Truyện thơ - TẬP 1

(1)

Đời Người Trong Một Câu

Nhà Vua trẻ lên ngai vàng
Bèn truyền ngay lệnh cho quan đại thần
Phải đi khắp chốn xa gần
Bao nhiêu triết lý sưu tầm về cung
Tinh hoa kim cổ, tây đông
Rút thành nguyên tắc trị dân nước nhà.
*
Ba mươi năm thoáng trôi qua
Nay nhà Vua trẻ tóc đà hoa râm
Một hôm tin báo đại thần
Trở về cùng với phái đoàn từ xa
Dắt theo một toán lạc đà
Chất hơn nghìn sách tinh hoa tuyệt vời.
Vua nhìn sách quý nghẹn lời:
"Trẫm nay đã yếu, tuổi trời lại cao
Sách nhiều, đọc chẳng hết nào
Khanh nên tóm tắt sách vào ít pho!".
*
Đại thần suy nghĩ âu lo,
Gắng bao công sức vào cho công trình
Thêm mười năm nữa trôi nhanh,
Hơn nghìn pho sách rút thành năm trăm.
Vuốt râu bạc Vua phán rằng:
"Sao còn nhiều quá? Chi bằng rút thêm!".
*
Đại thần cố gắng ngày đêm
Năm mùa lá rụng qua thềm thật mau
Sách nay rút lại trước sau
Một pho duy nhất trình vào Vua xem.
*
Vua nằm giường bệnh lim dim
Ngự y chầu chực im lìm xung quanh.
Thở ra Vua nói: "Này khanh
Trẫm nay yếu lắm chắc đành chết thôi
Trước khi từ giã cõi đời
Đọc nguyên cả cuốn sách thời khó sao
Khanh nên thâu ngắn thế nào
Rút thành vài chữ, tóm vào một câu!".
*
Đại thần suy nghĩ hồi lâu
Tử thần như đã gần đâu đó rồi
Thời gian lắng đọng im hơi
Đại thần vội vã lại ngồi án thư
Nhẹ nhàng nâng bút tay đưa
Thảo nhanh vài chữ trên tờ hoa tiên
Quỳ dâng lên đấng Vua hiền.
Trước khi nhắm mắt Vua truyền đọc nghe
Nét buồn bốn chữ được ghi:
"Sinh, Lão, Bệnh, Tử" tiếp đi dòng đời.

(phỏng theo bản văn xuôi
của Tâm Phước)
 
 

(2)

Nắm Hạt Trai

Một hôm đạo sĩ A La
Trên đường khất thực ghé qua một nhà
Chuyên buôn vàng bạc, ngọc ngà
Giàu sang tột bực, xa hoa tuyệt vời.
Chủ nhà đang chọn hạt trai
Để xâu thành một chuỗi dài đeo chơi
Đón mừng đạo sĩ tới nơi
Chủ nhà để nắm hạt trai xuống thềm
Vái chào cung kính trang nghiêm
Rồi xin vào lấy cơm đem cúng dường.
*
Một con ngỗng chạy ngoài vườn
Cánh dang thật rộng, cổ vươn thật dài
Ngỗng nhìn thấy đám hạt trai
Phô mầu óng ả, không người giữ canh
Tưởng đồ ăn rất ngon lành
Le te chạy đến đớp nhanh tức thì,
A La vội đuổi ngỗng đi
Tiếc thay quá chậm, còn gì nữa đâu
A La bối rối hồi lâu
Rồi ngồi trầm tĩnh, ngửng đầu ngắm hoa.
*
Khi đem cơm cúng dường ra
Hạt trai thấy mất chủ nhà hoảng kinh
Nhìn A La. Thấy lặng thinh
Hỏi người. Người vẫn một mình nín câm.
Chủ bèn hô bọn gia nhân
Mang giây ra trói tay chân của người
Rồi mời hương chức tới nơi
Khảo tra, đánh mắng nặng lời trước sau
A La im chịu đớn đau
Tới khi ngất xỉu máu trào thềm hoang.
*
Ngỗng bay lại hút máu loang
Chủ đang cơn giận lẹ làng cầm cây
Đập đầu ngỗng chết lăn quay,
A La vừa tỉnh đưa tay vỗ về
Xoa đầu ngỗng, giọng từ bi
Lâm râm tiếng kệ, thầm thì câu kinh
Nguyện cầu cho ngỗng siêu sinh
Rồi sau kể rõ sự tình đầu đuôi
Nói rằng ngỗng nuốt hạt trai!
Chủ tuy nghe rõ lời người. Chưa tin.
Truyền đem mổ ngỗng ra xem
Hạt trai còn đó, trắng đen rành rành.
*
Chủ nhà sám hối tâm thành
Quỳ xin đạo sĩ niệm tình thứ tha
Hỏi: "Sao Ngài chẳng Nói ra
Để cho nông nỗi xót xa thế này?".
A La đáp: "Nếu nói ngay
Ta e ngươi giết ngỗng này mất thôi
Không nên gây hại ở đời
Từ bi vô hạn, nhớ lời Phật ban!".
*
Nhà buôn tỉnh ngộ tự than:
"Chúng sanh nếu bỏ lòng tham tràn trề
Thực hành theo hạnh từ bi
Còn chi khổ não, còn gì đau thương
Nếu coi vật chất tầm thường
Thì đâu tăm tối lầm đường như ta!".
Nhà buôn lòng bỗng nở hoa
Thành tâm đảnh lễ, thiết tha nguyện thề
Noi gương đạo sĩ mọi bề
Cùng chung xây Đạo Từ Bi cho đời,
Gieo hương giải thoát nơi nơi
Ánh vàng giác ngộ sáng ngời muôn phương.

