(tiếp theo)

Phra Prasart: Bà dạy nếu cần sử dụng một oai nghi hay đổi một oai nghi thì ta phải biết rõ nguyên nhân trước khi sử dụng hay thay đổi. Biết được nguyên nhân cần thiết trước khi sử dụng là nghĩa thế nào?

Upasika Naeb: Nghĩa là thầy phải cảm nhận và hiểu điều gì gây ra sự cần thiết phải thay đổi.

Phra Soontorn: Giả thử ta đang ngồi, sau đó cần phải đứng dậy và đi ra ngoài?

Upasika Naeb: Tại sao lại đứng dậy và đi ra ngoài? Ta có muốn đứng không? Ta có muốn đi không? Có phải là vì ta MUỐN làm như vậy không?

Phra Prasart: Không phải vậy. Giả thử ta mới thức dậy, sau đó đứng dậy và đi ra ngoài để rửa mặt.

Upasika Naeb: Ta đứng dậy, đi ra ngoài rửa mặt. Có cần phải rửa mặt không?

Phra Prasart: Vâng, cần.

Upasika Naeb: Có cần lắm không?

Phra Prasart: Rất cần rửa mặt.

Upasika Naeb: Tại sao vậy?

Phra Prasart: Vì nó dơ.

Upasika Naeb: Thầy không thấy thoải mái, có đúng vậy không?

Phra Prasart: Ðúng.

Upasika Naeb: Như vậy là cần phải làm. Nếu ta bực bội vì không rửa thì cần phải rửa, chứ không phải chỉ là vì ta MUỐN rửa. Nếu cần thì ta phải làm. Tại sao lại cần thiết? Bởi vì nếu không rửa mặt, ta sẽ bực bội hay khó chịu. Ta phải nhận định được điều này. Một khi đã biết rõ nguyên nhân rồi thì ta cứ tiến hành làm điều gì thấy cần thiết.

Phra Prasart: Ðiều này có nghĩa là biết lý do của sự cần thiết phải làm trước khi thực hiện hành động đó.

Upasika Naeb: "Biết" một cách đúng đắn, nghĩa là ta không thể sống mà không rửa ráy cho nên phải rửa. Nếu không cân nhắc nguyên nhân đúng đắn thì ta sẽ thấy là ta "muốn" rửa, "muốn" ngồi, "muốn" ăn v.v... nhưng điều này thực sự là không cần thiết. Ta ngồi, nằm. đi, đứng, tắm, ăn v.v... không phải là vì chúng ta "muốn" làm những điều này nhưng thực tế là vì ta buộc phải ngồi, nằm, đi v.v... Ta thay đổi oai nghi vì sự khó chịu sanh khởi. Và muốn dứt sự khó chịu này, ta cần phải thay đổi. Nếu ta có được sự hiểu biết đúng đắn thì ta sẽ chấm dứt hay sửa đổi sự khó chịu ngay khi ta nhận định được thực tế là đau khổ (dukkha) đang phát sinh nhờ vậy ta trừ diệt được nguyên nhân gây ra khổ não (tanha-lòng tham). Cho nên ta phải có sự hiểu biết đúng đắn. Nếu ta không muốn thì đừng đổi oai nghi. Ðiều này ta có thể làm được không?

Phra Prasart: Con người không thể tự điều khiển để đừng đổi oai nghi. Ta không thể ngăn để đừng thay đổi dù là ta không muốn thay đổi.

Upasika Naeb: Ðúng như vậy. ta không thể làm được. Cho nên ta phải hiểu điều đó khi ta thay đổi oai nghi vì "muốn thay đổi. Ðây không phải là đối diện thực tế. Thực tế là ta đổi oai nghi vì bị buộc phải làm như vậy khi bị khó chịu

Phra Prasart: Theo sự hiểu biết thông thường hay thường nhật thì chúng ta đổi oai nghi vì ta "muốn" như vậy.

Upasika Naeb: Bởi sự hiểu biết thông thường này mà chúng ta không suy nghĩ hay không ngưng lại để suy nghĩ.

Phra Prasart: Ta không nhận thấy là ta phải thay đổi vì cảm thấy khó chịu mà lại nghĩ ta thay đổi để mong có sự thoải mái. Ðây là điều ngộ nhận.

Upasika Naeb: Ðó chỉ là sự tự đánh lừa lạc quan. Ta phải nhận định những lý do và nguyên nhân theo những sự kiện. Hãy thử xem xét việc ngộ nhận ta "muốn" thay đổi. Hãy tự hỏi lại mình, có phải ta không muốn đổi oai nghi không? Nếu không đổi oai nghi thì ta liệu có thể ngồi cùng một vị thế mãi hoài không? Thầy có thể tự trả lời câu hỏi này.

Nếu con người không thể tự kiểm soát để đừng đổi oai nghi thì việc hiểu biết rằng ta đổi oai nghi vì "muốn" thay đổi, điều này không đúng với thực tế.

Nếu ta đổi oai nghi vì nhu cầu "muốn" là một điều có thực thì lúc đó chúng ta không buộc phải thay đổi nếu không muốn; nhưng ở đây điều này không thể được. Bởi vậy, nếu đổi oai nghi chỉ là vì muốn đổi (chứ không phải vì nhu cầu thực sự) là một điều không thực tế.

