| Bước
đầu học Phật
Phương Pháp Tọa Thiền Hòa thượng Thích Thanh Từ |
|
Phương pháp tọa thiền này theo đường lối Thiền tông Việt Nam, bao gồm một số động tác căn bản mà trong thời gian qua chúng tôi đã ứng dụng tu và hướng dẫn cho chư Tăng Ni tại các thiền viện hành trì - đồng thời cũng có một số Phật tử tại gia hâm mộ tu thiền quan tâm thực hành Kiểm nghiệm qua thực tế công phu, chúng tôi nhận thấy đều có những kết quả nhất định như : thân tâm hành giả dần dần được an định, trí tuệ ngày càng tăng trưởng, đời sống theo đó mà được thuần hiện và an lạc - thể hiện qua những việc làm "xả kỷ vị tha", góp phần đem lại cho bản thân, gia đình và xã hội một nhân tố tốt đẹp, an bình. Gần đây, nguyện vọng tìm hiểu và thực hành pháp môn tọa thiền này được nhiều giới Phật tử các nơi yêu cầu chúng tôi chỉ dẫn. Ðể đáp ứng phần nào nhu cầu trên - Nhà sách Trí Tuệ, quận 3, TP. Hồ Chí Minh, có đề nghị với chúng tôi cho nhà sách đứng ra in và ấn tống quyển cẩm nang "Phương pháp tọa thiền" dành tặng độc giả nguyệt san Báo Giác Ngộ. Chúng tôi đã hoan hỷ đồng ý và có ghi ít lời trên đây. Mong rằng quyển sách nhỏ này
sẽ giúp ích bước đầu cho các
vị Phật tử yêu thích Thiền học Việt Nam.
Thiền viện Trúc Lâm,
mùa Phật Ðản PL. 2544-2000
Hòa thượng Thích Thanh Từ |
Phương Pháp Tọa Thiền
Hàng ngày khi chúng ta đối duyên xúc cảnh tâm ý dao động, từ sự dao động đó nên tâm không được khinh an. Tâm là đầu mối của sanh tử phiền não; và cũng là nguồn cội của Niết bàn. Do đó, Phật phương tiện chỉ dạy thiền định để nhiếp tâm chánh niệm.
Trong các oai nghi, đứng, ngồi, nằm, chúng ta phải tập sống trong trạng thái tỉnh thức, hằng thắp sáng hiện hữu của mình trong mọi hoạt động hàng ngày. Tuy nhiên đối với người sơ cơ, tọa thiền vẫn là một phương pháp thù thắng hơn các oai nghi kia.
Dụng Cụ Tọa Thiền
 |
1 bồ đoàn tròn,
đường kính 2 tấc, bề cao 2 tấc, dồn
gòn khi ngồi xuống còn 1 tấc là
vừa.
1 tọa cụ vuông 6 tấc để trải dưới, bồ đoàn để lên trên. 1 khăn lông hoặc 1 gối nhỏ dùng để chêm bên lòng bàn chân trũng. |
Tọa Thiền có 3 giai đoạn : Nhập, Trụ, Xuất
A. Nhập
Ðến giờ tọa thiền, trải tọa cụ ra, đặt bồ đoàn lên trên tọa cụ. Ngồi lên bồ đoàn, xương cùng đúng giữa bồ đoàn, nghiêng qua nghiêng lại cho an ổn mới kéo chân ngồi.
Nếu ngồi bán già, kéo chân trái để lên chân mặt hoặc ngược lại. Nếu ngồi kiết già, chân trái kéo để lên đùi mặt, chân mặt để lên đùi trái, kéo sát vào thân.
Nới rồng dây lưng, cổ áo, sửa thân ngay thẳng, lấy bàn tay trái để lên bàn tay mặt, hoặc ngược lại cũng được. Hai bàn tay để trên hai lòng bàn chân, những ngón tay chồng lên nhau, hai đầu ngón tay cái vừa chạm nhau, nằm ngay chiều rún, cùi chỏ vừa ôm hông là được. Nếu lòng bàn chân bên nào trũng quá, nên dùng khăn chêm vào cho bằng.
Chuyển động thân năm lần, ban đầu mạnh, sau yếu dần.
Ngồi lưng thẳng vừa phải, đừng quá ưỡn cũng đừng để cong hoặc ẹo, đầu hơi cúi (lưng cong và đầu cúi dễ sanh hôn trầm), chiều chóp mũi ngay đầu ngón tay cái, hai trái tai đối xứng với hai bả vai, mắt mở 1/3, tầm nhìn không quá 6 tấc từ giao điểm giữa hai chân, gương mặt bình thản ngồi yên.
Dùng mũi hít vô cũng đừng mạnh cũng đừng gấp, phải đều đều nhẹ nhẹ, tưởng như không khí trong sạch vô khắp châu thân làm cho những chỗ không thông theo hơi thở lưu thông, rồi há miệng thở ra hết, tưởng như phiền não, bệnh hoạn, cấu uế đều theo hơi thở ra ngoài. Thở như thế đến 3 lần cũng từ thô đến tế - từ mạnh rồi nhẹ dần. Thở xong, ngậm miệng lại, môi và răng vừa khít nhau, lưỡi để lên trên. Từ đây về sau chỉ hít thở bằng mũi đều đều nhẹ nhẹ.
