Hắn còn nhớ rõ cái ngày cha hắn bán bộ sách quý với giá ba chục nghìn bạc để lấy tiền cho hắn đi Pháp. Ngày ấy lòng hắn như nở hoa, hắn không dám tin vội rằng đó là sự thật, vì nếu là sự thật thì quả đã có trời, và trời đã có tai để nghe mấy lời hắn vẫn thầm thì cầu nguyện trong đêm vắng. Hắn cầu nguyện rất khẽ, thế mà trời nghe được, trời linh thiêng quá.

Nhà hắn không giàu, người ta vẫn bảo rằng có tiếng mà không có miếng, rất đúng, nhưng có một số thiên hạ vẫn đồn đại rằng nhà hắn giàu lắm, bạc giấy năm trăm may vào nệm nằm đến mục ra. Giá là sự thật thì sướng biết bao nhiêu.

Chạy chọt xin cho được cái giấy thông hành cũng không phải dễ gì, nhưng rồi cái ngày hắn chễm chệ ngồi trên “xích-lô” đạp để ra hãng máy bay ấy cũng phải đến. Mẹ hắn khóc âm thầm, cha hắn ủ rũ, còn hắn thì cố gắng lắm cũng chỉ buồn được hơn một phút rồi lại cười lên ha hả.

Trong thâm tâm hắn vẫn hồi hộp suốt cả thời kỳ xin giấy tờ. Hắn chỉ sợ một sự gì thay đổi và hắn sẽ không được đi nữa. Có đêm hắn nằm mơ thấy bị sở Công an gọi hắn bảo cấm không được ra khỏi nước, hắn uất ức gần phát khóc. Đến khi tỉnh dậy biết rằng chỉ là một giấc mơ, hắn lồm cồm mở đèn âu yếm nhìn lại một lần nữa cái giấy thông hành và cái vé máy bay “bằng xương bằng thịt” rõ ràng rồi mới yên lòng nằm xuống ngủ nốt.

Những người khác trước khi lên đường có mang cùng một tâm trạng với hắn không? Hay chỉ một mình hắn mới điên rồ như thế?

Trên máy bay, vì hắn là học trò, giá có nửa tiền nên được xếp ngồi sau góc đuôi và cô chiêu

đãi viên xinh đẹp cười với tất cả các hành khách mà đến phiên hắn thì hình như không phải là nụ cười ban nãy nữa mà là cái miệng mếu máo. Nếu nụ cười là một cái máy để người ta có thể bấm vào khuy hoặc cắm vào lỗ điện thì hắn cũng sẽ được nhận một vài nụ cười chăng.

Nhưng thôi, hắn cần gì những nụ cười ấy, miễn hắn đặt chân trên đất Pháp là được rồi.

Hắn đi với một thằng bạn cũng một hoàn cảnh như hắn, nghĩa là rất nghèo.

Khi máy bay từ từ hạ cánh xuông sân bay Orly, lòng hắn rộn ràng quên cả mệt nhọc, mãi bây giờ hắn mới dám tin chắc rằng hắn được đi Pháp học. Hình như trong huyết quản của người dân Việt nào cũng có con sâu giang hồ, hẳn thế, cái thèm đi của người dân Việt thật là vô bờ bến. Thì xem như hắn, xa gia đình, xa cha mẹ mà quên cả buồn, dầu chỉ là một chút buồn ngoại giao hay tượng trưng. Xách va-li lang thang đi tìm phòng trọ, hắn như một cụ lý toét mà thằng bạn hắn lại càng đình đù hơn. Bộ quần áo của hắn mới may chưa cắt hết đường chỉ, thế mà sang đến đây sao thấy nó vừa chật vừa cũn cỡn, so với những chàng trai Việt qua đã lâu năm trông hắn quê mùa đến thảm thương.

Tuy vậy, đứng cạnh thằng bạn trông hắn cũng còn tươm tất hơn. Bộ quần áo thằng bạn là bộ quần áo của cha mang chữa lại, chỗ đáng chật thì rộng, đáng dài thì ngắn, không biết thợ nào chữa mà khéo thế, làm thằng bé lúng ta lúng túng như người đang ăn vụng, trông phát tội nghiệp.