Phra Prasart: Bà dạy: "muốn đổi oai nghi". Tôi đã quán sát và cảm nhận rằng bởi cảm thấy khó chịu vì ngồi yên lặng nên ta muốn đổi một oai nghi khác thoải mái hơn, vì bị đau nhức nên ta nằm xuống và đây là một vị thế thoải mái.

Upasika Naeb: Khi đổi oai nghi, ta phải ý thức rằng ta đổi là vì một nguyên nhân đặc biệt, trực tiếp phù hợp với những sự kiện.

Phra Prasart: Chúng ta phải biết nguyên nhân trước khi đổi oai nghi .

Upasika Naeb: Khi sự đau đớn thúc bách chúng ta, nếu ta cảm nhận rằng ta phải đổi oai nghi vì sự đau khổ bức bách thì sự "muốn", sự tham muốn- tanha không thể nào len lỏi vào ý niệm này. Như ng nếu hành giả hiểu lầm và tin là anh ta thay đổi cốt để thoải mái hơn, để qua một oai nghi mới thì điều này không đúng vì nó chỉ nuôi dưỡng ô nhiễm và tham dục. Nếu ta muốn đừng đắm chìm vào tham dục thì chúng ta phải hiểu rằng đổi oai nghi là để đừng bị đau đớn, khó chịu chứ không phải là mong được thoải mái, hạnh phúc hơn; vì hạnh phúc là nguyên nhân gây ra tham dục. Nếu điều này bị ngộ nhận thì sự ô nhiễm dù còn nhỏ bé cũng có thể bất ngờ len lỏi vào tâm ta.

Phra Soontorn: Khi bàn đến những sự kiện tự nhiên mỗi khi đổi oai nghi, điều này có phải là ta buộc phải đổi oai nghi vì sự đau đớn xâm chiếm và thúc bách chúng ta như là những thọ khổ cùng các sự chịu đựng khác.

Upasika Naeb: Ðổi oai nghi có hai loại:

* Ta buộc phải đổi vì bị đau đớn, khi ta không thể chịu nỗi sự đau đớn lúc ngồi nên phải đổi oai nghi ;

* Thay đổi do tâm ô nhiễm thúc dục vì "muốn" đi nên ta đổi qua oai nghi đi.

Phra Soontorn: Giả sử khi đang ngồi, ta khởi sự bị đau đớn rất nhiều-thọ khổ sanh khởi- cho nên ta đổi qua oai nghi đi để diệt trừ sự đau đớn.

Upasika Naeb: Khi chúng ta đi vì muốn dứt sự đau đớn thì không phải là tâm ô nhiễm.

Phra Soontorn: Nếu tâm ta nghĩ ta đi là vì "muốn" dứt khỏi sự đau khổ để được thoải mái?

Upasika Naeb: "Muốn" được thoải mái là không đúng. Ðó là một tâm ô nhiễm.

Phra Soontorn: Ði để dứt sự đau khổ và để được thoải mái, để có hạnh phúc?

Upasika Naeb: Ðiều này không đúng vì Kilesa sẽ bất ngờ len lỏi vào tâm ta. Tâm ô nhiễm này là sự quyến luyến vào oai nghi mới

Phra Prasart: Ðiều này có nghĩa là sự thực hành đúng hay sai tùy thuộc vào Manasikara hay sự hiểu biết đúng đắn (right understanding).

Upasika Naeb: Manasikara rất quan trọng. Cho nên ta phải có sự hiểu biết đúng đắn trước khi khởi sự hành thiền.

Phra Prasart: Nếu hiểu sai, chúng ta sẽ "muốn" thoải mái và tìm kiếm hạnh phúc.

Upasika Naeb: Manasikara đúng hay sai tùy thuộc vào sự hiểu biết của chúng ta. Nếu chúng ta hiểu biết đúng thì Manasikara của ta sẽ đúng. Ðiều này có nghĩa là ta phải có được Chánh Tri-kiến (Right Manasikara) trong tâm trước khi thiền tập.

Phra Prasart: Về việc đổi hay không đổi oai nghi, ta phải biết nguyên nhân cần đổi oai nghi. Khi biết rõ như vậy thì tâm ô nhiễm không thể nào len lỏi vào việc thay đổi này.

Upasika Naeb: Oai nghi mới rất cần thiết để thấy được sự khó chịu của oai nghi cũ. nhưng nếu Manasikara- tri kiến của ta không đúng đắn thì ta cũng sẽ không thấy được.

Phra Soontorn: Bà dạy trong oai nghi mới, ta rất khó mà thấy sự đau đớn. Tôi xin hỏi Bà sự đau đớn này là cái gì?

Upasika Naeb: Thông thường, đó là điều khiến ta đổi oai nghi, là sự đau đớn trong oai nghi cũ. Thọ khổ (dukkha vedana) hiện ra rõ ràng trong tất cả mọi người khi đang bị đau nhức, khó chịu. Nhưng một khi đã đổi oai nghi thì chúng ta không thể thấy và biết được thọ khổ.

