Trong kinh Vô Lượng Thọ, sau khi giảng về năm sự ác của người đời, Phật tổng kết lại năm sự ác, năm sự đau đớn, năm sự thiêu đốt, để chúng sanh ghi nhớ chẳng quên. Kinh chép: “Ở trong trời đất, năm nẻo rành rành, thiện ác báo ứng, họa phước nối nhau, tự làm tự chịu, không ai gánh thay. Người hiền làm thiện, từ vui vào vui, từ sáng vào sáng. Kẻ dữ làm ác, từ khổ vào khổ, từ tối vào tối, có ai hay biết! Chỉ Phật rõ biết. Lời dạy mở bày, ít kẻ tin làm, sinh tử chẳng dừng, đường ác không dứt, người đời như thế, khó thể dứt tận. Thế nên tự nhiên, có ba đường ác, vô lượng khổ não, xoay vần trong đó, đời đời kiếp kiếp, không có ngày ra, khó đặng giải thoát, đau không kể xiết!”

Trời đất chỉ chung cả ba cõi: dục giới, sắc giới và vô sắc giới. Năm nẻo chỉ chung tất cả các đường lành lẫn nẻo ác trong tam giới: địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, người, a-tu-la, trời. Trong vòng trời đất, sanh tử trong năm đường, khổ vui ai cũng thường tự thấy rõ, nhân quả phân minh. Hễ có nhân ắt có quả! Nghiệp nhân là như thế thì quả báo cũng là như thế, chẳng sai trật một tơ hào, có làm ắt có báo, có cảm ắt có ứng. Như vậy, họa phước gặp phải trong hiện tại đều do sự báo ứng của túc nhân. Thiện ác thuộc về nhân, phước họa thuộc về quả. Nhân có thiện ác thì quả có cảm vui khổ. Nghiệp nhân quả báo giống như bóng theo hình, tiếng vọng vang ra từ âm thanh không sai mảy may. Vì nghiệp nhân đời trước có thiện và ác lẫn lộn, nên đời sau thọ quả báo có vui có khổ. Hoặc trước vui sau khổ, hoặc trước khổ sau vui, khổ vui tiếp nối nhau, họa phước thay

phiên nhau, làm lành được phước, tạo ác mắc họa, đều là tự mình làm tự mình chịu, chẳng ai có thể thay thế cho.

Người hiền gieo nhân lành, đời sau sanh trong nhà tôn quý, thân hình đoan chánh, duyên cảnh hòa mỹ, thân tâm sướng vui, đó gọi là vui. Người hiền có trí huệ sáng suốt, thông đạt, ưa điều thiện, thích bố thí, đó gọi là sáng. Nếu người hiền làm nhiều thiện nghiệp, siêng tu phước huệ thì được sanh lên cõi trời; hay hơn thế nữa, nếu người hiền lại biết phát Bồ-đề tâm, một lòng niệm Phật, lấy tất cả công đức của các thiện nghiệp đã làm hồi hướng cầu sanh Tây Phương Cực Lạc, thì đó chính là “từ vui vào vui, từ sáng vào sáng.” Kẻ dữ tạo ác nghiệp, gieo nhân ác phải lãnh chịu quả ác, đời sau sanh trong nhà ty tiện, hình dung khô kháo, cả đói lẫn rách bức não thân tâm, đó là khổ. Kẻ dữ lại còn ngu muội vô tri chẳng tin chánh pháp của Phật, chẳng làm việc lành, đó là tối; thảng hoặc lúc sống tạo nhiều ác nghiệp, lúc chết bị đọa vào ác đạo, đấy chính là “từ khổ vào khổ, từ tối vào tối.” Phật đã dạy rõ lý nhân quả sanh tử trong sáu đường rành rành là như thế, rất thâm sâu u huyền mà hết thảy chín mươi lăm phái ngoại đạo chẳng thể biết được nổi, chỉ mình Đức Thế Tôn mới biết được căn nguyên, nên trong kinh Vô Lượng Thọ ghi: “Có ai hay biết! Chỉ Phật rõ biết.”

