|
Part Five: At Kusinara |
^^^^^ |
|
Last Place of Rest |
^^^^^^ |
|
1. Then the Blessed One addressed the Venerable Ananda, saying: "Come, Ananda, let us cross to the farther bank of the Hiraññavati, and go to the Mallas' Sala Grove, in the vicinity of Kusinara." |
1. Rồi Thế T�n n�i với T�n giả Ananda: - N�y Ananda, ch�ng ta h�y đi qua bờ b�n kia s�ng Hirannavati, đến ở Kusin�r� - Upavatama - rừng S�l� của d�ng họ M�ll�. |
|
"So be it, Lord." |
- Xin v�ng, bạch Thế T�n! T�n giả Ananda v�ng lời Thế T�n. |
|
2. And the Blessed One, together with a large company of bhikkhus, went to the further bank of the river Hiraññavati, to the Sala Grove of the Mallas, in the vicinity of Kusinara. And there he spoke to the Venerable Ananda, saying: |
2. Rồi Thế T�n, c�ng với đại ch�ng Tỷ-kheo đi đến b�n kia s�ng Hirannavati, tại Kusin�r� Upavattana, rừng S�l� của d�ng họ Mall�, khi đi đến nơi liền n�i với T�n giả Ananda: |
|
3. "Please, Ananda, prepare for me a couch between the twin sala trees, with the head to the north. I am weary, Ananda, and want to lie down."41 |
3. - N�y Ananda, h�y trải chỗ nằm, đầu hướng về ph�a Bắc giữa hai c�y s�l� song thọ: n�y Ananda, Ta nay mệt mỏi, muốn nằm nghỉ. |
|
"So be it, Lord." And the Venerable Ananda did as the Blessed One asked him to do. |
- Xin v�ng, bạch Thế T�n! T�n giả Ananda v�ng lời Thế T�n, trải chỗ nằm, đầu hướng về ph�a Bắc giữa hai c�y s�l� song thọ. |
|
Then the Blessed One lay down on his right side, in the lion's posture, resting one foot upon the other, and so disposed himself, mindfully and clearly comprehending. |
V� Thế T�n nằm xuống, về ph�a h�ng b�n phải, như d�ng nằm con sư tử, hai ch�n để l�n nhau ch�nh niệm v� gi�c tỉnh. |
|
4. At that time the twin sala trees broke out in full bloom, though it was not the season of flowering. And the blossoms rained upon the body of the Tathagata and dropped and scattered and were strewn upon it in worship of the Tathagata. And celestial mandarava flowers and heavenly sandalwood powder from the sky rained down upon the body of the Tathagata, and dropped and scattered and were strewn upon it in worship of the Tathagata. And the sound of heavenly voices and heavenly instruments made music in the air out of reverence for the Tathagata. |
4. L�c bấy giờ, c�y s�l� song thọ trổ hoa tr�i nm�a, tr�n đầy c�nh l�. Những đ�a hoa n�y rơi l�n, gieo khắp v� tung v�i tr�n th�n Như Lai để c�ng dường Ng�i. Những thi�n hoa Mand�rava từ tr�n hư kh�ng rơi xuống, rơi l�n, gieo khắp v� tung v�i tr�n th�n Như Lai để c�ng dường Ng�i. Bột trời chi�n đ�n từ tr�n hư kh�ng rơi xuống, rơi l�n, gieo khắp v� tung v�i tr�n th�n Như Lai để c�ng dường Ng�i, nhạc trời tr�n hư kh�ng trổi dậy để c�ng dường Như Lai. Thi�n ca tr�n hư kh�ng vang l�n để c�ng dường Như Lai. |
|
5. And the Blessed One spoke to the Venerable Ananda, saying: "Ananda, the twin sala trees are in full bloom, though it is not the season of flowering. And the blossoms rain upon the body of the Tathagata and drop and scatter and are strewn upon it in worship of the Tathagata. And celestial coral flowers and heavenly sandalwood powder from the sky rain down upon the body of the Tathagata, and drop and scatter and are strewn upon it in worship of the Tathagata. And the sound of heavenly voices and heavenly instruments makes music in the air out of reverence for the Tathagata. |
5. Rồi Như Lai n�i với t�n giả Ananda: -- N�y Ananada, c�c c�y s�l� song thọ tự nhi�n trổ hoa tr�i m�a tr�n đầy c�nh l�, những đ�a hoa n�y rơi l�n, gieo khắp v� tung v�i tr�n th�n Như Lai để c�ng dường. Những thi�n hoa Mand�rava từ tr�n hư kh�ng rơi xuống, rơi l�n, gieo khắp v� tung v�i tr�n th�n Như Lai để c�ng dường. Bột trời chi�n đ�n từ tr�n hư kh�ng rơi xuống, rơi l�n, gieo khắp v� tung v�i tr�n th�n Như Lai để c�ng dường. Nhạc trời tr�n hư kh�ng trổi dậy để c�ng dường Như Lai. Thi�n ca tr�n hư kh�ng vang l�n để c�ng dường Như Lai. |
|
6. "Yet it is not thus, Ananda, that the Tathagata is respected, venerated, esteemed, worshipped, and honored in the highest degree. But, Ananda, whatever bhikkhu or bhikkhuni, layman or laywoman, abides by the Dhamma, lives uprightly in the Dhamma, walks in the way of the Dhamma, it is by such a one that the Tathagata is respected, venerated, esteemed, worshipped, and honored in the highest degree. Therefore, Ananda, thus should you train yourselves: 'We shall abide by the Dhamma, live uprightly in the Dhamma, walk in the way of the Dhamma.'" |
6.Nhưng, n�y Ananda, như vậy kh�ng phải k�nh trọng, t�n s�ng, đảnh lễ, c�ng dường hay lễ k�nh Như Lai. N�y Ananda, nếu c� Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ni, cư sĩ nam hay cư sĩ nữ n�o th�nh tựu Ch�nh ph�p v� T�y ph�p, sống chơn ch�nh trong Ch�nh ph�p, h�nh tr� đ�ng Ch�nh ph�p, thời người ấy k�nh trọng, t�n s�ng, đảnh lễ, c�ng dường Như Lai với sự c�ng dường tối thượng. Do vậy, n�y Ananda, h�y th�nh tựu Ch�nh ph�p v� T�y ph�p, sống chơn ch�nh trong Ch�nh ph�p v� h�nh tr� đ�ng Ch�nh ph�p. N�y Ananda, c�c Người phải học tập như vậy. |
|
The Grief of the Gods |
^^^^^ |
|
7. At that time the Venerable Upavana was standing before the Blessed One, fanning him. And the Blessed One rebuked him, saying: "Move aside, bhikkhu, do not stand in front of me." |
7. L�c bấy giờ, t�n giả Upav�na đứng trước mặt Thế T�n v� quạt Ng�i. Thế T�n liền quở tr�ch t�n giả Upav�na: "N�y Tỷ-kheo, h�y đứng một b�n, chớ c� đứng trước mặt Ta." |
|
8. And to the Venerable Ananda came the thought: "This Venerable Upavana has been in attendance on the Blessed One for a long time, closely associating with him and serving him. Yet now, right at the end, the Blessed One rebukes him. What now could be the reason, what the cause for the Blessed One to rebuke the Venerable Upavana, saying: 'Move aside, bhikkhu, do not stand in front of me'?" |
8. T�n giả Ananda, liền tự suy nghĩ: "Đại đức Upav�na n�y l� thị giả sống gần v� hầu cận Thế T�nd d� l�u ng�y. Nay Thế T�n trong giờ ph�t cuối c�ng lại quở tr�ch đại đức Upav�na: "N�y Tỷ-kheo, h�y đứng một b�n, chớ c� đứng trước mặt Ta". Do nhơn g�, do duy�n g�, Thế T�n quở tr�ch đại đức Upav�na: "N�y Tỷ-kheo, h�y đứng một b�n, chớ c� đứng trước mặt ta"? |
|
9-10. And the Venerable Ananda told his thought to the Blessed One. The Blessed One said: "Throughout the tenfold world-system, Ananda, there are hardly any of the deities that have not gathered together to look upon the Tathagata. For a distance of twelve yojanas around the Sala Grove of the Mallas in the vicinity of Kusinara there is not a spot that could be pricked with the tip of a hair that is not filled with powerful deities. And these deities, Ananda, are complaining: 'From afar have we come to look upon the Tathagata. For rare in the world is the arising of Tathagatas, Arahants, Fully Enlightened Ones. And this day, in the last watch of the night, the Tathagata's Parinibbana will come about. But this bhikkhu of great powers has placed himself right in front of the Blessed One, concealing him, so that now, at the very end, we are prevented from looking upon him.' Thus, Ananda, the deities complain." |
