Người Cư Sĩ          [ Mục lục         [Trang chính]
Tâm lý học Phật giáo trong đời sống hàng ngày
Nina Van Gorkhom
Tỳ kheo Thiện Minh dịch Việt


 
 Chương 25

-ooOoo-

1. Lời bạt

Nguyên tác "Abhidhamma in Daily Life" của tác giả Nina Van Gorkom đã được Ðại đức Thiện Minh dịch ra Việt ngữ với nhan đề "Tâm Lý và Triết học Phật giáo áp dụng trong đời sống hàng ngày".

Ðọc qua quyển sách chúng ta mới thấy giá trị của đời sống tinh thần là như thế nào. Quyển sách đã giới thiệu bộ môn giáo lý Abhidhamma (Vi diệu pháp) trong Phật giáo, tác giả đã trình bày sự ứng dụng thực tế của giáo lý Abhidhamma trong cuộc sống hàng ngày thật thú vị.

Bà Rhys Davids nói rất đúng: "Abhidhamma đề cập đến những gì ta tìm thấy bên trong ta, quanh ta, và những gì ta khao khát thành đạt".

Abhidhamma hay Vi diệu pháp đúng là môn Tâm Lý học hay Triết học của Phật giáo. Abhidhamma đã phân tích hai yếu tố nhân sinh quan là thể xác (vật chất) và tâm linh (tinh thần), Abhidhamma cũng nêu rõ mối liên quan giữa hai yếu tố ấy, vật chất ảnh hưởng đến tâm linh, và ngược lại.

Hạnh phúc và đau khổ trong đời sống con người sẽ tùy thuộc vào hai yếu tố đó mà phát sinh, hai yếu tố đó gọi theo từ chuyên môn là Danh (Nàma) và Sắc (Rùpa).

Danh pháp là gồm tâm và sở hữu tâm (Citta, Cetasika); Sắc pháp là nói đến thân tứ đại: đất, nước, lửa, gió (Dhàtu).

Một người hiểu biết, khéo tu luyện nội tâm sẽ làm cho tinh thần trong sáng an trú với tư tưởng thuần thiện, thanh lọc tư duy ô nhiễm bất thiện như tham, sân, si, hoài nghi, ngã mạn... Từ thái độ ấy sẽ tạo cho người này một nghị lực, một sức mạnh tâm linh, và sẽ khiến cho có cuộc sống lành mạnh và an lạc.

Tác giả quyển sách đã mô tả cặn kẻ bằng kiến thức Phật pháp và kinh nghiệm tu tập của mình và dịch giả đã khéo léo chuyển món ăn tinh thần này đến chúng ta. Giá trị quyển sách không thể phủ nhận được.

Mong sao tất cả mọi người sẽ cảm nhận được giá trị đó và sẽ ứng dụng giáo lý Abhidhamma trong cuộc sống hàng ngày.