Phra Soontorn: Khi chúng ta đổi qua oai nghi mới thì thọ khổ biến mất và ta chỉ biết là mình đang thoải mái.

Upasika Naeb: Sự chấp chặt hay ưa thích oai nghi mới sẽ sanh khởi ở đây. Ðiều đó cho ta thấy sự ưa thích là một điều ô nhiễm; nó len lén đi vào khi chúng ta đổi oai nghi. Bởi vậy ta cần phải có Manasikara- sự hiểu biết đúng đắn- khi làm như vậy. Phải nghĩ rằng đây là để dứt bỏ sự khó chịu chứ không phải là để cho được thoải mái, dễ chịu. Nhờ vậy sự ô nhiễm của lòng ưa thích không thể nào len vào trong oai nghi mới đổi được.

Tương tự như vậy, khi ta uống một loại thuốc trị đau nhức để chữa thọ khổ, chúng ta sẽ đâm ra ghiền uống thuốc; nhưng ta không thể như vậy hoài được. Về mặt tâm lý, việc đổi qua một oai nghi mới để dứt bỏ thọ khổ lại liên hệ với việc đau nhức, vì thế ta lại ghét bỏ oai nghi cũ. Cũng như một người tàn tật lại đổi thành một người nuôi bệnh. Người tàn tật và người nuôi nấng cũng ví như hạnh phúc. Người nuối nấng là một thứ khổ đau khác với cái của người tàn tật. Người tàn tật- trong oai nghi cũ là thọ khổ (dukkha vedana); trong khi người nuôi nấng- đổi qua oai nghi mới để chấm dứt thọ khổ là Hành khổ- Sankhara dukkha hay là việc chăm sóc, chữa bệnh hay cho thuốc đối với tất cả oai nghi để chữa lành sự đau đớn; điều này được gọi là hành khổ. Sự khổ sở hay đau nhức (trong oai nghi cũ) được gọi là dukkha vedana- thọ khổ. Sự mệt mỏi là yếu tố luôn luôn hiện diện, nó muốn đổi oai nghi để chấm dứt thọ khổ, nó có mặt ngày cũng như đêm. Thường thì chúng ta không cảm nhận nó vì không chịu quán sát. Nếu có quán sát, ta có thể nhận thấy qua những sự kiện.

Upasika Naeb: Hành khổ rắc rối hơn Thọ khổ. Nếu có tri kiến sai lầm, chúng ta không thể thấy nó, bởi vậy nên ta bảo là nó khó khăn hơn. Muốn hiểu nó ta phải có Chánh-tri- kiến - Yoniso manasikara. Bảng "Nguyên tắc" bảo rằng quán sát oai nghi cốt để thấy được sự khổ đau, có đúng vậy không? Nhưng người không thấy được khổ đau thì không thể quán sát các oai nghi.

Phra Soontorn: Bà dạy oai nghi cũ là nguyên nhân của thọ khổ. Nhưng oai nghi mới lại cản trở không cho thấy sự khổ đau. Ðiều này có nghĩa là đổi oai nghi mới là để chấm dứt thọ khổ của oai nghi cũ. Khi thọ khổ biến mất, ta không thể nhận biết được rằng oai nghi mới rồi cũng làm cho ta khổ, bởi vậy nó sẽ làm sanh khởi sự ô nhiễm vì ta đã không có sự nhận biết sâu sắc.

Phra Prasart: Bà dạy đừng sử dụng những oai nghi bất bình thường, có phải như là trừng mắt hay nhìn chăm chú không? Bà dạy "Ðừng tạo nên một oai nghi rồi nghĩ là nó đúng". Sau đó Bà lại dạy "Phải canh chừng các oai nghi đang khi thiền tập". Như vậy Bà muốn nói lên điều gì?

Upasika Naeb: Không phải là nhìn trừng trừng hoặc làm quá đáng khiến mọi chuyện không còn bình thường như hằng ngày nữa. Chẳng hạn như trong khi đi nhưng lại đi từng bước quá sức chậm khiến nó không còn bình thường nữa. Phương pháp này không thể sử dụng như vậy.

Phra Prasart: Như vậy quá chú trọng đến một oai nghi là bất bình thường và không sử dụng được. Nhưng điều này không ngăn cấm chánh-niệm, phải vậy không?

Upasika Naeb: Ðúng rồi. Ở đây chỉ có nghĩa là giữ gìn tâm và chánh-niệm đừng bị ô nhiễm. Ðừng nên quá quan tâm đến các oai nghi một cách không cần thiết. Nhưng hãy giữ tâm, đừng cho những chấp thủ, sân hận len vào tâm lúc đang hành thiền, trong khoảnh khắc hiện tại. Ðừng bận tâm đến các oai nghi.

Phra Soontorn: Nếu ta bận tâm quá nhiều đến các oai nghi thì sự căng thẳng sẽ sanh khởi và sự "muốn" sẽ vọt lên trong tâm thức ngay lúc đó.