9-10. Rồi t�n giả Ananda bạch Thế T�n: -- Đại đức Upav�na n�y l� thị giả, sống gần v� hầu cận Thế T�n đ� l�u ng�y. Nay Thế T�n trong giờ ph�t cuối c�ng lại quở tr�ch đại đức Upav�na: "N�y Tỷ-kheo, h�y đứng một b�n, chớ c� đứng trước mạt Ta." Do nhơn g�, do duy�n g�, Thế T�n quở tr�ch đại đức Upav�na: "N�y Tỷ-kheo h�y đứng một b�n, chớ c� đứng trước mặt Ta"? -- N�y Ananda, rất đ�ng c�c vị Thi�n thần ở mười phương thế giới tụ hội để chi�m ngưỡng Như Lai. N�y Ananda, cho đến mười hai do tuần xung quanh Kusin�r�, Upavattana, rừng S�l� thuộc d�ng họ Mall�, kh�ng c� một chỗ n�o, nhỏ cho đến đầu một sợi t�c c� thể ch�ch được m� kh�ng đầy những Thi�n thần c� uy lực tụ họp. N�y Ananda, c�c vị Thi�n Thần đang than phiền: "Ch�ng ta từ rất xa đến chi�m ngưỡng Như Lai. Thật rất l� hy hữu, c�c Như Lai, bậc A-la-h�n, Ch�nh Đẳng Gi�c xuất hiện ở đời, v� tối h�m nay, trong canh cuối c�ng, Như Lai sẽ nhập diệt. V� nay Tỷ-kheo c� oai lực n�y lại đứng ngang trước Thế T�n, khiến ch�ng ta kh�ng thể chi�m ngưỡng Như Lai trong giờ ph�t cuối c�ng". N�y Ananda, c�c chư Thi�n than phiền như vậy. |
|
11. "Of what kind of deities, Lord, is the Blessed One aware?" |
11. - Bạch Thế T�n, Thế T�n đang nghĩ đến hạng chư Thi�n n�o? |
|
12-13. "There are deities, Ananda, in space and on earth, who are earthly-minded; with dishevelled hair they weep, with uplifted arms they weep; flinging themselves on the ground, they roll from side to side, lamenting: 'Too soon has the Blessed One come to his Parinibbana! Too soon has the Happy One come to his Parinibbana! Too soon will the Eye of the World vanish from sight!' |
12-13. - N�y Ananda, c� hạng chư Thi�n ở tr�n hư kh�ng nhưng c� t�m tư thế tục, những vị n�y kh�c than, ới đầu b� t�c rối, kh�c than với c�nh tay duỗi cao, kh�c than th�n bổ nho�i dưới đất, lăn lộn qua lại: "Thế T�n nhập diệt qu� sớm, Thiện Thệ nhập diệt qu� sớm, Ph�p nh�n biến mất ở tr�n đời qu� sớm". N�y Ananda, c� hạng Thi�n thần ở tr�n đất với t�m tư thế tục những vị n�y kh�c than với đầu b� t�c rối, kh�c than với c�nh tay duỗi cao, kh�c than th�n nằm nho�i dưới đất, lăn lộn qua lại: "Thế T�n nhập diệt qu� sớm, Thiện Thệ nhập diệt qu� sớm, Ph�p nh�n biến mất ở tr�n đời qu� sớm". |
|
14. "But those deities who are freed from passion, mindful and comprehending, reflect in this way: 'Impermanent are all compounded things. How could this be otherwise?'" |
14. C� chư Thi�n đ� diệt trừ �i dục, những vị n�y b�nh thản, tỉnh gi�c chịu đựng, với t�m suy tư: "C�c h�nh l� v� thường, l�m sao sự kiện c� thể kh�c được?" |
|
Ananda's Concern |
^^^^^ |
|
15. "Formerly, Lord, on leaving their quarters after the rains, the bhikkhus would set forth to see the Tathagata, and to us there was the gain and benefit of receiving and associating with those very revered bhikkhus who came to have audience with the Blessed One and to wait upon him. But, Lord, after the Blessed One has gone, we shall no longer have that gain and benefit." |
15. - Bạch Thế T�n, thuở trước c�c Tỷ-kheo sau khi thọ an cư, từ c�c địa phương đến chi�m ngưỡng Như Lai, ch�ng con được sự lợi �ch tiếp kiến, hầu cận những Tỷ-kheo tu h�nh đi�u luyện. Bạch Thế T�n, sau khi Thế T�n nhập diệt, ch�ng con sẽ kh�ng được sự lợi �ch tiếp kiến, hầu cận những Tỷ-kheo tu h�nh đi�u luyện. |
|
Four Places of Pilgrimage |
^^^^^ |
|
16. "There are four places, Ananda, that a pious person should visit and look upon with feelings of reverence.42 What are the four? |
16. - N�y Ananda, c� bốn Th�nh t�ch kẻ thiện t�n cần phải chi�m ngưỡng v� t�n k�nh. Thế n�o l� bốn? |
|
17. "'Here the Tathagata was born!'43 This, Ananda, is a place that a pious person should visit and look upon with feelings of reverence. |
17. "Đ�y l� chỗ Như Lai đản sanh" . N�y Ananda, đ� l� th�nh t�ch, kẻ thiện t�n cần phải chi�m ngưỡng v� t�n k�nh. |
|
18. "'Here the Tathagata became fully enlightened in unsurpassed, supreme Enlightenment!'44 This, Ananda, is a place that a pious person should visit and look upon with feelings of reverence. |
18. "Đ�y l� chỗ Như Lai chứng ngộ v� thượng Ch�nh Đẳng Gi�c", n�y Ananda, đ� l� Th�nh t�ch, kẻ thiện t�n cần phải chi�m ngưỡng v� t�n k�nh. |
|
19. "'Here the Tathagata set rolling the unexcelled Wheel of the Dhamma!'45 This, Ananda, is a place that a pious person should visit and look upon with feelings of reverence. |
19. "Đ�y l� chỗ Như Lai chuyển Ph�p lu�n v� thượng", n�y Ananda, đ� l� Th�nh t�ch, kẻ thiện t�n cần phải chi�m ngưỡng v� t�n k�nh. |
|
20. "'Here the Tathagata passed away into the state of Nibbana in which no element of clinging remains!' This, Ananda, is a place that a pious person should visit and look upon with feelings of reverence. |
20. "Đ�y l� chỗ Như Lai diệt độ, nhập V� dư y Niết-b�n", n�y Ananda, đ� l� Th�nh t�ch, kẻ thiện t�n cần phải chi�m ngưỡng v� t�n k�nh. |
|
21. "These, Ananda, are the four places that a pious person should visit and look upon with feelings of reverence. And truly there will come to these places, Ananda, pious bhikkhus and bhikkhunis, laymen and laywomen, reflecting: 'Here the Tathagata was born! Here the Tathagata became fully enlightened in unsurpassed, supreme Enlightenment! Here the Tathagata set rolling the unexcelled Wheel of the Dhamma! Here the Tathagata passed away into the state of Nibbana in which no element of clinging remains!' |
21. N�y Ananda, đ� l� bốn Th�nh t�ch, kẻ thiện t�n cư sĩ cần phải chi�m ngưỡng v� t�n k�nh. N�y Ananda, c�c thiện t�n Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ni, cư sĩ nam, cư si nữ sẽ đến với niềm suy tư: "Đ�y l� chỗ Như Lai đản sanh", "Đ�y l� chỗ Như Lai chứng ngộ v� thượng Ch�nh Đẳng Ch�nh Gi�c", "Đ�y l� chỗ Như Lai chuyển Ph�p lu�n v� thượng", "Đ�y l� chỗ Như Lai diệt độ, Nhập V� dư y Niết-b�n". |
|
22. "And whoever, Ananda, should die on such a pilgrimage with his heart established in faith, at the breaking up of the body, after death, will be reborn in a realm of heavenly happiness." |
22. N�y Ananda, v� những ai, trong khi chi�m b�i những Th�nh t�ch m� từ trần với t�m th�m t�n hoan hỷ, thời những vị ấy, sau khi th�n hoại mạng chung sẽ được sanh c�i thiện th�, cảnh giới chư Thi�n. |
|
23. Then the Venerable Ananda said to the Blessed One: "How, Lord, should we conduct ourselves towards women?" |
23. - Bạch Thế T�n, ch�ng con phải cư xử với ph�i nữ như thế n�o? |
|
"Do not see them, Ananda." |
- N�y Ananda, chớ c� thấy ch�ng. |
|
"But, Lord, if we do see them?" |
- Bạch Thế T�n, nếu phải thấy ch�ng, thời phải như thế n�o? |
|
"Do not speak, Ananda." |
- N�y Ananda, chớ c� n�i chuyện với ch�ng. |
|
"But, Lord, if they should speak to us?" |
- Bạch Thế T�n, nếu phải n�i chuyện với ch�ng, thời phải như thế n�o? |
|
"Then, Ananda, you should establish mindfulness." |
- N�y Ananda, phải an tr� ch�nh niệm. |
|
24. Then the Venerable Ananda said: "How should we act, Lord, respecting the body of the Tathagata?" |
24. - Bạch Thế T�n, ch�ng con phải xử sự th�n x�-lợi Như Lai như thế n�o? |
|
"Do not hinder yourselves, Ananda, to honor the body of the Tathagata. Rather you should strive, Ananda, and be zealous on your own behalf,46 for your own good. Unflinchingly, ardently, and resolutely you should apply yourselves to your own good. For there are, Ananda, wise nobles, wise brahmans, and wise householders who are devoted to the Tathagata, and it is they who will render the honor to the body of the Tathagata." |
- N�y Ananda, c�c Ngươi đừng c� lo lắng vấn đề cung k�nh th�n x�-lợi của Như Lai. N�y Ananda, c�c Người h�y nỗ lực, h�y tinh tấn hướng về tự độ, sống kh�ng ph�ng dật, cần mẫn, chuy�n hướng về tự độ. N�y Ananda, c� những học giả S�t-đế-lỵ, những học giả B�-la-m�n , những học giả gia chủ th�m t�n Như Lai, những vị n�y sẽ lo cho sự cung k�nh c�ng dường th�n x�-lợi của Như Lai. |