Chùa Siêu Lý (Vĩnh Long)
Mùa Ðông Canh thìn
Tỳ khưu Giác Giới

2. Phụ Lục - Thuật ngữ Pali-Việt


Abhidhamma vi diệu pháp, thắng pháp
Abhidhammattha Sangaha thắng pháp tập yếu luận
Abhinna thắng trí
Adosa vô sân
Ahetuka cittas tâm vô nhân
Àkàsànancàyatana không vô biên xứ
Àkincannàyatana vô sở hữu xứ
Akusala bất thiện
Alobha vô tham
Amoha vô sân
Anàgàmì A na hàm (bất lai)
Anattà vô ngã
Anicca vô thường
Anuloma thuận thứ
Anusaya tùy miên
Anupàdisesa nibbàna vô dư Níp bàn
Àpo-dhàtu thủy giới
Appanà an chỉ định
Arahat bậc A La Hán
Àrammana cảnh đối tượng, cảnh tượng
Ariyan bậc thánh
Arùpa-bhùmi cõi vô sắc giới
Arùpa-brahma bhùmi cõi Phạm thiên vô sắc giới
Arùpa-jhàna thiền vô sắc
Asankhàrika không cần nhắc bảo
Asankhata dhamma pháp vô vi
Àsavas lậu hoặc
Asobhana tịnh hảo
Asubha bất tịnh
Asura a tu la
Atìta-bhavanga hộ kiếp vừa qua
Atthasàlinì chú giải bộ Pháp Tụ
Àvajjana hướng môn
Avijjà vô minh
Ayoniso manasikàra ghi nhớ lý tác ý
Bhàvanà tu tiến, tham thiền
Bhavanga hộ kiếp
Bhavanga calana hộ kiếp rúng động
Bhavangupaccheda hộ kiếp dứt dòng
Bhikkhu vị Tỳ khưu
Bhikkhunì vị Tỳ khưu ni
Bhùmi cõi
Brahma-vihàra phạm trú
Buddha đức Phật
Buddhaghosa giác âm
Cakkhu mắt, nhãn
Cakkhu-dhàtu nhãn giới
Cakkhu-dvàra nhãn môn
Cakkhu-dvàravajjana-citta tâm khán nhãn môn
Cakkhupasàda rùpa sắc thần kinh nhãn
Cakkhu-vinnàna nhãn thức
Cetanà tư, cố ý
Cetasika sở hữu tâm
Citta tâm
Cuti-citta tâm tử
Dàna bố thí
Dassana-kicca chức năng thấy
Dhamma pháp
Dhamma-dhàtu pháp giới
Dhammàrammana cảnh pháp
Dhammasanganì bộ Pháp Tụ
Dhàtukathà bộ chất ngữ
Ditthi tà kiến
Ditthigata sampayutta tương ưng tà kiến
Domanassa thọ ưu
Dosa sân
Dosa-mùla-citta tâm sân căn
Dukkha khổ
Dukkha vedanà thọ khổ
Dvàra môn
Dvi-panca-vinnàna ngũ song thức
Ekaggatà nhất hành tâm
Gantha phước
Ghàna-dhàtu tỷ giới
Ghànapasàda rùpa sắc thần kinh tỷ
Ghàna-vinnàna tỷ thức
Ghàyana-kicca chức năng ngửi
Gotrabhù chuyển tánh
Hadaya-vatthu ý vật
Hasituppàda-citta tâm sinh tiếu
Hetu nhân
Indrìya căn, quyền
Issà tật đố
Jàti sanh, đặc tính, chủng loại
Javana-citta tốc lực tâm
Jhàna thiền
Jhànanga những chi thiền
Jinhà-dhàtu thiệt giới
Jivhàpasàda rùpa thần kinh thiệt
Jivhà-vinnàna thiệt thức
Kàma dục lạc
Kàma-bhùmi cõi dục
Kàmacchandha dục tham
Kàma-sobhana citta tâm tịnh hảo dục giới
Kàmàvacara cittas tâm dục giới
Kamma nghiệp
Kamma patha nghiệp đạo
Karunà bi mẫn
Kasina đề mục
Kàya biến xứ
Kàya dhàtu thân giới
Kàyapasàda rùpa sắc thần kinh thân
Kàya-vinnatti thân biểu tri
Kàya-vinnàna thân thức
Khandha ngũ uẩn
Kicca chức năng, phận sự
Kilesa phiền não
Kiriya citta tâm tố
Kukkucca hối hận
Kusala citta tâm thiện
Kusala kamma nghiệp thiện
Kusala thiện
Lobha tham
Lobha-mùla-citta tâm tham căn
Lokiya citta tâm hiệp thế
Lokuttara citta tâm siêu thế
Lokuttara dhammas pháp siêu thế
Macchariya lậu, xan tham
Magga đạo
Magga-citta tâm đạo
Mahà-bhùta-rùpas sắc tứ đại
Mahà kiriyacitta tâm đại tố
Mahà-kusalacitta tâm đại thiện
Mahà-vipàkacitta tâm đại quả
Manàyatana ý xứ
Mano ý
Mano-dhàtu ý giới
Mano-dvàràvajjana-citta tâm khán ý môn
Mano-dvàra-vìthi-cittas lộ trình tâm ý môn
Mano-vinnàna-dhàtu nhãn thức giới
Màra Ma vương
Mettà từ
Middha thụy miên
Moha si mê
Moha-mùla-cittas tâm căn si