B. Trụ
Có 3 phương pháp dành cho người sơ cơ:
1-Sổ Tức Quán
Sổ là đếm, tức là
hơi thở. Sổ tức quán là quan sát
hơi thở ra vô, đếm từ một đến
mười.
Có hai cách sổ tức
: nhặt và khoan.
* Nhặt :
- Hít vô đếm một, thở
ra đếm hai... lần lượt đến mười,
rồi trở lại bắt đầu từ một.
* Khoan :
- Hít vô thở ra đếm
một, hít vô thở ra đếm hai, lần lượt
đến mười, rồi bắt đầu trở
lại từ một. Cứ đếm như thế suốt
thời gian tọa thiền.
- Nếu trong lúc đếm từ
một đến mười nửa chừng quên hoặc
bị lộn số, ta bắt đầu trở lại
từ một...
- Sau một hời gian tu tập, hành
giả đếm thuần thục không còn lộn
số nữa thì ta bước qua giai đoạn
Tùy tức.
2-Tùy Tức
Tùy là theo, tức là hơi thở. Tùy tức là theo dõi hơi thở. Hít hơi vô tới đâu là ta biết tới đó. Hơi thở ra đến đâu, ta cũng đều biết rõ.
Trong khi theo dõi hơi thở, nên dùng trí quán mạng sống trong hơi thở, thở ra mà không hít vào là mạng sống không còn tồn tại. Hơi thở đã vô thường thì mạng sống của ta cũng mong manh giả tạm.
Khi theo hơi thở thuần thục rồi, hành giả bước sang giai đoạn Tri vọng.
3-Tri Vọng (Biết vọng)
Ðầu tiên chúng ta theo dõi hơi thở ra vào an ổn đôi ba phút, buông hơi thở để tâm an tịnh, vừa có vọng khởi liền biết vọng không theo, vọng lặng thì tâm thanh tịnh. Vọng dấy liền biết có vọng, cứ thế cho đến vọng thưa dần và im bặt. Nếu mơ màng ngủ gục thì mở mắt sáng ra, chấn chỉnh thân trang nghiêm lại.
Trong lúc tọa thiền nghe ngực nặng, tim hơi nhói là do ngồi thẳng quá, nên rùn xuống một chút. Nghe nhức xương sống gần lưng quần, biết ngồi cong rồi phải thẳng lên. Nếu nhức một bên vai, coi chừng hai vai không ngang nhau, một bên bị lệch xuống. Nếu nhức cả hai vai là do gồng hai tay, phải nới lỏng ra, toàn thân ở trong tư thế thư giãn...
C-Xả Thiền.
Khi xả thiền, trước đọc bài nguyện hồi hướng:
- Kế dùng mũi hít vào, dùng miệng thở ra hơi (từ nhẹ đến mạnh). Hít vô tưởng như huyết mạch theo hơi thở lưu thông khắp cơ thể. Thở ra tưởng như khi nhập thiền."Nguyện đem công đức này
Hướng về khắp tất cả
Ðệ tử và chúng sanh
Ðều trọn thành Phật đạo"
- Ðộng hai bả vai lên xuống mỗi bên 5 lần.
- Ðộng cái đầu, cúi xuống ngước lên 5 lần.
- Xoay đầu sang phải, sang trái mỗi bên 5 lần. Ngước lên cúi xuống 1 lần.
- Ðộng hai bàn tay co duỗi 5 lần.
- Ðộng thân 5 lần, lần chót dời hai bàn tay úp lên hai đầu gối, nhấn mạnh xuống.
- Xoa mặt 20 lần, xoa hai lỗ tai 20 lần, xoa đầu 20 lần, xoa sau gáy 20 lần, xoa cổ 20 lần.
- Dùng bàn tay phải xoa từ vai xuống cánh tay, bàn tay trái xoa từ nách xuống bên hông, hai bên kết hợp xoa một lượt (10 lần).
- Lòng bàn tay phải đặt lên ngực, lưng bàn tay trái xoa lên lưng, hai tay kết hợp xoa một lượt (xoa ngang). Xoa ba điểm Thượng tiêu, Trung tiêu, Hạ tiêu 5 lần. (Ngực, bụng, bụng dưới)
- Dùng hai bàn tay xoa thắt lưng, mông, đùi (xoa đùi theo sự đau nhiều hay đau ít không có số lượng).
- Xoa hai bàn tay cho nóng áp vào mắt 5 lần.
- Một tay nắm đầu các ngón chân, một tay giơ ra cổ chân từ từ để nhẹ xuống.
- Hai bàn tay cùng xoa mạnh từ đùi đến bàn chân và xoa nóng lòng bàn chân. Xoa bàn chân này xong rồi xoa bàn chân kia, xoay tùy thích không có số lượng.
