Trong lời phàm lệ của quyển "Tứ phần giới bổn như thích", Luật sư Hoằng Tán (1611-1685) nói: “Tam thế chư Phật câu thuyết Kinh - Luật - Luận tam tạng Thánh giáo. Kinh luận nhị tạng hàm thông tại gia, xuất gia, duy Luật nhất tạng tỳ-kheo độc trì, như vương bí tạng phi ngoại quan sở tư. Nhược sa-di, bạch y tiên lâm giả, vĩnh bất thọ đại giới, tội dữ ngũ nghịch đồng liệt. Vi sư giả tối nghi cẩn thận.” Dịch nghĩa: “Ba đời chư Phật đều nói ba tạng Thánh giáo Kinh - Luật - Luận. Hai tạng Kinh - Luận chung cả tại gia, xuất gia, riêng tạng Luật chỉ dành cho tỳ-kheo gìn giữ, như tạng bí mật của vua, hàng ngoại quan không được biết đến. Nếu sa-di, bạch y mà xem trước, thì vĩnh viễn không được thọ đại giới, mắc tội ngang với tội ngũ nghịch. Phàm là người làm thầy phải hết sức cẩn thận.”

Ý kiến này có lẽ bắt nguồn từ Luật sư Châu Hoằng (1532-1612) trong quyển Luật Sa-di: “Bất đắc đạo thính Đại Sa môn thuyết giới.”

Thật ra, câu cảnh cáo của ngài Châu Hoằng là nhằm nhắc nhở sa-di không được nghe lén khi tỳ-kheo tụng giới; vì nghe lén là hành vi bất chính. Bởi lẽ, sa-di chưa đủ tư cách của một vị tăng thực thụ nên không được phép tham dự vào những sinh hoạt chính yếu của Đại tăng như các việc yết-ma, bố-tát, tự tứ... Nếu người chưa thọ Cụ túc mà khoác áo cà-sa, len lỏi vào hàng ngũ tỳ-kheo, tham dự các pháp yết-ma, bố-tát, tự tứ thì phạm tội tặc trú (ở trong Tăng chúng để trộm pháp), về sau không được thọ Đại giới, hay giới tỳ-kheo.

Do đó, khi Tăng tiến hành tiền phương tiên (thủ tục ban đầu) thì thầy Yết-ma phải hỏi trong Tăng chúng: “Người chưa thọ giới Cụ túc đã ra hết chưa?” Và khi được xác nhận trong Tăng không

có người nào chưa thọ giới Cụ túc, thì Tăng mới tiến hành các pháp yết-ma. Như vậy, việc làm này rất chính đáng và đâu có dụng ý gì ngăn cấm người chưa thọ giới Cụ túc xem giới pháp của tỳ-kheo? Còn việc không cho sa-di, bạch y tham dự bố-tát là có nguyên do. Lúc Phật còn tại thế, một hôm chư Tăng bố-tát, có một người bạch y tham dự, sau đó, một tỳ-kheo phạm tội, người bạch y này bèn hạch tội tỳ-kheo. Các tỳ-kheo thấy thế liền bạch với Phật, Phật dạy: “Từ nay trở đi không nên cho bạch y và sa-di tham dự bố-tát” (Ngũ phần luật, Đ.22, tr.123a).

Phát xuất từ lời Phật dạy trên đây mà ngài Châu Hoằng nhắc nhở các sa-di không được nghe lén tỳ-kheo tụng giới. Nhưng nếu sa-di vì tha thiết cầu học, có thiện chí tiến tu, thì Ngài cổ vũ: “Nhược nhạo quảng lãm, tự đương duyệt Luật tạng toàn thư.” (Nếu muốn hiểu biết rộng thì nên tự mình xem qua toàn bộ Luật tạng.) Và một đoạn khác trong Luật Sa-di, Ngài khuyến khích: “Tuy tỳ-kheo sự, sa-di đương dự tri chi.” (Tuy là việc của tỳ-kheo, nhưng sa-di cũng nên tham dự để biết.) Như vậy, thiết nghĩ quan điểm của Luật sư Châu Hoằng đã quá rõ, thế nhưng vẫn có người ngộ nhận như trường hợp ngài Hoằng Tán. Rồi từ ý kiến của ngài Hoằng Tán, có người đã luận giải, nêu ra ba lý do:

Ảnh minh họa.

1. Nếu Sa di xem trước giới luật Tỷ kheo rồi thấy giới pháp quá nhiều, khó khăn, sẽ sanh tâm thối thất, không dám thọ giới Cụ túc.

2. Nếu Sa di biết giới luật tỳ-kheo, khi họ thấy các tỳ-kheo thọ giới rồi mà không giữ gìn nghiêm túc, hủy phạm cấm giới, họ sẽ sanh tâm kiêu mạn, khinh rẻ các tỳ-kheo, do đó sẽ tổn phước, mất lợi ích. 3. Khi đã biết trước giới pháp thì lúc

thọ giới thấy giới không còn thiêng liêng, tâm chí thành sẽ sút giảm nên khó đắc giới thể.

Lý luận ấy mới nghe qua có vẻ như hợp lý, nhưng xét kỹ thì hoàn toàn không ổn. Vì các lẽ: Thứ nhất, chẳng lẽ những người xuất gia toàn là những kẻ bạc nhược hết hay sao mà “thấy giới pháp nhiều sanh tâm thối thất?” Thứ hai, lẽ nào những người xuất gia lại quá kém phẩm chất, chuyên bới lông tìm vết, hễ “thấy tỳ-kheo phạm giới liền sanh tâm khinh rẻ?” Thứ ba, vấn đề giới tử đắc giới thể là do ba việc: “Giới sư thanh tịnh, Giới đàn trang nghiêm và Giới tử chí thành”, chứ đâu phải nhờ giới tử không biết trước giới luật mà đắc giới thể?

Quả thật, lối lập luận trên có nhiều chỗ đi xa tinh thần giới pháp và giới luật. Ai cũng biết ngài Quy Sơn (771-833) định nghĩa người xuất gia: “Phàm là người xuất gia, cất bước vượt lên chân trời cao rộng, hình dáng và tâm hồn khác với thế tục. Vì mục đích làm rạng rỡ dòng thánh, trấn áp quân ma, báo đáp bốn ân và cứu vớt ba cõi