Mudità tùy hỉ
Nàma danh pháp
Natthika ditthi vô hữu kiến
N’eva-sannà-n’àsannàyatana phi tưởng phi phi tưởng xứ
Nibbàna Níp bàn
Nimitta dấu, ấn chứng
Nirodha-samàpatti Thiền diệt
Nìvarana triền cái
Nana trí
Ojà thực tố, chất dinh dưỡng
Olàrika rùpas sắc thô
Pacceka Buddha Phật độc giác
Patibhàganimitta quang tướng
Patigha sân hận
Patthàna bộ đại xứ
Patisandhi citta tâm tái tục
Pàli tiếng Pàli
Pancadvàràvajjana-citta tâm khán ngũ môn
Pancavinnàna ngũ thức
Panna trí tuệø, huệ
Pannatti chế định
Paramattha dhamma pháp chơn đế
Parikamma tâm chuẩn bị
Pasàda-rùpas sắc thần kinh
Peta ngạ quỉ, người quá vãng
Phala-citta tâm quả
Phassa xúc
Photthabbàrammana cảnh xúc
Phusana kicca chức năng xúc chạm
Pìti Pháp hỷ (phỉ lạc)
Puggalapannatti Bộ nhân chế định
Puthujjana kẻ phàm phu
Ràhula ra hầu la
Rasàrammana cảnh vị
Rùpàrammana cảnh sắc
Rùpa sắc pháp
Rùpa-brahma plane or cõi Phạm thiên sắc
Rùpa-bhùmi cõi sắc giới
Rùpa-jhàna thiền sắc giới
Rùpa-khandha sắc uẩn
Rùpàvacara cittas tâm sắc giới
Saddàrammana cảnh thinh
Saddhà niềm tin
Sahagata câu hành
Sahetuka hữu nhân
Sakadàgàmì nhất lai
Samàdhi định
Samatha thiền chỉ, tu tịnh
Sammà chân chánh
Sampaticchana-citta tâm tiếp thu
Sampayutta tương ưng
Sangha tăng già
Sankhata
Sankhàra dhamma
pháp hữu vi
Sannà tưởng
Sannàkkhandha tưởng uẩn
Santìrana-citta tâm quan sát
Sankhàra dhamma pháp hành
Sankhàrakkhandha hành uẩn
Sàriputta Xá Lợi Phất
Sasankhàrika cần được nhắc bảo
Sati niệm, chú niệm
Satipatthàna sutta kinh niệm xứ
Satipatthàna niệm xứ
Sa-upàdisesa nibbàna hữu dư Níp bàn
Sàyana-kicca chức năng đếm
Savana-kicca chức năng nghe
Sìla giới
Sìlabbatupàdàna giới cấm thủ
Sobhana hetus nhân tịnh hảo
Sobhana kiriyacittas những tâm tố tịnh hảo
Sobhana (citta & cetasika) tịnh hảo (tâm và sở hữu tâm)
Somanassa thọ hỉ
Sota-dhàtu nhĩ giới
Sota-dvàràvajjana-citta tâm khán nhĩ môn
Sota-dvàra-vìthi-cittas lộ trình tâm khán nhĩ môn
Sotàpanna bậc Tu đà hườn
Soto-vinnàna nhĩ thức
Sukha lạc
Sukha-vedanà thọ lạc
Sukhuma tế, vi tế
Sutta kinh điển
Suttanta tạng kinh
Tadàrammana-citta tâm na cảnh
Tathàgata Như Lai
Tatramajjhattatà trung tánh (xả)
Tejo-dhàtu hỏa giới
Theravàda Phật giáo Trưởng lão thuyết, 
Phật Giáo Nam tông
Thìna hôn trầm
Tipitaka Tam Tạng
Uddhacca trạo cử, phóng dật
Udàna kinh Phật tự thuyết
Upacàra cận hành
Upacàra-samàdhi cận hành định
Upàdà-rùpa sắc y sinh
Upàdàna thủ, chấp thủ
Upàdànakkhandhas thủ uẩn
Upekkhà xả
Vacìvinnatti khẩu biểu tri
Vatthu vật
Vàyo-dhàtu phong giới
Vedanà thọ
Vedanàkkhandha thọ uẩn
Vibhanga Bộ Phân tích
Vicàra tứ
Vicikicchà hoài nghi
Vinaya tạng luật
Vinnàna thức
Vinnàna-dhàtu thức giới
Vinnànakkhandha thức uẩn
Vinnànancàyatana thức vô biên xứ
Vipàkacitta tâm quả
Vipassanà thiền quán (tu Tuệ)
Vippayutta bất tương ưng
Viriya tinh tấn
Visaịkàra dhamma pháp vô vi
Visuddhimagga Thanh tịnh đạo
Vitakka tầm
Vìthi-cittas lộ trình tâm
Vìthimutta-cittas ngoài lộ trình tâm
Votthapana-citta tâm phán đoán
Vyàpàda sân hận
Yamaka bộ Song đối
Yoniso manasikàra như lý tác ý

-ooOoo-

 Trang trước | Mục lục | Ðầu trang

Chân thành cám ơn Tỳ kheo Thiện Minh, Chùa Kỳ Viên, Quận 3, Sài Gòn,
đã gửi tặng phiên bản vi tính. (Bình Anson, 05-2001)

[Trở về trang Thư Mục]

update: 01-05-2001