Cứ thế hai thằng ngơ ngác đi tìm phòng trọ giữa cái thành phố Ba Lê nghìn năm văn vật. Tay xách va-li mắt liếc bên này bên kia, thỉnh thoảng lại đứng nhìn

trố ra một cửa hàng hay một chiếc xe hơi kiểu mới. Ai không biết sẽ nhầm rằng hai chú mán rừng lần thứ nhất xuống phố bán thuốc ê.

Đi bộ hơn ba tiếng đồng hồ mới tìm được một cái phòng trọ tối tăm u ám, tuy u ám nhưng cũng còn hơn cái phòng hắn ở nhà, nhất là những gian phòng trọ trong thời tản cư.

Trong phòng trọ sao người ta đặt lắm gương soi thế, hắn nghĩ thầm “Tây đầm chúng nó thật đỏm dáng, ở đâu cũng muốn thấy cái nhan sắc của mình.”

***

Ba tháng rồi hắn ở Ba Lê. Độ này trông hắn đỡ mán hơn một chút, hắn đã thay bộ quần áo chật chội bằng một bộ quần áo khác, vừa vặn với con người hắn hơn, tuy rằng thư nào cha hắn cũng đã dặn dò phải biết hà tiện.

Cha hắn lo ngại một ngày kia không gửi được tiền, hắn cũng biết rằng nhà hắn nghèo, nghèo lắm, nhưng giá cha hắn đừng có gào lên trong mỗi thư chắc hắn sẽ thú vị hơn. Nếu không bị cái đạo Khổng ràng buộc hay đúng hơn sợ bị cha hắn giận mà cúp tiền thì hắn đã viết thư mà xin với cha hắn điều ấy.

Tuổi trẻ quả thật là vô tư, vô tư gần như là gỗ đá.

Sao người Việt sang đây lắm thế, nhưng ở bên này người ta gọi nhau bằng Mít để phân biệt với ông táo tức là những chàng đen. Quả thật phải sang đây mới thấy rõ màu da vàng và dáng dấp nhỏ bé của người Á Đông, nhất là người Việt.

Trong lúc dân các nước khác gặp nhau thì mừng rỡ, Mít gặp nhau thì cứ lờ đi như không thấy hoặc là trong cái nhìn im lặng như đặt một câu hỏi:

— Mày mà cũng sang đây ư?

Rất nhiều người Việt mới sang bị bẽ bàng vì cái dáng điệu “phớt tỉnh ăng-lê” của đồng bào, hỏi ra mới biết

rằng chỉ vì sợ quen biết la cà rồi hỏi mượn tiền thì phiền quá.

Nhiều người bảo dân Mít giống dân Do thái ở những tính xấu mà không giống những tính tốt của dân xứ ấy. Nghe hơi bi quan nhưng có lẽ cũng đúng một phần nào chăng?

Ba Lê có đủ các hạng Mít, từ mít đi xe Hoa Kỳ bóng nhoáng, cho đến thứ mít nghèo xơ xác sống bám vào cái ví của các cô đầm.

Hắn vẫn cười thầm mỗi khi thấy một chàng mít đi với cô gái Âu. Muôn hôn lên trán phải bắc một cái thang, nhưng cười người chớ vội cười lâu, câu ấy Đông Tây đều có dặn, quả thật đúng, một độ suýt nữa hắn cũng vấp phải, thế mới chết. Chỉ lỗi tại cái nhà trọ có một cô làm phòng xinh xinh, không đặc biệt gì, nhưng lòng chàng trai chưa đến hai mươi mới sang còn nguyên vẹn, đầm bên nhà lại cao giá. Hàng nhập cảng bao giờ chẳng nhiều thuế.

Hơn nữa hình ảnh những bà Thống sứ, bà Mật thám, thơm tho trắng trẻo đang còn như nghễu nghệu trước mắt. Nhớ đến người tài xế lái xe nhà hắn một bận được bà thống sứ bắt tay mà đến ba ngày sau chưa dám rửa tay. Có ngờ đâu các bà ấy ở bên này cũng chỉ là những cô khâu vá, bán rau cải, cao hơn một bực thì hoặc thư ký, hoặc nữ hộ sinh nhưng sang đến các thuộc địa các bà ấy tạo ngay cái dáng điệu sang trọng như từ thuở bé sinh ra trong bông hoa hồng vườn ngự uyển.

