Phẩm Mười Ba
HOẰNG PHÁP
Giải thích:
Đã nói sự cầu pháp, kế nên lấy giáo pháp vì người diễn thuyết.
[0618c07] Kệ tụng:
Khó được lại không bền
Thương khổ thường hỷ thí
Huống đem pháp lợi đời
Tăng trưởng cũng vô tận.
Giải thích:
Kệ tụng này, trước là ngăn chận sự bủn xỉn giáo pháp.
Khó được lại không bền: Là thân thể, sanh mạng và tài sản.
Thương khổ thường hỷ thí: Nhờ lòng từ bi Bồ tát có thể trong tất cả thời xả bỏ ba thứ pháp không bền chắc để bố thí cho chúng sanh đang chịu khổ ách.
Huống đem pháp lợi đời, tăng trưởng cũng vô tận: Huống chi pháp lớn mà Bồ tát chẳng khó có được mà sanh lòng bủn xỉn, cho nên Bồ tát cần phải đem pháp lớn ấy làm lợi ích rộng rãi cho thế gian. Vì sao? Vì pháp được tăng trưởng thì cũng vô tận.
Đã nói sự ngăn chận bủn xỉn giáo pháp, kế nói sự lợi ích.
[0618c16] Kệ tụng:
Tự chứng không thể nói
Dẫn vật nói pháp tánh
Pháp thân, tịch diệt miệng
Dòng bi như trăn hút.
Giải thích:
Tự chứng không thể nói, dẫn vật nói pháp tánh: Đức Thế tôn không nói pháp tự sở chứng vì pháp ấy không thể nói, nhưng vì dẫn tiếp chúng sanh nên Ngài khéo dùng phương tiện mà nói về pháp tánh.
Hỏi: Thế nào là phương tiện?
Đáp: Pháp thân, tịch diệt miệng, dòng bi như trăn hút: Chư Phật lấy pháp tánh làm thân, lấy tịch diệt làm miệng, đó là do rời hai chướng mà được sự thanh tịnh cực rộng. Chư Phật đem tâm đại từ bi lưu xuất tràng lưới giáo pháp để dẫn tiếp chúng sanh. Thí như con trăn lớn há miệng, nhả nước dãi để hấp dẫn các con vật; cũng vậy, qua thân, miệng và tâm bi, chư Phật đồng dẫn tiếp chúng sanh. Tâm đại bi vô tận là do chư Phật đạt đến cứu cánh.
[0618c25] Kệ tụng:
Do kia tu đắc quả
Tu thuyết chẳng vô nghĩa
Chỉ nghe và không nghe
Tu thuyết

thì vô lý.
Giải thích:
Do kia tu đắc quả, tu thuyết chẳng vô nghĩa: Chư Phật dùng phương tiện nói pháp tự sở chứng để dẫn tiếp thế gian và người năng hành tu sức tự tại mà đắc quả, nên nói sự tu của người năng hành và pháp Phật thuyết đưa đến chứng đắc thì chẳng phải vô nghĩa.
Chỉ nghe và không nghe, tu thuyết thì vô lý: Nếu chỉ nghe pháp mà được thấy chân nghĩa, thì sự tu của người năng hành trở nên không lợi ích. Nếu không nghe pháp mà được vào sự tu, thì sự thuyết pháp của Phật trở nên không lợi ích.
Đã nói sự lợi ích của thuyết pháp, kế nói sự sai biệt của thuyết pháp.
[0619a06] Kệ tụng:
A-hàm thuyết, chứng thuyết
Là khẩu lực, thông lực
Thông lực là tướng tốt
Sắc khác và hư không.
Giải thích:
Chư Bồ tát thuyết pháp có hai thứ sai biệt:
1. A-hàm thuyết, là dùng khẩu lực mà thuyết pháp;
2. Chứng thuyết, là dùng thần thông lực mà thuyết pháp.
Thuyết pháp bằng thần thông lực lại có nhiều loại: thuyết pháp bằng tướng tốt, thuyết pháp bằng cây rừng, thuyết pháp bằng âm nhạc, thuyết pháp bằng không trung.
Đã nói sự sai biệt của thuyết pháp, kế nói sự thuyết pháp thành tựu.
[0619a13] Kệ tụng:
Vô úy và đoạn nghi
Khiến tin và hiển thật
Như đây các Bồ tát
Thuyết thành tựu nên biết.
Giải thích:
Các Bồ tát thuyết pháp thành tựu có bốn nghĩa: 1. Không sợ hãi; 2. Đoạn trừ nghi ngờ; 3. Làm cho tin tưởng; 4. Hiển thị lẽ thật.
Như kinh Phạn thiên vương vấn có ghi: Bồ tát đầy đủ bốn pháp thì có năng lực mở ra pháp thí rộng lớn. Những gì là bốn? Một là nắm giữ diệu pháp; hai là tự làm trí tuệ trong sáng; ba là làm thiện nghiệp của bậc trượng phu; bốn là hiển thị pháp nhiễm tịnh.
Ở đây, một là nghe nhiều nên không sợ hãi; hai