Upasika Naeb: Trong nguyên tắc thiền Tứ-niệm-xứ, hành thiền là để diệt trừ sự chấp thủ và sân hận cho nên ta phải canh chừng, đừng để những điều này len vào trong tâm ta. Thông thường, oai nghi cũ là nguyên nhân làm ta bực bội, ta ghét nó vì sự đau đớn làm ta khó chịu. Ngược lại, oai nghi mới sẽ gây nên sự chấp thủ hay ưa thích vì ta cảm thấy thoải mái. Cảm thọ luôn thay đổi như vậy đó

Phra Prasart: Bởi chúng ta đang thoải mái trong oai nghi (mới) nên ta thích nó.

Upasika Naeb: Chúng ta thích oai nghi mới, bởi thế ta sẽ luôn luôn muốn thay đổi. Nếu như hành giả không có sự hiểu biết chân chánh thì sự sân hận và quán niệm sẽ sanh khởi luôn khi và chúng ta khó mà dứt bỏ được. Bởi vậy hành giả bị cấm không nên quá chú trọng vào các oai nghi.

Phra Prasart: Ðiểm kế tiếp bảo rằng ta không nên làm điều gì chỉ vì muốn làm (chẳng hạn như ăn và tắm). Ðiều này có nghĩa thế nào?

Upasika Naeb: Có hai loại ăn như là ăn cơm vì muốn ăn hay ăn vì phải ăn.

Phra Prasart: Có bị cấm đừng "muốn" ăn hay không?

Upasika Naeb: Không đúng như vậy. Ta phải ăn vì đang đói, cần phải ăn. Trước đó ta phải xem xét rồi mới ăn. Một số người chỉ ăn vì muốn ăn khi họ không đói và cũng chưa cần thiết. Tắm cũng tương tự. Ta muốn tắm, muốn đi, muốn ngồi. Ðôi khi, đang ngồi ta cảm thấy muốn đi nên đi ngay. Ðiều này không đúng. Phải có nhu cầu thì ta mới có thể làm được. Cho nên những ai thường làm nhiều điều chỉ vì họ muốn, cần hạn chế chỉ làm khi nào cần mà thôi. Những oai nghi thường có chính là những oai nghi cần thiết. Chẳng hạn như là ta phải tắm, phải ăn, phải đi tiểu v.v... Bởi chúng cần thiết nên ta phải làm.

Phra Soontorn: Chẳng hạn như ta đang ngồi trong phòng thì thấy có xác côn trùng hay bụi bặm nên phải đi dẹp dọn, điều này có phải là "cần thiết" không?

Upasika Naeb: Cần thiết. Nhưng ta phải hiểu nguyên nhân trước, nghĩa là nếu ta không làm thì sẽ khổ vì ta sẽ bị khó chịu; vì vậy cần phải làm. Và bởi vì hành giả sẽ làm như vậy nên anh ta phải sử dụng chánh-niệm để xem xét, tìm hiểu trước, xem thử điều đó tốt hay xấu rồi mới làm.

Phra Soontorn: Nhưng ta cần xem xét bằng lý luận xem thử điều này có cần phải làm hay không.

Upasika Naeb: Có vài người đi học thiền lại mang theo sách để đọc. Ðây là điều không cần thiết. Chúng ta chỉ làm một việc khi cần thiết chứ không phải vì muốn làm. Nếu ta làm vì muốn làm thì tâm nhiễm ô sẽ khởi lên và chúng ta không thể ngăn ngừa mình khỏi bị như vậy.

Phra Soontorn: Giả thử ta đang ngồi trong phòng hành thiền thì hoài nghi và do dự sanh khởi. Ta không hiểu tại sao nhưng vì nhân đang có sách nên thấy cần tìm trong sách để được hướng dẫn về chánh-kiến. Nếu làm như vậy thì điều đó có phải là cần thiết không?

Upasika Naeb: Sự nghi ngờ lúc đó của thầy là cái gì? Thầy có thể cho tôi một thí dụ nhỏ về sự nghi ngờ không?

Phra Soontorn: Chẳng hạn nghi ngờ chúng ta có xem xét thế ngồi đúng đắn chưa.

Upasika Naeb: Muốn đi đúng đường, hành giả phải biết trước cái gì là đúng và làm thế nào mà một cảm nhận đúng hay sai sanh khởi.

Phra Soontorn: Nói tóm lại, chúng ta sẽ chỉ nhìn Danh và Sắc trong phút giây hiện tại. Và chúng ta không được làm điều gì khác.

Upasika Naeb: Ngay khi quán sát Danh Sắc, chúng ta cũng chỉ được xem xét thứ Danh Sắc cần thiết. Một vài người muốn đứng dậy và đi thiền hành để có thể thấy Danh và Sắc, hoặc khiến cho Tuệ sanh khởi. Ðiều này không thể làm được vì sự hiểu biết này không đúng đắn. Khi cần phải đi thì ta có thể đi và nhìn ngắm sắc chất đi. Thông thường hành giả không loại hoàn toàn những ô nhiễm bởi vì lúc đó không có những phiền não thô thiển, hành giả đã bỏ qua những phiền não vi tế trong oai nghi, trong Danh Sắc đang khi đi, đứng, ngồi, nằm, đang khi thấy, nghe; tất cả điều này đều phải loại bỏ. Anussikilesa - đó là những gì nằm trong tâm đầy chất chứa. Không làm như vậy là vì kiến chấp sai lầm

Phra Prasart: Ta có thể kết luận rằng cần phải biết nguyên nhân cần thiết trước khi làm một điều gì, nghĩa là trong các oai nghi tắm, giặt, đi tiểu v.v... ta phải hiểu nguyên nhân trước khi làm. Ta phải hiểu được rằng sự khó chịu gây nên phiền não và ta phải làm điều này vì nó cần thiết. Khi đã xem xét để biết nguyên nhân của sự cần thiết thì ta có thể làm.