(phỏng theo bản văn xuôi
của Thích Tâm Nguyên)
 

(3)

Anh Chàng Bốn Vợ

Chàng kia vốn được nổi danh
Một nhà bốn vợ đẹp xinh, diễm kiều.
*
Vợ đầu: chàng rất thương yêu
Vuốt ve âu yếm, nuông chiều mãi thôi
Khi đi đứng, lúc nằm ngồi
Cả khi làm lụng chẳng rời bước chân
Lo ăn uống, sắm áo quần
Hết lòng chăm sóc mười phần đẹp tươi
Không to tiếng, chẳng nhiều lời,
Chồng yêu vợ cả nhất nơi dương trần.
*
Vợ hai: chàng cũng ân cần
Ham mê quanh quẩn giữ gần một bên
Kề nhau vui sướng vô biên
Xa nhau lòng nặng ưu phiền nhớ thương.
*
Vợ ba: chàng chẳng vấn vương
Năm thì mười họa mới thường tìm nhau
Tìm khi cơ cực, dãi dàu
Tìm khi thiếu thốn khổ đau trường đời.
*
Vợ tư: buồn tủi phận người
Quanh năm vất vả, tứ thời hẩm hiu
Chàng sai phục dịch đủ điều
Chẳng thèm ve vuốt thương yêu chút gì.
*
Thời gian thấm thoắt trôi đi
Anh chàng lâm bệnh nặng khi về già
Biết mình cái chết khó qua
Nên chàng chuẩn bị lìa xa cõi đời.
*
Chồng mời vợ cả đến nơi
Bên giường hấp hối nói lời thiết tha:
"Ta yêu nàng nhất trong nhà
Từ lâu nâng trứng hứng hoa nuông chiều
Giờ mong nàng sẽ đi theo
Trọn tình trọn nghĩa đủ điều trước sau!"
Vợ nghe từ chối, lắc đầu
Khiến chồng hờn tủi lệ đâu lăn dài.
*
Chồng bèn mời đến vợ hai
Hết lời năn nỉ cũng hoài công thôi,
Chồng bèn trách móc nặng lời:
"Trước ta cần kiệm sống đời khó khăn
Nhịn ăn tiêu khổ quanh năm
Rước nàng chung sống, nhớ chăng hỡi nàng?"
Vợ hai: "Tôi chẳng cần chàng
Bởi chàng tham của mới màng đến tôi!".
*
Chồng nghe ngao ngán tình người
Vợ ba kêu tới xin mời đi theo,
Vợ ba quyến luyến ít nhiều
Xót thương nhỏ lệ nói điều đớn đau:
"Cùng chàng nghĩa nặng, ân sâu
Nhưng tôi không thể mãi đâu theo chàng
Tiễn nhau chỉ đến cuối làng
Hai ta vĩnh biệt, đôi đàng chia xa!".
*
Chồng kêu vợ thứ tư ra
Bảo nàng sửa soạn bỏ nhà đi theo
Vợ thưa: "Chàng hắt hủi nhiều
Dù tôi khốn khổ đủ điều trước sau
Xa lìa cha mẹ từ lâu
Theo chàng hầu hạ tôi đâu quản gì
Vui buồn, sống chết sá chi
Bên nhau mãi mãi xin đi theo chàng!".
*
Bốn bà vợ, bốn cô nàng
Mang làm thí dụ cho hàng chúng sinh.
*
Vợ đầu như xác thân mình
Chúng ta chau chuốt dáng hình mãi thôi
Dù yêu vợ cả tuyệt vời
Nhưng khi ta chết thân người chẳng theo
Dưới lòng đất lạnh buồn hiu
Xác thân nằm lại sớm chiều rã tan.
*
Vợ hai như bạc như vàng
Gia tài của cải ta hằng ấp ôm
Được thì vui, mất lại buồn
Ý thường ham muốn, lòng luôn kiếm tìm
Xuôi tay, nhắm mắt, đứng tim
Của kia bỏ lại cho miền nhân gian.
*
Vợ ba xem tựa họ hàng,
Vợ con, cha mẹ, xóm làng thân quen
Ân tình chan chứa bao phen
Sống thời thương mến, chết bèn khóc than
Tiễn nhau chỉ tới nghĩa trang
Nhớ nhau theo với thời gian nhạt nhòa.
*
Vợ tư xem tựa tâm ta
Nếu buông theo gót quỷ ma dẫn đầu
Tham lam, sân hận dài lâu
Si mê không dứt, Đạo mầu chẳng tin
Ngày lìa dương thế muộn phiền
Vợ như nghiệp chướng theo liền bên ta,
Tâm nhơ nhớp, ý gian tà
Đọa vào đường ác ai mà thoát qua.

