Việc đánh giá một con người qua những câu hỏi của người ấy dễ dàng hơn là qua những câu trả lời người ấy đưa ra. (It is easier to judge the mind of a man by his questions rather than his answers.)Pierre-Marc-Gaston de Lévis
Không thể dùng vũ lực để duy trì hòa bình, chỉ có thể đạt đến hòa bình bằng vào sự hiểu biết. (Peace cannot be kept by force; it can only be achieved by understanding.)Albert Einstein
Sự toàn thiện không thể đạt đến, nhưng nếu hướng theo sự toàn thiện, ta sẽ có được sự tuyệt vời. (Perfection is not attainable, but if we chase perfection we can catch excellence.)Vince Lombardi
Chúng ta không có khả năng giúp đỡ tất cả mọi người, nhưng mỗi người trong chúng ta đều có thể giúp đỡ một ai đó. (We can't help everyone, but everyone can help someone.)Ronald Reagan
Nhiệm vụ của con người chúng ta là phải tự giải thoát chính mình bằng cách mở rộng tình thương đến với muôn loài cũng như toàn bộ thiên nhiên tươi đẹp. (Our task must be to free ourselves by widening our circle of compassion to embrace all living creatures and the whole of nature and its beauty.)Albert Einstein
Đừng cư xử với người khác tương ứng với sự xấu xa của họ, mà hãy cư xử tương ứng với sự tốt đẹp của bạn. (Don't treat people as bad as they are, treat them as good as you are.)Khuyết danh
Khó thay được làm người, khó thay được sống còn. Khó thay nghe diệu pháp, khó thay Phật ra đời!Kinh Pháp Cú (Kệ số 182)
Thước đo giá trị con người chúng ta là những gì ta làm được bằng vào chính những gì ta sẵn có. (The measure of who we are is what we do with what we have.)Vince Lombardi
Ngu dốt không đáng xấu hổ bằng kẻ không chịu học. (Being ignorant is not so much a shame, as being unwilling to learn.)Benjamin Franklin
Hào phóng đúng nghĩa với tương lai chính là cống hiến tất cả cho hiện tại. (Real generosity toward the future lies in giving all to the present.)Albert Camus

VỀ MỤC LỤC

Căn Bản trí là gì? Kinh Bát-nhã nói “Bát-nhã Vô tri” là nói đến Căn Bản Trí. Bát-nhã Tâm Kinh nói: “Vô trí diệt vô đắc” cũng là nói đến Căn Bản trí. Lý là Chân như, Trí là trí huệ có thể chứng Chân như, tức Căn Bản Trí. Tác dụng đối với bản thân là Căn Bản trí, khởi tác dụng đối với người khác là Hậu Đắc trí. Căn Bản trí là Chánh Thể Trí, là Như Lý Trí. Khi trí này khởi lên tác dụng đối với người khác thì không gì chẳng biết, đó gọi là Hậu Đắc trí. Khi trí này chẳng khởi tác dụng đối với ai khác thì nó chỉ là vô tri, như như bất động, không có một niệm, nên tâm ấy mới thật sự thanh tịnh.

Có nhiều người nghe nói vô trí là Căn Bản trí, bèn nẩy sanh hiểu lầm vô trí là không có trí, rồi cho rằng không có trí là Căn Bản trí. Nếu hiểu như vậy, chẳng lẽ những người khờ khạo, ngu ngốc trong thế gian đều đắc Căn Bản trí hết rồi! Vô trí ở đây có nghĩa là chẳng có tà trí, chỉ có chánh trí, kinh gọi trí ấy là Chánh Thể trí, Chánh huệ hay Như Lý trí. Thiền Tông gọi “chánh trí, chẳng có tà trí” là vô niệm. Tịnh Tông gọi “chánh niệm, chẳng có tà niệm” là Nhất tâm Bất loạn. Như vậy, Căn Bản trí là có chánh trí, chẳng có tà trí và cũng là có chánh niệm, chẳng có tà niệm. Nói thật ra, cái được gọi là Căn Bản trí chỉ là tâm thanh tịnh, nhưng nếu nói quá đơn giản, nông cạn như vậy, người nghe sẽ không hiểu một cách khao khít, chính xác, nên Đức Phật phải nói rất nhiều pháp sâu xa, nhằm khiến cho người nghe có thể quy nạp Căn Bản trí. Khi tâm thanh tịnh chẳng dấy lên các tác dụng hoặc tha thụ dụng
thì đó gọi là Căn Bản trí. Do Bản thể vốn có sẵn đầy đủ trí huệ của Như Lai, nên khi Bản thể trí huệ ấy chẳng khởi tác dụng thì nó có thể chứng Chân như. Tuy Bản thể có thể chứng Chân như, nhưng nó chẳng chấp trước năng và sở, thì đó mới là Căn Bản trí thật sự. Vì sao? Vì sở chứng Chân như (tức Chân như được chứng bởi Căn Bản trí) và năng chứng Căn Bản trí (tức cái trí để chứng Chân như) phải là một không hai thì trong ấy mới chẳng có giới hạn, không có năng và sở, không có chủ thể và khách thể. Khi ấy, Trí là Như mà Như cũng là Trí; vì vậy, Căn Bản trí còn được gọi là Như Lý trí.

