Từ ngày bướm chỉ là một chiếc trứng chưa bằng hạt sương, bướm mẹ đã linh cảm thấy rằng đây không phải là một chiếc trứng tầm thường. Sau này nhất định không phải là một con sâu, một con bướm tầm thường.

Nhờ kinh nghiệm của những lần sinh nở trước, vì thế bướm mẹ hết sức để ý giữ gìn, chăm sóc đến chiếc trứng bé nhỏ ấy.

Quả như bướm mẹ đoán, chiếc trứng nở thành sâu thành nhộng rồi thành bướm, mà bướm quả đã không tầm thường.

Bướm cắn kén chậm hơn các anh chị cùng lứa để bướm mẹ chờ sốt cả ruột. Khi vừa ra khỏi kén, bướm bị hoa mắt vì ánh sáng mặt trời và bùng tai vì những tiếng reo mừng của các anh chị đang vây chung quanh.

- Trời! Bướm đẹp, bướm đẹp quá!

Mà bướm đẹp thật, tuy đôi cánh còn non mềm, màu sắc chưa đậm đà, chỉ có một tí bụi phấn thưa thớt dính ở mình, nhưng ai mới nhìn cũng nhận rằng nhan sắc của bướm đầy hứa hẹn.

Đáng tiếc không phải là giống bướm cái để lưu truyền cái đẹp ấy cho hậu thế.

Bướm chỉ là một chú bướm đực.

Mỗi ngày bướm lớn hơn một tí, bướm cũng tự biết rằng mình đẹp, chẳng thế mà các bướm bà, bạn của mẹ, mỗi lần đến thăm là cứ khen rối cả lên. Lắm bà còn ác mồm bảo, có lẽ không phải là con của mẹ bướm. Làm như mấy hôm ấp trứng có cơn gió to nào thổi đến mẹ bướm những chiếc trứng của giòng họ nhà ai.

Thật vô lý, mẹ vẫn bảo mấy hôm ấy trời lặng gió.

Các bà bao giờ cũng lắm điều nhiều chuyện nên mỗi lần nghe tiếng đập cánh của các bướm bà từ đầu vườn xa là đằng này có tiếng cánh đập nhẹ của bướm đi tìm chỗ tránh.

Các bà mà họp nhau thì giống gì cũng như giống bướm, cũng chỉ để nói xấu nhau, hoặc là

khoe khoang giòng họ, nghe nhức đầu.

Đời còn bao nhiêu chuyện đáng xem, đáng nói. Một nét sao băng vạch lên trời, một bóng nắng làm tươi màu lá, một mùi hương lạ của bông hoa vườn ai nở muộn. Những chuyện ấy đối với các bà đâu có đáng nói. Các bà chỉ toàn nói chuyện ghen tương giữa một nụ hoa với hai bà bướm hoặc bà này có đôi cánh mướt đấy nhưng bằng sao được với đôi cánh của bà kia, v.v…

Mỗi lần phải nghe những câu chuyện vớ vẩn ấy, bướm chỉ muốn bỏ ra đi, đi thật xa để tránh cái thế giới bé nhỏ mà ai cũng biết ai, và ai cũng chỉ muốn dìm ai xuống đáy giếng.

Cũng có vài lần vô phúc không tránh kịp, bị các bà ấy níu kéo, lắm bà còn trẻ nên rất nhí nhảnh, bạn của mẹ tức cũng ở vào vai dì, thế mà gặp bướm là nhìn không chớp mắt rồi khen lấy khen để:

- Chao ơi, cậu có đôi cánh nhung sao mà duyên dáng!

Hoặc là :

- Hai điểm hồng trên đôi cánh như hai hạt trai, giá trời cho tôi được như thế.

Đại khái toàn là những lời khen tặng làm bướm ngượng vô cùng. Các bà già gặp bướm thì lên mặt kinh nghiệm dạy đời :

- Cậu ấy đẹp trai như thế kia, tha hồ mà làm khổ mọi người!

Vô lý, có phải trời sinh ra đẹp chỉ để làm khổ những kẻ khác đâu, định luật nào bảo thế. Mỗi lần các bà bướm nói nhiều quá thì mẹ bướm phải tìm cách nói sang chuyện khác vì biết rằng bướm không bằng lòng.

Nếu bướm đẹp đâu phải lỗi ở bướm. Nếu trong lứa bướm ấy chỉ toàn những con bướm màu nâu đất ruộng, riêng mình bướm có đôi cánh nhung đen huyền, điểm hai chấm hạt trai hồng óng ánh, nào phải do bướm tự chọn được đôi cánh ấy.

Mẹ bướm rất kiêu hãnh mỗi lần bay

đi đây đi đó cùng với bướm. Ai cũng ngoảnh lại nhìn hai mẹ con.