Upasika Naeb: Như vậy trước khi ăn, ta phải hiểu mục đích cần phải ăn. Nếu không làm vậy thì khi lưỡi xúc chạm và nếm thức ăn, sự thích hay không thích vị ngon đó sẽ sanh khởi, và ta khó mà giữ đừng bị phiền não. Do vậy ta phải xem xét trước. Ðiều này rất là quan trọng. Nếu chúng ta không hiểu rõ ngay lúc đang nhai hay nuốt thì cũng không sao, miễn là trước đó ta đã hiểu và giữ đừng cho bị phiền não. Lúc đang ăn cũng có nghĩa là lúc đang nhai và nuốt. Nếu cần thiết phải ăn thì cũng cần thiết phải nhai và nuốt. Nhu cầu sẽ theo nhau một cách tự động. Và khi ta làm vì nhu cầu thì phiền não không thể sanh khởi trong các oai nghi .

Phra Prasart: Ðiều tôi không hiểu được là sự xem xét có thể trở thành quá đáng?

Upasika Naeb: Nó quá đáng bởi vì sau khi đã xem xét nguyên nhân chính đáng cần phải ăn, đó là một thực tại phải chấp nhận thì việc "muốn ăn" sẽ không xảy ra nữa. Nếu chúng ta có nhu cầu ăn thì "sự muốn" không thể sanh khởi

Phra Prasart: Khi xem xét, chúng ta có phải xét cái gì là danh, cái gì là Sắc không? Ta có phải xét những chuyện xảy ra đằng sau không?

Upasika Naeb: Chúng ta không được xem xét những điều này bởi vì khi ta xem xét bằng quán niệm thì nó là người chủ động xem xét.

Phra Prasart: Ðiều này có nghĩa là khi đã biết rõ nguyên nhân của những điều này thì kiến thức đó sẽ ảnh hưởng đến sự xem xét kế tiếp.

Upasika Naeb: Ta cũng có thể ăn dù là không đói. Ví dụ một vị sư, khi giờ ngọ đến, dù có thể không đói, Sư cũng phải ăn. Ðiều này cũng vẫn là làm vì nhu cầu bởi nếu Sư không ăn lúc đó thì sẽ hết giờ, không ăn được nữa và sau đó Sư sẽ rất đói. Do vậy Sư ăn để phiền não khỏi sanh khởi.

Phra Soontorn: Không phải vì "muốn" ăn mà ta ăn. Không phải vì nghĩ rằng ta "không muốn ăn" nên không ăn, hoặc không ăn vì đồ ăn dở hay ăn vì đồ ăn ngon. Tất cả điều này đều không đúng.

Upasika Naeb: Hành giả ăn vì cần phải ăn, dù đồ ăn ngon hay dở. Nếu muốn khỏi bị đói hay bị cơn đói hành hạ thì chúng ta không thể muốn đừng ăn. Việc thức ăn ngon dở như thế nào không quan trọng, đừng để điều này làm vẫn đục tâm trí thầy .

Phra Soontorn: Hành giả phải biết một trong những điều quan trọng liên quan đến thức ăn là nếu chúng ta ăn quá nhiều hay hơi nhiều thì sẽ không thoải mái.

Upasika Naeb: Ta phải hiểu điều này. Khi ta ăn nhiều quá là vì ta thích ăn. Cũng tương tự, khi không thích đồ ăn, ta chỉ có thể ăn được chút ít.

Phra Prasart: Ðiều này có nghĩa là gì: cấm nghĩ là ta đang hành thiền?

Upasika Naeb: Có nghĩa là chúng ta không được nghĩ là ta đang ngồi thiền để thiền tập hay thiền hành để thiền tập. Những ý nghĩ này không nên có. Ta đi là vì cần đi chứ không chỉ vì ta muốn thiền tập. Ý nghĩ ta đi hay ngồi là để thiền tập không nên cho sanh khởi vì trên thực tế là ta phải ngồi, phải đi. Là con người như ta đang sống, ta phải đừng nghĩ đi hay ngồi là để hành thiền bởi như vậy là do "ý muốn". Ðừng đem cảm thọ vào trong thân thể, nghĩ rằng ta là người đang hành thiền. Khi ngồi, nếu ta nghĩ là phải ngồi theo thế hoa sen, tay trái đặt trên tay phải hay ngược lại thì đều không được bởi nếu ta nghĩ như vậy thì phiền não sẽ chế ngự mọi oai nghi và không để cho tuệ giác hiện hữu trong Dukkhasatiyà.