|
25. Then the Venerable Ananda said: "But how, Lord, should they act respecting the body of the Tathagata?" |
25. - Bạch Thế T�n, cần phải xử sự th�n Như Lai như thế n�o? |
|
"After the same manner, Ananda, as towards the body of a universal monarch."47 |
- N�y Ananda, xử sự th�n Chuyển lu�n Th�nh Vương như thế n�o, h�y xử sự th�n x�-lợi Như Lai như vậy. |
|
"But how, Lord, do they act respecting the body of a universal monarch?" |
- Bạch Thế T�n, người ta xử sự th�n chuyển lu�n Th�nh vương như thế n�o? |
|
26. "The body of a universal monarch, Ananda, is first wrapped round with new linen, and then with teased cotton wool, and so it is done up to five hundred layers of linen and five hundred of cotton wool. When that is done, the body of the universal monarch is placed in an iron48 oil vessel, which is enclosed in another iron vessel, a funeral pyre is built of all kinds of perfumed woods, and so the body of the universal monarch is burned; and at a crossroads a stupa is raised for the universal monarch. So it is done, Ananda, with the body of a universal monarch. And even, Ananda, as with the body of a universal monarch, so should it be done with the body of the Tathagata; and at a crossroads also a stupa should be raised for the Tathagata. And whosoever shall bring to that place garlands or incense or sandalpaste, or pay reverence, and whose mind becomes calm there — it will be to his well being and happiness for a long time. |
26. - N�y Ananda, th�n của Chuyển lu�n Th�nh vương được vấn tr�n với vải mới. Sau khi vấn vải mới xong, lại được vấn th�m với vải gai bện. Sau khi vấn vải gai bệnh, lại vấn th�m với vải mới, v� tiếp tục như vậy cho đến năm trăm lớp cả hai loại vải. Rồi th�n được đặt v�o trong một h�m dầu bằng sắt, h�m sắt n�y được một h�m sắt kh�c đậy k�n. Xong một gi�n hỏa gồm mọi loại hương được x�y dựng l�n, th�n của vị Chuyển lu�n Th�nh vương được đem thi�u tr�n gi�n hỏa n�y v� tại ng� tư đường, th�p của vị Chuyển lu�n Th�nh vương được x�y dựng l�n. N�y Ananda, đ� l� ph�p t�ng th�n vị Chuyển lu�n Th�nh vương. N�y Ananda, ph�p t�ng th�n vị Chuyển lu�n Th�nh vương như thế n�o, ph�p t�ng th�n Thế T�n cũng như vậy. Th�p của Như Lai phải được dựng l�n tại ng� tư đường. V� những ai đem tại chỗ ấy v�ng hoa, hương, hay hương bột nhiều m�u, đảnh lễ th�p, hay khởi t�m hoan hỷ (khi đứng trước mặt th�p), thời những người ấy sẽ được lợi �ch, hạnh ph�c l�u d�i. |
|
27. "There are four persons, Ananda, who are worthy of a stupa. Who are those four? A Tathagata, an Arahant, a Fully Enlightened One is worthy of a stupa; so also is a Paccekabuddha,49 and a disciple of a Tathagata, and a universal monarch. |
27. N�y Ananda, bốn hạng người sau n�y đ�ng được x�y th�p. Thế n�o l� bốn? Như Lai, bậc A-la-h�n, Ch�nh Đẳng Gi�c xứng đ�ng x�y th�p. Độc Gi�c Phật xứng đ�ng x�y th�p. Đệ tử Thanh Văn của Như Lai xứng đ�ng x�y th�p. Chuyển lu�n Th�nh vương xứng đ�ng x�y th�p. |
|
28-31. "And why, Ananda, is a Tathagata, an Arahant, a Fully Enlightened One worthy of a stupa? Because, Ananda, at the thought: 'This is the stupa of that Blessed One, Arahant, Fully Enlightened One!' the hearts of many people will be calmed and made happy; and so calmed and with their minds established in faith therein, at the breaking up of the body, after death, they will be reborn in a realm of heavenly happiness. And so also at the thought: 'This is the stupa of that Paccekabuddha!' or 'This is the stupa of a disciple of that Tathagata, Arahant, Fully Enlightened One!' or 'This is the stupa of that righteous monarch who ruled according to Dhamma!' — the hearts of many people are calmed and made happy; and so calmed and with their minds established in faith therein, at the breaking up of the body, after death, they will be reborn in a realm of heavenly happiness. And it is because of this, Ananda, that these four persons are worthy of a stupa." |
28-31. N�y Ananda, v� l� do g�, Như Lai, Ứng C�ng, Ch�nh Biến Tri xứng đ�ng x�y th�p? N�y Ananda, t�m của d�n ch�ng sẽ hoan hỷ khi nghĩ đến: "Đ�y l� th�p của Thế T�n, Ứng C�ng, Ch�nh Biến Tri. " Do t�m hoan hỷ như vậy, khi th�n hoại mạng chung, ch�ng sẽ sanh l�n thiện th�, cảnh giới chư Thi�n. N�y Ananda, v� l� do n�y, Như Lai, Ứng C�ng, Ch�nh Biến Tri xứng đ�ng x�y th�p. N�y Ananda, v� l� do g�, bậc Độc Gi�c Phật xứng đ�ng x�y th�p? N�y Ananda, t�m của d�n ch�ng sẽ hoan hỷ khi nghĩ đến: "Đ�y l� th�p của Thế T�n Độc Gi�c Phật". " Do t�m hoan hỷ như vậy, khi th�n hoại mạng chung, ch�ng sẽ được sanh thiện th�, cảnh giới chư Thi�n. N�y Ananda, v� l� do n�y, bậc Độc Gi�c Phật xứng đ�ng x�y th�p. N�y Ananda, v� l� do g�, đệ tử Thanh Văn của Như Lai xứng đ�ng x�y th�p? N�y Ananda, t�m của d�n ch�ng sẽ hoan hỷ khi nghĩ đến: "Đ�y l� th�p đệ tử Thanh Văn của Thế T�n, Ứng C�ng, Ch�nh Biến Tri." Do t�m hoan hỷ như vậy, khi th�n hoại mạng chung, ch�ng sẽ được sanh thiện th�, cảnh giới chư Thi�n. N�y Ananda, v� l� do n�y, đệ tử Thanh Văn của Như Lai xứng đ�ng x�y th�p . N�y Ananda, v� l� do g�, Chuyển lu�n Th�nh vương xứng đ�ng x�y th�p? N�y Ananda, t�m của d�n ch�ng sẽ hoan hỷ khi nghĩ đến : "Đ�y l� th�p của vị Ph�p vương trị v� đ�ng ph�p." Do t�m hoan hỷ như vậy, khi th�n hoại mạng chung, ch�ng sẽ được sanh thiện th�, cảnh giới chư Thi�n. N�y Ananda, v� l� do n�y, Chuyển lu�n Th�nh vương xứng đ�ng x�y th�p. N�y Ananda, đ� l� bốn hạng người xứng đ�ng x�y th�p. |
|
Ananda's Grief |
^^^^^^ |
|
32. Then the Venerable Ananda went into the vihara50 and leaned against the doorpost and wept: "I am still but a learner,51 and still have to strive for my own perfection. But, alas, my Master, who was so compassionate towards me, is about to pass away!" |
32. Rồi t�n giả Ananda đi v�o trong tịnh x�, dựa tr�n cột cửa v� đứng kh�c: "Ta nay vẫn c�n l� kẻ hữu học, c�n phải tự lo tu tập. Nay bậc Đạo Sư của ta sắp diệt độ, c�n ai thương tưởng ta nữa!" |
|
33. And the Blessed One spoke to the bhikkhus, saying: "Where, bhikkhus, is Ananda?" |
33. Thế T�n n�i với c�c Tỷ-kheo: - N�y c�c Tỷ-kheo, Ananda ở tại đ�u? |
|
"The Venerable Ananda, Lord, has gone into the vihara and there stands leaning against the door post and weeping: 'I am still but a learner, and still have to strive for my own perfection. But, alas, my Master, who was so compassionate towards me, is about to pass away!'" |
- Bạch Thế T�n, t�n giả Ananda đi v�o trong tịnh x�, dựa tr�n cột cửa v� đứng kh�c: "Ta nay vẫn c�n l� kẻ hữu học, c�n phải tự lo tu tập. Nay bậc Đạo Sư của ta sắp diệt độ, c�n ai thương tưởng ta nữa!" |
|
34. Then the Blessed One asked a certain bhikkhu to bring the Venerable Ananda to him, saying: "Go, bhikkhu, and say to Ananda, 'Friend Ananda, the Master calls you.'" |
34. Thế T�n liền n�i với một Tỷ-kheo: -- N�y Tỷ-kheo, h�y đi v� nh�n danh Ta, n�i với Ananda: "N�y Hiền giả Ananda, bậc Đạo Sư gọi Hiền giả." |
|
"So be it, Lord." And that bhikkhu went and spoke to the Venerable Ananda as the Blessed One had asked him to. And the Venerable Ananda went to the Blessed One, bowed down to him, and sat down on one side. |
- Xin v�ng, bạch Thế T�n! Vị Tỷ-kheo ấy v�ng lời Thế T�n, đi đến chỗ t�n giả Ananda, sau khi đến, liền n�i với t�n giả: "N�y Hiền giả Ananda, bậc Đạo Sư cho gọi Hiền giả." - "Thưa v�ng, Hiền giả. " T�n giả Ananda v�ng lời vị Tỷ-kheo ấy, đi đến Thế T�n, đảnh lễ Ng�i v� ngồi xuống một b�n. |
