Bài số :  72

Thơ bà Yuushi Naishinnôke no Kii　祐子内親王家紀伊

 

a) Nguyên văn:

音に聞く

高師の浜の

あだ波は

かけじや袖の

ぬれもこそすれ

b) Phiên âm:

Oto ni kiku

Takashi no hama no

Adanami wa

Kakeji ya sode no

Nuremo koso sure

c) Diễn ý:

Nghe nói tiếng đồn về anh là người lang bang,

Như sóng đánh qua đánh lại vào bãi Takashi.

Nếu để sóng đánh ướt tay áo như nước mắt ướt cuộc tình,

Thì mai sau tội cho thân em lắm thay.

d) Dịch thơ:

Nghe lòng người dễ đổi,
Như ngọn sóng cợt đùa.
Em lo sóng ướt áo,
Nhòa lệ đời ngây thơ!

(ngũ ngôn) 

Người không chung thủy, xin thôi,
Sóng mà ướt áo, tội đời hồng nhan.

(lục bát)

 

e) Tác giả và hoàn cảnh sáng tác:

Xuất xứ: Kinyô-shuu (Kim Diệp Tập), thơ luyến ái phần hạ, bài 469.

Tác giả: Yuushi Naishinnôke no Kii (Hựu Tử Nội Thân Vương Gia Kỷ Y), tên gọi một nữ quan không rõ năm sinh năm mất, chỉ biết sống vào hậu bán thế kỷ 11, có thể là vợ hay em gái của quan trấn thủ vùng Kii (Fujiwara no Shigetsune tức Đằng Nguyên, Trọng Kinh). Bà hầu hạ gia đình Trưởng công chúa (Ichi no Miya), con gái Thiên hoàng Go Suzaku (Hậu Chu Tước), tên là Yuushi (Hựu[1] tử). Đó là nguyên nhân tại sao bà có cái tên dài dòng như vậy. Còn được gọi gọn hơn thành Ichi no Miya Kii. Là một nữ thi nhận có hạng, được mời tham dự vào nhiều cuộc bình thơ.

Lời thuyết minh của Kinyôshuu cho biết bài này đã được ngâm lên trong một buổi bình thơ ở phủ Horikawa-in năm 1101 như bài hanka (phản ca) của một công nương trả đủa thơ tán tỉnh của các công khanh. Hanka là tên để gọi bài thơ thêm vào đằng sau với dụng ý lập lại, bổ túc hay rút gọn ý của bài thơ (thường là chôka tức trường ca) đi trước.

f) Thưởng ngoạn và phẩm bình:

Đề tài: Khéo léo từ chối lời tán tỉnh của một chàng trai có tai tiếng trăng hoa.

Bãi Takashi (Cao Sư) là địa danh vùng Izumi, nay thuộc tỉnh Sakai gần Ôsaka. Nó còn có nghĩa bóng là “cao” như “cao danh”, “tiếng đồn vang”. Sau Takashi (bến Takashi) và oto wo kiku (nghe tiếng), các từ hama (bến), nami (sóng), nure (ướt) là những engo hô ứng với nhau. Adanami (sóng dậy bất chợt, đùa cợt) ám chỉ lời nói của người trăng hoa.

[1] Hựu: 祐cứu giúp

 

g)      Dư Hứng:

Hán dịch:

Cao Sư Tân Biên Lãng.
高　師　浜　辺　浪 

Hữu danh Cao Sư tân,
有　名　高　師　浜

Tuyên hiêu[1] phong lãng sậu[2].
喧　囂　風　浪　驟

Mạc giao bạc tình nhân,
莫　交　薄　情　人

Khủng hậu lệ thấp tụ.
恐　後　泪　湿　袖

[1] Tuyên hiêu: gào thét hung hăng.
[2] Sậu: thình lình ập đến.

 

Anh dịch:

The beauty is throughout the land

As well-known as the furious play

Of billows on Takashi’s strand,

That drench the venturesome with spray,

Who come their sweep to nigh:

So she who hath thee once beheld,

To tears of jealous love compelled,

Her sleeve shall ne’er be dry.

(Dickins)

Well I know the fame

Of the fickle waves that beat

On Takashi's strand!

Should I e'er go near that shore

I should only wet my sleeves.

(Mac Cauley)

Tương truyền, thơ bà Kii dùng để đáp lại thơ mời mọc của Fujiwara no Toshitada (Đằng Nguyên, Tuấn Trung) tức tổ phụ của nhà biên tập Teika. Thơ ông Toshitada như sau:

Hito shiranu
Omoi ari
Sono urakaze ni
Nami no yoru koso
Iwama hoshi kere 

(Tình thầm ta gửi tới người,
Sóng đêm trên bãi ngỏ lời hộ chăng?) 

Mấy chữ ari / Sono urakaze trong bài, nếu đọc nối (vì đâu có phẩy, có chấm) còn có nghĩa ẩn dấu là 荒磯の浦風 Ariso no urakaze “gió bãi Ariso”, một địa danh, cho nên bà Kii mới đối lại bằng 高師の浜の波 “sóng bến Takashi”, một địa danh khác. Ngoài ra hai bài thơ còn có nhiều chỗ đối qua đối lại bằng các kake-kotoba và engo.

Cần nhắc thêm rằng, chuyện này chỉ có tính cách thi thoại và có lẽ việc trao đổi thơ chỉ là một trò chơi cung đình vì lúc đó Toshitada mới 29 tuổi trong khi bà Kii phỏng đoán đã trên dưới 70.