Phật rủ lòng từ bi giáo hóa, mở bày sự chân thật, nhưng chúng sanh si mê, chẳng tin theo, chẳng hành theo. Thậm chí có những kẻ si mê đến cùng cực, chẳng những không coi trọng nhân quả mà còn vọng ngôn bài bác, cho là không có nhân quả, chống báng lời Phật dạy, nên trong thế gian mới có

chuyện “sinh tử chẳng dừng, đường ác không dứt.” Vì thế, Phật mới than thở: “Lời dạy mở bày, ít kẻ tin làm.” Thế nhân chẳng tin lời Phật răn dạy, cứ mãi tiếp tục làm ác không thôi, thế nên tự nhiên có ba đường ác, vô lượng khổ não, xoay vần trong đó, đời đời kiếp kiếp không có ngày ra, khó đặng giải thoát, đau không kể xiết! Do năm sự ác đã nói trên khiến chúng sanh xoay vầng trong ba ác đạo đời đời kiếp kiếp không có ngày ra, để lãnh chịu năm sự đau đớn và năm sự thiêu đốt không sao kể xiết. Phật khuyên người đời phải chuyển đổi năm điều ác thành năm điều thiện. Kinh chép: “Năm ác, năm khổ, năm thiêu như thế, ví như lửa lớn, thiêu đốt thân người. Nếu từ trong đó, tận chế tâm ý, đoan thân chánh niệm, nói làm đi đôi, chỗ làm chí thành. Chỉ làm việc thiện, không làm việc ác, thân tự độ thoát, đặng phước đức kia, mạng sống dài lâu, đặng đạo Niết-bàn, là năm thiện lớn.” Phật dùng lửa lớn để ví cho năm điều ác: sát sanh, trộm cắp, dâm dục, vọng ngữ và nghiện ngập. Nếu ai có thể từ trong năm thứ đau đớn, năm thứ thiêu đốt ấy mà chuyên nhất chế ngự, ngăn dứt tam độc tham, sân, si trong ý nghiệp, đoan thân chánh tâm, lời nói đi đôi với việc làm, dùng thiện hạnh để thực hiện lời nói, thành thật chẳng dối trá, chẳng làm các điều ác, thì sẽ được các phước đức, thoát ra khỏi sanh tử. Hết thảy thế gian trong tam giới nào có sự trường sanh bất tử, chỉ có chứng được đạo Vô thượng Bồ-đề mới bất sanh bất diệt. Vì vậy, lìa được sự sanh tử của thế gian mới đúng là trường sanh thật sự. Dẫu cho ở ngay trong địa ngục mà chứng đắc được ba đức thân-ngữ- ý

thanh tịnh thì địa ngục cũng biến thành Niết-bàn. Vậy, Niết-bàn chính là cái quả của sự chứng ngộ trọn vẹn ba đức: không tham, không sân, không si. Nói riêng trong Tịnh tông thì Niết-bàn chính là Cứu Cánh Thường Tịch Quang. Sự lành như thế mới thật sự là thiện lớn!