Phra Prasart: Có phải điều này có nghĩa là nên tỉnh giác tối đa hay làm những oai nghi quá đáng?

Upasika Naeb: Không phải chánh-niệm có ý "muốn" mà chính ý muốn ngồi chỉ để thiền tập. Ta ngồi thiền là để làm gì? Ta ngồi thiền vì mong muốn một cái gì đó, có phải vậy không? Như vậy thì không phải để đối trị phiền não.

Phra Prasart: Ðiều này có nghĩa là Bà cấm hành giả không được nghĩ là đang hành thiền?

Upasika Naeb: Chúng ta khởi sự xem xét và tiến đến chân lý, đó chính là thiền tập; chứ không cần phải "muốn" thiền tập. Hành thiền là để loại trừ cái thích hay không thích, có đúng vậy không? Nó không phải là thực tập ngồi vì "muốn" ngồi.

Phra Prasart: "Khi quán sát bất cứ Danh Sắc nào cũng đừng mong là kiểm soát được chúng khi chúng xuất hiện hay biến mất, phồng hay xẹp". Khi Bà cấm không được nhìn Danh Sắc như vậy thì ta phải nhìn cái gì?

Upasika Naeb: Không phải là chúng ta không biết đến sự xuất hiện hay biến mất của Danh Sắc, chỉ có nghĩa là khi có một đối tượng xuất hiện thì có thể cảm giác không thích lại sanh khởi. Chẳng hạn như khi tâm trí phóng dật, ta quán sát tình trạng này nhưng cứ mong muốn diệt trừ nó đi. Nếu có mong muốn như vậy khi đang quán sát thì "Dục" sẽ hiện hữu một cách ngấm ngầm trong mong ước được thoát ra khỏi trạng thái tâm phóng dật hay làm nó biến mất. Những điều này đều không nên có. Ðừng nhìn những gì đã qua hay mong Tuệ giác sanh khởi, mong thấy được Danh Sắc, mong có Ðịnh, mong tâm phóng dật đừng hiện hữu. Những điều này đều không thể sử dụng trong Thiền Tứ niệm xứ.

Phra Soontorn: Làm như vậy chỉ là mở đường cho "Dục" sanh khởi, đúng vậy không?

Upasika Naeb: Ðúng vậy! Những sự xem xét này đều không thể sử dụng được. Nếu ta quán sát như vậy thì sẽ không thấy được Anatta - Vô ngã. Tại sao? Vì vọng tưởng cho rằng chúng ta có quyền năng làm cho nó biến mất hay tái xuất hiện cho nên cái Ngã (ego) sẽ còn mãi. Ý nghĩ cho rằng những gì mà chúng ta không kiểm soát thì không thể sanh khởi sẽ đem lại ấn tượng rằng chúng ta có thể kiểm soát, và ta cứ cố gắng làm liên tục như vậy cho đến khi tâm phóng dật biến mất. Tuy nhiên điều này lại không thể làm được vì tâm không thấy được tính cách vô ngã trong thực tế là ta không sao kiểm soát để mọi thứ xuất hiện hay biến mất, sanh khởi hay không sanh khởi: những điều này chỉ do nhân duyên mà có.

Phra Soontorn: Khi có đủ duyên thì mọi chuyện có thể sanh khởi. Khi nhân duyên không có thì nó biến mất. Tóm lại, không nên mong kiểm soát; cho nên khi tâm phóng dật sanh khởi thì đừng mong nó biến mất.

Phra Prasart: Bà dạy tâm phải như khán giả xem vở kịch, điều này có nghĩa là gì?

Upasika Naeb: Khi xem kịch, ta không có phận sự đạo diễn cho một diễn viên, bắt họ phải múa như thế nào hay không muốn xem một diễn viên khác, hoặc không muốn có hành động này hay ra lệnh diễn lại đoạn này hoặc đưa vào một hành động khác, ra lệnh cho một diễn viên mà ta không ưa rời khỏi sân khấu. Ðây không phải là cách thức đúng đắn để đi xem kịch.

Phra Prasart: Nếu ta làm như vậy thì có phải là cách nhìn ngắm để kiểm soát không? Bà dạy "đừng nhìn ngắm để kiểm soát" nhưng nếu nhìn như đang xem kịch là nhìn như thế nào?

Upasika Naeb: Bổn phận chúng ta là khi nhìn các diễn viên vào lúc đó và nhìn các sự việc đang được trình diễn qua hành động và tính cách của diễn viên. Nếu ta cố tâm thay đổi thì sẽ không còn biết được thực tế hay sự kiện có thực của vở kịch.

Phra Prasart: Còn về việc tâm trí đi lang thang ngay khi đang thiền tập thì phải làm sao?

Upasika Naeb: Khi tâm trí đi lang thang trong lúc thiền tập, một số hành giả thích điều này, một số lại không ưa. Nếu thích những vọng tưởng đó, hành giả sẽ muốn giữ yên trạng thái tâm này, nhưng nếu không ưa thì hành giả lại mong trạng thái tâm đó biến mất. Cả hai điều đều không sử dụng được bởi khi tâm phóng dật thì bổn phận duy nhất của hành giả là theo dõi và nhìn ngắm, đừng mong nó ở yên để quán sát hay làm cho nó mất đi.