Khởi Tín Luận nói: “Một niệm bất giác, bèn có vô minh.” Một niệm bất giác là gì? Một niệm bất giác là một niệm có năng và sở. Hễ có năng và sở bèn ngay lập tức sanh ra tương đối, phân biệt, chấp trước trái nghịch với Chân như, nên gọi là vô minh hay căn bản vô minh. Do vậy, chỉ có cái tâm thanh tịnh đến cùng cực, chẳng sanh một niệm, chẳng lập một pháp, vạn pháp như như, thì đó mới là cảnh giới Lý Sự vô ngại, Sự Sự vô ngại của Hoa Nghiêm. Hễ khi nào chúng ta còn thấy có năng chứng và sở chứng thì trong tâm liền động, khi tâm dấy động lên một ý niệm thì ý niệm ấy gọi là vô minh. Chân như (sở) là không, trí huệ (năng) có thể chứng Chân như cũng là không, không và không là cùng một thể thì làm gì có giới tuyến. Kinh Vô Lượng Thọ nói tỷ dụ: “Giống như biển lớn là vua của nước, muôn sông đổ về đều vào biển cả, mà nước biển lớn nào có tăng giảm.” Sau khi nước của muôn sông hòa
nhập vào trong biển cả, chúng ta chẳng thể tìm thấy giới tuyến của chúng; đó là vì năng và sở là một không hai. Phàm phu chúng ta chẳng thể nhập cảnh giới này là vì lúc nào cũng vạch ra giới tuyến rất rành mạch, phân biệt năng và sở là hai thứ khác nhau một cách rất rành rẽ, nên mới nẩy sanh ra phiền phức to lớn! Dẫu hiện nay chúng ta học Phật, biết rõ căn bệnh của chính mình là vọng tưởng, phân biệt, chấp trước, nhưng vẫn chẳng thể quy nạp Căn Bản trí. Vì sao? Vì vọng tưởng, phân biệt, chấp trước lâu đời đã trở thành tập khí, chẳng dễ gì vứt bỏ trong một thời gian ngắn ngủi. Do vậy, Phật bày ra phương pháp niệm Phật nhằm chế phục tập khí, quy nạp Căn Bản trí, tiêu quy Tự tánh. Việc niệm Phật quy nạp Căn Bản Trí cũng giống như là việc đổ một chén nước vào trong biển cả; sau khi đổ chén nước vào biển cả, chúng ta có thể tìm được giới tuyến của nước trong chén và nước trong biển hay không? Chúng ta hoàn toàn không tìm thấy giới tuyến bởi vì năng và sở đã trở thành một không hai.

Hiện nay, phần đông chúng ta đều niệm Phật với cái tâm phân biệt rõ ràng, rành mạch: Ta là người đang niệm A Di Đà Phật, tức ta là năng niệm, A Di Đà Phật là đối tượng được niệm của ta, tức A Di Đà Phật là sở niệm; giữa ta và A Di Đà Phật vẫn còn có giới tuyến ngăn cách, vẫn là hai chớ chẳng phải một. Niệm Phật như vậy có được không? Cũng được, nhưng chỉ có thể đạt được mức tối đa là công phu thành phiến, chỉ có thể đới nghiệp vãng sanh mà thôi, chẳng thể đạt tới công phu Nhất tâm Bất loạn, tự tại vãng sanh, mu