Bài số :  62

Thơ bà Sei Shônagon　清少納言

 

a) Nguyên văn:

夜をこめて

鳥のそらねは

はかるとも

よに逢坂の

関はゆるさじ

b) Phiên âm:

Yo wo komete

Tori no sorane wa

Hakaru tomo

Yoni Ôsaka no

Seki wa yurusaji

c) Diễn ý:

Trời còn tối, đã giả tiếng gà báo sáng để ra đi.

Cho dù có lừa được người canh cửa ải Hàm Cốc,

Nhưng sao dối được ta là người giử ải Ôsaka

Có khéo nói, cũng thèm tin để gặp anh đâu.

d) Dịch thơ:

Trời còn tối, giả dạng
Gáy sáng lừa người canh
Vượt Hàm Cốc thì được,
Qua sao nổi cửa tình!

(ngũ ngôn) 

Giả tiếng gáy lừa người canh,
Ải hiểm dễ vượt, ải tình chắc chi!

(lục bát)

 

e) Tác giả và hoàn cảnh sáng tác:

Xuất xứ: Go-Shuui-shuu (Hậu Thập Di Tập), Tạp thi phần 2, bài 939.

Tác giả: Sei Shônagon (Thanh, Thiếu Nạp Ngôn, 966-1027) là yobina (tên hiệu) gọi theo tên người cha của nữ sĩ, Kiyohara no Motosuke (tác giả bài 42). Bà còn là cháu nội của Kiyohara no Fukayabu (tài 30). Theo hầu hoàng hậu Teishi (Định tử) của Thiên Hoàng Ichijô, rất được bà ấy sủng ái. Tác giả của tập tùy bút tối cổ Makura no Sôshi (Ghi Nhanh Bên Gối).Cũng là một trong 36 ca tiên. 

Sei Shônagon

Đây là một bài thơ diễn tả cuộc sống và giao tế trong thế giới cung đình.Lời thuyết minh của Go-Shuui-shuu cho biết một đêm, trời hãy còn tối, quan Dainagon là Fujiwara no Yukinari (Đằng Nguyên, Hành Thành) tức nhà thư đạo Kôzei giữa khi chuyện vãn, lấy cớ trong cung đang lúc phải giữ trai giới, mới bỏ về nửa chừng. Sáng hôm sau lại thác rằng mình về vì nghe tiếng gà gáy sáng giục giã. Nôi dung tuy phức tạp nhưng có thể suy đoán trong câu trên, bà Sei dụng điển Mạnh Thường Quân nước Tề (trong Sử Ký) nhờ tân khách giả tiếng gà gáy sáng để qua ải Hàm Cốc để trốn khỏi nước Tần (ý nói là lừa dối nhau chứ có gà nào gáy lúc trời còn tối đâu), câu dưới dẫn điển cửa ải trên Dốc Gặp Gỡ (Ôsaka no seki) (ý nói trong tình yêu phải thành thực) để gạt đi lời mời mọc của ông ta.

f) Thưởng ngoạn và phẩm bình:

Đề tài: Ranh mãnh phản kích lại một người đàn ông không thực thà.

Bài thơ cho thấy tài học và tài ứng đối của bà Sei. Tài ấy còn được bộc lộ ra trong nhiều trường hợp khác và có ghi lại trong Ghi Nhanh Bên Gối. Ví dụ giai thoại đối đáp với hoàng hậu Teishi về tuyết trên ngọn núi Hương Lô chẳng hạn.

Động từ hakaru (tính kế) hàm ý damasu (lừa dối). Yoni là một trợ từ với cái ý “nhất quyết không phải là”. Không cho vượt khỏi ải Ôsaka nghĩa là “không cho gặp”.Còn ji cuối câu thứ 5 cũng là một trợ từ mang ý phủ định đi đôi với yoni đặt ở đằng trước.

g)      Dư Hứng:

Hán dịch:

Trường Dạ Vị Thự Thiên.
長　夜　未　曙　天

 

Trường dạ y nhiên vị thự thiên,
長　夜　依　然　未　曙　天

Túng phỏng[1] kê khiếu dã uổng nhiên.
縦　仿　鶏　叫　也　枉　然

Man nhân hội ngã khủng bất đắc,
瞞　人　会　我　恐　不　得

Phùng Phản quan phi Hàm Cốc quan.
逢　坂　関　非　函　谷　関

[1] Túng phỏng: Dù có bắt chước…

Anh dịch:

Tho’ thou, the guardians of the gate

Of Kan-Koku’-Kan, with false cock-crow,

Might(st cheat, and thus anticipate

The morn, thou le’er casnt cheat, I trow,

Ausaka’s gate, that thee

Small keep until the morning be.

(Dickins)

Though in middle night,

By the feigned crow of the cock,

Some may be deceived;--

Yet, at Ausaka's gate

This can never be achieved

(Mac Cauley)

Tương truyền Sei Shônagon tuy thông minh nhưng kém nhan sắc. Tranh đời sau họa chân dung chỉ vẽ nửa mặt hay từ đằng sau lưng, cho thấy mái tóc dợn sóng của bà. Murasaki Shikibu vốn không thích bà, bảo bà chỉ làm ra vẻ ta đây chứ không biết gì và tiên đoán bà sẽ có một tương lai u ám. Nhưng nếu bàn xem tương lai ai u ám thì có lẽ Murasaki mới là người bất hạnh.