|
35. Then the Blessed One spoke to the Venerable Ananda, saying: "Enough, Ananda! Do not grieve, do not lament! For have I not taught from the very beginning that with all that is dear and beloved there must be change, separation, and severance? Of that which is born, come into being, compounded, and subject to decay, how can one say: 'May it not come to dissolution!'? There can be no such state of things. Now for a long time, Ananda, you have served the Tathagata with loving-kindness in deed, word, and thought, graciously, pleasantly, with a whole heart and beyond measure. Great good have you gathered, Ananda! Now you should put forth energy, and soon you too will be free from the taints."52 |
35. Thế T�n n�i với t�n giả Ananda đang ngồi một b�n: - Th�i vừa rồi, Ananda, chớ c� buồn rầu, chớ c� kh�c than. N�y Ananda, Ta đ� tuy�n bố trước với Người rằng mọi vật �i luyến, tốt đẹp đều phải sanh biệt, tử biệt v� dị biệt. N�y Ananda l�m sao được c� sự kiện n�y: "C�c ph�p sanh, tr�, hữu vi, biến hoại đừng c� bị ti�u diệt?" Kh�ng thể c� sự kiện như vậy được. N�y Ananda, đ� l�u ng�y, Người đối với Như Lai, với th�n nghiệp đầy l�ng từ �i, lợi �ch, an lạc, c� một kh�ng hai, v� lượng với khẩu nghiệp đầy l�ng từ �i, lợi �ch, an lạc, c� một kh�ng hai, v� lượng với � nghiệp đầy l�ng từ �i, lợi �ch, an lạc, c� một kh�ng hai, v� lượng. N�y Ananda, Người l� người t�c th�nh c�ng đức. H�y cố gắng tinh tấn l�n, Người sẽ chứng bậc V� lậu, kh�ng bao l�u đ�u. |
|
Praise of Ananda |
^^^^^^ |
|
36. Then the Blessed One addressed the bhikkhus, saying: "Bhikkhus, the Blessed Ones, Arahants, Fully Enlightened Ones of times past also had excellent and devoted attendant bhikkhus, such as I have in Ananda. And so also, bhikkhus, will the Blessed Ones, Arahants, Fully Enlightened Ones of times to come. |
36. Rồi Thế T�n n�i với c�c Tỷ-kheo: - N�y c�c Tỷ-kheo, những vị A-la-h�n, Ch�nh Đẳng Gi�c trong thời qu� khứ, những bậc Thế T�n n�y đều c� những thị giả tối thắng như Ananda của Ta. N�y Tỷ-kheo, những vị A-la-h�n, Ch�nh Đẳng Gi�c thời vị lai, những bậc Thế T�n n�y cũng sẽ c� những vị thị giả tối thắng như Ananda của Ta vậy. |
|
37. "Capable and judicious is Ananda, bhikkhus, for he knows the proper time for bhikkhus to have audience with the Tathagata, and the time for bhikkhunis, the time for laymen and for laywomen; the time for kings and for ministers of state; the time for teachers of other sects and for their followers. |
37. N�y c�c Tỷ-kheo, Ananda l� người c� tr� v� hiểu r�: "Nay đ�ng thời để c�c Tỷ-kheo yết kiến Thế T�n, nay đ�ng thời để c�c Tỷ-kheo ni, nay đ�ng thời để c�c nam cư sĩ, nay đ�ng thời để c�c nữ cư sĩ, nay đ�ng thời để c�c vua ch�a, để c�c đại thần, để c�c ngoại đạo sư, để c�c đệ tử c�c ngoại đạo sư yết kiến Thế T�n!" |
|
38. "In Ananda, bhikkhus, are to be found four rare and superlative qualities. What are the four? If, bhikkhus, a company of bhikkhus should go to see Ananda, they become joyful on seeing him; and if he then speaks to them of the Dhamma, they are made joyful by his discourse; and when he becomes silent, they are disappointed. So it is also when bhikkhunis, laymen, or laywomen go to see Ananda: they become joyful on seeing him; and if he then speaks to them of the Dhamma, they are made joyful by his discourse; and when he becomes silent, they are disappointed. |
38. N�y c�c Tỷ-kheo, Ananda c� bốn đức t�nh kỳ cựu, hy hữu. Thế n�o l� bốn? N�y c�c Tỷ-kheo, nếu c� ch�ng Tỷ-kheo đến yết kiến Ananda, ch�ng ấy sẽ được hoan hỷ v� được yết kiến Ananda, v� nếu Ananda thuyết ph�p ch�ng ấy sẽ được hoan hỷ v� b�i thuyết ph�p, v� nếu Ananda l�m thinh thời, n�y c�c Tỷ-kheo, ch�ng Tỷ-kheo ấy sẽ thất vọng. N�y c�c Tỷ-kheo, nếu c� Tỷ-kheo ni..., ch�ng nam cư sĩ... ch�ng nữ cư sĩ đến yết kiến Ananda, ch�ng ấy sẽ được hoan hỷ, v� được yết kiến Ananda, v� nếu Ananda thuyết ph�p, ch�ng ấy sẽ được hoan hỷ v� b�i thuyết ph�p v� nếu Ananda l�m thinh thời n�y c�c Tỷ-kheo, ch�ng nữ cư sĩ ấy sẽ thất vọng. N�y c�c Tỷ-kheo, vị Chuyển lu�n Th�nh vương c� bốn đức t�nh kỳ diệu, hy hữu. N�y c�c Tỷ-kheo, nếu c� ch�ng S�t-đế-lỵ... ch�ng B�-la-m�n... ch�ng gia chủ... ch�ng Sa-m�n đến yết kiến vị Chuyển lu�n Th�nh vương, ch�ng sẽ được hoan hỷ v� được yết kiến vị Chuyển lu�n Th�nh vương v� nếu vị Chuyển lu�n Th�nh vương n�i chuyện, ch�ng ấy sẽ được hoan hỷ v� b�i n�i chuyện, v� nếu vị Chuyển lu�n Th�nh vương l�m thinh thời ch�ng Sa-m�n ấy sẽ thất vọng. |
|
39. "In a universal monarch, bhikkhus, are to be found four rare and superlative qualities. What are those four? If, bhikkhus, a company of nobles should go to see the universal monarch, they become joyful on seeing him; and if he then speaks, they are made joyful by his talk; and when he becomes silent, they are disappointed. So it is also when a company of brahmans, of householders, or of ascetics goes to see a universal monarch. |
39. Cũng vậy, n�y c�c Tỷ-kheo, Ananda c� bốn đức t�nh kỳ diệu, hy hữu. Nếu c� ch�ng Tỷ-kheo... ch�ng Tỷ-kheo ni... ch�ng nam cư sĩ... ch�ng nữ cư sĩ đến yết kiến Ananda, ch�ng ấy sẽ được hoan hỷ v� được yết kiến Ananda. v� nếu Ananda thuyết ph�p ch�ng ấy sẽ được hoan hỷ v� b�i thuyết ph�p, v� nếu Ananda l�m thinh, thời n�y c�c Tỷ-kheo ch�ng nữ cư sĩ ấy sẽ thất vọng. |
|
40. "And in just the same way, bhikkhus, in Ananda are to be found these four rare and superlative qualities." |
40. N�y c�c Tỷ-kheo, Ananda c� bốn đức t�nh kỳ diệu, hy hữu như vậy. |
|
The Past Glory of Kusinara |
^^^^^^ |
|
41. When this had been said, the Venerable Ananda spoke to the Blessed One, saying: "Let it not be, Lord, that the Blessed One should pass away in this mean place, this uncivilized township in the midst of the jungle, a mere outpost of the province. There are great cities, Lord, such as Campa, Rajagaha, Savatthi, Saketa, Kosambi, and Benares — let the Blessed One have his final passing away in one of those. For in those cities dwell many wealthy nobles and brahmans and householders who are devotees of the Tathagata, and they will render due honor to the remains of the Tathagata." |
41. Khi được n�i vậy, t�n giả Ananda bạch Thế T�n: - Bạch Thế T�n, Thế T�n chớ c� diệt độ tại đo thị nhỏ b� n�y, tại đ� thị hoang vu n�y, tại đ� thị phụ thuộc n�y. Bạch Thế T�n, c� những đ� thị kh�c to lớn hơn như Camp� (Chi�m-b�), R�jagaha (Vương X�), S�vatthi (X�-vệ), S�keta (Sa-kỳ), Kosambi (Kiều-thương-di), B�r�nasi (Ba-la-nại). Thế T�n h�y diệt độ tại chỗ ấy. Tại chỗ ấy, c� đại ch�ng S�t-đế-lỵ, c� đại ch�ng B�-la-m�n, c� đại ch�ng gia chủ rất tin tưởng Như Lai, c�c vị n�y sẽ c�ng dường th�n x�-lợi Như Lai. |
|
42. "Do not say that, Ananda! Do not say: 'This mean place, this uncivilized township in the midst of the jungle, a mere outpost of the province.' In times long past, Ananda, there was a king by the name of Maha Sudassana, who was a universal monarch, a king of righteousness, a conqueror of the four quarters of the earth, whose realm was established in security, and who was endowed with the seven jewels.53 And that King Maha Sudassana, Ananda, had his royal residence here at Kusinara, which was then called Kusavati, and it extended twelve yojanas from east to west, and seven from north to south. |
