọ ký Bồ-đề, mau chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề. Vì sao? Vì đã được thấy nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa là tướng trước của quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
Bạch Thế Tôn! Ví như mùa xuân hoa quả cây cối lá già đã rụng, cành nhánh tươi nhuận, mọi người được thấy đều nghĩ: Hoa quả lá non không lâu sẽ sanh ra. Vì sao? Vì các cây này hoa quả lá non hiện tướng trước vậy. Cũng như thế, Bồ-tát được nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa hết lòng tin kính, nên biết không lâu sẽ được thọ ký Bồ-đề, mau chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
Khi ấy, trong chúng hội có các Thiên tử thấy xong hoan hỷ nghĩ: Đời trước các Bồ-tát đã đắc tướng này rồi, không lâu sẽ được thọ ký đại Bồ-đề. Nay các Bồ-tát này cũng được tướng này thì không lâu cũng sẽ được thọ ký đại Bồ-đề.
Bạch Thế Tôn! Ví như người con gái mang thai đã lâu, thân thể càng nặng nề, làm việc hay nghỉ ngơi không được yên ổn, ít ăn uống ngủ nghỉ, chẳng thích nói nhiều, chán những công việc làm hằng ngày, vì bị đau đớn, mệt mỏi nên dẹp hết các công việc. Bà mẹ kế thấy tướng như vậy biết không lâu nàng sẽ sanh. Cũng như thế, Bồ-tát được nghe Bát-nhã ba-la-mật-đa hết lòng tin kính, nên biết không lâu sẽ được thọ ký Bồ-đề, mau chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, làm lợi ích an vui cho tất cả hữu tình đến tận đời vị lai.
Bấy giờ, Phật khen Xá-lợi Tử:
- Lành thay! Lành thay! Ông nói ví dụ về Bồ-tát rất đúng, đều là nhờ năng lực, oai thần của Như Lai.
Quyển thứ 559
HẾT