 





Bài số :  62

Thơ bà Sei Shônagon　清少納言

 

a) Nguyên văn:

夜をこめて

鳥のそらねは

はかるとも

よに逢坂の

関はゆるさじ

b) Phiên âm:

Yo wo komete

Tori no sorane wa

Hakaru tomo

Yoni Ôsaka no

Seki wa yurusaji

c) Diễn ý:

Trời còn tối, đã giả tiếng gà báo sáng để ra đi.

Cho dù có lừa được người canh cửa ải Hàm Cốc,

Nhưng sao dối được ta là người giử ải Ôsaka

Có khéo nói, cũng thèm tin để gặp anh đâu.

d) Dịch thơ:

Trời còn tối, giả dạng
Gáy sáng lừa người canh
Vượt Hàm Cốc thì được,
Qua sao nổi cửa tình!

(ngũ ngôn) 

Giả tiếng gáy lừa người canh,
Ải hiểm dễ vượt, ải tình chắc chi!

(lục bát)

 

e) Tác giả và hoàn cảnh sáng tác:

Xuất xứ: Go-Shuui-shuu (Hậu Thập Di Tập), Tạp thi phần 2, bài 939.

Tác giả: Sei Shônagon (Thanh, Thiếu Nạp Ngôn, 966-1027) là yobina (tên hiệu) gọi theo tên người cha của nữ sĩ, Kiyohara no Motosuke (tác giả bài 42). Bà còn là cháu nội của Kiyohara no Fukayabu (tài 30). Theo hầu hoàng hậu Teishi (Định tử) của Thiên Hoàng Ichijô, rất được bà ấy sủng ái. Tác giả của tập tùy bút tối cổ Makura no Sôshi (Ghi Nhanh Bên Gối).Cũng là một trong 36 ca tiên. 

Sei Shônagon

Đây là một bài thơ diễn tả cuộc sống và giao tế trong thế giới cung đình.Lời thuyết minh của Go-Shuui-shuu cho biết một đêm, trời hãy còn tối, quan Dainagon là Fujiwara no Yukinari (Đằng Nguyên, Hành Thành) tức nhà thư đạo Kôzei giữa khi chuyện vãn, lấy cớ trong cung đang lúc phải giữ trai giới, mới bỏ về nửa chừng. Sáng hôm sau lại thác rằng mình về vì nghe tiếng gà gáy sáng giục giã. Nôi dung tuy phức tạp nhưng có thể suy đoán trong câu trên, bà Sei dụng điển Mạnh Thường Quân nước Tề (trong Sử Ký) nhờ tân khách giả tiếng gà gáy sáng để qua ải Hàm Cốc để trốn khỏi nước Tần (ý nói là lừa dối nhau chứ có gà nào gáy lúc trời còn tối đâu), câu dưới dẫn điển cửa ải trên Dốc Gặp Gỡ (Ôsaka no seki) (ý nói trong tình yêu phải thành thực) để gạt đi lời mời mọc của ông ta.

f) Thưởng ngoạn và phẩm bình:

Đề tài: Ranh mãnh phản kích lại một người đàn ông không thực thà.

Bài thơ cho thấy tài học và tài ứng đối của bà Sei. Tài ấy còn được bộc lộ ra trong nhiều trường hợp khác và có ghi lại trong Ghi Nhanh Bên Gối. Ví dụ giai thoại đối đáp với hoàng hậu Teishi về tuyết trên ngọn núi Hương Lô chẳng hạn.

Động từ hakaru (tính kế) hàm ý damasu (lừa dối). Yoni là một trợ từ với cái ý “nhất quyết không phải là”. Không cho vượt khỏi ải Ôsaka nghĩa là “không cho gặp”.Còn ji cuối câu thứ 5 cũng là một trợ từ mang ý phủ định đi đôi với yoni đặt ở đằng trước.

g)      Dư Hứng:

Hán dịch:

Trường Dạ Vị Thự Thiên.
長　夜　未　曙　天

 

Trường dạ y nhiên vị thự thiên,
長　夜　依　然　未　曙　天

Túng phỏng[1] kê khiếu dã uổng nhiên.
縦　仿　鶏　叫　也　枉　然

Man nhân hội ngã khủng bất đắc,
瞞　人　会　我　恐　不　得

Phùng Phản quan phi Hàm Cốc quan.
逢　坂　関　非　函　谷　関

[1] Túng phỏng: Dù có bắt chước…

Anh dịch:

Tho’ thou, the guardians of the gate

Of Kan-Koku’-Kan, with false cock-crow,

Might(st cheat, and thus anticipate

The morn, thou le’er casnt cheat, I trow,

Ausaka’s gate, that thee

Small keep until the morning be.

(Dickins)

Though in middle night,

By the feigned crow of the cock,

Some may be deceived;--

Yet, at Ausaka's gate

This can never be achieved

(Mac Cauley)

Tương truyền Sei Shônagon tuy thông minh nhưng kém nhan sắc. Tranh đời sau họa chân dung chỉ vẽ nửa mặt hay từ đằng sau lưng, cho thấy mái tóc dợn sóng của bà. Murasaki Shikibu vốn không thích bà, bảo bà chỉ làm ra vẻ ta đây chứ không biết gì và tiên đoán bà sẽ có một tương lai u ám. Nhưng nếu bàn xem tương lai ai u ám thì có lẽ Murasaki mới là người bất hạnh.