42. - N�y Ananda, chớ c� n�i như vậy, n�y Ananda, chớ c� n�i đ� thị n�y nhỏ b�, đ� thị n�y hoang vu, đ� thị n�y phụ thuộc. N�y Ananda, thuở xưa c� vị vua t�n l� Mahasudassana (Đại Thi�n Kiến). Vị n�y l� Chuyển lu�n vương, trị v� như ph�p, l� vị ph�p vương, thống l�nh bốn thi�n hạ, chinh phục hộ tr� quốc d�n, đầy đủ bảy b�u. N�y Ananda, đ� thị Kusin�r� n�y l� kinh đ� của vua Mahasudassana, t�n l� Kus�vat� (C�u-x�-b�-đề), ph�a Đ�ng v� ph�a T�y rộng đến mười hai do tuần, ph�a Bắc v� ph�a Nam rộng đến bảy do tuần. |
|
43. "And mighty, Ananda, was Kusavati, the capital, prosperous and well populated, much frequented by people, and abundantly provided with food. Just as the royal residence of the deities, Alakamanda, is mighty, prosperous, and well populated, much frequented by deities and abundantly provided with food, so was the royal capital of Kusavati. |
43. N�y Ananda, kinh đ� Kus�vat� n�y rất phồn thịnh, ph� cường, d�n cư đ�ng đ�c, d�n ch�ng sung m�n, thực phẩm phong ph�. N�y Ananda, cũng như kinh đ� Alakamanda của chư thi�n rất phồn thịnh, ph� cường d�n cư đ�ng đ�c, Thi�n ch�ng sung m�n, thực phẩm phong ph�, cũng vậy n�y Ananda, kinh đ� Kus�vat� n�y cũng rất phồn thịnh, ph� cường, d�n cư đ�ng đ�c, nh�n ch�ng sung m�n. |
|
44. "Kusavati, Ananda, resounded unceasingly day and night with ten sounds — the trumpeting of elephants, the neighing of horses, the rattling of chariots, the beating of drums and tabours, music and song, cheers, the clapping of hands, and cries of 'Eat, drink, and be merry!' |
44. N�y Ananda, kinh đ� Kus�vat� n�y, ng�y đ�m vang dậy ch�n loại tiếng, tức l� tiếng voi, tiếng ngựa, tiếng xe, tiếng trống lớn, tiếng trống nhỏ, tiếng tỳ b�, tiếng h�t, tiếng xập xỏa, tiếng chu�ng v� tiếng thứ mười l� lời k�u gọi: "H�y uống đi, h�y ăn đi". |
|
Lamentation of the Mallas |
^^^^^^ |
|
45. "Go now, Ananda, to Kusinara and announce to the Mallas: 'Today, Vasetthas, in the last watch of the night, the Tathagata's Parinibbana will take place. Approach, O Vasetthas, draw near! Do not be remorseful later at the thought: "In our township it was that the Tathagata's Parinibbana took place, but we failed to see him at the end!"'" |
45. N�y Ananda, h�y đi v�o Kusin�r� v� n�i với d�n Mall� Kusin�r�: "N�y c�c V�setth�, đ�m nay, v�o canh cuối c�ng, Như Lai sẽ diệt độ". - N�y V�setth�, c�c Ngươi h�y đến. N�y V�setth�, c�c Ngươi h�y đến. Về sau chớ c� hối hận: "Như Lai đ� diệt độ tại l�ng vườn ch�ng ta m� ch�ng ta kh�ng được chi�m ngưỡng Như Lai". |
|
"So be it, Lord." And the Venerable Ananda prepared himself, and taking bowl and robe, went with a companion to Kusinara. |
- Thưa v�ng, bạch Thế T�n! T�n giả Ananda v�ng lời Thế T�n, đắp y, đem theo y b�t v� c�ng một vị kh�c l�m bạn đồng h�nh đi v�o Kusin�r�. |
|
46. Now at that time the Mallas had gathered in the council hall for some public business. And the Venerable Ananda approached them and announced: "Today, Vasetthas, in the last watch of the night, the Tathagata's Parinibbana will take place. Approach, Vasetthas, draw near! Do not be remorseful later at the thought: 'In our township it was that the Tathagata's Parinibbana took place, but we failed to see him at the end.'" |
46. L�c bấy giờ, d�n Mall� ở Kusin�r� đang tụ họp tại giảng đường v� một v�i cộng sự. T�n giả Ananda đến tại giảng đường của d�n Mall� ở Kusin�r�. Sau khi đến, t�n giả liền n�i v�i d�n Mall� ở Kusin�r�: - N�y V�setth�, đ�m nay, v�o canh cuối c�ng Như Lai sẽ diệt độ, N�y V�setth�, c�c Ngươi h�y đến. N�y V�setth�, c�c Ngươi h�y đến. Về sau chớ c� hối hận: "Như Lai đ� diệt độ tại l�ng vườn ch�ng ta m� ch�ng ta kh�ng được chi�m ngưỡng Như Lai". |
|
47. When they heard the Venerable Ananda speak these words, the Mallas with their sons, their wives, and the wives of their sons, were sorely grieved, grieved at heart and afflicted; and some, with their hair all dishevelled, with arms uplifted in despair, wept; flinging themselves on the ground, they rolled from side to side, lamenting: "Too soon has the Blessed One come to his Parinibbana! Too soon has the Happy One come to his Parinibbana! Too soon will the Eye of the World vanish from sight!" |
47. D�n Mall� c�ng với con trai, con g�i v� vợ, khi nghe t�n giả Ananda n�i như vậy, liền dau đớn, sầu muộn, t�m tư khổ n�o. Kẻ th� kh�c than với đầu b� t�c rối, kẻ th� kh�c than với c�nh tay duỗi cao, kẻ th� kh�c than th�n bổ nho�i dưới đất, lăn lộn qua lại: "Thế T�n nhập diệt qu� sớm, Thiện Thệ nhập diệt qu� sớm, Ph�p nh�n biến mất ở tr�n đời qu� sớm". |
|
48. And thus afflicted and filled with grief, the Mallas, with their sons, their wives, and the wives of their sons, went to the Sala Grove, the recreation park of the Mallas, to the place where the Venerable Ananda was. |
48. V� d�n Mall� c�ng với con trai, con g�i v� vợ đau đớn, sầu muộn, t�m tư khổ n�o, đi đến Upavattana, khu rừng S�l� của d�ng họ Mall� v� đến chỗ t�n giả Ananda. |
|
49. And the thought arose in the Venerable Ananda: "If I were to allow the Mallas of Kusinara to pay reverence to the Blessed One one by one, the night will have given place to dawn before they are all presented to him. Therefore let me divide them up according to clan, each family in a group, and so present them to the Blessed One thus: 'The Malla of such and such a name, Lord, with his wives and children, his attendants and his friends, pays homage at the feet of the Blessed One.'" |
49. T�n giả Ananda tự nghĩ: "Nếu ta để d�n Mall� ở Kusin�r� đảnh lễ Thế T�n từng người một, thời đ�m sẽ t�n trước khi Thế T�n được tất cả d�n Mall� đảnh lễ. Vậy ta h�y để d�n Mall� ở Kusin�r� đảnh lễ theo từng gia tộc". |
|
50. And the Venerable Ananda divided the Mallas up according to clan, each family in a group, and presented them to the Blessed One. So it was that the Venerable Ananda caused the Mallas of Kusinara to be presented to the Blessed One by clans, each family in a group, even in the first watch of the night. |
50. - Bạch Thế T�n, gia tộc Mall� n�y với vợ con, đồ ch�ng, bạn b� đến c�i đầu đảnh lễ ch�n Thế T�n. V� t�n giả Ananda, theo phương tiện n�y trong canh một, khiến d�n Mall� ở Kusin�r� đảnh lễ Thế T�n. |
|
The Last Convert |
^^^^^^ |
|
51. Now at that time a wandering ascetic named Subhadda was dwelling at Kusinara. And Subhadda the wandering ascetic heard it said: "Today in the third watch of the night, the Parinibbana of the ascetic Gotama will take place." |
51. L�c bấy giờ, du sĩ ngoại đạo Subhadda ở tại Kusin�r�. Du sĩ ngoại đạo Subhadda được nghe: "Tối nay canh cuối c�ng, Sa-m�n Gotama sẽ diệt độ". |
|
52. And the thought arose in him: "I have heard it said by old and venerable wandering ascetics, teachers of teachers, that the arising of Tathagatas, Arahants, Fully Enlightened Ones, is rare in the world. Yet this very day, in the last watch of the night, the Parinibbana of the ascetic Gotama will take place. Now there is in me a doubt; but to this extent I have faith in the ascetic Gotama, that he could so teach me the Dhamma as to remove that doubt." |
52. V� du sĩ ngoại đạo Subhadda suy nghĩ: "Ta nghe c�c du sĩ ngoại đạo ni�n cao lạp lớn, sư trưởng v� đệ tử n�i rằng: "Như Lai, Ứng C�ng, Ch�nh Biến Tri xuất hiện ra đời thật l� hy hữu. V� đ�m nay, v�o canh cuối c�ng Sa-m�n Gotama sẽ diệt độ". Nay c� nghi vấn n�y khởi l�n trong t�m ta. Ta tin Sa-m�n Gotama c� thể thuyết ph�p v� giải được nghi vấn cho ta". |
|