(phỏng theo bản văn xuôi
trích: Báo Bát Nhã)
 
 

(4)

Cây Đèn Kỳ Lạ

Vua A Xà Thế một ngày
Cúng dường Đức Phật lễ đầy trang nghiêm,
Hôm sau Vua họp tôi hiền
Cùng ngồi bàn chuyện cúng thêm dâng Ngài.
Các quan đồng loạt tâu bày:
"Cơm chay, y phục vừa đây cúng rồi
Giờ thêm đèn đuốc mà thôi
Dâng lên ánh sáng tỏa nơi Phật Đài
Tượng trưng trí tuệ cao vời
Soi đường giác ngộ cho người trần gian
Hào quang Đức Phật chói chang
Tiêu trừ tội lỗi, xóa tan mê mờ!".
Vua nghe vui vẻ vô bờ
Truyền quan sắm sửa lễ cho chu toàn
Mai lên tịnh xá Kỳ Hoàn
Cúng dường Đức Phật và hàng Chư Tăng.
*
Có bà lão nọ xin ăn
Chiều hôm lê bước muộn mằn về thôn
Sống nghèo, thân xác mỏi mòn
Nhưng lòng kính Đức Chí Tôn vô cùng,
Bà hành khất thấy người đông
Ngựa xe, lính tráng trên đường đi mau
Rộn ràng chở những thùng dầu
Cùng đèn đủ kiểu phô mầu đẹp xinh,
Lão bà thăm hỏi sự tình
Biết là lễ vật dâng trình của Vua
*
Lão bà lòng chợt suy tư
Buồn vì công đức mình chưa có gì
Nghĩ thầm nên sắm chút chi
Thành tâm, cung kính đem đi cúng liền
Suốt ngày xin được chút tiền
Lão bà hoan hỉ dừng bên lề đường
Ghé vào một quán bán hàng
Bỏ mua dầu thắp cúng dường đêm nay,
Nhà hàng nghe cảm động thay
Lòng thành xin góp, đong đầy dầu thêm
Lại cho mượn một cây đèn
Tối nay bà thắp mang lên cúng dường.
*
Đêm về tịnh xá Kỳ Hoàn
Đèn Vua ngàn chiếc rỡ ràng khắp nơi
Đàn ca, nhã nhạc chơi vơi
Bà con dự lễ tươi cười bước mau.
Lão bà châm chiếc đèn dầu
Thành tâm phát nguyện, cúi đầu, chắp tay:
"Xin dâng Phật ánh sáng này
Mong hàng Giáo Hội nơi đây trường tồn
Phò con minh mẫn luôn luôn
Đuốc cao trí tuệ soi đường dài lâu!".
Tuy đèn chỉ có ít dầu
Nhưng bà thầm nguyện phép mầu hiện ra:
"Nếu mà quả thật thân ta
Sau này giác ngộ, thoát qua luân hồi
Thì xin đèn cháy mãi thôi
Hào quang rực rỡ chiếu soi suốt đời!".
Bà treo đèn phía vườn ngoài
Sau khi lễ Phật khoan thai ra về.
*
Đèn Vua giăng khắp bốn bề
Người lo thay bấc, kẻ đi châm dầu
Nhưng đèn tắt giữa đêm thâu
Ít đèn cháy sáng được lâu được dài
Riêng đèn bà lão cháy hoài
Lung linh phô sắc rạng ngời trong đêm
Dầu không hao, bấc vẫn bền
Hào quang phá vỡ màn đêm mịt mùng.
*
Hôm sau vừa mới hừng đông
Mặt trời lấp ló ánh dương khắp miền
Phật truyền ngài Mục Kiền Liên
Dạo quanh tìm cách tắt đèn hết đi,
Đèn còn cháy chẳng nhiều chi
Quạt qua liền tắt không gì khó khăn,
Riêng đèn bà lão xin ăn
Quạt càng cho mạnh lại càng sáng thêm
Thật là kỳ lạ vô biên
Mọi người bàn tán ngạc nhiên vô vàn,
Phật vừa đến mới dạy rằng:
"Đèn này khó tắt, tỏa vàng muôn nơi
Hào quang công đức rạng ngời
Là đèn của Phật trong thời tương lai!"
*
Sau khi dò hỏi mọi nơi
Biết đèn dầu của một người ăn xin
Vua A Xà Thế ngạc nhiên
Hỏi quần thần biết vì duyên cớ nào:
"Trẫm đây công đức biết bao
Cúng đèn cửa Phật kể sao cho vừa
Phật không thọ ký bây giờ
Mà Ngài thọ ký bà già. Lạ thay?".
Đại thần chẳng dám tâu bày
Lệnh Vua bèn phán: "Trẫm đây lòng thành
Muốn tìm hiểu rõ ngọn ngành
Để rồi nguyện với Trời xanh sửa mình!".
*
Đại thần mạnh dạn tâu trình:
"Đại Vương đã dạy thần đành xin thưa
Cúng dường quý ở động cơ
Đại Vương có lẽ lòng chưa chí tình
Thiếu lời thệ nguyện quang minh
Cho nên công đức mong manh không nhiều
Bà già hành khất tuy nghèo
Tuy ít phẩm vật, nhưng nhiều thành tâm
Đèn bà chiếu sáng vô ngần
Tan sương mờ ám, vén màn u minh
Soi đường giải thoát chúng sinh
Suy tôn Giáo Hội, vinh danh Phật Đà!"