Nhưng tính bướm rất kỳ lạ, không giống các anh chị em tí nào, bướm thích bay đến những chỗ vắng lặng, đậu trên cành cây, xếp đôi cánh nhung lại rồi cứ thế lim dim suy nghĩ hàng buổi.

Ở tuổi ấy đáng lẽ chỉ biết ăn uống nô đùa, bướm không như thế.

Bướm ở xứ mặt trời nhưng thường nghe mẹ với các bướm bạn hay nói đến tuyết, và bướm cũng chỉ mơ được trông thấy tuyết. Bướm hỏi mẹ tuyết nó ra thế nào, mẹ bảo:

- Tuyết rơi không lên tiếng, thường vật gì rơi cũng gieo xuống một thứ tiếng động nhẹ hay nặng, chỉ trừ hai thứ, tuyết và nước mắt của loài người. Nhưng là những người đau khổ ngấm ngầm, khổ không biết than với ai nên mới khóc không lên tiếng. Người khác, khi họ khóc thì bù lu bù loa, và những giọt nước mắt cũng ầm ĩ không êm lặng như tuyết nữa.

Bướm hỏi:

- Sao mẹ biết nhiều thế?

- Tại mẹ già rồi có kinh nghiệm, chúng ta ở đây là ở trong vườn người.

Mẹ bướm không quên dặn con hãy coi chừng có lắm người rất hay đuổi bắt những con bướm đẹp.

- Để làm gì hở mẹ? Chúng ta có hại gì đến họ đâu?

- Để ép xác khô chơi thế thôi, họ dồn cất đủ màu. Có người lại tiêm thuốc lên thân bướm, rồi đóng kim lên từng xác bướm vào hộp kính, chưng bán ở cửa hiệu, hình như giá đắt lắm.

Nghe mẹ nói, lòng bướm hoang mang không hiểu tại sao loài người có thể ác đến thế. Mẹ bướm vẫn dặn con, tốt hơn hết là nên tránh xa loài người. Với các con khác, tầm thường hơn chẳng bị ai để ý, mẹ bướm không cần lo lắng, nhưng bướm là cả một nguồn lo âm ỉ trong lòng mẹ.

Một hôm bướm đi chơi đâu về hỏi mẹ

:

- Yêu là thế nào mẹ nhỉ?

Mẹ bướm ngơ ngác nhưng rồi cũng phải giảng:

- Yêu là khi gặp ai mà lúc về, lòng cứ bâng khuâng thao thức, đêm ấy mình không ngủ hoặc có ngủ cũng chỉ thêu toàn hình ảnh kẻ mình vừa gặp, đêm ngày mình chỉ mơ ước được nhìn nét mặt, được nghe giọng nói, đến khi gặp thì mình vụng về lúng túng.

Nghe mẹ giảng bướm hiểu được ngay, bướm tự hỏi xem mình đã có lần nào yêu ai chưa. Nhưng chưa, đời bướm chưa gặp ai mà về nhà thao thức như mẹ nói. Thế cũng may. Mẹ bướm còn khuyên con hãy nên tránh những bông hoa quá đẹp, các cô nàng thường vẫn hợm hĩnh, lắm khi không tâm hồn, hẳn vì bao nhiêu tinh túy đã đặt cả vào phần xác nên phần tâm hồn đành bị bỏ quên đi chăng. Một lần khác bướm đi chơi về hỏi mẹ:

- Hy sinh cho ai là gì hở mẹ?

- Là quên mình mà chỉ nghĩ đến ai.

- Thế còn thất vọng?

- Thất vọng là khi mình chờ đợi một sự gì mà nó xảy ra khác hẳn với ý mình muốn.

Tuy đã tạm bằng lòng với những lời giảng đơn sơ của mẹ, bướm còn hỏi thêm một câu:

- Thế mình yêu rồi thất vọng mới hy sinh hay là hy sinh, thất vọng rồi yêu hay yêu, hy sinh rồi thất vọng?

Mẹ bướm kêu trời vì những câu hỏi phức tạp của bướm. Không phải bướm cầu kỳ nhưng bướm muốn biết trong ba thứ tình cảm ấy, thứ nào cần đặt lên trước.

- Tùy đấy.

Mẹ bướm chỉ biết có thế chứ không thể nào giảng hơn, không hiểu con nhặt đâu ra những câu hỏi cầu kỳ như thế. Mẹ bướm làm sao hiểu nổi những sự tiến triển xảy ra trong tâm hồn con.

Mùa xuân về từ mấy hôm nay. Làng bướm xôn xao vì tin đồn sẽ có cuộc triển lãm muôn hoa trong dịp

Tết, bầu hoa hậu.