 

 





Bài số :  72

Thơ bà Yuushi Naishinnôke no Kii　祐子内親王家紀伊

 

a) Nguyên văn:

音に聞く

高師の浜の

あだ波は

かけじや袖の

ぬれもこそすれ

b) Phiên âm:

Oto ni kiku

Takashi no hama no

Adanami wa

Kakeji ya sode no

Nuremo koso sure

c) Diễn ý:

Nghe nói tiếng đồn về anh là người lang bang,

Như sóng đánh qua đánh lại vào bãi Takashi.

Nếu để sóng đánh ướt tay áo như nước mắt ướt cuộc tình,

Thì mai sau tội cho thân em lắm thay.

d) Dịch thơ:

Nghe lòng người dễ đổi,
Như ngọn sóng cợt đùa.
Em lo sóng ướt áo,
Nhòa lệ đời ngây thơ!

(ngũ ngôn) 

Người không chung thủy, xin thôi,
Sóng mà ướt áo, tội đời hồng nhan.

(lục bát)

 

e) Tác giả và hoàn cảnh sáng tác:

Xuất xứ: Kinyô-shuu (Kim Diệp Tập), thơ luyến ái phần hạ, bài 469.

Tác giả: Yuushi Naishinnôke no Kii (Hựu Tử Nội Thân Vương Gia Kỷ Y), tên gọi một nữ quan không rõ năm sinh năm mất, chỉ biết sống vào hậu bán thế kỷ 11, có thể là vợ hay em gái của quan trấn thủ vùng Kii (Fujiwara no Shigetsune tức Đằng Nguyên, Trọng Kinh). Bà hầu hạ gia đình Trưởng công chúa (Ichi no Miya), con gái Thiên hoàng Go Suzaku (Hậu Chu Tước), tên là Yuushi (Hựu[1] tử). Đó là nguyên nhân tại sao bà có cái tên dài dòng như vậy. Còn được gọi gọn hơn thành Ichi no Miya Kii. Là một nữ thi nhận có hạng, được mời tham dự vào nhiều cuộc bình thơ.

Lời thuyết minh của Kinyôshuu cho biết bài này đã được ngâm lên trong một buổi bình thơ ở phủ Horikawa-in năm 1101 như bài hanka (phản ca) của một công nương trả đủa thơ tán tỉnh của các công khanh. Hanka là tên để gọi bài thơ thêm vào đằng sau với dụng ý lập lại, bổ túc hay rút gọn ý của bài thơ (thường là chôka tức trường ca) đi trước.

f) Thưởng ngoạn và phẩm bình:

Đề tài: Khéo léo từ chối lời tán tỉnh của một chàng trai có tai tiếng trăng hoa.

Bãi Takashi (Cao Sư) là địa danh vùng Izumi, nay thuộc tỉnh Sakai gần Ôsaka. Nó còn có nghĩa bóng là “cao” như “cao danh”, “tiếng đồn vang”. Sau Takashi (bến Takashi) và oto wo kiku (nghe tiếng), các từ hama (bến), nami (sóng), nure (ướt) là những engo hô ứng với nhau. Adanami (sóng dậy bất chợt, đùa cợt) ám chỉ lời nói của người trăng hoa.

[1] Hựu: 祐cứu giúp

 

g)      Dư Hứng:

Hán dịch:

Cao Sư Tân Biên Lãng.
高　師　浜　辺　浪 

Hữu danh Cao Sư tân,
有　名　高　師　浜

Tuyên hiêu[1] phong lãng sậu[2].
喧　囂　風　浪　驟

Mạc giao bạc tình nhân,
莫　交　薄　情　人

Khủng hậu lệ thấp tụ.
恐　後　泪　湿　袖

[1] Tuyên hiêu: gào thét hung hăng.
[2] Sậu: thình lình ập đến.

 

Anh dịch:

The beauty is throughout the land

As well-known as the furious play

Of billows on Takashi’s strand,

That drench the venturesome with spray,

Who come their sweep to nigh:

So she who hath thee once beheld,

To tears of jealous love compelled,

Her sleeve shall ne’er be dry.

(Dickins)

Well I know the fame

Of the fickle waves that beat

On Takashi's strand!

Should I e'er go near that shore

I should only wet my sleeves.

(Mac Cauley)

Tương truyền, thơ bà Kii dùng để đáp lại thơ mời mọc của Fujiwara no Toshitada (Đằng Nguyên, Tuấn Trung) tức tổ phụ của nhà biên tập Teika. Thơ ông Toshitada như sau:

Hito shiranu
Omoi ari
Sono urakaze ni
Nami no yoru koso
Iwama hoshi kere 

(Tình thầm ta gửi tới người,
Sóng đêm trên bãi ngỏ lời hộ chăng?) 

Mấy chữ ari / Sono urakaze trong bài, nếu đọc nối (vì đâu có phẩy, có chấm) còn có nghĩa ẩn dấu là 荒磯の浦風 Ariso no urakaze “gió bãi Ariso”, một địa danh, cho nên bà Kii mới đối lại bằng 高師の浜の波 “sóng bến Takashi”, một địa danh khác. Ngoài ra hai bài thơ còn có nhiều chỗ đối qua đối lại bằng các kake-kotoba và engo.

Cần nhắc thêm rằng, chuyện này chỉ có tính cách thi thoại và có lẽ việc trao đổi thơ chỉ là một trò chơi cung đình vì lúc đó Toshitada mới 29 tuổi trong khi bà Kii phỏng đoán đã trên dưới 70.