Đức Thế Tôn nói, những người muốn được sanh về cõi Phật A Di Ðà, nếu chẳng thể đại tinh tấn thiền định, trì kinh, giữ giới, thì ít nhất phải dũng mãnh làm các việc lành, tu Thập Thiện Nghiệp. Tuy Thập Thiện vốn chỉ là nghiệp để sanh cõi trời, nhưng do nhân duyên niệm Phật, không tham cầu phước báo nhân thiên, rồi lấy đó hồi hướng Tây Phương Cực Lạc, nên nghiệp sanh cõi trời bèn chuyển thành nghiệp sanh Tịnh độ. Kinh gọi đó là Chánh Nhân Vãng Sanh của bậc Trung Bối. Vì sao niệm Phật có thể chuyển nghiệp sanh cõi trời thành nghiệp sanh Tịnh độ? Nếu hành nhân dùng câu niệm Phật mà có thể chuyển được nghiệp ác thành nghiệp thiện, chuyển công đức hữu lậu thành công đức vô lậu, chẳng còn tham đắm phước báu nhân thiên nữa, thì lẽ nào chẳng thể chuyển được nghiệp sanh cõi trời thành nghiệp sanh Cực Lạc! Do đó, người tu tịnh nghiệp phải tận hết sức mình hành thêm các điều thiện để làm cho duyên vãng sanh được tăng thượng. Chúng ta thường nghe nói đến đới nghiệp vãng sanh, tức là tuy những ác nghiệp trong quá khứ chưa tiêu hết hoàn toàn, nhưng do tự tâm sám hối, dứt bỏ ác niệm ác hạnh, kết hợp với bổn nguyện của Phật và diệu đức của việc trì danh hiệu Phật, nên được đới nghiệp vãng sanh, chẳng lọt vào đường ác nữa. Đấy đều do nguyện lực thứ hai của Phật A Di Ðà: “Sanh vào cõi ta, được ta giáo hóa… chẳng đọa vào trong đường ác nữa.” Như vậy, cái nghiệp được nói

trong đới nghiệp chính là túc nghiệp, tức là nghiệp tạo ra trong quá khứ, quyết chẳng phải là cái nghiệp hiện tại.

Trong kinh Niết-bàn có nói, người đồ tể tên Quảng Ngạch buông con dao mổ xuống, ngay lập tức thành Phật. Vậy, nếu chúng ta muốn vãng sanh thành Phật thì phải buông bỏ con dao mổ xuống. Nếu người tu Tịnh Ðộ một mặt niệm Phật, mặt khác lại làm ra năm điều ác: sát sanh, trộm cắp, dâm dục, vọng ngữ và nghiện ngập, trong tâm hiện tại vẫn còn chất chứa ba độc tham, sân, si, quyết định chẳng thể vãng sanh nổi! Có người cho rằng làm lành là thuộc về Nhân Thiên thừa, coi thường Ngũ Giới, Thập Thiện. Đây là một sai lầm rất to lớn! Vào đời Ðường, Ngài Ô Sào thiền sư dùng cách thổi sợi lông trên vải để dạy đệ tử Hội Thông, đệ tử liền ngộ nhập lý đạo. Rồi Ngài lại dùng bài kệ “Đừng làm các điều ác, vâng giữ những điều lành” để dạy ông Bạch Cư Dị. Ông Bạch có ý chê pháp này tầm thường, nên bảo: “Hai câu ấy thì đứa nhỏ ba tuổi cũng nói được.” Ngài Ô Sào liền đáp: “Ông lão tám mươi làm điều đó còn chẳng xong.” Ông Bạch Cư Dị nghĩ hai câu ấy là cạn cợt, coi việc thổi lông trên tấm vải mới là sâu xa. Ngài Ô Sào thiền sư lại coi hai việc ấy đều bình đẳng như nhau. Một kẻ mê, một người ngộ, xa cách nhau một trời một vực. Người có căn cơ viên đốn như Ngài Ô Sào thì thấy pháp nào cũng viên đốn, cũng bình đẳng như nhau, Nhân thừa, Thiên thừa cũng chính là Nhất Phật thừa Phật pháp! Ngược lại, người căn cơ còn khiếm khuyết như ông Bạch Cư Dị, chẳng thấy tất cả các pháp đều bình đẳng như nhau. Cho nên, chúng ta chớ nên coi thường Nhân Thiên thừa,

cho đó là việc làm tầm thường của bọn phàm phu.