là trí tuệ lớn nên có năng lực đoạn trừ nghi ngờ; ba là không chạy theo danh lợi nên làm cho người tin tưởng tiếp nhận; bốn là nhờ thông đạt thế đế và đệ nhất nghĩa đế nên có thể hiển thị hai thứ chân thật là nhiễm tướng chân thật và tịnh tướng chân thật.
[0619a24] Kệ tụng:
Lời đẹp, rời say đắm
Không thoái, không không hết
Chủng loại và tương ứng
Khiến hiểu, chẳng cầu lợi
Và còn khắp dạy bảo
Là thuyết pháp thành tựu.
Giải thích:
Lời đẹp, là khi bị người giận dữ chưởi bới vẫn không lấy điều ác đáp trả. Rời say đắm: Say đắm có hai thứ: 1. Người khen ngợi thì say đắm; 2. Mình thành tựu thì tự say đắm, tức là gia thế, hình sắc, của cải v.v… thành tựu thì sanh tâm yêu thích; rời, là nơi tâm không còn hai thứ say đắm.
Không thoái, là do không có biếng nhác. Không không hết, là rời sự bủn xỉn pháp, làm tất cả sự thuyết pháp. Chủng loại, là không thuyết pháp trùng lập. Tương ứng, là không trái với hiện lượng và tỷ lượng. Khiến hiểu, là nói chữ câu dễ hiểu. Chẳng cầu lợi, là không vì của cải, lợi lộc mà làm cho người tin tưởng. Khắp dạy bảo, là dạy khắp ba thừa.
Đã nói thuyết pháp thành tựu, kế nói ngôn ngữ thuyết pháp thành tựu.
[0619b06] Kệ tụng:
Không nhỏ và điều hòa
Khéo léo và sáng tỏ
Ứng cơ và lìa cầu
Phần lượng và vô tận.
Giải thích:
Không nhỏ, là tiếng vang khắp đại chúng. Điều hòa, là tiếng vui tai vừa ý. Khéo léo, là khai thị chữ câu rõ ràng. Sáng tỏ, là ngôn ngữ sao cho dễ hiểu. Ứng cơ, là tùy nghi thuyết pháp. Lìa cầu, là không cầu danh lợi mà thuyết pháp. Phần lượng, là thuyết pháp mà thích nghe không chán. Vô tận, là thuyết pháp không có cùng tận.
Đã nói ngôn ngữ thuyết pháp thành tựu, kế nói ngôn

từ thuyết pháp thành tựu.
[0619b13] Kệ tụng:
Nêu danh và thích nghĩa
Tùy thừa và mềm dịu
Dễ hiểu và ứng cơ
Xuất ly, tùy thuận vậy.
Giải thích:
Nêu danh, là tương ứng các chữ câu mà chẳng trái với chứng nghiệm. Thích nghĩa, là giải thích, luận bàn các chữ câu mà không trái đạo lý. Tùy thừa, là dùng các chữ câu không trái với giáo pháp ba thừa. Mềm dịu, là vượt qua khó khăn về [phát âm] các chữ câu để không sai với âm thanh. Dễ hiểu, là tập hợp các chữ câu sao cho dễ hiểu được nghĩa. Ứng cơ, là chọn lựa các chữ câu t