(phỏng theo bản văn xuôi của Thiện Châu)
 

(5)

Nắm Tro Tàn

Thuở xưa Đức Phật chúng ta
Hồi còn tại thế, tiếp bà Mẹ kia,
Bà ta nức nở não nề
Thương con vừa chết, thảm thê cõi lòng,
Ôm con bà Mẹ khóc ròng
Quỳ xin Phật cứu, cầu mong phép mầu.
Bà tin tưởng Phật từ lâu
Đã đầy nhân ái, lại giàu thần thông
Cứu con bà thoát tử thần.
Phật nghe than khóc, cảm thông, nhận lời.
*
Phật truyền Bà ghé mọi nơi
Tìm nhà nào suốt ba đời vừa qua
Không hề chịu cảnh tang ma
Không người thân thích gần xa lìa trần
Xin về một nắm tro tàn
Tro này mới thật vô vàn linh thiêng
Phật dùng tro làm phép riêng
Cứu con bà sống, chớ phiền muộn chi!
*
Mẹ ôm con vội ra đi
Lòng đầy hy vọng, sá gì đường xa
Thăm từng nơi, ghé từng nhà
Hỏi xin mong sẽ tìm ra tro tàn
Trèo đèo, lội suối, băng ngàn
Tro xin chẳng được, ngồi than thân mình:
"Ba đời trong mỗi gia đình
Tử thần đều viếng đâu dành riêng ta
Thương con thời có xót xa
Nhưng mà nghĩ kỹ chẳng qua luật trời!".
Tự nhiên lòng Mẹ thảnh thơi
Âm con trở lại quỳ nơi Phật Đài
Chẳng còn than khóc kêu nài
Dù lòng vẫn nhớ con hoài khôn nguôi
Chuyến đi Mẹ kể đầu đuôi
Rồi xin Phật dạy cho đôi lời vàng.
*
Phật nhân dịp đó phán rằng:
"Đời sanh ra vốn đã mang muộn sầu
Kiếp người sống chết liền nhau
Nói chung vạn vật trước sau vô thường
Con chết đi dù tiếc thương
Nhưng lòng đừng mãi vấn vương làm gì!".
Cuối cùng Mẹ gạt sầu bi
An tâm ôm xác con về cất chôn,
Chuông chùa vang tiếng trong thôn
Lá vàng trước mộ, hoàng hôn cuối trời.

(phỏng theo bản văn xuôi
của Minh Hưng)
 

(6)