Phra Soontorn: Còn nếu người mới thiền tập cảm thấy rất buồn ngủ và mong sao cho thoát khỏi trạng thái đó hay một đôi khi không thể ngủ được mà lại muốn ngủ thì phải làm sao?

Upasika Naeb: Ta chỉ có bổn phận nhìn ngắm. Mọi sự đều không thể đứng yên một chỗ. Ðiều gì sanh khởi thì cũng sẽ biến mất. Ta không có phận sự phải kiểm soát. Ta chỉ mong sao biết được những dữ kiện của sự vật. Ta không có bổn phận phải sửa đổi điều này hay điều kia.

Phra Prasart: Chúng ta chỉ xem xét để quán sát. Ðừng cố gắng ép buộc bất cứ điều gì. Ðừng "mong muốn" cái gì cả. Nếu làm như vậy, ta sẽ đánh mất con đường tiến đến Vipassana.

Upasika Naeb: Ta lạc đường vì đó không phải là con đường Trung đạo.

Phra Prasart: Bà dạy một hành giả Thiền Tứ niệm xứ không được quyết định đạt cho đến sự An tỉnh tâm hồn hay Ðịnh. Có phải là Ðịnh sẽ hỗ trợ cho việc thiền tập?

Upasika Naeb: Ðịnh cũng hỗ trợ cho thiền tập, như khi ta thực hành đúng đắn thì Ðịnh sẽ sanh khởi. Liệu hành giả có quán sát đối tượng hiện tạI không? Khi ta biết hay nhận thức được sự hiện hữu thực tại thì điều này sẽ khiến cho Ðịnh tự động sanh khởi. Không phải chỉ tham cầu Ðịnh là ta có được Ðịnh bởi nếu làm như vậy thì Dục sẽ sanh khởi và tâm Tham cùng với Tà kiến sẽ xuất hiện trong loại Ðịnh đó cùng với sự ngộ nhận cho rằng đây chính là hạnh phúc đích thực. Khi ta hiểu lầm cho rằng Ðịnh thật là tốt đẹp rồi thích thú, mong sao cho nó sanh khởi là ta không thể thấy được sự vô thường.

Phra Prasart: Nếu không cần Ðịnh thì ta phải làm gì?

Upasika Naeb: Ðừng mong ước diệt trừ "Dục" .

Phra Prasart: Tại sao lại trở thành như vậy? Há không phải chúng ta hành thiền để giữ cho mình khỏi bị Dục chi phối, không còn lòng Dục nữa?

Upasika Naeb: Ta hành thiền để diệt trừ hoàn toàn tâm mong muốn (Dục).

Phra Soontorn: Có nghĩa là chúng ta phải thiền tập bằng cách đừng mong muốn bất cứ điều gì.

Upasika Naeb: Ðây là phương pháp duy nhất để giữ tâm đừng mong muốn. Cũng có một vài sự mong muốn. Ðầu tiên cũng phải có lòng dục bởi chúng ta phải có mục tiêu đầu tiên trước khi khởi sự hành thiền. Nhưng chúng ta phải hành đúng đắn để mọi chuyện sẽ sanh khởi tùy thuận với nhu cầu. Trong Thiền Tứ niệm xứ, nếu hành đúng đắn, trước tiên ta phải nhắm đến sự diệt trừ phiền não và mọi tâm ô nhiễm. Ðây phải là mục đích của chúng ta và không còn điều nào khác

Ta phải nhìn ngắm như thế nào? Ta phải nhìn ngắm cái gì? Xem xét cái gì? bởi sự đối trị đau khổ là kết quả của việc t thiền hành đúng đắn. Dấu hiệu chúng tỏ hành thiền đúng đắn sẽ xuất hiện khi ta nhận biết được rằng ta thiền tập là để diệt trừ phiền não. Vấn đề ở đây là phiền não là gì? Phiền não là lòng dục (wanting), đó là phiền não quan trọng nhất; đây là đại lộ dẫn đến khổ đau vì tái sanh. Ta hành thiền chỉ là để vượt qua nỗi khổ đau này chứ không phải để mong muốn bất cứ điều gì.

Phra Soontorn: Nếu chúng ta hành thiền với những định ý sai lầm, có nghĩa là ta nhắm đến phước báu bằng cách thấy được sự Vô thường, Khổ, Vô ngã; hay với nhận thức cho rằng nếu ta có thể thấy rõ Danh Sắc thì sẽ được nhiều phước báu- điều này rất tốt v.v... và còn nhiều động lực khác nữa. Rồi mọi chuyện sẽ ra sao?

Upasika Naeb: Làm mọi chuyện như vậy chính là hành thiền với lòng Dục (wanting). Con đường đúng là không mong muốn gì cả. Ước ao sao các hành giả thấy được là mọi chuyện, từ các loại Danh Sắc đến các vật chất đều không hữu dụng gì để đừng còn mong ước nào nữa.