Bướm hỏi mẹ, mẹ bảo đấy là cuộc thi nhan sắc cả muôn loài hoa. Khi người ta đẹp thì người ta muốn khoe cái nhan sắc. Lòng bướm cũng đâm ra nôn nao, mong chóng đến ngày ấy. Bướm bây giờ không còn là chú bướm bé nhỏ chỉ biết ăn xong ra đùa với nắng trên mấy đám cỏ xanh.

Bướm lớn rồi, đôi cánh huyền càng ngày càng thẫm màu, mịn và mướt như nhung tơ, hơi co cúp một tí ở phía đầu cánh, giống hệt như hai cánh hoa. Đậu lên cành lá, ai cũng nhầm tưởng có một bông hoa kỳ lạ vừa chớm nở. Nhưng lòng bướm vẫn chưa hề biết yêu. Chưa có bông hoa nào hân hạnh được bướm để ý đến. Hẳn vì đẹp nên mới khó tính chăng?

Bay đi đến đâu cũng chỉ nghe bàn bạc về chuyện triển lãm ở vườn Ngự Uyển nhân dịp xuân về.

Mẹ bướm dặn các con hãy coi chừng, những bông hoa trong cuộc thi nhan sắc lắm khi chưa hẳn đã là đẹp nhất. Nếu muốn tìm nhan sắc thật, đúng nghĩa, thì phải vào trong rừng xanh núi rậm, đấy mới là nơi mà các cô nàng phô bày đầy đủ cả sắc lẫn hương. Những bông hoa được đưa ra cho mọi người ngắm thường vẫn bị gò ép trái mùa hoặc hữu sắc vô hương, hầu hết đều ít tình cảm.

Ngày thì chưa đến, cửa vườn còn đóng im ỉm, cấm ai lạ vào xem, chỉ những người mang hoa đến dự thi mới được vào, đi phía cửa nhỏ, khệ nệ khiêng từng chậu hoa, cố sức nhẹ nhàng sợ động đến thân hoa.

Cửa chỉ đóng với loài người chứ với chim, bướm thì cửa nào cũng chịu thua. Các chú bướm, cô chim tha hồ mà dập dìu, tíu tít.

Vào đến vườn, bướm như bị ngay một thứ hào quang đập vào mắt. Bướm phải đậu lại trên một cành cây, lặng yên tìm sự

bình tĩnh rồi mới tiếp tục bay đi ngắm nhan sắc các cô nàng.

Bay khắp vườn, bông hoa nào cũng chúm chím, cũng rực rỡ, cũng duyên dáng.

Thấy mấy chú bướm lượn bay, các cô lấy vẻ đài các kêu ầm lên:

- Sao lại hớ hênh để cho ai cũng ra vào được?

Các cô nàng làm như mình đã là hoa khôi rồi.

Lời mẹ bướm nói đúng, bướm bay khắp vườn mà chưa gặp bông hoa nào vừa ý. Trước sự phô trương nhan sắc thì hình như có gì đang làm hạ giá trị của nhan sắc xuống chăng?

Không vì thế mà nản lòng, bướm vẫn bay vẫn lượn, vẫn nhìn ngang dọc khắp nơi. Có lẽ nào lại không tìm được một bông hoa vừa ý?

Bay khắp hết từ vòng trong ra ngoài, ở mãi tận cuối vườn, bướm đang hơi thất vọng thì giật mình vì một tiếng thở dài nghe não nuột.

Quái lạ, trong lúc các cô nàng đều nao nức phô trương nhan sắc, sao lại có tiếng ai thở dài? Bướm tự hỏi rồi bay ngay đến phía ấy.

Đấy là một gốc hồng nhung khá đẹp, nhưng cái đẹp bên muôn nghìn cái đẹp khác cũng khó mà phân biệt được. Đẹp còn phải lạ, phải hiếm có, phải đặc biệt chứ đẹp suông thì chỉ được ban giám khảo nhìn phớt ngang mà thôi.

Cố nhiên là khi nhan sắc đứng bên lọ nồi, nhan sắc phải được giải nhất vì còn ai đâu cho ban giám khảo cân nhắc lựa chọn. Trong bầy con sen con đỏ suốt ngày gánh nước, bổ củi thì cô khâu được hạng nhất nhờ có đôi bàn tay không bị công việc làm rám chai. Bướm đứng lặng ngắm bông hoa hồng một lúc rồi mới lên tiếng, giọng bướm ngập ngừng, lần đầu tiên bướm nghe có gì lạ trong lòng mình khi đứng trước một bông hoa:

- Sao cô buồn, sao cô thở dài trong lúc mọi người đều vui?

- Em không đẹp.

- Bậy nào,

cô kém gì các cô khác.

- Anh bảo thế chứ đẹp mà cá mè một lứa thì có nghĩa lý gì.

Bướm mỉm cười vì câu nói, hẳn cô nàng không tầm thường như các bạn đồng quê. Bướm lại hỏi:

- Cô có mong chiếm được giải nhất không?