Xâu Ngọc... Nước

Hoàng cung cảnh đẹp vô cùng
Hoa thơm, cỏ lạ một vùng tươi xinh
Có hòn non bộ hữu tình
Có hồ bán nguyệt in hình trời mây
Mưa nhè nhẹ, gió hây hây
Muôn chim đua hót ngất ngây lòng người.
Bên mành Công Chúa đang ngồi
Nụ cười trong trắng, tuổi đời ngây thơ
Cảnh vườn Thượng Uyển như mơ
Nhưng Nàng đưa mắt thờ ơ ngắm nhìn
Quá quen cảnh vật ngoài hiên
Nên Nàng mơ mộng về miền xa xôi
Thả hồn mơ cảnh lạ đời
Khác hơn mọi thứ ở nơi cung đình.
*
Hạt mưa lất phất qua mành
Rơi trên mái ngói men xanh hiên ngoài
Đọng thành dòng nhỏ chảy dài
Buông từng giọt xuống rãnh nơi thềm nhà,
Giọt mưa rọi nắng vàng pha
Nở thành bóng nước như hoa tuyệt vời
Sắc mầu kỳ ảo rạng ngời
Giống muôn hạt ngọc hiếm nơi dương trần.
*
Mặt Công Chúa chợt sáng ngần
Nàng nhìn bóng nước nghĩ thầm: "Đẹp thay!
Ta nhiều châu báu trong tay
Nhưng so với "ngọc nước" này kém xa
Ước gì ai tặng cho ta
Một tràng chuỗi kết toàn là ngọc đây
Đeo lên trang điểm cổ này
Biết bao hạnh phúc dâng đầy tim côi!".
*
Khi mưa trên mái tạnh rồi
Nước ngưng lòng rãnh. Ôi thôi còn gì!
Bao hình bóng nước biến đi
Còn đâu ngọc quý! Còn chi mộng hờ!
Tâm hồn Công Chúa ngẩn ngơ
U buồn nét mặt! Thẫn thờ con tim!
Về phòng đóng cửa, im lìm,
Vội vàng cung nữ báo tin triều đình.
Đức Vua, Hoàng Hậu hoảng kinh
Tưởng Nàng bệnh nặng, xót tình con yêu
Thường nâng niu, vốn nuông chiều
Nên cùng gạn hỏi đủ điều hồi lâu.
E dè Công Chúa cúi đầu
Lời hoa thỏ thẻ trình tâu ý mình
Muốn tràng "ngọc nước" đẹp xinh
Bồng bềnh trên rãnh, kết thành chuỗi đeo.
*
Vua vui vẻ nói: "Con yêu!
Đó là bóng nước mưa chiều tạo ra
Tuy trông đẹp tựa ngọc ngà
Kết đâu thành chuỗi! Chỉ là giả thôi!
Ta nhiều ngọc hiếm trên đời
Cho con ngọc thật chứa nơi kho tàng!"
Vua sai mang ngọc cho Nàng
Nhưng nào Công Chúa có màng đến đâu
Chỉ đòi "ngọc nước" muôn mầu
Giờ đây thất vọng, âu sầu ngày đêm
Bệnh tình càng trở nặng thêm
Vua và Hoàng Hậu muộn phiền lo âu.
*
