Sống mãi một Bài Ca
(Về tác giả bài hát Phật giáo Việt Nam)
Lê
Việt Nhân
Cuối tháng
4, nhân dịp công tác ở tỉnh Bà
Rịa Vũng Tàu, chúng tôi tìm đến
thăm nhạc sĩ Lê Cao Phan. 
Phải
một hồi lâu nhờ các bác lái
xe ôm làm... hướng dẫn viên, chúng
tôi mới tìm đến được nơi
ở của nhạc sĩ, một ngôi nhà nhỏ
khá gọn gàng nằm trên đường Mạc
Ðĩnh Chi - TP. Vũng Tàu.
Tiếp chúng tôi là một người phụ nữ đứng tuổi, toát ra một vẻ lịch lãm và quí phái. Sau này chúng tôi mới biết bà là nhà thơ Trần Thị Hồng Khương, ái nữ của Á Nam Trần Tuấn Khải và là người bạn đời hiện nay của nhạc sĩ Lê Cao Phan.
Trên chiếc bàn nhỏ nhắn đặt giữa nhà là lọ hoa nhài trắng, tỏa hương thoang thoảng cộng với những bức tranh cảnh vật do chính tay nhạc sĩ Lê Cao Phan vẽ khiến cho không gian trong nhà đầm ấm và sang trọng hẳn.
Trong khi chúng tôi thưởng thức món chè đậu xanh, nhà thơ Hồng Khương mở đầu câu chuyện: Loại hoa này do chúng tôi tự tay trồng ở nhà, vừa khuây khoả vừa tạo thêm sắc hương. Ðã hơn 3 năm nay, chúng tôi về tĩnh dưỡng ở đây. Nói là tĩnh dưỡng nhưng thật sự tìm đến nơi yên lành để sáng tác. Chỉ trong 2 năm 1994 và 1996, ông nhà tôi (tức NS LCP) đã hoàn thành việc dịch tác phẩm Truyện Kiều sang tiếng Pháp và tiếng Anh. Dưới sự tài trợ của tổ chức UNESCO, 2 tác phẩm trên đã được NXB Khoa học Hà Nội và NXB Văn nghệ ấn hành. Riêng tôi thì cũng có tập thơ "Suối lành" do NXB Văn nghệ ấn hành năm 1997, cùng khoảng 300 bài thơ khác...
Câu chuyện của chúng tôi chợt ngừng khi ngoài cửa có người đàn ông dắt xe đạp vào. "Ðó là nhạc sĩ Lê Cao Phan". Nhà thơ Hồng Khương giới thiệu. Tác giả của bài hát bất hủ đã in sâu đậm vào lòng mọi người con Phật, giờ đây với mái tóc bạc trắng, trông ông đẹp và phúc hậu. "Tôi vừa đi ra biển về" - ông vui vẻ kể: "Buổi sáng vẫn thường đi bơi, hôm nay có cái hẹn với mấy người bạn nên phải về sớm". Sau khi biết được mục đích của chúng tôi, nhạc sĩ Lê Cao Phan trầm ngâm mấy giây, rồi bộc bạch chậm rãi:
- Tôi sinh vào mùa Thu năm 1923 tại Quảng Trị, lúc 7 tuổi đã được cho đi học chữ Nho và 10 tuổi đã được học tiếng Pháp. Năm 20 tuổi đã lấy được bằng Diplome. Xuất thân là dân sư phạm, nên được học đủ thứ. Năm 23 tuổi (1946), đã sáng tác bản nhạc đầu tiên: "Diệt trừ giặc dốt". Năm 1948 lên chiến khu, và từ năm 1949, tham gia sinh hoạt ở Gia Ðình Phật Tử và là Trưởng ban Hướng Dẫn GÐPT tỉnh Thừa Thiên-Huế. Thời gian 1949-1950, tôi bắt đầu đến với đạo Phật (dù gia đình đã đến từ trước).
Là Trưởng ban Hướng dẫn sinh hoạt GÐPT ở một địa phương có phong trào Phật sự hoạt động mạnh, nên những suy nghĩ trong tôi đối với đạo Phật đã thôi thúc tôi viết ra khúc nhạc đó. Với cây đàn ghi ta, tôi soạn lời, bài hát hoàn thành và giới thiệu vào năm 1951.
* Trong hoàn cảnh nào, bài hát trở thành "đạo ca" ?
- Khi bài hát ra đời, một số đông Phật tử đón nhận nhiệt tình, nhưng khi có ý kiến chọn bài hát làm "đạo ca" thì có một số không tán thành. Phải cho đến 1964, Giáo hội mới thống nhất chọn đây là bài "đạo ca" chính thức của Giáo hội và được hát vào các ngày lễ lớn.
Thế nhưng, điều đáng buồn là có những nơi khi sử dụng lại quên ghi năm sáng tác. Nên mọi người cứ nghĩ rằng đây là bài hát tôi vừa sáng tác nhưng thật sự thì bài hát đã tồn tại trên 30 năm qua.
* Thời gian sau này, nhạc sĩ không viết nhiều nhạc nữa ?
- Do tôi dành nhiều thì giờ cho việc nghiên cứu và dịch thuật. Trước đây, tôi viết rất nhiều, vừa qua một số tác phẩm của tôi viết cho thiếu nhi ngày trước đã được Saigon Audio đưa vào sử dụng hiện nay.
* Cảm tưởng của ông khi nghe lại bài "đạo ca" do chính mình sáng tác ?
-
Vui lắm chứ, suốt một thời trai trẻ,
tôi sống hết mình với âm nhạc. tất
cả là tự học và tự mày mò
để sáng tác. Mỗi khi nghĩ lại cứ
nhớ đến cái thời xách đàn
ghi ta đi dạy nhạc cho các trường trung
học và tiểu học. thời ấy đến với âm
nhạc bằng cả tấm lòng, nên vấn
đề sáng tác hoàn toàn trong sáng.
Hồi năm 1994, mình sang Canada dự lễ
khánh thành một ngôi chùa lớn. Trong
phần hành lễ, người ta giới thiệu bài
hát của mình một cách trân trọng,
còn mình thì ngồi phía dưới
cùng các ông lão ngâm nga hát theo...
Mà thôi, người nhạc sĩ mà niềm vui nhất là những sáng tác của mình được công chúng đón nhận. mấy năm nay, mình đã làm thơ với bút danh mới: Hoàng Tầm Phương. Nhân sinh nhật thứ 75 vừa rồi, mình đã viết 57 bài thơ...
Tâm sự với chúng tôi đến đây, nhạc sĩ Lê Cao Phan cùng nhà thơ Hồng Khương lấy cây đàn ghi ta và cây đàn tranh trỗi cho chúng tôi nghe lại bài hát Phật Giáo Việt Nam.
Gió từ phía biển thổi lên cùng với lời nhạc trầm hùng, chúng tôi nghe như có muôn lời tâm sự của 2 nghệ sĩ tài hoa gửi gắm thế hệ trẻ: Một chút lòng thành này xin dâng về Tam bảo và cầu mong các thế hệ kế thừa cố gắng giữ gìn tinh hoa ấy và hãy sử dụng nó đúng với những gì chúng ta mong muốn...
Lê Việt Nhân
[ Trở Về ]