Cô đầm làm phòng trọ ấy, mỗi lần lên làm phòng hắn là tim hắn đập ầm ầm như tiếng trống làng tề. Trong lòng hắn thầm có những cuộc cãi cọ về vấn đề giai cấp, vấn đề chủng tộc, ở đời chỉ có tình yêu là đáng kể và hắn ngấm ngầm xây dựng những cảnh

hạnh phúc tương lai, tuy rằng tương lai chưa biết lấy gì mà ăn.

Chương trình hắn phác họa ra chưa đi đến giai đoạn thứ hai thì một hôm hắn mở ví của cô thấy có một tập ảnh đồng bào hắn. Thế là hắn sợ hãi vội vàng rút lui có trật tự.

Dầu sao hắn vẫn thấy sang Pháp mà còn đi cua cô gái Việt thì có khác gì sang Pháp mà còn đòi ăn cho được xoài với ổi, những thứ vừa đắt tiền vừa chưa chắc đã ngon. Đi đến đâu phải ăn quà địa phương chứ, tuy vậy hắn cũng không tán thành cái hành động đi “đuổi đầm” tức là chạy theo các cô đầm ở ngoài đường cho lắm.

Sang gần một năm, thỉnh thoảng hắn cũng cảm thấy nhớ nước, hắn nhớ đủ thứ nước, dòng nước sông Hương cũng có, mà cái thứ nước cay cay chua chua có vắt tí chanh của cô hàng bánh bèo mỗi buổi trưa gánh qua nhà hắn, cất giọng rao nghe dịu dàng quá, đố ai nghe mà không chảy nước miếng. Giá được về vài hôm, về thăm gia đình và thăm cô hàng bánh bèo ấy thì thích biết mấy, nhưng chỉ vài hôm thôi chứ ở lâu thì hắn chưa muốn, một là hắn học hành chưa xong, hai là dòng sông Seine còn lưu luyến quá, dứt đi sao đành.

Nghe nói đến chuyện hắn nhớ bánh bèo đừng vội bảo rằng hắn là phường tục tử, chỉ nghĩ đến chuyện ăn, thỉnh thoảng hắn cũng lang thang ra “Pont des Arts” đứng tựa vào thành cầu, nhìn dòng nước vô tình trôi dưới cầu và cất cái giọng ngỗng đực của hắn mà rống lên mấy bài ca nhớ quê hương một mình nghe cũng không đến nỗi dở lắm. Hát xong trở về phòng trọ và lòng hắn bớt nhớ nhung. Có bận còn hơn thế nữa, hôm ấy trong túi hắn vẻn vẹn không được nghìn quan thế mà

dám đến nhà hàng Việt Nam mua ngay một đĩa hát giá những hơn năm trăm quan. Về đến nhà hắn nghe suốt buổi, nghe đến lúc hắn thuộc cả mấy bài ca và đến lúc lão tây già bên cạnh sang gây gổ rồi van xin hắn mới tha cho.

Trời phạt hắn, tháng ấy nhận tiền chậm phải ăn thiếu mất mấy hôm, kể ra như thế là hắn cũng có tâm hồn nghệ sĩ đấy chứ, hắn vẫn nói đùa với các bạn rằng, đỗ đạt xong hắn về nước và cưới luôn cả hai cô trong “ban hợp ca Thằn lằn” để thỉnh thoảng có buồn thì bắt hai cô ra múa hát cho hắn nghe, lũ bạn kêu ầm lên rằng hắn là tàn tích rơi rớt của chế độ phong kiến, may mà ai cũng biết tính hắn hay đùa, vả lại những con chó sủa là những con chó không dám cắn.

Hắn quên rằng đàn bà vốn chóng già, ngày hắn về nước thì có lẽ các cô ca sĩ ấy mỗi người đã có một bầy con, ai sống đấy mà chờ hắn.