- Duỗi hai chân ra, thân rướn về phía trước, các ngón tay vừa chạm các ngón chân 5 lần.
- Dời thân khỏi bồ đoàn, ngồi yên khoảng vài phút mới đứng dậy lạy Phật.
Chú Ý:
Khi xả thiền, mọi động tác xoa bóp đều phải ấn mạnh vào da, nhưng đừng thô ồn. Các động tác và hơi thở bắt đầu từ tế đến thô - nhẹ đến mạnh.
Thời gian ngồi thiền tùy theo hoàn cảnh, điều kiện của từng người mà ứng dụng. Có thể từ 30 phút hoặc 1 giờ cho mỗi lần ngồi, nên chọn nơi thoáng mát, thanh tịnh. Nếu cần bồ đoàn, tọa cụ (dụng cụ ngồi thiền) hoặc trong thời gian hành thiền, hành giả có những thắc mắc cần được hướng dẫn thêm cho cụ thể, quý vị có thể liên lạc trực tiếp với một trong những thiền viện hoặc các đạo tràng sau đây, đang tu tập theo phương pháp tọa thiền này:
* Thiền viện Trúc Lâm - Phường
3, TP Ðà Lạt, tỉnh lâm Ðồng
- ÐT (063) 827565
* Thiền viện Thường Chiếu -
Xã Phước Thái, huyện Long Thành, tỉnh
Ðồng Nai - ÐT: (061) 841071
* Thiền viện Chân Không -
Núi Lớn, phường 6, TP Vũng Tàu - ÐT:
(064) 854223
* Thiền viện Linh Chiếu - Xã Phước
Thái, huyện Long Thành, tỉnh Ðồng Nai
- ÐT: (061) 841070
* Thiền viện Viên Chiếu - Xã
Phước Bình, huyện Long Thành, tỉnh Ðồng
Nai - ÐT: (061) 841699
* Thiền viện Huệ Chiếu - Xã Phú
Mỹ, huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa
- Vũng Tàu - ÐT: (064) 876778
* Thiền viện Phổ Chiếu - Xã
Phú Mỹ, huyện Tân Thành, tỉnh Bà
Rịa - Vũng Tàu - ÐT: (064) 876751
* Thiền viện Tịch Chiếu - Thị
trấn Long Hải, huyện Long Ðất, tỉnh Bà
Rịa - Vũng Tàu - ÐT: (064) 868922
* Thiền viện Liễu Ðức
- Xã Phước Thái, huyện Long Thành,
tỉnh Ðồng Nai - ÐT: (061) 841382
* Tịnh thất Viên Thông
- số 9 tổ 1, khu Tháp Bà, phường Vĩnh
Phước, TP Nha Trang - ÐT: (058) 833081
* Chùa Huỳnh Võ (Ðạo
tràng Tuệ Quang) - 15 ấp 2, phường Linh Trung,
quận Thủ Ðức, TP HCM - ÐT (08) 8970926
* Chùa Hiện Quang - Ấp Miễu,
xã Phước Tân, huyện Long Thành, tỉnh
Ðồng Nai
* Ðạo tràng Tuệ Tâm
- 66 EF/G Ðặng Nguyên Cẩn, phường 14, quận
6, TP HCM - ÐT: (08) 8551059
* Ðạo tràng Thái
Tuệ - 35 Hồ Biểu Chánh, phường 4, quận
8, TP HCM - ÐT: (08) 8569171
* Ðạo tràng Tâm
Ðức - 62B Hùng Vương, phường
16, quận 11, TP HCM - ÐT: (08) 8554095
* Ðạo tràng chùa
Dược Sư - 464 Lê Quang Ðịnh, phường
11, quận Bình Thạnh, TP HCM - ÐT: (08) 8940156
* Ðạo tràng Ni viện Vạn
Hạnh - 42/11 Huỳnh Ðình Hai, phường
24, quận Bình Thạnh, TP HCM - ÐT: (08) 8415396
* Ðạo tràng Sen Hồng
(Chùa Sùng Ân) - 56 Lê Hồng Phong,
thị xã Phan Rang - ÐT: (068) 822091
* Ðạo tràng Sen xanh
-
70 Ngô Sĩ Liên, thị xã Phan Thiết - ÐT:
(062) 821875
* Ðạo tràng Trúc
Lâm chùa Quán Sứ - 73 phố Quán
Sứ, TP Hà Nội - ÐT: (04) 8571997
* Ðạo tràng chùa
Trường Lâm - Xã Việt Hưng, huyện Gia Lâm,
TP Hà Nội - ÐT: (04) 8271517
* Ðạo tràng Sùng
Phúc Thiền Tự - Xã Cự Khối, huyện
Gia Lâm, TP Hà Nội - ÐT: (04) 8751302
* Chùa Tam Bảo (Ðạo
tràng Tuệ Giải) - 75 Phương Thành, phường
3, thị xã Hà Tiên, Kiên Giang - (077) 852109