53. Then the wandering ascetic Subhadda went to the Sala Grove, the recreation park of the Mallas, and drew near to the Venerable Ananda, and told the Venerable Ananda his thought. And he spoke to the Venerable Ananda, saying: "Friend Ananda, it would be good if I could be allowed into the presence of the ascetic Gotama." |
53. Rồi du sĩ ngoại đạo Subhadda đi đến Upavattana, khu rừng S�la của d�n Mall�, đến tại chỗ t�n giả Ananda v� thưa với t�n giả: - Hiền giả Ananda, t�i nghe c�c du sĩ ngoại đạo, ni�n cạo lạp lớn, sư trưởng v� đệ tử n�i rằng: "Như Lai, Ứng C�ng, Ch�nh Biến Tri xuất hiện ra đời thật l� hy hữu, v� đ�m nay, v�o canh cuối c�ng, Sa-m�n Gotama sẽ diệt độ". Nay c� nghi vấn n�y khởi l�n trong t�m t�i. T�i tin Sa-m�n Gotama c� thể thuyết ph�p giải được nghi vấn cho t�i. Hiền giả Ananda, h�y cho ph�p t�i được yết kiến Sa-m�n Gotama. |
|
54. But the Venerable Ananda answered him, saying: "Enough, friend Subhadda! Do not trouble the Tathagata. The Blessed One is weary." |
54. Khi được n�i vậy, t�n giả Ananda n�i với du sĩ ngoại đạo Subhadda : - Th�i đi Hiền giả Subhadda, chớ c� phiền nhiễu Như Lai. Thế T�n đang mệt. |
|
55-56. Yet a second and a third time the wandering ascetic Subhadda made his request, and a second and a third time the Venerable Ananda refused him. |
55-56. Lần thứ hai, du sĩ ngoại đạo Subhadda ... Lần thứ ba, du sĩ ngoại đạo Subhadda n�i với t�n giả Ananda : - Hiền giả Ananda, t�i nghe c�c du sĩ ngoại đạo, ni�n cạo lạp lớn, sư trưởng v� đệ tử n�i rằng: "Như Lai, Ứng C�ng, Ch�nh Biến Tri xuất hiện ra đời thật l� hy hữu, v� đ�m nay, v�o canh cuối c�ng, Sa-m�n Gotama sẽ diệt độ". Nay c� nghi vấn n�y khởi l�n trong t�m t�i. T�i tin Sa-m�n Gotama c� thể thuyết ph�p giải được nghi vấn cho t�i. Hiền giả Ananda, h�y cho ph�p t�i được yết kiến Sa-m�n Gotama. Lần thứ ba, t�n giả Ananda n�i với du sĩ ngoại đạo Subhadda: - Th�i đi Hiền giả Subhadda, chớ c� phiền nhiễu Như Lai. Thế T�n đang mệt. |
|
57. And the Blessed One heard the talk between them, and he called the Venerable Ananda and said: "Stop, Ananda! Do not refuse Subhadda. Subhadda, Ananda, may be allowed into the presence of the Tathagata. For whatever he will ask me, he will ask for the sake of knowledge, and not as an offence. And the answer I give him, that he will readily understand." |
57. Thế T�n nghe được c�u chuyện của t�n giả Ananda với du sĩ ngoại đạo Subhadda, Ng�i liền n�i với t�n giả Ananda: - Th�i Ananda, chớ c� ngăn trở Subhadda, Ananda, h�y để cho Subhadda được ph�p yết kiến Như Lai. Những g� Subhadda hỏi Ta l� hỏi để hiểu biết chớ kh�ng phải để phiền nhiễu Ta. V� những g� ta trả lời c�c c�u hỏi, Subhadda sẽ hiểu � nghĩa một c�ch mau lẹ. |
|
58. Thereupon the Venerable Ananda said to the wandering ascetic Subhadda: "Go then, friend Subhadda, the Blessed One gives you leave." |
58. T�n giả Ananda liền n�i với du sĩ ngoại đạo Subhadda: - N�y Hiền giả Subhadda, h�y v�o. Thế T�n đ� cho ph�p Hiền giả. |
|
59. Then the wandering ascetic Subhadda approached the Blessed One and saluted him courteously. And having exchanged with him pleasant and civil greetings, the wandering ascetic Subhadda seated himself at one side and addressed the Blessed One, saying: "There are, Venerable Gotama, ascetics and brahmans who are heads of great companies of disciples, who have large retinues, who are leaders of schools, well known and renowned, and held in high esteem by the multitude, such teachers as Purana Kassapa, Makkhali Gosala, Ajita Kesakambali, Pakudha Kaccayana, Sañjaya Belatthiputta, Nigantha Nataputta. Have all of these attained realization, as each of them would have it believed, or has none of them, or is it that some have attained realization and others not?" |
59. Rồi du sĩ ngoại đạo Subhadda đến chỗ Thế T�n, n�i l�n những lời ch�c tụng hỏi thăm x� giao, rồi ngồi xuống một b�n. Sau khi ngồi một b�n, du sĩ ngoại đạo Subhadda bạch Thế T�n: - T�n giả Gotama, c� những Sa-m�n, B�-la-m�n l� những vị hội chủ, vị gi�o trưởng, vị sư trưởng gi�o hội, c� tiếng tốt, c� danh vọng, khai tổ gi�o ph�i, được quần ch�ng t�n s�ng, như c�c ng�i P�rana Kassapa, Makkhali Gos�la, Ajita Kesakambal�, Pakadha Kacc�yana, Sanjaya Belatthiputta, Nigantha N�thaputta, tất cả những vị n�y c� phải l� gi�c ngộ như c�c vị đ� tự cho như vậy, hay tất cả chưa gi�c ngộ, hay một số đ� gi�c ngộ v� một số chưa gi�c ngộ? |
|
60. "Enough, Subhadda! Let it be as it may, whether all of them have attained realization, as each of them would have it believed, or whether none of them has, or whether some have attained realization and others not. I will teach you the Dhamma, Subhadda; listen and heed it well, and I will speak." |
60. - Th�i Subhadda, h�y để vấn đề n�y y�n một b�n: "Tất cả những vị n�y c� phải l� đ� gi�c ngộ như c�c vị đ� tự cho như vậy, hay tất cả chưa gi�c ngộ, hay một số đ� gi�c ngộ v� một số chưa gi�c ngộ". N�y Subhadda, Ta sẽ thuyết ph�p cho Ngươi. H�y nghe v� suy nghiệm kỹ, Ta sẽ giảng. |
|
"So be it, Lord." |
- Thưa v�ng, bạch Thế T�n ! Du sĩ ngoại đạo Subhadda v�ng lời Thế T�n. |
|
The Lion's Roar |
^^^^^^ |
|
61. And the Blessed One spoke, saying: "In whatsoever Dhamma and Discipline, Subhadda, there is not found the Noble Eightfold Path, neither is there found a true ascetic of the first, second, third, or fourth degree of saintliness. But in whatsoever Dhamma and Discipline there is found the Noble Eightfold Path, there is found a true ascetic of the first, second, third, and fourth degrees of saintliness.54 Now in this Dhamma and Discipline, Subhadda, is found the Noble Eightfold Path; and in it alone are also found true ascetics of the first, second, third, and fourth degrees of saintliness. Devoid of true ascetics are the systems of other teachers. But if, Subhadda, the bhikkhus live righteously, the world will not be destitute of arahats. |
61. Thế T�n n�i như sau: N�y Subhadda, trong ph�p luật n�o kh�ng c� B�t Th�nh đạo, thời ở đ�y kh�ng c� (đệ nhất) Sa-m�n, ở đ�y cũng kh�ng c� đệ nhị Sa-m�n, cũng kh�ng c� đệ tam Sa-m�n, cũng kh�ng c� đệ tứ Sa-m�n. N�y Subhadda trong ph�p luật n�o c� B�t Th�nh đạo thời ở đ�y c� (đệ nhứt) Sa-m�n, cũng c� đệ nhị Sa-m�n, cũng c� đệ tam Sa-m�n, ở đấy cũng c� đệ tứ Sa-m�n. N�y Subhadda, ch�nh trong ph�p luật n�y c� B�t Th�nh Đạo, thời n�y Subhadda, ở đ�y c� đệ nhất Sa-m�n, ở đ�y cũng c� đệ nhị Sa-m�n, cũng c� đệ tam Sa-m�n, cũng c� đệ tứ Sa-m�n. Những hệ thống ngoại đạo kh�c đều kh�ng c� những Sa-m�n. N�y Subhadda, nếu những vị Tỷ-kheo n�y sống chơn ch�nh, thời đời n�y kh�ng vắng những vị A-la-h�n. |
|
62. "In age but twenty-nine was I, Subhadda, |
62. N�y Subhadda, năm hai mươi ch�n, Ta xuất gia hướng t�m ch�n thiện đạo. Trải năm mươi năm với th�m một năm Từ khi xuất gia, n�y Subhadda, Ta l� du sĩ tu Tr�, tu Đức. |
|
"And there is none of the second degree, nor of the third degree, nor of the fourth degree of saintliness. Devoid of true ascetics are the systems of other teachers. But if, Subhadda, the bhikkhus live righteously, the world will not be destitute of arahats." |
Ngo�i l�nh vực n�y, kh�ng c� Sa-m�n (đệ nhứt) cũng kh�ng c� Sa-m�n đệ nhị, cũng kh�ng c� Sa-m�n đệ tam, cũng kh�ng c� Sa-m�n đệ tứ. Những hệ thống ngoại đạo kh�c đều kh�ng c� những Sa-m�n. N�y Subhadda, nếu những Tỷ-kheo sống chơn ch�nh, th� đời n�y kh�ng vắng những vị A-la-h�n. |
|