- Có chứ, bông hoa nào lại chẳng mơ ước được chức hoa khôi, cũng như người thiếu nữ nào lại chẳng mơ ước được chụp ảnh, được phỏng vấn, được tiếng khen là đẹp nhất làng, nhất huyện, nhất tỉnh, nhất xứ.

Bướm thấy vui vui khi nghe cô nàng nói. Có lẽ đây là lần đầu tiên bướm gặp một nụ hoa mà câu chuyện khá sâu đậm chứ không ngừng lại vài câu xã giao nhạt nhẽo.

- Nếu được giải nhất thì cô sẽ làm gì?

- Em sẽ sung sướng, em sẽ… em sẽ…

Rồi cô nàng mỉm cười mơ mộng. Bỗng cô nàng nhìn bướm chăm chú:

- Trời ơi anh đẹp quá, nếu có cuộc thi nhan sắc loài bướm chắc anh phải giật giải nhất.

- Loài bướm chúng tôi thích tự do, ai muốn điều khiển thì phải đợi giết được chúng tôi mới có thể… nói đến chuyện ấy.

Hoa nhăn mặt nũng nịu:

- Anh làm em sợ quá, nhưng anh có đôi cánh giống hệt như cánh hoa của chúng em.

Bướm cúi nhìn mình rồi nhìn hoa:

- Ừ nhỉ.

- Nhất là nét hồng ở đầu cánh giống hệt như màu da của em.

Bướm lại cúi nhìn so sánh:

- Ừ nhỉ, chắc chúng ta có họ hàng với nhau.

- Trời, giá trời cho em đôi cánh ấy, ghép khéo léo vào da thịt em thì ngày mai em sẽ ăn giải nhất.

Bướm cúi nhìn đôi cánh của mình một lần nữa:

- Ừ nhỉ, giá tôi cắn đôi cánh mang ghép vào da thịt cô.

Bông hoa sáng ngời lên vì ham muốn. Trông cô nàng đẹp lạ, nhưng rồi cô nàng tiu nghỉu ngay:

- Nói chơi thế chứ làm sao em có được đôi cánh ấy, trừ phi có phép tiên.

Cô

nàng lại thở dài, giống hệt như tiếng thở dài ban nãy làm bướm se lòng:

- Nếu tôi biếu cô đôi cánh thì cô nghĩ sao?

- Ấy chết em đâu dám, rồi anh lấy gì mà bay đi bay đó?

- Không bay thì bò, tôi sẽ ở dưới gốc cây hồng, tôi sẽ được nhìn cô mãi mãi. Nhưng trước đó tôi phải về qua nhà thăm mẹ tôi, báo cho mẹ tôi biết.

- Mẹ anh biết chắc sẽ ngăn cản, không bằng lòng.

- Tôi lớn rồi, có quyền định đoạt cuộc đời tôi chứ.

- Mẹ anh sẽ ghét em.

- Mẹ tôi hiền lắm.

- Mẹ chồng với nàng dâu có mấy khi thương nhau.

Cô nàng làm như khi nhận đôi cánh rồi thì sẽ là vợ của bướm.

- Vì không tìm hiểu nhau.

Bướm giả lời hoa.

- Anh đừng về, anh về thế nào mẹ anh cũng sẽ giữ anh lại, sẽ không cho anh đến đây nữa.

- Thế thì để tôi tìm nhắn với một bà bạn của mẹ tôi vậy.

Bướm bay đi một lúc rồi trở lại, trong lúc ấy bông hoa đang thả hồn tưởng tượng đến ngày mai mình sẽ được giải nhất. Sẽ được đặt lên đài cao, tất cả muôn hoa đều ghen tị. Suốt mấy ngày sẽ có hàng vạn người đến ngợi khen. Hoa cảm thấy sung sướng như đang được sống trong những phút vinh quang ấy.

Tiếng đập cánh nhè nhẹ của bướm làm hoa giật mình rời khỏi giấc mộng. Cô nàng chỉ lo bướm đổi ý. Từ nãy đến giờ hoa quên không hề nghĩ đến sự hy sinh đau đớn của bướm. Nhan sắc vẫn đi đôi với tánh ích kỷ chăng?

Trái lại, chú bướm si tình mải nghĩ đến sự vui sướng của hoa mà quên nghĩ rằng đời bướm chỉ có đôi cánh là đáng quý nhất. Mất đôi cánh là mất hết, cái chết sẽ chờ đợi.

- Nhưng chết có nghĩa lý, cái chết của ta sẽ làm cho một kẻ sung sướng và bao nhiêu

người vui mắt.

Bướm bay sà vào lòng hoa, cố lách mình vào giữa hai cánh hoa, tự cắn cho đứt một cánh, rồi một cánh thứ hai.

Khi đôi cánh ghép khéo léo xong thì bướm kiệt sức nằm lịm đi không còn biết gì