Ðiểm mầu nhiệm của Tịnh tông là ở chỗ biết dùng Ngũ nhãn để chiếu chân đạt tục. Ngũ nhãn là như kinh này nói: “Nhục nhãn giản trạch, Thiên nhãn thông suốt, Pháp nhãn thanh tịnh, Huệ nhãn thấy chơn, Phật nhãn đầy đủ.” Chiếu chân là dùng Chân Đế trí (còn gọi Phật trí, Căn Bản trí, trí tuệ Bát-nhã) để thấu rõ hết thảy các pháp đều là Không, Vô tướng, Vô tác. Đạt tục là khéo léo dùng Tục Đế trí (còn gọi là Phương Tiện trí hay Sai Biệt trí) để chỉ phương, lập hướng, rộng hành các điều lành của pháp thế gian, nhằm mở đường cho pháp xuất thế gian mà chẳng vướng mắc vào đó. Nói cách khác, dùng Ngũ nhãn để chiếu chân đạt tục là từ nơi sự tướng trong thế gian mà hành các điều lành thế gian, nhưng lại biết rõ các điều lành ấy đều là không thật, đều chỉ là như huyễn mộng, nên từ đó có thể thâm nhập Chân Đế trí. Vậy, nếu chúng ta biết dùng ngũ nhãn để chiếu chân đạt tục, chẳng những có thể tạo phước cho xã hội trong đời hiện tại mà còn làm trợ hạnh cho Tịnh nghiệp vãng sanh Cực Lạc. Vừa tu điều lành thế gian, lại thêm có tín nguyện sâu chắc trì danh hiệu Phật cầu sanh Cực Lạc là cách tu bao gồm cả hai hạnh tự lợi lẫn lợi tha. Người tu tịnh nghiệp đúng theo lời Phật dạy như thế thì Sa-bà và Tịnh độ Tây Phương không còn ngăn cách nữa, ngay trong đời ác ngũ trược này cũng được thường vui sướng vô cực, dù thân đang ở cõi Sa-bà nhưng tâm lại thường an trụ nơi Tây Phương Cực Lạc; đấy mới đúng như lời kinh Phật dạy: “Duy tâm Tịnh độ,” “Hoa sen cõi Cực Lạc đầy khắp thế giới.”

Từ trong phẩm Trược Thế Ác Khổ,

chúng ta thấy Đức Phật tuy giảng bày về mặt sự tướng, tức Ngũ giới, nhưng trong đó Phật thật sự hiển bày trọn vẹn lý Nhất tâm của Nhất thừa Phật pháp: “Tâm nhơ uế ắt cõi mình ở cũng nhơ, tâm ác độc ắt sanh trong các đường ác, không thứ nào mà chẳng do tự tâm của mình biến hiện ra.” Phật nêu rõ hai cõi Tịnh và Uế để cho chúng ta thấy rõ mà chọn lựa, nên ưa thích cái gì hay chán nhàm cái gì? Sách Di Ðà Yếu Giải viết: “Sa-bà chính là do cái nhơ bẩn trong tâm mình cảm thành, lý ưng phải chán lìa những cái nhơ uế trong tâm mình; Cực Lạc chính là những cái thanh tịnh trong tâm mình cảm thành, lý ưng phải vui cầu những cái thanh tịnh trong tâm mình. Ðã chán uế thì phải bỏ đến rốt ráo, không còn gì để bỏ nữa; ưa tịnh thì phải lấy cho đến rốt ráo, không còn gì để lấy được nữa.” Thuyết này của sách Di Đà Yếu Giải hiển thị sự lý viên dung, thật là khế hợp khéo léo với Trung đạo Thật tướng Đệ Nhất Nghĩa Đế! Hành nhân thấu suốt lý lẽ này, tức là đã thâm nhập Bát-nhã Tâm Kinh, biết xử dụng Ngũ nhãn để chiếu chân đạt tục!

Trong phẩm Trùng Trùng Hối Miễn, Đức Phật nói rõ v