63. When this was said, the wandering ascetic Subhadda spoke to the Blessed One, saying: "Excellent, O Lord, most excellent, O Lord! It is as if, Lord, one were to set upright what had been overthrown, or to reveal what had been hidden, or to show the path to one who had gone astray, or to light a lamp in the darkness so that those with eyes might see — even so has the Blessed One set forth the Dhamma in many ways. And so, O Lord, I take my refuge in the Blessed One, the Dhamma, and the Community of Bhikkhus. May I receive from the Blessed One admission to the Order and also the higher ordination." |
63. Khi được n�i vậy, du sĩ ngoại đạo Subhadda bạch Thế T�n: - Thật hy hữu thay, bạch Thế T�n! Thật vi diệu thay, bạch Thế T�n! Như người dựng đứng lại những g� bị quăng ng� xuống, phơi b�y ra những g� bị che k�n, chỉ đường cho người bị lạc hướng, đem đ�n s�ng v�o trong b�ng tối để những ai c� mắt c� thể thấy sắc. Cũng vậy, ch�nh ph�p đ� được Thế T�n d�ng nhiều phương tiện tr�nh b�y, giải th�ch. Bạch Thế T�n, con xin quy y Thế T�n, quy y Ph�p v� quy y Tỷ-kheo Tăng. Mong con được xuất gia với Thế T�n. Con xin thọ đại giới. |
|
64. "Whoever, Subhadda, having been formerly a follower of another creed, wishes to receive admission and higher ordination in this Dhamma and Discipline, remains on probation for a period of four months. At the end of those four months, if the bhikkhus are satisfied with him, they grant him admission and higher ordination as a bhikkhu. Yet in this matter I recognize differences of personalities." |
64. - N�y Subhadda, ai trước kia l� ngoại đạo, nay muốn xuất gia muốn thọ đại giới trong Ph�p, Luật n�y phải sống bốn th�ng biệt tr�. Sau khi sống bốn th�ng biệt tr�, c�c vị Tỷ-kheo nếu đồng � sẽ cho xuất gia, cho thọ đại giới để th�nh vị Tỷ-kheo. Nhưng Ta nhận thấy c� t�nh con người sai biệt nhau. |
|
65. "If, O Lord, whoever, having been formerly a follower of another creed, wishes to receive admission and higher ordination in this Dhamma and Discipline, remains on probation for a period of four months, and at the end of those four months, if the bhikkhus are satisfied with him, they grant him admission and higher ordination as a bhikkhu — then I will remain on probation for a period of four years. And at the end of those four years, if the bhikkhus are satisfied with me, let them grant me admission and higher ordination as a bhikkhu." |
65. - Bạch Thế T�n, nếu những người xưa kia l� ngoại đạo nay muốn xuất gia, muốn thọ đại giới trong Ph�p v� Luật n�y phải sống bốn th�ng biệt tr�. Sau khi sống bốn th�ng biệt th�, c�c vị Tỷ-kheo nếu đồng � sẽ cho xuất gia, cho thọ đại giới, thời con sẽ xin sống biệt tr� bốn năm, sau khi sống biệt tr� bốn năm, nếu c�c vị Tỷ-kheo đồng �, h�y cho con xuất gia, cho con thọ đại giới để th�nh vị Tỷ-kheo. |
|
66. But the Blessed One called the Venerable Ananda and said to him: "Ananda, let Subhadda be given admission into the Order." And the Venerable Ananda replied: "So be it, Lord." |
66. V� Thế T�n n�i với t�n giả Ananda: - N�y Ananada, h�y xuất gia cho Subhadda. - Xin v�ng, bạch Thế T�n ! T�n giả Ananda v�ng lời Thế T�n. |
|
67. Then the wandering ascetic Subhadda said to the Venerable Ananda: "It is a gain to you, friend Ananda, a blessing, that in the presence of the Master himself you have received the sprinkling of ordination as a disciple." |
67. Du sĩ ngoại đạo Subhadda n�i với t�n giả Ananda: - Thật l� lợi �ch, thưa T�n giả Ananda, thật l� thiện lợi, thưa T�n giả Ananda, được thọ lễ qu�n đảnh l�m đệ tử trước mặt bậc Đạo Sư ! |
|
68. So it came about that the wandering ascetic Subhadda, in the presence of the Blessed One, received admission and higher ordination. And from the time of his ordination the Venerable Subhadda remained alone, secluded, heedful, ardent, and resolute. And before long he attained to the goal for which a worthy man goes forth rightly from home to homelessness, the supreme goal of the holy life; and having by himself realized it with higher knowledge, he dwelt therein. He knew: "Destroyed is birth; the higher life is fulfilled; nothing more is to be done, and beyond this life nothing more remains." And the Venerable Subhadda became yet another among the arahats, and he was the last disciple converted by the Blessed One himself. |
68. V� du sĩ ngoại đạo Subhadda được xuất gia được thọ đại giới với Thế T�n. Thọ đại giới kh�ng bao l�u, đại đức Subhadda ở một m�nh, an tịnh, kh�ng ph�ng dật, tinh tấn, sống nhiệt t�m, cần mẫn. V� kh�ng bao l�u, vị n�y chứng được mục đ�ch tối cao m� con ch�u c�c lương gia đ� xuất gia, từ bỏ gia đ�nh, sống kh�ng gia đ�nh hướng đến. Đ� l� v� thượng phạm hạnh ngay trong hiện tại, tự gi�c chứng v� an tr�. Sanh đ� tận, phạm hạnh đ� th�nh, những g� n�n l�m đ� l�m, sau đời n�y sẽ kh�ng c� đời sống kh�c nữa. V� đại đức Subhadda trở th�nh một A-la-h�n nữa. Đại đức l� vị đệ tử cuối c�ng được Thế T�n thế độ. |
|
Part Six: The Passing Away
|
^^^^^^ |
|
The Blessed One's Final Exhortation |
^^^^^^ |
|
1. Now the Blessed One spoke to the Venerable Ananda, saying: "It may be, Ananda, that to some among you the thought will come: 'Ended is the word of the Master; we have a Master no longer.' But it should not, Ananda, be so considered. For that which I have proclaimed and made known as the Dhamma and the Discipline, that shall be your Master when I am gone. |
1. L�c bấy giờ, Thế T�n n�i với T�n giả Ananda: - N�y Ananda, nếu trong c�c Ngươi c� người nghĩ rằng: "Lời n�i của bậc Đạo sư kh�ng c�n nữa. Ch�ng ta kh�ng c� Đạo sư (gi�o chủ)". N�y Ananda, chớ c� những tư tưởng như vậy. N�y Ananda, Ph�p v� Luật, Ta đ� giảng dạy v� tr�nh b�y, sau khi Ta diệt độ, ch�nh Ph�p v� Luật ấy sẽ l� Đạo Sư của c�c Ngươi. |
|
2. "And, Ananda, whereas now the bhikkhus address one another as 'friend,' let it not be so when I am gone. The senior bhikkhus, Ananda, may address the junior ones by their name, their family name, or as 'friend'; but the junior bhikkhus should address the senior ones as 'venerable sir' or 'your reverence.'55 |
2. N�y Ananda, nay c�c vị Tỷ-kheo xưng h� với nhau l� Hiền giả. Sau khi Ta diệt độ, chớ c� xưng h� như vậy. N�y Ananda, vị Tỷ-kheo ni�n l�o h�y gọi vị Tỷ-kheo ni�n thiếu, hoặc bằng t�n, hoặc bằng họ, hoặc bằng tiếng Hiền giả. Vị Tỷ-kheo ni�n thiếu, h�y gọi vị Tỷ-kheo ni�n l�o l� Thượng tọa (Bhante) hay Đại đức. |
|
3. "If it is desired, Ananda, the Sangha may, when I am gone, abolish the lesser and minor rules.56 |
3. N�y Ananda, nếu ch�ng Tăng muốn, sau khi Ta diệt độ c� thể hủy bỏ những học giới nhỏ nhặt chi tiết. |
|
4. "Ananda, when I am gone, let the higher penalty be imposed upon the bhikkhu Channa."57 |
4. N�y Ananda, sau khi Ta diệt độ, h�y h�nh tội Phạm đ�n (Brahmadanda) đối với Tỷ-kheo Channa. |
|
"But what, Lord, is the higher penalty?" |
- Bạch Thế T�n, thế n�o l� Phạm Đ�n? |
|
"The bhikkhu Channa, Ananda, may say what he will, but the bhikkhus should neither converse with him, nor exhort him, nor admonish him." |
- N�y Ananda, Tỷ-kheo Channa muốn n�i g� th� n�i. Ch�ng Tỷ-kheo sẽ kh�ng n�i, sẽ kh�ng giảng dạy, sẽ kh�ng gi�o giới Tỷ-kheo Channa. |
|
5. Then the Blessed One addressed the bhikkhus, saying: "It may be, bhikkhus, that one of you is in doubt or perplexity as to the Buddha, the Dhamma, or the Sangha, the path or the practice. Then question, bhikkhus! Do not be given to remorse later on with the thought: 'The Master was with us face to face, yet face to face we failed to ask him.'" |