Bởi vậy cho nên hành giả phải thấy được rằng nếu thiền tập với tâm tham thì đây chỉ là một phiền não ẩn nấp trong đối tượng. Nó luôn luôn che mờ chân lý và ngăn cản sự diệt trừ phiền não.

Phra Prasart: Giả thử như chúng ta đang quán sát thì cảm thấy ngao ngán, mệt mỏi, trở nên lười biếng và không muốn hành thiền nữa. Ðây là sự chán nản vì thiếu sự tinh tấn; có phương pháp nào để đối trị không?

Upasika Naeb: Bổn phận của Thiền sư dạy thiền là phải chỉ dạy hành giả cho đến khi nào vị ấy thấy được sự hữu dụng của thiền tập, thấy rõ phiền não và hiểu được sự nguy hiểm nếu không hành thiền. Ta phải ý thức những điều nguy hại này. Cho nên bổn phận của vị thầy là phải giải thích cho đến khi nào hành giả thấy được sự nguy hại của sanh, tử, tái sanh trên đại lộ dẫn đến luân hồi.

Phra Prasart: LIệu có một vài phương pháp nào để hành giả có bổn phận phải thực hành như là phương thuốc đối trị?

Upasika Naeb: Có lúc hành giả sẽ hiểu được rằng mỗi khi chán nản, y phải nhớ lại mình hành thiền vì mục đích gì; có phải để dứt trừ tất cả khổ não không? Nếu chán nản thì chúng ta khó thể tránh xa được đau khổ, địa ngục và sự xấu ác. Ðiều này ta phải nhớ liên tục. Những hành giả trước kia đã xa lìa được phiền não (nhưng nay lại thấy khó) thì phải hết sức nỗ lực. Thầy phải tận dụng sức chịu đựng bởi vì sự cố gắng và duy trì thiền tập là con đường thoát khổ; và muốn vượt thoát khổ đau, hành giả phải hiểu đúng đắn Chánh-tri- kiến. Nếu đã thấy hiểu được khổ đau thì ta không nên lười nhác mà còn phải hăng hái hơn để vượt thoát đau khổ. Nhưng đối với người sơ cơ thì phải tập quán sát bằng phương pháp đơn giản và dễ: quán thân. Quán thân trên thân là quán bốn oai nghi: đi, đứng, ngồi, nằm. Quán pháp bằng phương pháp này thì thật là dễ dàng. Khi đã quán sát thành thục bốn oai nghi, ta có thể tiếp tục quán các tiểu oai nghi rồi quán sát việc thấy, nghe v.v...

Còn đối với những triền cái (mental hindrances) thì rất khó quán sát. Nó không dễ đâu! Hầu hết các hành giả đều không thể làm được vì họ không thể kiểm soát hay chịu đựng được. Hơn nữa, dĩ nhiên là rất khó để thấy được những sự kiện hay thực tế.

Thực ra việc không thấy được những triền cái trong tâm là điều khả thứ bởi khi ta cố gắng nắm bắt thành công đối tượng hiện tại ngay trong khi quán sát bốn oai nghi thì những triền cái khó len vào dù chúng có thể hiện diện với những đối tượng đã qua hay sắp tới. Nếu ta chỉ biết đối tượng hiện tại thì điều này có thể chận đứng hoàn toàn giòng triền cái và chúng không cách chi vào được. Khi tâm trí ta lang thang hay đang khi ta suy nghĩ thì ta sẽ nhận biết: " Ồ! tâm ta đã đi lạc ra ngoài giòng sống hiện tại rồi ". Lúc đó ta phải quán sát đối tượng hiện tiền trở lại thì sự suy nghĩ đó sẽ tự động biến mất.

Nếu ta cố phấn đấu để tập trung quán sát ngõ hầu ngăn chận các triền cái đừng sanh khởi, thì sự ưa thích hay chán ghét sẽ khởi lên tùy theo triền cái có biến mất hay không; như vậy, thật là cần thiết để quán sát các triền cái này. Ta bàn đến điều này là chỉ cho những người mới khởi sự muốn hành thiền nhưng có thể đi lạc đường. Hành giả có thể mất các cảm thọ hay định phát triển một cách đặc biệt vì sự tinh tấn quá mạnh. Những điều này có thể xảy ra cho tất cả các hành giả; cho nên bổn phận của vị thầy là kiểm soát được và giải thích cho hành giả hiểu khi trình pháp để họ chuẩn bị chứ không phải đợi đến khi hành thiền

Phra Prasart: Tôi biết ơn sâu xa về những gì Bà đã trả lời. Bà đem lại ánh sáng cho công việc chuẩn bị hành thiền nên thật vô cùng hữu ích cho tôi. Bà đã giải thích từng bước một, thật rõ ràng. Tất cả phước báu mà tôi có được từ khi xuất gia, trong khi hành trì, trong đời sống và khi đi dạy đạo, khi hoạch đắc trí tuệ, trên con đường thanh lọc trong hiện tại và cho đến tương lai, tôi nguyện hồi hướng tất cả cho Achan Naeb.

London 14-08-1997
Uyển Minh dịch