Ở đây hắn có một vài người bạn thỉnh thoảng đến phòng nhau nấu cơm ăn uống nghe vọng cổ, sa mạc, ngâm thơ hoặc chưởi thề với nhau cho đỡ nhớ nhà. Một hôm có ông bạn mới sang mang theo rất nhiều quà của nhà, từ một trái chanh, trái ớt... Vừa sang tới đất Pháp là ông ta lo ngay đến sự hụt tiền, nên ông ta chỉ dám ăn thịt “hát sê” (hachée) là thứ thịt gân thịt vụn người ta mang vào máy xay ra bán từng cân từng lạng, ông bạn là người lớn nên cũng phải mời tụi hắn một bữa, ăn xong hắn cao hứng làm bài thơ tặng ông ấy. Thơ rằng :

Thịt hát xê, thịt hát xê
Chưa ăn đã chán ghê
Từ ngày ông "A" đến
Mang theo cái “xýt-tem” Đê.

Bài thơ xuất khẩu của hắn vừa ngâm chưa được mấy hôm thì

có tin cha hắn về hưu trí. Hắn được tin mà lạnh đến xương sống, vì hắn biết rằng từ nay rồi đến thịt hát xê cũng sẽ không có mà ăn chứ đừng nói đến chuyện sang trọng.

Đúng như hắn đã lo sợ, từ đấy hắn nhận tiền tháng thiếu tháng đủ, có khi mấy tháng liền không nhận được đồng nào, vì sau khi hưu trí thì tiếp đến tin cha hắn bị ốm nặng phải vào nằm nhà thương.

May mà hắn không biết ăn chơi, không thích cuộc sống phù hoa trong khi quanh hắn có một số bạn dối nhà để lấy tiền đi học nhảy, học xong còn phải hành mà hành sự gì chứ sự ấy thì khá tốn, trót sinh làm cái “giống giả tiên” (sexe payant) thì lúc nào cũng phải lo sẵn sàng để mở ví.

Hắn lại còn biết có mấy thằng bạn đầu tháng nào cũng mua giấy ăn nhưng rồi bán dần để đi chơi, cuối tháng phải giật vay quanh, có khi nghèo túng quá đâm ra trộm cắp bạc bài và sau cùng là cái “Xa-na” ho lao chờ sẵn.

Hắn còn có một ông bạn đào hoa đến nỗi trong một tuần mà nhận được bảy “cú” điện thoại báo tin mừng sắp lên chức cha. Ông bạn của hắn sợ cuống cả người, có con thì phải cưới mà chả nhẽ lại cưới cả bảy, pháp luật nào cho phép. Vả lại có được phép cưới cả bảy chăng nữa theo như phong tục Ả-rập ngày xưa thì tiền đâu mà nuôi bảy đứa con với bảy bà mẹ ấy.

Ngay đến cưới một cô cũng đã là chuyện khó vì ông bạn chẳng có vốn liếng gì cả ngoài cái tốt mã, ăn mặc chải chuốt hợp thời trang, nhảy đầm giỏi, biết tán tỉnh nịnh hót đàn bà và biết khoe khoang. Ở cái xã hội mới mà cái gì cũng phải cần tiền mới giải quyết được, nếu đã không tiền mà còn không

có cái mã thật chiến, cái lưỡi thật mềm thì đừng hòng được như ông bạn quý ấy.

Hắn vẫn cười thầm nếu có em gái, hắn sẽ nói cho em gái hắn biết rằng, thấy chàng trai nào ăn mặc sang trọng chải chuốt thì phải đừng quên rằng túi nó trống rỗng. Nếu cái cổ áo nó có sạch sẽ tươm tất là vì đêm nào nó cũng giặt chải phơi cẩn thận, đôi giày cũng thế. Còn bộ quần áo có sang, có mới thì nên ngờ rằng bộ áo ấy nó trả góp và có thể rằng nó mới bắt đầu trả tháng thứ nhất mà thôi.

Đấy cũng không phải là một đường lối độc nhất để thành công trong sự đi chinh phục người đẹp. Hắn còn có một ông bạn nữa rất tồi tàn, lúc nào cũng đưa cái vẻ xơ xác của mình ra kêu