5. Rồi Thế T�n n�i với c�c Tỷ-kheo: - N�y c�c Tỷ-kheo, nếu c� Tỷ-kheo n�o nghi ngờ hay ph�n v�n g� về đức Phật, Ph�p, ch�ng Tăng, đạo hay phương ph�p, thời n�y c�c Tỷ-kheo c�c Người h�y hỏi đi. Sau chớ c� hối tiếc: "Bậc Đạo Sư c� mặt trước ch�ng ta m� ch�ng ta kh�ng tận mặt hỏi Thế T�n". |
|
6. But when this was said, the bhikkhus were silent. And yet a second and a third time the Blessed One said to them: "It may be, bhikkhus, that one of you is in doubt or perplexity as to the Buddha, the Dhamma, or the Sangha, the path or the practice. Then question, bhikkhus! Do not be given to remorse later on with the thought: 'The Master was with us face to face, yet face to face we failed to ask him.'" |
6. Khi được n�i vậy, c�c Tỷ-kheo ấy im lặng. Một lần thứ hai, Thế T�n... . Một lần thứ ba, Thế T�n n�i với c�c Tỷ-kheo: - N�y c�c Tỷ-kheo, nếu c� một Tỷ-kheo c� nghi ngờ hay ph�n v�n g� về đức Phật, Ph�p, ch�ng Tăng, đạo hay phương ph�p, thời n�y c�c Tỷ-kheo, c�c Ngừơi h�y hỏi đi. Sau chớ c� hối tiếc: "Bậc Đạo Sư c� mặt trước ch�ng ta m� ch�ng ta kh�ng tận mặt hỏi Thế T�n". |
|
And for a second and a third time the bhikkhus were silent. Then the Blessed One said to them: "It may be, bhikkhus, out of respect for the Master that you ask no questions. Then, bhikkhus, let friend communicate it to friend." Yet still the bhikkhus were silent. |
Lần thứ ba, c�c Tỷ-kheo ấy giữ im lặng. Rồi Thế T�n n�i với c�c Tỷ-kheo: - N�y c�c Tỷ-kheo, nếu c� vị n�o v� l�ng k�nh trọng bậc Đạo Sư m� kh�ng hỏi, thời n�y c�c Tỷ-kheo, giữa bạn đồng tu, h�y hỏi nhau. Khi được n�i vậy, những vị Tỷ-kheo ấy giữ im lặng. |
|
7. And the Venerable Ananda spoke to the Blessed One, saying: "Marvellous it is, O Lord, most wonderful it is! This faith I have in the community of bhikkhus, that not even one bhikkhu is in doubt or perplexity as to the Buddha, the Dhamma, or the Sangha, the path or the practice." |
7. Rồi t�n giả Ananda bạch Thế T�n: - Bạch Thế T�n, thật kỳ diệu thay, bạch Thế T�n, thật hy hữu thay! Bạch Thế T�n, con tin rằng trong ch�ng Tỷ-kheo n�y, kh�ng c� một Tỷ-kheo n�o c� nghi ngờ hay ph�n v�n g� đối với Phật, Ph�p, ch�ng Tăng, đạo hay phương ph�p. |
|
"Out of faith, Ananda, you speak thus. But here, Ananda, the Tathagata knows for certain that among this community of bhikkhus there is not even one bhikkhu who is in doubt or perplexity as to the Buddha, the Dhamma, or the Sangha, the path or the practice. For, Ananda, among these five hundred bhikkhus even the lowest is a stream-enterer, secure from downfall, assured, and bound for enlightenment." |
- N�y Ananda, Ngươi c� t�n nhiệm n�n n�i vậy. Nhưng ở đ�y, n�y Ananda, Như Lai biết rằng trong ch�ng Tỷ-kheo n�y, kh�ng c� một Tỷ-kheo n�o c� nghi ngờ hay ph�n v�n g� đối với Phật, Ph�p, ch�ng Tăng, đạo hay phưong ph�p. N�y Ananda, trong năm trăm Tỷ-kheo n�y, Tỷ-kheo thấp nhất đ� chứng được quả Dự lưu, kh�ng c�n đọa lạc, chắc chắn hướng đến Ch�nh gi�c. |
|
8. And the Blessed One addressed the bhikkhus, saying: "Behold now, bhikkhus, I exhort you: All compounded things are subject to vanish. Strive with earnestness!"58 |
8. V� Thế T�n n�i với c�c Tỷ-kheo: - N�y c�c Tỷ-kheo, nay Ta khuy�n dạy c�c Ngươi: "C�c ph�p hữu vi l� v� thường, h�y tinh tấn, chớ c� ph�ng dật". |
|
This was the last word of the Tathagata. |
Đ� l� lời cuối c�ng Như Lai. |
|
How the Blessed One Passed into Nibbana |
^^^^^^ |
|
9. And the Blessed One entered the first jhana. Rising from the first jhana, he entered the second jhana. Rising from the second jhana, he entered the third jhana. Rising from the third jhana, he entered the fourth jhana. And rising out of the fourth jhana, he entered the sphere of infinite space. Rising from the attainment of the sphere of infinite space, he entered the sphere of infinite consciousness. Rising from the attainment of the sphere of infinite consciousness, he entered the sphere of nothingness. Rising from the attainment of the sphere of nothingness, he entered the sphere of neither-perception-nor-non-perception. And rising out of the attainment of the sphere of neither-perception-nor-non-perception, he attained to the cessation of perception and feeling. |
9. Rồi Thế T�n nhập định Sơ thiền. Xuất Sơ thiền, Ng�i nhập Nhị thiền. Xuất Nhị thiền Ng�i nhập Tam thiền. Xuất Tam thiền, Ng�i nhập Tứ thiền, Xuất Tứ thiền, Ng�i nhập định Kh�ng v� bi�n xứ. Xuất Kh�ng v� bi�n xứ, Ng�i nhập định Thức v� bi�n xứ. Xuất Thức v� bi�n xứ, Ng�i nhập định V� sở hữu xứ. Xuất V� Sở hữu xứ, Ng�i nhập định Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Xuất Phi tưởng phi phi tưởng xứ, Ng�i nhập Diệt thọ tưởng định. |
|
10. And the Venerable Ananda spoke to the Venerable Anuruddha, saying: "Venerable Anuruddha, the Blessed One has passed away." |
10. Khi ấy t�n giả Ananda n�i với t�n giả Anuruddha : - Thưa T�n giả, Thế T�n đ� diệt độ. |
|
"No, friend Ananda, the Blessed One has not passed away. He has entered the state of the cessation of perception and feeling."59 |
- N�y Hiền giả Ananda, Thế T�n chưa diệt độ. Ng�i mới nhập Diệt thọ tưởng định. |
|
11. Then the Blessed One, rising from the cessation of perception and feeling, entered the sphere of neither-perception-nor-non-perception. Rising from the attainment of the sphere of neither-perception-nor-non-perception, he entered the sphere of nothingness. Rising from the attainment of the sphere of nothingness, he entered the sphere of infinite consciousness. Rising from the attainment of the sphere of infinite consciousness, he entered the sphere of infinite space. Rising from the attainment of the sphere of infinite space, he entered the fourth jhana. Rising from the fourth jhana, he entered the third jhana. Rising from the third jhana, he entered the second jhana. Rising from the second jhana, he entered the first jhana. |
11. Rồi xuất Diệt thọ tưởng định. Ng�i nhập Phi tưởng phi phi tưởng xứ định. Xuất Phi tưởng phi phi tưởng xứ, Ng�i nhập V� sở hữu xứ định. Xuất V� sở hữu xứ, Ng�i nhập Thức v� bi�n xứ định. Xuất thức V� bi�n xứ, Ng�i nhập Hư kh�ng v� bi�n xứ định. Xuất Hư kh�ng v� bi�n xứ, Ng�i nhập định Tứ thiền. Xuất Tứ thiền, Ng�i nhập định Tam thiền. Xuất Tam thiền, Ng�i nhập định Nhị thiền. Xuất Nhị thiền, Ng�i nhập định Sơ thiền. |
|
Rising from the first jhana, he entered the second jhana. Rising from the second jhana, he entered the third jhana. Rising from the third jhana, he entered the fourth jhana. And, rising from the fourth jhana, the Blessed One immediately passed away. |
Xuất Sơ thiền, Ng�i nhập định Nhị thiền. Xuất Nhị thiền, Ng�i nhập định Tam thiền. Xuất Tam thiền, Ng�i nhập định Tứ thiền. Xuất Tứ thiền, Ng�i lập tức diệt độ. |
|
The World's Echo |
^^^^^^ |
|
12. And when the Blessed One had passed away, simultaneously with his Parinibbana there came a tremendous earthquake, dreadful and astounding, and the thunders rolled across the heavens. |
12. Khi Thế T�n diệt độ, c�ng với sự diệt độ, đại địa chấn động khủng khiếp, r�u t�c dựng ngược, sấm trời vang động. |
|
13. And when the Blessed One had passed away, simultaneously with his Parinibbana, Brahma Sahampati60 spoke this stanza: |
13. Khi Thế T�n diệt độ, Phạm thi�n Sahampati, c�ng l�c Ng�i diệt độ, thốt l�n b�i kệ n�y. |
|
All must depart — all beings that have life |
Ch�ng sanh ở tr�n đời, |
| Chủ bi�n v� điều h�nh: TT Th�ch Gi�c Đẳng. Những đ�ng g�p dịch thuật xin gửi về TT Th�ch Gi�c Đẳng tại giacdang@phapluan.com |
Cập nhập ng�y: Thứ S�u 08-11-2006 Kỹ thuật tr�nh b�y: Minh Hạnh & Thiện Ph�p |