Thế rồi nhân một buổi chầu
Vua, Quan họp lại cùng nhau luận bàn
Làm sao chữa bệnh cho Nàng,
Triều thần lúng túng không phương kế nào.
Vua đòi thợ ngọc giỏi vào
Lệnh theo bóng nước sắc mầu long lanh
Mà làm ra ngọc đẹp xinh
Để xâu thành chuỗi đem trình lên Vua.
Bao nhiêu thợ giỏi chịu thua
Làm sao chuốt ngọc đẹp như bóng hình!
Vua mong Công Chúa chóng lành
Nghìn vàng treo thưởng tìm danh y về.
*
Rồi vào một buổi sáng kia
Có người thợ ngọc xin đi vào chầu
Già đời, trắng tóc, bạc râu
Sau khi nghe chuyện Cụ tâu đôi lời:
"Đây là tâm bệnh mà thôi
Thuốc thang điều trị không đời nào xong
Bệnh tình Công Chúa trong cung
Hạ thần có cách. Chữa mong khỏi liền!"
Vua Cha mừng rỡ vô biên
Đi tìm Công Chúa báo tin: "Có người
Xâu được ngọc quý thật tài!"
Nàng nghe vội nở nụ cười. Mộng mơ.
*
Hôm sau được dịp trời mưa
Bao nhiêu "ngọc nước" trôi bờ rãnh hoa
Cụ già tâu với Vua Cha
Xin mời Công Chúa ghé ra trước thềm
Cụ thưa: "Tôi mắt kèm nhèm
Ngọc nào tốt xấu khó nhìn ra thay
Xin nhờ Công Chúa khéo tay
Lại thêm tinh mắt, ra đây lựa giùm!"
Long lanh bóng nước từng chùm
Trôi trên bờ rãnh chập chùng nối nhau
Tựa như ngọc quý muôn mầu
Tiếc thay chạm đến tan mau không ngờ!
Nàng Công Chúa tiếc ngẩn ngơ
Nhanh tay cố vớt hàng giờ uổng công.
Hồi lâu chán nản trong lòng
Xoay qua lên tiếng thưa cùng Vua Cha:
"Thứ này chẳng đáng ước mơ
Chỉ là hình dáng phô ra bên ngoài
Toàn là giả tạo mà thôi
Con không ưa thích nữa rồi! Thưa Cha!"
Nàng Công Chúa tỉnh ngộ ra
Thẹn thùng về chuyện vừa qua vô vàn.
*
Phật quay qua Ngài A Nan
Và cùng đại chúng khẽ ban lời vàng:
"Vật chi thể chất rõ ràng
Lại thêm hình tướng sẽ càng mau tan:
Bồng bềnh như bóng trôi ngang
Chập chờn như dải nắng vàng trong mưa
Mà nai khao khát thích ưa
Tưởng lầm là nước vội đua nhau dành!"
*
Sắc thân ngũ ấm chúng sanh
Nếu mà quán tưởng như vành nắng kia
Quán như bóng nước tan đi
Thoát vòng sanh tử! Còn chi luân hồi!

(phỏng theo bản văn xuôi
của Trí Hiền)